1-1 بیان مسئله. 2

1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق.. 4

1-3 اهداف.. 4

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه مطالعات.. 5

2-1 برنامه ریزی منابع سازمانی.. 6

2-1-1- مقدمه. 6

2-1-2   تاریخچه برنامه ریزی منابع سازمانی.. 7

2-1-2-1  سیستم‌های جزیره ای.. 7

2-1-2-2  سیستم‌های استخراج اطلاعات.. 8

2-1-2-3  سیستم‌های تسهیل کننده 9

2-1-3 ابعاد اثر گذاری ERP  در سازمان. 10

2-1-3-1   ERP و فرهنگ سازمانی.. 10

2-1-3-2  ERP و فرایندهای سازمانی.. 10

2-1-3-3  ERP و تکنولوژی.. 11

2-1-3-4  ERP و تصمیم گیری مدیریت.. 11

2-1-4  مزایای سیستم‌های برنامه ریزی منابع سازمانی.. 12

2-1-5  معایب سیستم‌های برنامه ریزی منابع سازمانی.. 14

2-1-6 ارزیابی آمادگی سازمان برای پذیرش سیستم برنامه‌ریزی منابع سازمان. 15

2-2   یکپارچگی اطلاعات.. 18

2-2-1  مقدمه. 18

2-2-2  چالش‌های ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزی.. 18

2-2-3  اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻬﺎی ﮐﻼن ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزی و ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻬﺎ 20

2-3 هوش تجاری.. 22

2-3-1  مقدمه. 22

2-3-2  تاریخچه هوشمندی كسب و كار 23

2-3-3  تعاریف هوشمندی كسب و كار 24

2-3-4  نیازهای هوشمندی كسب وكار 24

2-3-5 ضرورت هوشمندی كسب و كار 25

2-3-6  ﻓﺮآﻳﻨﺪ هوشمندی  ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر 26

2-3-7  یکپارچگی برنامه های مختلف در زمینه هوشمندی کسب وکار 28

2-3-8 ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ در ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در ﻫﻤﻪ ﺳﻄﻮح ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ.. 30

2-4  تکنیک های رتبه بندی.. 33

2-4-1  الگوی فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 33

2-4-2 AHP فازی.. 34

2-4-3 مدل تصمیم گیری چند هدفه جدید فازی.. 36

2-4-4  روش فازی  TOPSIS. 38

2-5 پیشینه مطالعات.. 41

2-5-1  مطالعات داخلی.. 41

2-5-2  مطالعات خارجی.. 45

فصل سوم: روش تحقیق.. 48

3-1  مقدمه. 49

3-2  فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی.. 51

3-3 مفاهیم و تعاریف فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی بر اساس روش آنالیز توسعه  51

3-4 تعیین نرخ سازگاری در فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی.. 53

 

3-4-1  اعداد فازی.. 54

3-5  تکنیک تاپسیس فازی.. 56

3-6-نحوه تعریف پارامترها و توسعه فازی مقیاس ساعتی.. 60

3-7  تعیین مناسب بودن مجموعه‏ی متغیرها در ماتریس همبستگی جهت تحلیل عاملی   61

3-7-1 پیش‏فرض‏های تحلیل عاملی.. 62

3-7-2 مراحل انجام تحلیل عاملی.. 63

3-7-3 استخراج عامل‏ها 63

3-7-4 استخراج مجموعه‏ی اولیه عامل. 64

3-7-5 بهترین عامل‏ها 64

3-8 پایایی و روایی.. 66

فصل چهارم: یافته های تحقیق.. 68

4-1  مقدمه. 69

4-2   تحلیل فازی.. 70

4-2-1- محاسبه اولویت وزن‌ها 72

4-2-2  محاسبه سازگاری.. 72

4-2-3  تعیین شاخص ومعیارهای مدل. 73

4-3  تجزیه وتحلیل عوامل. 79

فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات.. 84

5-1  نتایج. 85

5-2 پیشنهادات.. 89

پیوست.. 92

فهرست مراجع. 98

 

 

فهرست جداول

جدول 2- 1 مسیر تاریخی ERP. 10

جدول 2- 2 یکپارچه کردن اطلاعات حوزه های مختلف کاری.. 29

جدول 3- 1 پارامترهای تابع ویژگی اعداد فازی.. 61

جدول 4- 1 مقیاس‌های اندازه گیری مقایسه زوجی(مقیاس ساعتی) 70

جدول 4- 2 مقیاس‌های اندازه گیری مقایسه زوجی(ارزش مقیاس) 71

جدول 4- 3 مقدار RI 72

جدول 4- 4 ماتریس مقایسات زوجی شاخص های اصلی.. 76

جدول 4- 5 ماتریس مقایسه زوجی مربوط به زیر شاخص هایC1 76

جدول 4- 6 ماتریس مقایسه زوجی مربوط به زیر شاخص های C2. 77

جدول 4- 7 ماتریس مقایسه زوجی مربوط به زیر شاخص های C3. 77

جدول 4- 8 ماتریس مقایسه زوجی مربوط به زیر شاخص های C4. 77

جدول 4- 10 اولویت و نسبت سازگاری.. 78

جدول 4- 11 ماتریس اولیه عوامل. 80

جدول 4- 12  ماتریس دوران یافته. 81

جدول 4- 13 ساختار عوامل جابجا شده واریماکس شاخصها 82

جدول 5- 1 عوامل اصلی موفقیت ERP,BI 86

 

فهرست اشکال

شکل 2- 1 عدد فازی زنگوله ای 35

شکل 3- 1 شمای مسیر تحقیق.. 50

شکل 3- 2 نمایش عدد فازی مثلثی.. 55

شکل 4- 1 درخت سلسله مراتبی 75

 

فهرست نمودارها

نمودار 2- 1 عدد فازی زنگوله ای..

نمودار 4- 1 درخت سلسله مراتبی..

چکیده

سازمان‌های امروزی در جهت جهانی شدن رقابت می‌کنند كه این رقابت به سطوح بی سابقه ای منجر شده است. در این میان بررسی نقش وجود اطلاعات یکپارچه و همچنین سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی به عنوان سامانه بلوغ یافته اطلاعات مدیریتی در سازمان بر پیاده سازی هوش تجاری  حائز اهمیت می باشد .  سؤال اصلی این است که آیا یکپارچگی اطلاعاتی در سازمان بر روند و گام‌های مختلف پیاده سازی هوش تجاری در سازمان موثر است ؟ اگر یکپارچگی اطلاعاتی و وجود سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی  بر پیاده سازی هوش تجاری موثر است این تأثیر از چه طریقی  و با چه ساز وکاری صورت می‌گیرد؟

برای این منظور شاخص‌های اصلی شناسایی و با توجه به ادبیات موضوع دسته بندی شدند. این دسته بندی به تأیید افراد خبره سازمان رسید و عواملی که مناسب نبودند تصحیح و یا حذف شدند. عوامل موفقیت جهت بررسی ﺑـﻪ ﺻﻮرت ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ در اﺧﺘﻴﺎر ﺧﺒﺮﮔﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ آماری ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲ عوامل موثر برپیاده سازی ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻮش ﺗﺠﺎری بادرنظر گرفتن پیاده سازی اولیه یک سیستم یکپارچه اطلاعاتی ومتعاقب آن یک سیستم برنامه ریزی سازمانی ، از  4 ﻣﻌﻴـﺎر و17 زیر معیار ﺗـﺸﻜﻴﻞ گردید. ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟـﺪاول ﻃﺮاﺣـﻲ ﺷـﺪه ﺗﻌــﺎﻣﻼت ومیزان واﺑــﺴﺘﮕﻲ ﻋﻤﻠﻜــﺮدآنها مورد بررسی قرارگرفت و ماتریس مقایسات زوجی برای شاخص ها و زیر شاخص ها  تشکیل گردید.
1-1 بیان مسئله

سازمان‌های امروزی در جهت جهانی شدن رقابت می‌کنند كه این رقابت به سطوح بی سابقه ای منجر شده است. بازارهای رقابت جهانی و سازمان‌ها به یافتن راه حل‌های كاری بهتر با ساختارهای انعطاف پذیر و قابل اطمینانی نیاز دارند. بسیاری از زیر ساختارهای سازمانی و تشكیلاتی توسط سیستم‌های اطلاعاتی توانمندتر شده‌اند. با اداره مؤثرتر این فرایندها مزایای رقابتی می‌توانند از طریق كاهش هزینه، افزایش تولید و بهبود سرویس دهی مشتریان حاصل شوند. (آقایی، 1390)

