فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        صفحه

 

چکیده 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1-مقدمه. 3

1-2-ضرورت مطالعه. 6

1-3-اهداف مطالعه. 8

1-4-فرضیات مطالعه. 9

1-5-تعاریف و مفاهیم. 9

1-5-1-مشتری.. 9

1-5-2-رضایت مشتری.. 10

1-5-3- اندازه گیری میزان رضایت مشتریان و مدل کانو. 14

1-5-4-مفهوم خدمات و ویژگی های آن. 16

فصل دوم: مروری بر مطالعات انجام شده

2-1-مطالعات داخلی.. 21

2-2-مطالعات خارجی.. 30

 

 

فصل سوم: تئوری و روش پژوهش

3-1-مقیاس کیفیت خدمات سروکوآل. 34

3-2-مدل ارزیابی کیفیت سروپرف (SERVPERF). 37

3-3- آزمون همبستگی پیرسون. 40

3-4- آزمون فریدمن.. 43

3-5-مقیاس های اندازه گیری نگرش… 43

3-6-نوع روش تحقیق.. 45

3-7-روش گردآوری اطلاعات… 45

3-8-روش نمونه گیری.. 46

3-9-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 47

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل نتایج

4-1- ویژگی های آماری و توصیفی نمونه مورد بررسی.. 49

4-2-توزیع فراوانی و سطوح رضایتمندی مشتریان از کیفیت خدمات بانک قرض الحسنه مهر ایران  51

4-3- مهمترین عوامل موثر بر رضایتمندی مشتریان و مشکلات موجود در شعب بانک قرض الحسنه مهر ایران ازدیدگاه مشتریان. 52

4-4-نتایج آزمون فرضیات مطالعه با بهره گرفتن از آزمون همبستگی پیرسون. 53

4-4-1-آزمون فرضیه فرعی اول. 53

4-4-2-آزمون فرضیه فرعی دوم. 54

4-4-3-آزمون فرضیه فرعی سوم. 54

4-4-4-آزمون فرضیه فرعی چهارم. 55

4-4-5-آزمون فرضیه فرعی پنجم. 55

4-4-6-آزمون فرضیه اصلی.. 56

4-5-نتیجه گیری.. 57

4-6-نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه. 58

4-7-رتبه بندی عوامل پنچگانه تشکیل دهنده مدل سروپرف… 60

4-8-رتبه بندی شاخص های معیار عوامل محسوس… 62

4-9- رتبه بندی شاخص های معیار اعتماد. 63

4-10- رتبه بندی شاخص های معیار پاسخگویی.. 64

4-11- رتبه بندی شاخص های معیار اطمینان. 64

4-12- رتبه بندی شاخص های معیار همدلی.. 65

4-13- رتبه بندی تمام شاخص های مدل سروپرف… 66

فصل پنجم: خلاصه نتایج و پیشنهادات

5-1- خلاصه مطالب… 70

 

5-2-نتیجه گیری و پیشنهادات… 72

منابع

منابع فارسی.. 77

منابع انگلیسی.. 80

چکیده انگلیسی.. 83

فهرست جداول

جدول (3-1): مقادیر ضریب همبستگی و تفسیر آن. 41

جدول (3-2): مقادیر ضریب همبستگی و تفسیر آن در سایر متون. 42

جدول (4-1): خصوصیات آماری و توصیفی نمونه مورد بررسی.. 50

جدول (4-2): توزیع فراوانی و سطوح رضایتمندی از کیفیت خدمات مشتریان بانک قرض الحسنه مهر ایران  51

جدول (4-3): مهمترین عوامل مؤثر بر رضایت مندی مشتریان و مشکلات موجود در شعب بانک قرض الحسنه مهر ایران در میان اعضای نمونه مورد مطالعه. 53

جدول (4-4): خلاصه نتایج آزمون فرضیات… 57

جدول (4-5): نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه. 59

جدول (4-6) میانگین رتبه های هر یک از عوامل پنچگانه تشکیل دهنده  مدل سروپرف حاصل از آزمون فریدمن   61

جدول (4-7): نتایج حاصل از آزمون فریدمن برای رتبه بندی شاخصهای معیار عوامل محسوس    62

