فصل اوّل: موضوع‌شناسی.. 3

مبحث اول: مفاهیم.. 5

گفتار اول: اهانت و توهین.. 5

بند اول: معنای لغوی.. 5

بند دوم: معنای اصطلاحی.. 6

گفتار دوم: مقدسات… 13

بند اول: معنای لغوی.. 13

بند دوم: معنای اصطلاحی.. 16

گفتار سوم: ادیان الهی.. 22

بند اول: معنای لغوی.. 22

بند دوم: معنای اصطلاحی.. 22

مبحث دوم: مصادیق نوین اهانت… 24

گفتار اول: عرصه‌ی هنر. 24

گفتار دوم: علم جدید. 31

مبحث سوم: مصادیق مقدسات ادیان. 34

گفتار اول: دین زرتشت… 35

بند اول: خدا 35

بند دوم: انبیا و سایر شخصیت‌ها 35

بند سوم: کتب… 36

بند چهارم: معابد. 36

بند پنجم: سایر معتقدات… 37

گفتار دوم: دین یهود. 37

بند اول: خدا 37

بند دوم: انبیا و سایر شخصیت‌ها 37

بند سوم: کتب… 38

بند چهارم: معابد. 38

بند پنجم: سایر معتقدات… 39

گفتار سوم: دین مسیحیت… 40

بند اول: خدا 40

بند دوم: انبیا و سایر شخصیت‌ها 41

بند سوم: کتب… 41

بند چهارم: معابد. 43

بند پنجم: سایر معتقدات… 43

فصل دوم: جرم‌انگاری اهانت به مقدسات مذهبی.. 44

مبحث اول:جرم انگاری در ادیان. 46

گفتار اول: آئین زرتشت… 46

گفتار دوم: آئین یهود. 46

گفتار سوم: آئین مسیحیت… 48

گفتار چهارم: آئین اسلام. 49

مبحث دوم: جرم انگاری در قوانین.. 51

مبحث سوم: اسناد حقوق بشر. 55

فصل سوم: اهانت به مقدسات و ارتداد. 57

مبحث اول: ارتداد. 59

مبحث دوم: رابطه اهانت به مقدسات با ارتداد. 62

 

بخش دوم: بررسی حکم اهانت به مقدسات ادیان و مبانی آن در فقه اسلامی… 65

فصل اول: حکم اهانت به مقدسات ادیان و مبانی آن در فقه امامیه. 67

مبحث اول: مقدسات مشترک در اسلام و ادیان دیگر. 69

گفتار اول: انبیا 69

بند اول: مبانی قرآنی.. 70

بند دوم: مبانی روایی.. 73

گفتار دوم: کتب مقدس در ادیان. 75

بند اول: مبانی قرآنی.. 80

بند دوم: مبانی روایی.. 82

مبحث دوم: مقدسات مختص ادیان دیگر. 84

گفتار اول: شخصیت‌های مقدس ادیان. 84

بند اول: مبانی قرآنی.. 86

بند دوم: مبانی روایی.. 90

گفتار دوم: معابد. 95

بند اول: مبانی قرآنی.. 99

بند دوم: مبانی روایی.. 101

فصل دوم: حکم اهانت به مقدسات ادیان و مبانی آن در فقه عامه. 103

مبحث اول: مقدسات مشترک در اسلام و ادیان دیگر. 105

گفتار اول: انبیا 105

بند اول: مبانی قرآنی.. 106

بند دوم: مبانی روایی.. 107

گفتار دوم: کتب مقدس در ادیان. 108

بند اول: مبانی قرآنی.. 108

بند دوم: مبانی روایی.. 108

مبحث دوم: مقدسات مختص ادیان دیگر. 109

گفتار اول: شخصیت‌های مقدس ادیان. 109

بند اول: مبانی قرآنی.. 111

بند دوم: مبانی روایی.. 112

گفتار دوم: معابد. 113

بند اول: مبانی قرآنی.. 115

بند دوم: مبانی روایی.. 116

فصل سوم: مبانی عقلی عدم اهانت به مقدسات ادیان در فقه اسلامی.. 118

مبحث اول: اهانت مانع گفتگوی مسالمت‌آمیز. 120

مبحث دوم: اهانت مانع تساهل و بردباری مذهبی.. 121

مبحث سوم: اخلال در نظم، امنیّت و وحدت ملی…………………………………………………..122

فصل چهارم: رابطه اهانت به مقدسات با آزادی بیان، آزادی عقیده و آزادی سیاسی.. 125

مبحث اول: آزادی و اقسام آن. 127

مبحث دوم: جلوه‌های آزادی در اسلام………………………………………………………………..130

گفتار اول: آزادی بیان: 130

بند اول: جنبه‌های گوناگون آزادی بیان. 132

بند دوم: رابطه اهانت به مقدسات با آزادی بیان. 133

گفتار دوم: آزادی عقیده 135

بند اول: جنبه‌های گوناگون آزادی عقیده: 135

بند دوم: رابطه اهانت به مقدسات با آزادی عقیده: 137

گفتار سوم: آزادی سیاسی.. 140

بند اول: جنبه‌های گوناگون آزادی سیاسی.. 141

بند دوم: رابطه آزادی سیاسی با اهانت به مقدسات… 142

نتیجه‌گیری.. 145

پیشنهادها: 148

فهرست منابع.. 149

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………165

چکیده

آنچه امروزه جهان بشری به شدّت به آن نیازمند است، تعامل و گفتگوی ادیان در جهت کم کردن فاصله‌های موجود بین ادیان، تألیف قلوب پیروان آن‌ ها و یکسو نمودن حرکت انسان‌ها به‌سوی سعادت است. از اصول گفتگوی ادیان، آگاهی پیروان هر دین از حکم اهانت به مقدسات ادیان دیگر است این آگاهی می‌تواند پیروان ادیان را از اهانت به مقدسات یکدیگر بازدارد و بستر را برای گفتگوی ادیان و تقریب پیروان ادیان و درنهایت آشکار کردن کمال اسلام فراهم نماید. اهانت به مقدسات هر یک از ادیان الهی، از جانب پیروان آن‌ ها، گفت‌وگوی ادیان را به بن‌بست می‌کشاند؛ ولی احترام و تکریم آنان، زمینه را برای برقراری ارتباط، تقریب ادیان و تفاهم درراه شناخت حق فراهم می‌آورد و آثار سازنده­ای دارد.