هوش تجاری به تکنیک‌های بر پایه كامپیوتر كه در زمینه شناسایی استخراج و تجزیه و تحلیل داده های تجاری می‌پردازد و با هدف حمایت از تجارت در تصمیم سازی بهتر كمك می کند. بیشترین تأثیر هوش تجاری افزایش كارایی تصمیمات در سازمان‌ها می‌باشد ازجمله تعیین گرایش‌های تجاری سازمان، پیش بینی وضعیت بازار و بالا بردن توانایی رقابتی سازمان در بازار (آوررت[1]، 2011) (بازرگانی، 1390) در واقع هوش تجاری شامل طیف بزرگی از فناوری‌ها،ابزارها و فرایندها برای جمع آوری اطلاعات و استفاده بهتر از آن‌ ها برای رسیدن به تصمیم گیری مناسب در سازمان است. (پاپوویچ[2]، 2012)

هوش تجاری به علت ماهیت هدف گرای خود  نیاز به زیر ساخت‌های متعددی دارد و برای شناسایی این زیر ساخت‌ها مدل‌های مختلفی پیشنهاد و اجرا شده‌اند. (صیادی، 1390) بر اساس مطالعات انجام شده بخش عمده ای از این زیر ساخت‌ها به ساختار داده های تولید شده در سازمان و نحوه طبقه بندی نگهداری و میزان ارتباطات و به روز شدن آن‌ ها باز می‌گردد. (پریماراتن[3]، 2011)

یکی از مباحث مهم در پیاده سازی هوش تجاری در سازمان‌ها ارتباط دقیق بخش‌های مختلف سازمان با یکدیگر از طریق یک نظام توانمند انتقال داده است .اگر به سیر تاریخی سیستم‌های اطلاعاتی سازمان‌ها توجه کنیم مشاهده

1-3-1-1-ته نشینی و رسوب دهی شیمیایی…………………………………………………….. 5
1-3-1-2-سل-ژل…………………………………………………………………………………….. 5
1-3-1-3-پیش ماده­ی پلیمری…………………………………………………………………… 6
1-3-1-4-میکروامولسیون………………………………………………………………………….. 6
1-3-1-5-هیدروترمال……………………………………………………………………………… 6
1-3-1-6-سنتز به کمک احتراق……………………………………………………………………. 7
1-3-2-روش­های فیزیکی– شیمیایی……………………………………………………………. 7
1-3-2-1-تجزیه حرارتی افشانه­ای……………………………………………………………….. 7
1-3-2-2-تغلیظ گاز………………………………………………………………………………… 7
1-3-2-3-سایش مکانیکی………………………………………………………………………… 7
1-3-2-4-روش اولتراسونیک…………………………………………………………………. 8
1-3-2-5-سیالات فوق بحرانی……………………………………………………………. 8
1-4-کامپوزیت­ها………………………………………………………………………………… 8
1-4-1-انواع کامپوزیت­ها……………………………………………………………………….. 9
1-4-1-1-کامپوزیت­های لیفی…………………………………………………………………. 9
1-4-1-2-کامپوزیت­های پودری……………………………………………………………….. 9
1-5-تاریخچه فن­آوری نانوکامپوزیت…………………………………………………………….. 10
1-6-نانوکامپوزیت­ها…………………………………………………………………………… 11
1-7-انواع نانوکامپوزیت…………………………………………………………………………. 12
1-7-1-نانوکامپوزیت­ها بر اساس اجزای تشکیل­دهنده………………………………………….. 12
1-7-2-نانوکامپوزیت­ها بر اساس ابعاد ذرات پراکنده…………………………………………… 12
1-7-3-نانوکامپوزیت­ها بر اساس ماده زمینه……………………………………………………. 13
1-7-3-1-نانوکامپوزیت­های زمینه پلیمری……………………………………………….. 13
1-7-3-2-نانوکامپوزیت­های زمینه سرامیکی………………………………………………… 13
1-7-3-3-نانوکامپوزیت­های زمینه فلزی-سرامیکی………………………………………… 14
1-7-3-4-نانوکامپوزیت­های زمینه فلزی………………………………………………….. 14
1-8-مزایا ومعایب نانوکامپوزیت­ها…………………………………………………………….. 14
1-9-روش­های تهیه نانوکامپوزیت­ها…………………………………………………………….. 16
1-9-1-مخلوط­سازی مستقیم………………………………………………………………… 16
1-9-2-فرآوری محلول…………………………………………………………………………… 16
1-9-3-پلیمریزاسیون درجا……………………………………………………………………. 17
1-9-4-روش سل-ژل………………………………………………………………………. 17
1-9-5-سنتز با بهره گرفتن از تمپلیت­ها…………………………………………………………. 18
1-10-ضرورت توجه به نانوکامپوزیت­های پلیمری………………………………………….. 19
1-11-کاربردهای نانوکامپوزیت­ها………………………………………………………………. 19
1-12- اهداف تهیه نانوکامپوزیت­های پلیمری…………………………………………….. 20
1-13- انواع پرکننده­ها با ابعاد نانو………………………………………………………. 21
1-13-1- لایه­ای……………………………………………………………………………….. 21
1-13-2- لیفی………………………………………………………………………………… 21
1-13-3-کروی……………………………………………………………………………….. 21
1-14- معرفی پلی وینیل الکل…………………………………………………………….. 22
1-14-1-خواص فیزیکی پلی وینیل الکل…………………………………………………… 23
1-14-1-1- نقطه ذوب و تبلور………………………………………………………… 23
1-14-1-2- دمای شیشه ­ای شدن………………………………………………………… 24
1-14-1-3- قابلیت انحلال……………………………………………………………………. 24
1-15-تخریب پلیمرها………………………………………………………………………… 25
1-15-1-انواع تخریب………………………………………………………………………… 26
1-15-1-1-تخریب حرارتی………………………………………………………….. 26
1-15-1-2-تخریب مکانیکی………………………………………………………….. 26
1-15-1-3-تخریب با آب (تخریب هیدرولیکی)…………………………………………… 26
1-15-1-4-تخریب با امواج مافوق صوت…………………………………………………. 26
1-15-1-5-تخریب شیمیایی……………………………………………………………… 27
1-15-1-6-تخریب با تشعشع……………………………………………………………… 27
1-15-1-7-زیست تخریب شدن…………………………………………………………… 27
1-16-پلاستیک­های زیست تخریب پذیر…………………………………………………. 27
1-17-زیست تخریب پذیری در پلیمرها……………………………………………………. 27
1-17-1-پلیمرهای زیست تخریب پذیر طبیعی…………………………………………. 29
1 -17-2-پلیمرهای زیست تخریب پذیر سنتزی……………………………………………. 29
1-18-عوامل موثر بر زیست تخریب پذیری پلیمرها………………………………….. 30
1-19-روش­های زیست تخریب پذیری……………………………………………………. 30
1-19-1-میکروارگانیسم­ها……………………………………………………………….. 31
1-19-1-1-فرایند هوازی (در حضور اکسیژن)………………………………………….. 31
1-19-1-2-فرایند غیر هوازی (در غیاب اکسیژن)………………………………….. 31
1-19-2-آنزیم­ها…………………………………………………………………………. 31

 