جدول (4-8)نتایج حاصل از آزمون فریدمن برای رتبه بندی شاخص های معیار اعتماد  63

جدول (4-9): نتایج حاصل از آزمون فریدمن برای رتبه بندی شاخص های معیار پاسخگویی   64

جدول (4-10): نتایج حاصل از آزمون فریدمن برای رتبه بندی شاخص های معیار اطمینان  65

جدول (4-11): نتایج حاصل از آزمون فریدمن برای رتبه بندی شاخص های معیار همدلی   66

جدول (4-12): نتایج حاصل از آزمون فریدمن برای رتبه بندی تمام شاخص های مدل سروپرف    67

جدول (4-13): اطلاعات آماری آزمون فریدمن برای رتبه بندی تمام شاخص های مدل سروپرف    68

فهرست شکل ها

شکل (3-1): چارچوب مفهومی مطالعه حاضر. 39

 

چکیده

هدف همۀ مؤسسات خدماتی از جمله بانکها ارائه خدمات مناسب و مورد رضایت مشتریان است. از آنجا که بانکها در محیطی با محصولات غیرمتمایز فعالیت می کنند، کیفیت خدمات در آنها به عنوان اولین سلاح رقابت شناخته می شود. مطالعه حاضر با هدف سنجش کیفیت خدمات ارائه شده توسط بانک قرض الحسنه مهر ایران (شعب شیراز و مرودشت) و نیز بررسی ارتباط بین کیفیت خدمات بانکی با رضایتمندی مشتریان انجام شده است. در این پژوهش از مدل سروپرف به منظور ارزیابی کیفیت خدمات استفاده شد. جامعه آماری این مطالعه مشتریان بانک قرض الحسنه مهر ایران در شهر شیراز و مرودشت و نمونه آماری متشکل از 150 نفر از مشتریان بوده است. اطلاعات مورد نیاز با ابزار پرسشنامه در سال 1393 جمع آوری گردید. نتایج تحلیل استنباطی داده ها که با بهره گرفتن از ضریب همبستگی پیرسون انجام شد، نشان می دهد با افزایش هر یک از معیارهای مورد بررسی (اعتماد، اطمینان، پاسخگویی، همدلی) رضایتمندی مشتریان افزایش می یابد. همچنین کمترین تا بیشترین ضریب همبستگی به ترتیب متعلق به معیارهای اطمینان، پاسخگویی، همدلی و اعتماد است. بنابراین با تاکید هر چه بیشتر بر روی عوامل دارای ضریب همبستگی بالاتر، می توان رضایتمندی مشتریان را بیشتر افزایش داد. بعلاوه بر اساس نتایج حاصل از آزمون فریدمن به منظور رتبه بندی شاخص های مؤثر بر رضایتمندی مشتریان، شاخص “آگاهی، تخصص، دانش و مهارت رئیس شعبه و کارکنان” مهمترین عامل مؤثر بر رضایتمندی مشتریان از بانک مهر ایران و شاخص “امکانات فیزیکی و رفاهی بانک” کم اهمیت ترین عامل از منظر مشتریان بوده است و سایر شاخص ها مابین این دو عامل قرار گرفته اند.

 

واژه های کلیدی: کیفیت خدمات بانکی، رضایتمندی مشتری، مدل سروپرف، آزمون همبستگی پیرسون، آزمون فریدمن

 

فصل اول:

 

کلیات تحقیق

 

 