در این پژوهش با بررسی مبانی و ادلّه در فقه امامیه و عامه به دست می‌آید که اهانت به مقدسات ادیان الهی غیر از دین اسلام، جایز نیست و باید مناسبات مسلمانان با غیرمسلمانان مبتنی بر احترام، مهرورزی، مدارا و تسامح دینی، آزادی بیان، آزادی عقیده، آزادی سیاسی و آشنایی با زبان و متون مقدّس دیگر ادیان و همزیستی مسالمت‌آمیز باشد.
مقدمه
1. طرح مسأله
نگاهی گذرا به فهرستی از نابهنجاری‌های اخلاقی، اجتماعی، معضلات اداری، سیاسی و اعتقادی (همانند ترویج باطل و مبارزه با باورهای دینی و مکتبی) و بالأخره توهین به مقدسات مذهبی و صدها کج روی‌های رنج‌آور دیگر، نمایشی است از جدایی آدمیان از ارزش‌های دینی و حرکت به سمت‌وسوی مادی‌گری.

در هر جامعه‌ای اشخاص و نهادهایی وجود دارند که احترام به آن‌ ها واجب است و اهانت به آن‌ ها چالش‌های جدی ایجاد می‌کند چه‌بسا برخی از نزاع‌ها در سطح بین‌المللی ریشه در این موارد داشته باشد.

احترام به مقدسات هر دین یکی از اصول مسلم تربیت و نشان رشد و شکوفایی فرهنگی و لازمه‌ی ایجاد روحیه‌ای بشر خواهی و تحکیم مبانی اخلاقی و قوام پایه‌های صلح و دوستی است و عدم رعایت این صفت نیک، موجب اختلافات، کدورت‌ها، دشمنی‌ها و احیاناً جنگ‌های کوچک و بزرگ، قتل‌عام‌ها و کشتارهای دسته‌جمعی گردیده و هزینه‌های سنگینی را بر فرد و جامعه تحمیل خواهد کرد. احترام به افراد بشر، اعم از مسلمان و غیرمسلمان، اصلی است که همواره آموزه‌های دینی و آموزگاران بزرگ بشر و پیشوایان دین بر آن تأکید داشته‌اند و تکیه‌بر باورهای مشترک ادیان را طریق گردهمایی و همبستگی اجتماعات بشری قلمداد نموده‌اند. «بگو: اى اهل كتاب، بیایید بر سر سخنى كه میان ما و شما یكسان است بایستیم كه: جز خدا را نپرستیم و چیزى را شریک او نگردانیم و بعضى از ما بعضى دیگر را به‌جای خدا به خدایى نگیرد.» پس اگر [از این پیشنهاد] اعراض كردند، بگویید: «شاهد باشید كه ما مسلمانیم [نه شما] ‏»[1]

منظور از احترام گذاردن، ارج نهادن به آن چیزی است که نزد دیگران عزیز و گرامی است و افراد بدان تعلق دارند، آن امور ممکن است حیثیت و موقعیت اجتماعی، باورها و اعتقادات دینی و مذهبی باشد که نزد انسان‌ها عزیزترین و پربهاترین چیز است؛ زیرا

اعتقادات مذهبی باشخصیت افراد جامعه عجین است. هرگونه تعدی به اعتقادات و باورهای دینی موجب جریحه‌دار شدن افکار و احساس عمومی می‌گردد، به‌طوری‌که اغلب، برای حفاظت و مواظبت از این آرمان‌های مقدس از بذل مال و جان دریغ نمی‌کنند. در مکتب اسلامی مسأله توهین به مقدسات و موضوعات پیرامون آن، مسأله‌ای نیست که مختص به مقدسات دین و مکتب خاص خود باشد بلکه توهین به مقدسات ادیان آسمانی دیگر را به دلیل داشتن مبنا ازلحاظ اخلاقی مذموم و ناپسند و ازلحاظ شرعی جایز نمی‌دانند.

در عصر کنونی که پیروان ادیان و فرق، در راستای اهداف خود دست به تبلیغ گسترده‌ای زده و با تمام امکانات دنبال اهداف باطل خود می‌باشند، بر پیروان راستین و حقیقی دین اسلام و مذهب حق جعفری است که در این شلوغ بازار جهانی، اسلام ناب محمدی6 را بر مردم جهان عرضه نمایند و این تکلیف شرعی مقابله با موج تبلیغاتی دشمنان اسلام که با تمام ابزارها و وسایل خویش به اهانت به مقدسات روی آورده‌اند هوشیاری در مقابل اهانت به مقدسات را آشکار می کند.

یکی از اصول گفتگوی ادیان، آگاهی پیروان هر دین از حکم اهانت به مقدسات ادیان دیگر است این آگاهی می‌تواند پیروان ادیان را از اهانت به مقدسات یکدیگر بازدارد و بستر را برای گفتگوی ادیان و تقریب پیروان ادیان و درنهایت