1-20-کاربرد پلیمرهای زیست تخریب پذیر…………………………………………… 31
1-21-روش­های تخریب پلیمرهای زیست تخریب پذیر……………………………… 32
1-21-1-تخریب از طریق نور………………………………………………………….. 32
1-21-2-تخریب از طریق میكروبی…………………………………………………… 32
1-21-3-تخریب شیمیایی………………………………………………………………. 33
1-22-روش­های شناسایی نانوکامپوزیت­ها………………………………………………. 33
1-22-1-استفاده از پراش اشعه ایکس (XRD)………………………………………. 33
1-22-2-استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM)…………………………… 35
1-22-3-استفاده از میکروسکوپ الکترونی عبوری (TEM)…………………………. 36
1-22-4-استفاده از میکروسکوپ نیروی اتمی (AFM)………………………………. 37
فصل دوم: بخش تجربی
2-1-وسایل، مواد و دستگاه­های مورد استفاده……………………………………… 39
2-1-1-وسایل آزمایشگاهی……………………………………………………………… 39
2-1-2-مواد شیمیایی………………………………………………………………… 39
2-2-تعیین جرم مولکولی……………………………………………………………….. 41
2-3-تهیه نمونه­ ها……………………………………………………………………….. 44
2-3-1-آماده سازی نانو ذرات……………………………………………………………… 44
2-3-1-1-روش تهیه­ نانوذرات CdS…………………………………………………….
2-3-2-آماده سازی نمونه­های نانو کامپوزیتی…………………………………………..45
2-3-2-1-روش تهیه کامپوزیتStarch/PVA ………………………………………………
2-3-2-2- روش تهیه نانوکامپوزیتStarch/PVA/CdS …………………………….
2-4-اندازه­ گیری ­ها……………………………………………………………………… 46
2-4-1-بررسی ساختار………………………………………………………………….. 47
2-4-1-1- پراش پرتو ایکس (XRD)…………………………………………………… 47
2-4-1-2- میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM)…………………………………. 47
2-4-1-3-طیف سنجی انرژی پراش اشعه ایکس (EDX)…………………………. 48
2-4-2- خواص مکانیکی………………………………………………………………. 48
2-4-3-خواص حرارتی…………………………………………………………………….. 50     
2-4-3-2-آنالیز گرماسنج دیفرانسیلی روبشی (DSC)………………………….. 50 
2-4-4- طیف سنجی مرئی- فرابنفش (UV-VIS)…………………………………. 50
2-5- بررسی جذب آب نانوکامپوزیت­ها………………………………………………… 51
2-6- بررسی تخریب آنزیمی……………………………………………………………. 54
فصل سوم: بحث و نتیجه­ گیری.
3-1-مقدمه………………………………………………………………………………. 57
3-2- تعیین جرم مولکولی پلی وینیل الکل……………………………………………… 58
3-3- شناسایی ساختار نانوذرات CdS…………………………………………………..
3-3-1- نتایج XRD………………………………………………………………………..
3-3-2- نتایج SEM………………………………………………………………….
3-4- شناسایی نانوکامپوزیت­ها…………………………………………………….. 66
3-4-1- نتایج XRD ……………………………………………………………….
3-4-2- نتایج SEM……………………………………………………………………
3-4-3- نتایج EDX……………………………………………………………………..
3-5- بررسی خواص نانوکامپوزیت­های Starch/PVA/CdS…………………………..
3-5-1- نتایج آزمون مکانیکی تنش- کرنش…………………………………………. 66
3-5-2- نتایج آزمون حرارتی (DSC)………………………………………………. 70
3-5-3- نتایج جذب نور مرئی- فرابنفش…………………………………………….. 74
3-5-4- نتایج آزمون جذب آب……………………………………………………… 78
3-5-5- نتایج آزمون تخریب آنزیمی……………………………………………………83
3-5- نتیجه­ گیری………………………………………………………………………… 87
فهرست منابع……………………………………………………………………………89
چکیده:
در سال­های اخیر، تحقیقات بر روی نانوکامپوزیت­های پلیمری توجه زیادی را به خود جلب کرده است و این به دلیل خواص مکانیکی، حرارتی، نوری و شیمی فیزیکی بهبود یافته این پلیمرها نسبت به پلیمر خالص و کامپوزیت­های معمولی است. در دهه­های گذشته توجه محققان بر روی نانوکامپوزیت­های پلیمری – خاک رس متمرکز بوده است در حالی که در چند سال اخیر توجه به سمت انواع دیگر نانوذرات معدنی به منظور بهبود خواص جلب شده است.
پلی وینیل الکل (PVA)، یکی از پلیمرهای سنتزی سازگار با طبیعت و محلول در آب است که دارای خواص بسیار عالی می­باشد. این پلیمر به عنوان یک محصول تجاری و صنعتی ارزشمند، از نظر حلالیت و زیست تخریب پذیر بودن آسیب کمی به محیط زیست می­رساند و به همین دلیل مورد توجه محققین و صنعت­گران قرار گرفته است. با وجود این، خواص پلی وینیل الکل می ­تواند توسط پخش نانوذرات معدنی گوناگون در ماتریس پلیمری بهبود یابد.
در این پژوهش، نانوذرات CdS به روش هم­رسوبی ساخته شده است. نانوکامپوزیت Starch/PVA/CdS نیز با اضافه کردن نانوذرات سنتزی به پلیمر توسط روش فرآوری محلول تهیه شده است. در راستای این پژوهش ساختار نانوذرات و نانوکامپوزیت­های تهیه شده توسط الگوی پراش اشعه ایکس (XRD) و میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) و طیف سنجی انرژی پراش اشعه ایکس (EDX) مورد بررسی قرار گرفته شد. هم­چنین در این پژوهش خواص مکانیکی، حرارتی، نوری، جذب آب و تخریب آنزیمی نمونه­ها مورد بررسی قرار گرفت و سپس نتایج حاصل در مورد بعضی از نمونه­ها با یکدیگر مقایسه شد.
فصل اول: مقدمه
1-1- فناوری نانو چیست؟
فن­آوری نانو واژه­ای است کلی که به تمام فن­آوری­های پیشرفته در عرصه کار با مقیاس نانو اطلاق می­ شود. معمولاٌ منظور از مقیاس نانو ابعادی در حدود یک تا 100 نانومتر می­باشد. (1 نانومتر یک میلیاردم متر است) [1]. اولین جرقه فن­آوری نانو در سال 1959 زده شد. در این سال ریچارد فاینمن[1] طی یک سخنرانی با عنوان (فضای زیادی در سطوح پایین وجود دارد) ایده فن­آوری نانو را مطرح ساخت. وی این نظریه را ارائه داد که در آینده­ای نزدیک می­توانیم مولکول­ها و اتم­ها را به صورت مستقیم دست­کاری کنیم [2].
نانو­مواد در سال­های اخیر به علت کارایی بالایی که در حوزه های وسیعی از زمینه ­های مختلف دانش مانند الکترونیک، کاتالیست، سرامیک، ذخیره داده ­های مغناطیسی و…. دارند، گسترش قابل توجهی یافته­اند. در حقیقت برای تحقق نیاز­های فن­آورانه در زمینه ­های یاد شده با بهره گرفتن از نانو­مواد، اندازه مواد در ابعاد طول، عرض و یا ارتفاع تا مقیاس نانومتری کاهش می­یابد. با کاهش اندازه مواد تا ابعاد نانومتری، خواص مکانیکی و فیزیکی مواد بهبود قابل توجهی پیدا می­ کند، به طور مثال استحکام مکانیکی و به ویژه مقاومت الکتریکی و حرارتی افزایش می­یابد [3].
نانومواد را می­توان در یک طبقه ­بندی کلی، به دو دسته نانو­بلور­ها و نانوذرات تقسیم کرد:
1-نانوبلور­ها: عبارتند از مواد چند بلوری با اندازه دانه­ های کمتر از nm100.
2-نانوذرات: عبارتند از ذرات بسیار کوچک با ابعاد ریز (کمتر از nm100) که به عنوان بلوک­های ساختمانی نانومواد بلوری در نظر گرفته می­شوند.
روش­های جدید تولید نانوذرات عمدتاٌ فرایند­هایی بر پایه حالت بخار، مایع و جامد می­باشند:
روش­های بر پایه بخار:PVD ،CVD ، روش­های پاششی و….
روش­های بر پایه مایع: روش سل-ژل، روش­های شیمیایی تر و….
روش­های بر پایه جامد: آلیاژ­سازی مکانیکی و…. [4]
هدف نانوتکنولوژی بهره ­برداری از خواص نانوساختار­ها با کنترل ساختار­ها در سطوح اتمی و مولکولی است. نانوساختار­ها طبق تعریف به مواد و ساختار­هایی گفته می­ شود که در یکی از رده­بندی­های زیر قرار گیرند [5]:
نانوساختار­های صفر بعدی: ساختار­هایی که هر سه بعد آن­ها کمتر از 100 نانومتر باشد. مانند نانوذرات، نانوپودر­ها، نانوخوشه ­ها[2].
نانوساختار­های یک بعدی: به مواد و ساختار­هایی اطلاق می­ شود که دو بعد از سه بعد آن­ها کمتر از 100 نانومتر باشد. مانند نانوسیم­ها[3] و نانولوله­ها.
نانوساختار­های دو بعدی: به مواد و ساختار­هایی می­گویند که دارای یک بعد کمتر از 100 نانومتر باشد. مانند لایه ­های نازک و کلی­ها[4].
نانوساختار­های سه بعدی: ساختار­هایی هستند که دارای حفرات نانوساختار هستند مانند زئولیت­ها[5] [6].
2-1- مقدمه ای بر پلیمرها
شاید برخی تصور کنند که ترکیبات پلیمری از جمله دستاوردها و ابداعات دنیای مدرن هستند در صورتی که مدت زمان استفاده از پلیمرهای طبیعی به هزاران سال می­رسد.
چوب، پنبه، پشم، چرم و ابریشم از جمله این پلیمرهای طبیعی هستند. زمان ابداع و توسعه پلیمرهای مصنوعی به قرن اخیر و به خصوص به بعد از جنگ جهانی دوم برمی­گردد، که در بیشتر حالت­ها، این مواد مصنوعی از نظر ساخت ساده­تر و ارزان­تر نسبت به پلیمرهای طبیعی مرسوم تهیه می­شوند. به طور کلی، پلیمرها دارای رشته­های مولکولی بسیار طویلی هستند که این رشته­ها از تکرار واحدهای کوچک درست شده ­اند. به هر یک از واحدهای تکراری مونومر می­گویند [7].
پلیمرها از نظر خواص فیزیکی به سه دسته تقسیم می­شوند: الاستومرها، الیاف و پلاستیک­ها، که خود پلاستیک­ها با توجه به خواص گرمایی خود به دو گروه ترموپلاستیک­ها و ترموست­ها تقسیم ­بندی می­شوند [8]. ترموپلاست به آن دسته از پلیمرها اطلاق می­ شود که قابلیت فرایند­پذیری در اثر گرما را داشته باشند، به طوری که قابلیت سیکل­های متعدد گرم وسرد شدن را دارند. از جمله این پلیمرها می­توان به پلی وینیل کلرید، پلی استیلن، پلی استایرن اشاره کرد [9].
اما پلیمرهای ترموست قابلیت فرایند­پذیری با ذوب شدن یا حل شدن ندارند به این جهت که قبل از نرم شدن و فرایند­پذیری، پلیمر دچار تجزیه می­گردد. مواد ترموپلاست در دمای بالاتر از دمای ذوب یا دمای انتقال شیشه ­ای و کمتر از دمای تخریب حرارتی می­توانند تغییر شکل غیرکشسان نامحدودی را داشته باشند، در این دما پلیمر زنجیرهای منفرد طولانی دارد که به یکدیگر اتصالات عرضی ندارند. از طرف دیگر مواد ترموست وقتی در مقابل گرما قرار می­گیرند تغییرات شیمیایی برگشت ناپذیری را انجام می­ دهند [10].
در یک دسته­بندی دیگر از نظر ساختاری، پلیمرها به دو دسته کلی هموپلیمر و کوپلیمر تقسیم ­بندی می­شوند. اگر تنها یک نوع واحد تکرار شونده (مونومر) در تشکیل زنجیر پلیمری شرکت داشته باشند به آن ترکیب هموپلیمر گفته می­ شود. اما اگر مونومر دیگری نیز در تشکیل زنجیر پلیمری نقش داشته باشد به ترکیب حاصل کوپلیمر می­گویند [11].
در یک تقسیم ­بندی متفاوت، پلیمرها از نظر ساختار به چهار دسته اصلی تقسیم می­شوند:
1- پلیمرهای خطی: که در آن زنجیر های طویل و انعطاف­پذیر با نیروهای واندروالس یا توسط پیوندهای هیدروژنی در کنار یکدیگر قرار گرفته­اند.
2- پلیمرهای شاخه­ای: در این ساختار زنجیرهای پلیمری دارای ساختار شاخه­ای هستند که در آن مقدار به هم فشردگی و دانسیته زنجیرها نسبت به پلیمر خطی بسیار کمتر است.
3- پلیمرهای با اتصالات عرضی: در این ساختار زنجیرهای پلیمری توسط پیوندهای عرضی به یکدیگر متصل شده ­اند، این پیوندهای عرضی هم می­توانند در طی زمان سنتز ایجاد شوند وهم می­توانند در طی یک فرایند مجزا در پلیمر به وجود آیند. مانند اضافه کردن ناخالصی­هایی که باعث متصل شدن زنجیرها می­شوند، از جمله معروف­ترین این ناخالصی­ها می­توان به ترکیبات دو­عاملی، دی اسیدها، دی آمین­ها، آمینو اسیدها و انیدرید­ها اشاره کرد.
4- پلیمرهای شبکه­ ای: زمانی که از مونومرهای سه عاملی برای سنتز استفاده شود نتیجه پلیمریزاسیون ساختار شبکه­ ای و سه بعدی خواهد بود. این پلیمرها دارای خواص ترموست هستند.
از نظر میزان استحکام این پلیمرها با یکدیگر کاملاً متفاوت هستند. از آنجا که در پلیمرهای خطی، زنجیرهای پلیمری تنها با نیروهای ضعیف واندروالسی در کنار یکدیگر قرار گرفته­اند کمترین استحکام را از خود نشان می­دهند. پلیمرهای عرضی به خاطر نیروهای کووالانسی عرضی استحکام بالاتری را از خود نشان می­دهند. پلیمرهای شبکه­ ای به دلیل اتصالات و پیوندهای کووالانسی گوناگون بالاترین میزان استحکام را نسبت به سه گروه دیگر دارد [12].
3-1- روش­های سنتز نانوذرات