1-1-مقدمه

مشتری، یکی از عوامل مهم محیطی برای هر سازمان است. از دیدگاه سنتی مشتری کسی است که فرآورده های شرکت یا سازمان را خریداری می کند، یا به عبارت دیگر مشتری کسی است که کالا و یا خدمات دریافت می کند. امروزه این تعریف دیگر رسا و کامل نمی باشد. مشتری در واقع کسی است که شرکت یا سازمان مایل است تا با ارزش هایی که می آفریند بر رفتار وی تأثیر بگذارد. موفقیت تمام سازمان ها و موسسات، اعم از تولیدی یا خدماتی، انتفاعی یا غیر انتفاعی، دولتی یا غیر دولتی تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که یکی از مهمترین آنها رضایتمندی مشتریان به منظور نیل به تعالی در کسب وکار است. اعتقاد بر این است که رضایتمندی مشتریان، عکس العمل های آتی آنان را در قبال سازمان تحت تأثیر قرار خواهد داد. از جمله آمادگی و اشتیاق جهت استفاده مجدد، تمایل برای توصیه به سایرین و رغبت برای پرداخت بهای محصول بدون چانه زدن یا تلاش برای یافتن عرضه کنندگانی که محصول مشابه را با قیمت کمتری عرضه می دارند (کاووسی و سقایی، ۱۳۸۴). صاحب نظران مدیریت، کسب رضایت مشتری را یکی از مهم ترین وظایف و اولویت های مدیریت شرکتی برشمرده و لزوم پایبندی و همبستگی پایدار مدیران عالی را به جلب رضایت مشتریان، پیش شرط اصلی موفقیت آنها و سازمان تلقی کرده اند. امروزه تمام سازمان ها به دنبال جذب مشتری و افزایش رضایتمندی او هستند، این مساله به خصوص در بانك ها كه در ارتباط دائم با مشتریان هستند، اهمیت ویژه ای دارد (علی محمدی،1381).

بانك موسسه‌ای است مشتری مدار كه باید به جلب و جذب مشتری و همچنین افزایش رضایت مشتریان و حفظ مشتری اقدام نماید. چرا که مشتری سرمایه‌ اصلی بانك است، بدون مشتری بانك بی‌معنا است و نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد. نقش بانك ها در جذب سپرده ها و اعطای تسهیلات آن چنان با طبع اقتصادی و اجتماعی جوامع سازگار بوده است كه اینك پس از گذشت سال ها از عمـر نظام بانكی این سیستم بصورت یک زیر مجموعه بسیار حیاتی و ضروری از نظام اقتصادی كشورها و توسعه پایدار درآمده است. بطوری كه امروزه نقش نظام بانكی در مجموعه سیستم اقتصادی كشورها به عنوان عامل اصلی توسعـه پایدار غیرقابل انكار است و به تعبیری می توان گفت نظام بانكی قلب توسعـه اقتصادی است. امروزه نیاز مردم به خدمات بانكی بیش از پیش در حال افزایش است. در این رابطه مردم انتظار خدمت سریعتر و بیشتر از بانك ها دارند (شریعتی، 1389).