1- 1 مقدمه: 11

1-2 تعریف مسأله و سوالات اصلی تحقیق.. 12

1-3 فرضیه‌ها 12

1-4 موضوع و اهداف پژوهش.. 12

1-5 روش تحقیق.. 13

1-6 جنبه‌های نوآوری.. 13

1-7 مراحل انجام تحقیق.. 13

1-8 مروری اجمالی به چندی از تحقیقات و مطالعات انجام گرفته. 14

1-9 ساختار پایان‌نامه. 15

فصل دوم: ادبیات تحقیق.. 16

2-1 مقدمه. 17

2-2 کاوش متن. 19

2-3 ایده چیست.. 21

2-4 اساس و پایه در پشت ایجاد ایده 22

2-5 فرایند کاوش ایده 24

2-5-1 نتایج استفاده از روش کاوش ایده 29

2-5-2 ارزیابی روش کاوش ایده 30

2-6 کاربردهای روش کاوش ایده 32

2-6-1 استفاده از کاوش ایده در نوآوری سرویس در زنجیره ارزش کسب و کار. 32

2-6-2 کاوش ایده برای پشتیبانی از توسعه و تحقیقات درباره محصول جدید. 34

2-7 سیستم‌های خبره 35

2-7-1 مفاهیم سیستم‌های خبره 37

2-7-2 توسعه سیستم‌های خبره 39

2-7-3 فرایند مهندسی دانش.. 40

2-7-4 مراحل فرایند مهندسی دانش.. 41

2-7-5 مرحله کشف دانش.. 43

فصل سوم : روش تحقیق.. 46

3-1 مقدمه. 47

 

3-2 روش تحقیق.. 47

3-2-1 بر اساس هدف تحقیق.. 47

3-2-2 بر اساس نحوه گردآوری داده‌ها(تحقیق توصیفی): 49

3-3 متغیرهای تحقیق.. 51

3-4 روش‌های جمع آوری اطلاعات.. 51

3-5 جامعه آماری.. 51

3-5 روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 52

فصل چهارم: رهیافت جدید پیشنهادی.. 54

4-1 مقدمه. 55

4-2 روش کاوش ایده به زبان فارسی.. 55

4-3 استفاده از روش کاوش ایده در فرایند مهندسی دانش.. 62

4-4 مزایا و معایب استفاده از روش کاوش ایده در فرایند مهندسی دانش.. 64

فصل پنجم  : نتیجه گیری.. 66

1-5 نتیجه گیری.. 67

5-1 پیشنهادها و یافته‌های تحقیق.. 68

منابع. 70

Abstract. 72

 

فهرست جداول

جدول 1-2 تفاوت سیستم‌های خبره با سیستم‌های متعارف…………………………………………….33

جدول 2-2: مفاهیم سیستم‌های خبره و متعارف ……………………………………………………………34

جدول 4-1 مقایسه روش کاوش ایده با دیگر روش­ها در مکانیزه کردن کشف دانش…………..64

 

فهرست تصاویر و نمودارها

شکل 2-1: فرایند رویکرد کاوش ایده……………………………………………………………………………21

شکل 2-2:  چارچوب نوآوری- معماری سیستم…………………………………………………………….31

شکل 3-2 : ساختار سیستم خبره………………………………………………………………………………….35

شکل 4-2 : فرایند مهندسی دانش…………………………………………………………………………………39

شکل 1-4: استفاده از روش کاوش ایده در فرایند مهندسی دانش……………………………………..56

چکیده

ما در عصری زندگی می‌کنیم که حجم اطلاعات با سرعت زیادی در حال افزایش است و این اطلاعات در سراسر جهان در بستر اینترنت پراکنده شده است. این حجم عظیم اطلاعات می‌تواند به عنوان منبع ایده‌های جدید برای مسائلی که هنوز مطرح نشده است شناخته شود. یافتن این ایده‌ها و راه ‌حل ‌ها به صورت دستی و با کمک افراد خبره هزینه بردار و زمان‌بر خواهد بود.

روش کاوش ایده از داده‌های متنی روشی اتوماتیک است که در سال 2009 مطرح شد. روش کاوش ایده فرایندی است که ایده‌های جدید و مفید را از متن‌های غیر ساختار یافته استخراج می‌کند. در این روش تعریف ایده همان تعریف تکنولوژیکی آن است که برای حل مسائل تکنولوژیکی از آن استفاده می‌شود. این روش با بهره‌گیری از روش‌های کاوش متن و یک روش جدید به نام کاوش ایده از متن‌های موجود ایده‌ها را استخراج می‌کند و آن‌ ها را از لحاظ جدید و مفید بودن مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این روش می‌تواند کاربردهای زیادی در زمینه‌های مختلف از جمله زمینه کسب و کار داشته باشد و سبب سرعت بخشیدن به فرایندهای کسب و کار شود با پیاده سازی این روش در زبان فارسی می‌تواند تمام این قابلیت‌ها را برای شرکت‌ها و سازمان‌ها فراهم سازد و آن‌ ها را زمانی که با مشکلی مواجه می‌شوند را یاری کند تا بتوانند از لابه‌لای حجم عظیم اطلاعات موجود در کوتاه‌ترین زمان و با کم‌ترین هزینه راه‌حل مفید و جدید را بدست ­آورند. در این پژوهش روش کاوش ایده را با زبان فارسی پیاده‌سازی کرده و از آن در پیاده­سازی سیستم­های خبره به عنوان کاربردی جدید برای این روش استفاده کرده‌ایم. همان‌طور که می‌دانیم هم اکنون بیشترین سرمایه‌گذاری شرکت‌ها و سازمان‌ها روی دانش سازمانی است بنابراین مکانیزه کردن یافتن دانش جدید و غنی‌سازی پایگاه دانش می‌تواند میزان هزینه شرکت‌ها و سازمان‌ها را در این زمینه کاهش داده و باعث تسریع این فرایند شود.

1- 1 مقدمه:
حجم اطلاعات در سال‌های اخیر با رشد چشمگیری در حال افزایش است و از طرفی سازمان‌ها و شرکت‌ها نیز هر روزه با مسائل و مشکلات جدید روبه‌رو می‌شوند که شاید راه‌حل بسیاری از این مسائل در این توده عظیم اطلاعات باشد که در جای جای دنیا در بستری به نام اینترنت پراکنده شده و یا به صورت اسناد، مقالات، گزارشات و… در بایگانی شرکت‌ها و سازمان‌ها قرار دارد. بسیاری از سازمان‌ها با بهره گرفتن از افراد خبره در زمینه‌های مختلف سعی بر آن داشته که بتوانند راه ‌حل ‌هایی برای این مسائل پیدا کنند که مطمئناً زمان‌بر و پر هزینه خواهد بود. روش کاوش ایده[1] راه‌حلی برای این موضوع است تا با پیدا کردن راه‌حل برای مسایل موجود به صورت مکانیزه در زمان و هزینه به صورت کارا صرفه‌جویی کنیم. کاوش متن[2] یا کشف دانش از متن‌ها به صورت کلی به فرایند استخراج اطلاعات و دانش مفید از متن‌های غیر ساختار یافته ارجاع داده می‌شود. با ارجاع به این کاوش ایده، فرایند اتوماتیکی برای استخراج ایده‌های مفید و جدید از متن غیر ساختار یافته[3] با بهره گرفتن از متدهای کاوش متن است و هدف این روش اگرچه پیدا کردن ایده‌های جدید و مفید است اما اغلب ارائه دادن این ایده‌ها به صورت قابل درک برای کاربر است [7,8]. این روش در وزارت دفاع آلمان برای اولین بار به کار گرفته شد و با بهره گرفتن از افراد خبره مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که این روش کارایی لازم را دارد اگرچه به دلیل حساس بودن نتایج برای وزارت دفاع المان این نتایج مخفی ماند اما در نهایت این روش برای مسایل مختلف در این وزارت مورد استفاده قرار گرفت و راه ‌حل ‌های مفیدی را برای مسائل مختلف آن پیدا کرد.

1-2 تعریف مسأله و سوالات اصلی تحقیق
در راستای پیاده سازی و استفاده از روش کاوش ایده سوالات زیر را می‌توان مطرح کرد:

·     دلیل استفاده از این روش به جای روش‌های دیگر از جمله ضریب جکارد[4] چیست؟

·     چه روش‌های دیگری غیر از این روش وجود دارند؟

با توجه به اهمیت بخش صنعت در برنامه های توسعه اقتصادی، در این تحقیق سعی شده در چارچوب مفاهیم و تكنیک های اقتصاد منطقه ای، تحلیلی علمی و كارشناسی از ساختار صنعت استان كرمانشاه ارائه گردد و ضمن شناسایی صنایع برخوردار، اولویت های سرمایه گذاری صنعتی استان تعیین گردند تا با استقرار آن دسته از صنایعی كه از اولویت و مزیت بالاتری نسبت به سایر صنایع استان برخوردار هستند، بستر مناسبی برای توسعه صنعتی استان فراهم شود. روش تحقیق، اسنادی و جامعه آماری، كلیه كارگاه های صنعتی با ده نفر كاركن و بیشتر موجود در استان كرمانشاه طبق كدهای I.S.I.C. دو رقمی در سال 1383 می باشد. ابزار تجزیه و تحلیل، تلفیقی از تاكسونومی عددی و تحلیل عاملی است.

   نتایج نشان می دهد كه صنایع كانی غیرفلزی، تولید مواد و محصولات شیمیایی، تولید ماشین آلات مولد و انتقال برق و دستگاه های برقی و تولید منسوجات از بیشترین میزان سودآوری، صنایع مواد غذایی و آشامیدنی، تولید منسوجات، تولید سایر محصولات كانی غیرفلزی و تولید ماشین آلات مولد و انتقال برق و دستگاه های برقی از بالاترین توان اشتغال زایی و صنایع كانی غیر فلزی، تولید منسوجات، صنایع مواد غذایی و آشامیدنی، تولید مواد و محصولات شیمیایی و تولید ماشین آلات مولد و انتقال برق و دستگاه های برقی از بالاترین میزان اولویت سرمایه گذاری صنعتی در استان برخوردار می باشند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

نابرابری های منطقه ای و عدم تعادل بین مناطق به دلیل داشتن تبعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی موضوع مهمی در بیشتر کشورهای در حال توسعه است. بدون شک برای یک کشور درحال توسعه، توسعه اقتصادی خوب، همان توسعه متوازن مناطق خواهد بود. منابع در همه جا محدود و تمام شدنی هستند، بنابراین هدف ما باید حفظ آنها بوده و تا حد امکان کاری کنیم که از منابع موجود در زمانی طولانی تر به نفع نسل های آینده، استفاده شود. در واقع، نیل به پیشرفت و توسعه فراگیر در آینده مستلزم شناخت مناطق مختلف در مجموعه اقتصاد کشور است. کشور ما نیز، به دلیل داشتن شرایط غیر همگن و امکانات طبیعی متنوع، از این قاعده مستثنی نیست. در نتیجه، موفقیت در این امر مستلزم توجه به معیارهای توسعه بر اساس توانمندی های موجود هر استان در تدوین برنامه های توسعه ملی و منطقه ای بوده و در این راستا قابلیت های استان های مختلف باید شناسایی گردد. بنابراین این فصل به بررسی موضوع و روش تحقیق، اهداف، اهمیت، کاربرد نتایج تحقیق، سؤال های ویژه تحقیق و محدودیت های پژوهش می پردازد.