از طرفی امروزه رقابت برای بهبود کیفیت خدمات به عنوان یک مسئله راهبردی کلیدی برای سازمان هایی که در بخش خدمات فعالیت می کنند، شناخته شده است. سازمان هایی که به سطح بالاتری از کیفیت خدمات دست می یابند، سطوح بالاتری از رضایتمندی مشتریان را به عنوان مقدمه ای برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار خواهند داشت (گو و همکاران، 2008). نظام بانکی نیز که در اقتصاد مبتنی بر بازار یکی از اجزای مهم اقتصاد هر کشور است و مسئولیت بسیار سنگینی را دارد، از این امر مستثنی نیست. بانک های امروزی برای رقابت در محیط متلاطم امروز ناچار هستند توجه ویژه به کیفیت خدمات خود داشته باشند. این امر ماندگاری بیشتر مشتریان، جذب مشتریان جدید و بهبود عملکرد مالی و سودآوری را به دنبال خواهد داشت. در طی دهه های اخیر، شدت یافتن رقابت میان بنگاه های اقتصادی در جهت بدست آوردن سهم بیشتری از بازار توجه آنها را به سمت شناخت دقیقتر و عمیقتر نیازها و خواسته های مشتریان سوق داده است. بدون تردید ایجاد رضایت در مشتریان و حتی به شوق آوردن ایشان از کیفیت خدمات، در وهله اول نیازمند شناخت نیازها و خواسته های ایشان و سپس انتقال این خواسته ها به موقعیتی است که محصولات و خدمات تولید می شود. این امر با توجه به پیچیده شدن روزافزون سیستم های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، خود به خود اتفاق نمی افتد، بلکه به روش‌ها و رویه هایی نظام مند نیاز دارد که این مفاهیم را به فرایندی سازمانی مبدل کند .از طرفی تغییر خواسته ها، نیازها و انتظارات مشتریان یک واقعیت انکارناپذیر است، بنابراین ابتدا باید مشخص شود که مشتری چه می خواهد و سپس در جستجوی وسیله تحقق آن برآمد. بانک ها با ارائه مزایای متنوع و خدمات رقابتی و تجدید ساختار خدماتشان به سوی استفاده از تکنولوژی سریع و در جهت برآورده کردن نیازهای در حال تغییر مشتریان، در حال گسترش یافتن از میان مرزها هستند. به دلیل این اقدامات، ماهیت خدمات بانکداری و ارتباط با مشتریان دستخوش تغییرات شده است. محیط بسیار رقابتی و به سرعت در حال تغییری که بانک ها مجبور به فعالیت در آن هستند آنها را به سوی تجدید نظر در نگرششان به سوی رضایت مشتری و بهینه سازی کیفیت خدمات سوق می دهد (حسینی و قادری، 1389). در نظام بانکی که مشتریان محور اصلی هستند، در واقع همه کارها برای طلب رضایت، توجه و جذب آنهاست. لذا در فضای رقابتی بین بانکی امروز، بانک هایی موفق ترند که با آگاهی از نیاز مشتریان خود علاوه بر برآورده سازی نیاز امروز آنها قادر به پیش بینی نیازهای آتی آنان نیز باشد تا بتوانند رضایت بیشتر و در نتیجه وفاداری مشتریان را بدست آورند. رضایت مشتری زمانی به دست می آید که عملکرد سازمان بتواند انتظارات مشتری را برآورده سازد. اگر عملکرد کمتر از انتظارات باشد، مشتری ناراضی خواهد شد و اگر عملکرد برابر با انتظارات باشد وی راضی خواهد بود. اگر عملکرد از انتظارات بیشتر شود او بسیار خشنود و شاداب خواهد شد. در واقع رضایت مشتری میزان مطلوبیتی است که مشتری به خاطر ویژگی های مختلف کالا کسب می کند و منبع سودآوری و دلیلی برای ادامه فعالیت سازمان است (کاتلر و آرمسترانگ، ۱۳۸3). در این مطالعه با بهره گرفتن از مدل سروپرف، به بررسی و سنجش کیفیت خدمات و همچنین اولویت بندی(رتبه بندی) عوامل مؤثر بر کیفیت خدمات در بانک قرض الحسنه مهر ایران (شعب شیراز و مرودشت) پرداخته شد.

بدیهی است شناخت و بررسی کیفیت خدمات باعث افزایش میزان رضایتمندی و در نهایت جذب مشتری در شعب بانک قرض الحسنه مهر ایران می گردد.

 

1-2-ضرورت مطالعه

مشتری، رمز موفقیت هر سازمان و هر گونه فعالیت تجاری اقتصادی می باشد. اعتبار یک سازمان موفق، بر پایه روابط بلند مدت آن سازمان با مشتریان بنا گردیده است. کلیدی ترین عامل کسب رضایت و وفاداری مشتریان، ارائه خدمات مناسب است. سازمانی که یکی از اهداف عملی خود را ارائه خدمات مناسب بر پایه انتظارات و نیازهای مشتری طرح ریزی نموده باشد، می تواند با تکیه بر سایر اصول تجارت، سازمان موفقی باشد. ارائه خدمات مناسب جز بر پایه شناخت نیازها، علاقه مندی ها، امکانات و انتظارات مشتریان امکان پذیر نیست. گردآوری اطلاعاتی از این قبیل بصورت یکپارچه، سازمان را در جهت ارائه خدمات مناسب، مطابق با نیازها و انتظارات مشتریان یاری می رساند. یافته ها نشان می دهند که بیش از 90 درصد از مشتریان ناراضی یک شرکت یا موسسه، کوشش نمی کنند تا به منظور ارائه شکایت و یا انتقاد با سازمان مورد نظر ارتباط برقرار کنند. این مشتریان برای تامین نیازهای خویش به رقبا مراجعه می کنند و عدم رضایت خویش را با علاقه مندی تمام برای سایر مشتریان بالقوه بازگو می کنند (فتحیان و همکاران، 1388).