2-1- شرح تحقیق

1-2-1- موضوع تحقیق

امروزه افزایش توان تولیدی، نیازمند توجه ویژه به بخش صنعت و افزایش سرمایه گذاری در این بخش است. به هر حال اتخاذ سیاست های توسعه صنعتی مناسب در مناطق مختلف و مستعد، می تواند ضامن توسعه تجارت و گسترش بازار های تجاری برای تولیدات صنعتی باشد. در جامعه ایران متأسفانه تأمین نیازها به اقتضای زمان و بدون یک مطالعه و آینده نگری جامع انجام شده است. در حالی كه در سیستم پویا، برآورد نیازها و اولویت های آن در مقیاس كشور، مناطق و استان های مختلف با توجه به وضع موجود، قابلیت ها و امكانات آن صورت می گیرد. اینها از جمله مسائلی هستند كه مدیریت در سطوح مختلف بایستی برای آینده نگری مد نظر قرار دهد و بر این اساس در محدوده یک سیستم جامع رشد و توسعه،  برنامه ریزی لازم

 را تهیه و تنظیم نماید.  

امروزه بر همه كارشناسان و مدیران بالایی و میانی دولت ها آشكار گردیده است كه بدون داشتن نگاه كارشناسـی و استفاده از یافته های تحقیقاتی، امكـان برنامه ریزی و مدیریت دستگاه های اداری و  نیز تحول آفرینی در اقتصاد مناطق امكان پذیر نیست. استان كرمانشاه نیز به عنوان یک منطقه با اهمیت در كشور و دارای جمعیت و مركزیت مناسب، نمی تواند به دور از این دیدگاه، مدیریت و برنامه ریزی گردد. اهمیت برنامه ریزی در بخش صنعت با توجه به ارتباطات پیشین و پسین بسیار بالا در این بخش، بیشتر از دیگر بخشهای اقتصادی است. در این استان وضعیت سرمایه گذاری و تجارب گذشته آن نشان می دهد كه عموماً روش انتخاب پروژه های سرمایه گذاری به صورت سلیقه های مدیریتی و با كمترین دخالت نتایج مطالعات علمی صورت گرفته است. این موضوع تا آنجا پیش رفته كه حتی در برنامه های توسعه اول، دوم، سوم و چهارم استان كه برای سرمایه گذاری در بخش صنعت، پیشنهادات بسیاری ارائه گردیده، هیچ گونه مأخذی مبنی بر استناد پیشنهادات به یک كار علمی از قبل انجام شده وجود ندارد. همچنین در برنامه های جدید دولت برای توسعه بنگاه های كوچك و زودبازده، مشاهده می گردد كه روش انتخاب طرح ها به گونه ای غیر علمی و غیر اقتصادی در حال اجرا بوده و تقریباً تنها عامل مؤثر انتخاب طرح، دارا بودن طرح توجیهی و سرعت در ارائه آن به كار گروه اشتغال استان می باشد. بر این اساس نیاز به تدوین و اجرای یک طرح پژوهشی با روش های علمی قابل قبول برای بررسی زمینه های دارای مزیت سرمایه گذاری صنعتی در استان آشكار می گردد. این مطالعه به دنبال این نیاز تعریف گردیده و قصد دارد تا با بررسی وضعیت عمومی بخش صنعت در كنار استفاده از روش های تاكسونومی عددی و تحلیل عاملی به زمینه تحلیلی و كارشناسی دست یابد كه با بهره گرفتن از آن می توان تا حدودی اولویت های سرمایه گذاری صنعتی را بدست آورد.

2-2-1- اهداف تحقیق

1- شناسایی قابلیت ها و تعیین اولویت های سرمایه گذاری صنعتی استان كرمانشاه با تأكید بر شاخص سودآوری.

2- شناسایی قابلیت ها و تعیین اولویت های سرمایه گذاری صنعتی استان كرمانشاه با تأكید بر شاخص اشتغال.

3- شناسایی قابلیت ها و تعیین اولویت های سرمایه گذاری صنعتی استان كرمانشاه با تأكید بر شاخص تركیبی سودآوری و اشتغال (شاخص های سرمایه گذاری).

3-2-1- اهمیت تحقیق

بخش صنعت یكی از مهم ترین بخش های اقتصادی در ایجاد رشد و توسعه است. صنعت برای بخش های دیگر راه را هموار می سازد به طوری كه بدون یاری صنعت، فعالیت بخش های دیگر در دنیای كنونی تقریباً دشوار و حتی غیر ممكن است. بنابراین با توجه به نقش كلیدی صنعت دست یابی هر جامعه ای به توسعه اقتصادی، بدون دست یابی به رشد بخش صنعت میسر نیست. اهمیت این مطالعه در این است كه برنامه ریزی و توسعه بخش صنعت را هدفمند نموده و امكان انتخاب استراتژی های توسعه را بر اساس شاخص های با اهمیتی چون اشتغال زایی و سودآوری امكان پذیر می نماید.

4-2-1- کاربرد نتایج تحقیق

1- رهنمون ساختن تحلیل گران و برنامه ریزان صنعتی استان در راستای تعیین اولویت سرمایه گذاری ها و تخصیص اعتبارات صنعتی با توجه به مزیت های نسبی و اولویت های تعیین شده.

2- تعیین قطب های رشد به منظور توسعه فعالیت های اقتصادی و تمركز سرمایه گذاری در منطقه و همچنین اتخاذ سیاست ها و اقدامات تشویقی.

3- شناسایی تولیدات و صنایعی كه از سودآوری و اشتغال زایی بالاتری نسبت به بقیه برخوردارند و    سیاست گذاری تشویق تولید این قبیل صنایع و هدایت منابع و امكانات از صنایعی كه فاقد مزیت می باشد، به سوی این فعالیت ها.

4- كاربرد دیگر نتایج تحلیلی ارائه الگوی مناسبی جهت استفاده از منابع محدود مالی در جهت رشد و تقویت تولید صنعتی برای دست یابی به مزیت های نسبی استان در امر صادرات صنعتی می باشد.

5-2-1- سوال های ویژه تحقیق

از آنجا كه در این تحقیق در ابتدا حدس و گمانی نسبت به نتایج حاصل نمی توان ارائه داد، لذا به صورت محتوایی و تنها بر اساس سؤالات مشخص تحقیق پیش خواهیم رفت. این موضوع با اهمیت است كه روش انتخاب شده به گونه ای است كه تنها از آن می توان در حیطه مشخص و تلاش برای یافتن پاسخ سؤالات استفاده نمود. لذا با توجه به این موضوع سؤالات اصلی این تحقیق به صورت زیر ارائه می گردد:

1- اولویت ها و گرایش های سرمایه گذاری صنعتی استان كرمانشاه با توجه به شاخص سودآوری كدام است؟

2- اولویت ها و گرایش های سرمایه گذاری صنعتی استان كرمانشاه با توجه شاخص اشتغال كدام است؟ 

مقدّمة مصحّح…………………………………………………………………………………… 3

1. خواجه نظام الملك…………………………………………………………………………… 3

1-1. زندگی نامه…………………………………………………………………………………………………. 4

1-2. خدمات فرهنگی- اجتماعی…………………………………………………………………………… 5

1-3. فرزندان…………………………………………………………………………………………………….. 6

1-4. آثار…………………………………………………………………………………………………………. 10

1-4-1. سیرالملوک یا سیاست نامه……………………………………………………………………………… 10

1-4-2. دیگر آثار …………………………………………………………………………………………………. 11

الف. ردیابی در منابع قدیم…………………………………………………………………………………………. 13

ب. جستجو در تحقیقات جدید…………………………………………………………………………………………………………………… 14

ج. صحّت انتساب آثار………………………………………………………………………………………………. 18

سفرنامه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 18

قانون الملک…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 18

امالی نظام الملک فی الحدیث………………………………………………………………………………………………………………….. 18

اشعار………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 19

مکاتبات…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 21

مكاتبات…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 21

نصیحت نامه…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

منشآت…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

وصیت نامه………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 23

دستورالوزاره یا وصایای خواجه نظام الملک……………………………………………………………………………………………….. 23

2. دستورالوزاره………………………………………………………………………………. 27

2-1. کتابشناسی………………………………………………………………………………………………. 27

2-2. نام‌ها و عناوین………………………………………………………………………………………….. 31

2-3. تبارشناسی………………………………………………………………………………………………. 33

2-4. اصالت…………………………………………………………………………………………………….. 34

2-5. زمان نگارش…………………………………………………………………………………………….. 36

2-6. مُهدی الیه……………………………………………………………………………………………….. 38

2-7. مؤلّف………………………………………………………………………………………………………. 40

مولانا عبدالوهّاب عدنی طوسی…………………………………………………………………………………………………………………. 43

الف. خواجه نظام الملك طوسی………………………………………………………………………………………………………………… 44

ب. فخر الدّین حسن………………………………………………………………………………………………………………………………… 46

ج. محمد طاهر اراسنجی قزوینی………………………………………………………………………………………………………………. 47

د. عبدالوهّاب قدپی طوسی……………………………………………………………………………………………………………………….. 47

ه. عبدالوهّاب امامی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

دلایل ردّ انتساب………………………………………………………………………………………………………………………………………. 49

2-8. اهمیّت و ویژگی………………………………………………………………………………………… 56

2-9. از نگاه کتاب‌شناسان ایرانی و خاورشناسان…………………………………………………… 61

3. جایگاه دستور الوزاره در سنّت اندرزنامه نویسی مسلمانان…………………………………… 66

3-1. اهمیّت وزارت…………………………………………………………………………………………… 67

3-2. کتابهای موسوم به دستورالوزاره………………………………………………………………….. 67

3-3. دستورالوزاره و نگارش های اخلاقی……………………………………………………………… 69

3-4. مقایسه سیر الملوك و دستور الوزاره…………………………………………………………….. 71

4. درباره تصحیح کتاب دستور الوزاره………………………………………………………… 74

4-1. شیوه تصحیح…………………………………………………………………………………………… 74

4-2. گروه بندی نسخه های همگون و هم نسبت…………………………………………………… 77

4-3. معرفی و ارزیابی نسخ استفاده شده در تصحیح……………………………………………… 82

4-3-1. نسخه هایی كه كاملاً به نسخه اساس عرض شده و تطبیق یافته است…………………………. 82

نسخه الف= نسخه کتابخانه بادلیان= نسخه اساس نسبی………………………………………………………………………….. 82

نسخه ب= نسخه کتابخانه آستان قدس به شماره 6323…………………………………………………………………………… 86

نسخه ج= نسخه کتابخانه آستان قدس به شماره 292………………………………………………………………………………. 90

نسخه د= نسخه چاپ سنگی به تاریخ چاپ 1305ق ………………………………………………………………………………… 90

نسخه ه= نسخه کتابخانه آستان قدس به شماره 294……………………………………………………………………………….. 93

نسخه ت= نسخه کتابخانه دانشگاه تهران به شماره 1/7907……………………………………………………………………. 94

نسخه س= نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شماره 3/619……………………………………………………….. 94

نسخه ع= نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شماره 3243…………………………………………………………… 94

نسخه ن= نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شماره 26/8984…………………………………………………….. 95

4-3-2. نمونة نسخی كه به قسمتی از آنها مراجعه شده است……………………………………………… 95

نسخه م= نسخه کتابخانه دانشگاه کالیفرنیا آمریکا به شماره 411……………………………………………………………… 96

نسخه ی= نسخه کتابخانه ملی ایران به شماره 15349……………………………………………………………………………. 97

 

نسخه غ = نسخه کتابخانه مجلس به شماره  1/ 13718………………………………………………………………………….. 97

4-4. مراحل تصحیح…………………………………………………………………………………………. 97

4-5. نکات ضروری در خصوص تصحیح………………………………………………………………. 98

4-6. رسم الخطّ نسخة‏ تصحیح شده…………………………………………………………………… 99

5. دشواری های تحقیق………………………………………………………………………. 102
6. نشانه های اختصاری………………………………………………………………………. 111
7. فهرست نسخه های خطی دستورالوزاره در كتابخانه های ایران و جهان……………………… 113

7-1. فهرست نسخه هایی كه در این تصحیح از آنها استفاده شده به ترتیب تاریخ کتابت…………… 114

7-2. فهرست همه نسخه های پیدا شده به ترتیب تاریخ کتابت از اقدم نسخ………………………….. 118

7-3. فهرست همه نسخه ها به تفکیک نام کتابخانه ها و محل نگهداری نسخ…………………………. 128

8. تصاویر صفحات آغاز و انجام نسخه هایی كه در این تصحیح از آنها استفاده شده…………….. 138
9. متن كتاب دستور الوزاره………………………………………………………………….. 156

دیباچه/ اهمیت وزارت و سبب تألیف کتاب……………………………………………………….. 157

مقدّمه/ شرح حال خواجه نظام الملک…………………………………………………………… 170

تفضیل وزارت خواجه بر سایر وزراء به نقل از  امام  محمد ناصحی در دستورالوزراء……………………………………………………. 170

روایت ابوجعفر نصیری، مؤلّف تاریخ مدرّسان  نظامیه، از دوران تحصیل خواجه………………………………………………………….. 172

روایت فقیه عبدالصمد فتدروجی از وقایع هنگام تولّد و طفولیّت خواجه…………………………………………………………………….. 174

فصل اول: در تحریض فرزندان بر ترک وزارت …………………………………………………… 186

موعظه /  بعد از زمان من وزارت اختیار نکنی و پیرامن شواغل و مشاغل نگردی………………………………………………………. 187

مخاطره اوّل/ وزیر را هر روز از هر باب بر هر کس چند حکم مختلف می باید كرد……………………… 188

حکایت/ تفسیر شیخ ابواسحق فیروزآبادی از حكمت كدورت بی دلیل سلطان با وزیر………………………………………………….. 189

مخاطره دوّم/ چند هزار کس از خود آزرده باید داشت به امید رضای خاطر  یک کس………………….. 192

حکایت/ پاسخ امام الحرمین جوینی به پرسش نظام الملک در خصوص علت کدورت سلطان از او………………………………….. 192

حکایت/ مقایسه خدمت پادشاه با طاعت خداوند از زبان ربیع فضل در همراهی هارون الرشید به سفر حج………………………… 197

مخاطره سوّم/ ملال جانب ابناء ملوک است و تدارك آن در غایت صعوبت………………………………. 199

حکایت/ انحراف مزاج سلطان محمد، فرزند ملكشاه، از خواجه نظام الملك………………………………………………………………… 201

حکایت/ اسارت ملك روم و خیانت عمید منصور در اموال اهدائی رومیان…………………………………………………………………. 203

مخاطره چهارم /  ناگزیر بودن وزیر  از مجالست و مرافقت با كبار امرا و اركان دولت………………….. 209

مخاطرات دوستی با كبار امرا و اركان دولت……………………………………………………………………………………………………….. 210

حکایت/ نزاع و خلاف میان خواجه نظام الملك و التونیاق تركمانی…………………………………………………………………………. 212

ضررهای دشمنی و عداوت با كبار امرا و اركان دولت…………………………………………………………………………………………… 213

حکایت/ نتیجة مكاوحت  امیر علی خویشاوند با ابوالعّباس اسفراینی…………………………………………………………………………. 214

مخاطره پنجم/ جماعتی چون کتّاب و عمّال را در حیّز ترتیب  و رعایت می باید داشت…………………. 219

اقارب  و عشایر را مباشر مهمّات ملک گردانیدن خطرها دارد………………………………………………………………………………….. 221

مضار و مفاسد تفویض مهمات به بیگانگان……………………………………………………………………………………………………….. 222

حكایت آشنایی و همدرسی نظام الملك با حسن صباح و عمر خیّام…………………………………………………………………………. 222

حکایت/ محاسبه اجرت مکاریان که رخام از حلب برای سلطان به اصفهان برده بودند توسط حسن صباح………………………… 229

التزام حسن صباح بر تکمیل دفاتر جمع و خرج ممالک به عشر مدتی که نظام الملک مهلت خواسته بود………………………….. 232

فصل دوّم در آداب وزارت و شرایط آن ………………………………………………………… 234

شرط منصب وزارت آن است که چهار جانب نگاهداری و مراقبه آن واجب و ملاحظة آن مفروض شماری………………………. 234

شرط اوّل / حفظ جانب حضرت ربوبیّت……………………………………………………………………….. 235

ملاحظة اوّل: بر اعتقاد صحیح، ثابت و راسخ باشی و به تسویلات فرق ضالّه از مرکز استقامت منحرف نشوی                  235

حکایت/ مواصلت و مصاهرت سلطان ملک شاه با خلیفه و رؤیای خواجه در خصوص تهیّج شیطان…………………………………. 237

ملاحظة دوّم: اتّفاقات حسنه را نتیجه تدبیر خود نداند؛ هر چند در عقب آن واقع گردد………………………………………………… 241

حکایت/ نقش تقدیر الهی در شكست فضلون از نظام الملك………………………………………………………………………………….. 242