امروزه سازمان های تولیدی یا خدماتی، میزان رضایت مشتری را به عنوان معیاری مهم برای سنجش کیفیت کار خود قلمداد می کنند و این روند در حال افزایش است. باید گفت در شرایط رقابت امروز که پیش بینی می گردد در آینده نیز فشرده تر گردد، مشتری مداری، حفظ مشتری و کسب رضایت وی در سازمان ها از اهمیت فزاینده ای برخوردار است. مشتری یکی از مهمترین افراد برای بانک به حساب می آید ایجاد روابط مناسب کارکنان بانک با مشتریان موجب رضایت مشتریان خواهد شد و رضایت خاطر مشتریان نیز موجب وفادارای آن ها به بانک خواهد شد. چنانچه یک مشتری کاملاً وفادار به بانک گردد، نسبت به بانک تعهد پیدا خواهد کرد و مشتری سعی می کند که تمامی کارهای بانکی خود را در یک بانک انجام دهد. بنابراین بانک مهر ایران مانند کلیه بانک ها نیازمند ایجاد یک دیدگاه استراتژیک نسبت به چگونگی طراحی و ارائه خدمات، در راستای کسب رضایت مشتری است. این مقصود تنها از طریق شناخت دقیق عوامل موثر بر این رضایت از دیدگاه مشتری و تحلیل و اولویت بندی آن ها میسر و عملی خواهد بود.

علی رغم گذشت زمان طولانی از طرح موضوع کیفیت خدمات و شیوه های سنجش و ارزیابی آن، نه تنها توجّه به این موضوع کاهش نیافته بلکه به دلیل اهمّیت فزاینده خدمات در اقتصاد کشورها به خصوص اقتصادهای مدرن پیشرفته نقش آن بیش از پیش اهمّیت یافته است. سنجش کیفیت خدمات در سازمان های خدماتی، سنجشی است از اینکه تا چه اندازه، خدمت ارائه شده انتظارات مشتریان را برآورده می سازد. آگاهی از مفهوم کیفیت خدمت و تلاش برای بهبود آن، به ارائه خدمات با کیفیت منجر شده و از طریق افزایش سطح کیفیت خدمات می توان افزایش رضایت مندی مشتریان را انتظار داشت.

 

1-3-اهداف مطالعه

– بررسی رابطه بین کیفیت خدمات و رضایت مشتریان در بانک مهر ایران

– بررسی ارتباط بین اطمینان به بانک و رضایت مشتریان بانک

– بررسی ارتباط بین عوامل محسوس بانک و رضایت مشتریان از بانک

– بررسی ارتباط بین اعتماد بانک و رضایت مشتریان

– بررسی ارتباط بین پاسخگویی و رضایت مشتریان بانک

– بررسی ارتباط بین همدلی سازمانی و رضایت مشتریان بانک

-رتبه بندی عوامل پنج گانه مدل سروپرف (عبارت از اطمینان، عوامل محسوس، اعتماد، پاسخگویی و همدلی)

فهرست مطالب

چکیده: 3

فصل اول : 4

کلیات- 4

1-1-مقدمه 4

1-2- پرسش اصلی تحقیق (مساله تحقیق): 5

1-2-1- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور كلی ( تشریح مسأله و معرفی آن و ….) 5