حکایت/ نقش تقدیر الهی در فتح قلعة مریم نشین توسط ملكشاه……………………………………………………………………………. 245

شرط دوّم / رعایت جانب پادشاه……………………………………………………………………………………………………………. 248

ملاحظة اوّل: بی توفیق الهی و تأیید سماوی هرگز کسی آمر و ناهی نتواند شد………………………………………………………….. 250

حکایت/ ابن اعلم رصدی و شاگردش ناصر بتانی…………………………………………………………………………………………………. 251

ملاحظة دوّم: چون از جهت امری تفرقه خاطر پادشاه تفرّس افتد متوجّه اصلاح آن باید گشت………………………………………. 254

حکایت / امیر اسماعیل سامانی با عمرولیث……………………………………………………………………………………………………….. 255

حکایت/ خزاین سلطان آلب ارسلان در  قلعه کیو………………………………………………………………………………………………… 258

ملاحظة سوّم: سعی نماید تا در حق او از همه کس دعای بخیر حاصل کند و آن به انتشار عدل و احسان و انصاف باشد      260

ملاحظة چهارم: در ابقاء ذکر جمیل پادشاه باید کوشید و آن به اظهار حسن سیرت و راستی و عدالت باشد با جمیع خلایق    260

ملاحظة پنجم: هرچند از پادشاه مباسطت و عنایت و تقرّب و تربیت مشاهده افتد به هیچ باب بر آن اعتماد نشاید              260

ملاحظة ششم: پیوسته طالب آن باید بود که معلوم گردد میل طبیعت پادشاه به کدام مطلوب و مرغوب متوجّه است            260

حکایت/ فرستادن هر یک از اقارب و عشایر درگاه سلطان آلب ارسلان به حكومت ناحیتی……………………………………………. 261

حکایت/ روایت اصمعی از عمرو بن عبید که از مشایخ بغداد بود و منصور، مرید او……………………………………………………… 262

ملاحظة هفتم: چنان باید که قدرت و استعداد آن باشد تا هر سخن که در حضرت بگذرد به قدری در آن دخلی توان کرد     265

فنونی که در امر مال و ملک از مهارت استکمال آن، کما هو حقّه چاره نیست، اوّل قسم حساب و دوّم فنّ تاریخ                266

فایده دانستن تاریخ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 266

قصّه لشکر بخارا و حیله ای که البتکین با ایشان کر……………………………………………………………………………………………. 266

حکایت/ مباحثه ماجندی و قاضی مرو بر سر معنی الخالق الباری المصور………………………………………………………………….. 268

شرط سوّم / رعایت جانب نزدیکان پادشاه  …………………………………………………………………. 270

شرط عمومی یا کلّی: ثبات بر جاده راستی و درستی به درجه ای باشد که هیچ آفریده را بر آن سخن نرسد……………………… 271

شرایط اختصاصی یا شرط رعایت اصناف اربعه……………………………………………………………………………………………………. 271

صنف اوّل: حرم های بزرگ……………………………………………………………………………………………………………………………. 272

حکایت/ فرستادن التونیاش به حكومت خوارزم توسط سلطان محمود و فرار التونیاش از شرّ جمیله قندهاری……………………… 273

حکایت / رقابت خواجه احمد حسن با خواجه حسنك متكانی بر سر وزارت……………………………………………………………….. 275

صنف دوّم: مراقبت ابناء ملوك………………………………………………………………………………………………………………………… 279

حكایت/ مقایسه رفتار خواجه احمد حسن و حسنك متكانی با مسعود غزنوی…………………………………………………………….. 282

صنف سوّم: امراء بزرگ…………………………………………………………………………………………………………………………………. 285

خواجه احمد حسن و علی خویشاوند…………………………………………………………………………………………………………………. 285

حکایت / سلطان محمود و دابشلیم هند…………………………………………………………………………………………………………….. 288

صنف چهارم: سایر ملازمان……………………………………………………………………………………………………………………………. 293

فرقه اوّل: ندماء مجلس جشن………………………………………………………………………………………………………………………… 293

حکایت / تعبیر خواب فضل ربیع توسط ابوالحسن معبّر که از احفاد ابن سیرین بود……………………………………………………… 295

فرقه دوّم: اصحاب سیف و ارباب قلم………………………………………………………………………………………………………………… 296

وصیّت عبدالحمید احمد به پسر خود در موازنه درجات مهّمات مملکت به احوال کتّاب………………………………………………… 296

حکایت / سخن محرمانه انوشیروان از خفایا و اسرار ملکی با بوذرجمهر حكیم……………………………………………………………. 297

حکایت / هلاكت ناصر میکال را اکثر خلق از تهیّج خواجه احمد دانستند………………………………………………………………….. 299

حکایت / کابوس های نظام الملک در سالگرد کشتن عبدالملک کندری……………………………………………………………………. 300

حکایت / گزارش ده تن از کتّاب به الب ارسلان در تهمت خیانت نظام الملک به ملک و مال………………………………………. 302

شرط چهارم / رعایت جانب خلایق……………………………………………………………………………. 303

حکایت/ پیشنهاد نظام الملک به سلطان الب ارسلان برای گریز از مرگ و بلیّه به نقل از تاریخ باستان……………………………. 304

انجامة کتاب………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 307

10. ضمائم………………………………………………………………………………………………………… 308

وصیّتنامة خواجه………………………………………………………………………………………………. 308 

کتابشناسی……………………………………………………………………………………………………….. 311 

چکیدة انگلیسی……………………………………………………………………………… 314

چكیده

این رساله مشتمل است بر تصحیح انتقادی کتاب موسوم به دستور الوزاره یا وصایای خواجه نظام الملک طوسی. این کتاب بنابر تحقیقات نگارنده در نیمه سده هشتم به دست یکی از نوادگان خواجه نظام الملک طوسی، به زبان فارسی و به نثری استوار در سه فصل تحریر و تنظیم یافته است: مقدمه در احوال خواجه نظام الملک، فصل اول در تحریض فرزند خواجه به ترک وزارت و مخاطرات آن، فصل دوم در آداب وزارت.

این کتاب دست کم به دو علت از همان آغاز تدوین محل توجه عالمان و نویسندگان و کاتبان و عموم دیوانیان بوده است: یکی انتساب آن به وزیر پراعتبار ایرانی، خواجه نظام الملک طوسی، و دیگری محتوای آن که علاوه بر اشتمال بر آداب و آیین  وزارت و حکومتداری همراه با نقل حکایات تاریخی، حاوی مباحث نظری و عملی قابل توجهی درباره موضوع تعلیم و تربیت، و اخلاق سیاسی است. از همین رو است که از این کتاب نسخه های بسیار زیادی در کانونهای مختلف نسخه نویسی فراهم آمده، چنانکه نگارنده بر وجود دست کم 70 نسخه از این کتاب در کتابخانه های داخل و خارج ایران آگاه شده و بر 35 نسخه از آنها دست یافته است.

نگارنده در پیشگفتار مفصّلی که برای این کتاب تهیه کرده، به تفصیل مباحثی چون حیات خواجه نظام الملک، جست و جوی آثار شناخته و ناشناخته، و طبع شده و طبع ناشده خواجه، ردیابی آثار خواجه بویژه دستور الوزاره در تحقیقات خاورشناسان و محققان ایرانی، و بالاخره معرفی همه جانبه کتاب دستور الوزاره و بیان وجوه اهمیت آن، و نیز مقایسه آن با سیر الملوک خواجه.

این کتاب به  رغم رواج و شهرت با ابهامات عمیق و متعددی همراه بوده است. از جمله درباره نویسنده یا نویسندگان، زمان تألیف، اختلاف گسترده کاتبان در ضبط نام کتاب و مؤلف و … .

با نظر به این زمینه ها و دشواریها، در مقدمه این رساله سعی شده تا از میان انبوه این داده های ضدّ و نقیض به رأی نسبتاً درست و مقبولی دست یافت. برای مثال در این رساله با تحقیق و جستجوی بسیار برای اولین بار ثابت شده که نویسنده این اثر برخلاف ادعای بسیاری از کاتبان و نیز محققان معاصر، مولانا عبدالوهاب العدنی بوده است.

در تصحیح این اثر از شیوه بینابین، كه هم قوّت اجتهاد شیوه التقاطی و هم احتیاط و دقت شیوه مبتنی بر نسخه اساس را یک جا دارد، استفاده گردید.  به علت تعدّد نسخه ها و برای آسانتر شدن کار تصحیح و ارجاع به نسخه بدل ها،