1-2-2: فرضیه‏های تحقیق (هر فرضیه به صورت یک جمله خبری نوشته شود): 8

1-3- تعاریف و واژهها: 8

فصل دوم : 9

مروری برپژوهشهای پیشین- 9

2-1-  مصرف گوشت- 9

2-2-عوامل موثر بر ظرفیت نگهداری آب  (W.B.C) 10

2-3-گوشت مرغ 12

2-4- گوشت شتر مرغ 18

2-4-1-خصوصیات فیزیكی و ارزش غذایی گوشت شتر مرغ 20

2-4-1-1-خصوصیات فیزیكی گوشت شتر مرغ 21

2-4-1-2-ارزش غذایی گوشت شتر مرغ 23

2-5-فساد گوشت- 25

2-6-مروری بر مطالعات پیشین- 26

فصل سوم : 31

مواد و روش ها 31

3-1- آزمون های  فیزیکی- 31

3-1-1- دما: 31

3-1-2ph- 31

3-1-4- افت نگهداری- 33

3-1-5- افت پخت- 33

3-2- تعیین ماندگاری گوشت: 33

3-3- آنالیز آماری- 34

فصل چهارم : 35

تجزیه وتحلیل- 35

4-ویژگی های فیزیکی- 35

4-1- دما و pH- 35

4-2- افت پخت و افت نگهداری- 38

4-3- ظرفیت نگهداری آب- 40

4-4- ویژگی های میکروبی- 42

4-5- ارزیابی حسی- 43

فصل پنجم: 47

نتیجه گیری- 47

5-1- دما و pH- 47

5-2- افت پخت و افت نگهداری- 48

5-3- ظرفیت نگهداری آب- 49

5-4- ویژگی های میکروبی- 51

5-5- ارزیابی حسی- 51

5-6- نتیجه گیری- 53

5-7- پیشنهادات- 54

5-8- منابع- 55

 

فهرست جداول

جدول 1- مقایسه ترکیب تغذیه ایی گوشت مرغ با گوشت گاو و خوک 13

جدول 2- ترکیبات شیمیایی (گرم در 100 گرم ماده خوراکی) گوشت شترمرغ 19

 

جدول 2- میانگین ترکیبات شیمیایی (میلی گرم در 100 گرم ماده خوراکی) انواع گوشت های مختلف 20

جدول1-4 تجزیه واریانس دما و pH.. 35

جدول2- 4تجزیه واریانس افت پخت و افت نگهداری… 39

جدول3-4 تجزیه واریانس ظرفیت نگهداری آب… 40

جدول4-4 تجزیه واریانس شمارش میکروارگانیسم ها 42

جدول5-4 تجزیه واریانس ارزیابی حسی… 43

 فهرست اشكال

شکل1- مقایسه pH در عضلات سینه و ران و مرغ و شتر مرغ به صورت جداگانه 36

شکل2- مقایسه دما در عضلات سینه و ران و مرغ و شتر مرغ به صورت جداگانه 36

شکل3- مقایسه روند کاهش pH  در سینه و ران مرغ و شتر مرغ.. 37

شکل4- مقایسه روند کاهش دما در سینه و ران مرغ و شتر مرغ.. 38

شکل 5- مقایسه عضلات مختلف مرغ و شتر مرغ روی میزان افت پخت و افت نگهداری 39

شکل6- مقایسه ظرفیت نگهداری در مرغ و شترمرغ با گذشت زمان.. 41

شکل7- میزان بار میکروبی دو نوع پرنده 42

شکل8- مقایسه روند رشد میکروبی در مرغ و شتر مرغ.. 43

شکل9- مقایسه خصوصیات حسی مختلف در مرغ و شترمرغ 44

شکل10- مقایسه خصوصیات حسی مختلف در روز اول و سوم 45

شکل 11- مقایسه میانگین مرغ و شترمرغ در روزهای اول و سوم روی خصوصیات حسی 46

چکیده:

 

در صنعت گوشت ماندگاری و آبدار بودن گوشت از اهمیت ویژه ای برخوردار است که هدف این تحقیق است.در این تحقیق عضلات  ران و سینه گوشت مرغ و شترمرغ مورد استفاده قرار گرفته و 5 نمونه از هر کدام از مرغ ها و شترمرغ ها بلا فاصله پس از کشتار نمونه گیری شد. در این تحقیق دما و PH در لحظه کشتار 1 و 2و24 ساعت  بعداز کشتار وخونابه که رابطه عکسی با ظرفیت نگهداری آب (WHC) دارد و در لحظه کشتار و2ساعت  بعد از آن و افت پخت  در دمای C80 به مدت 35 دقیقه و افت نگهداری به مدت 7 روز در  دمای C20 و بار میکروبی به مدت 3 روز و ارزیابی حسی برای روز اول وسوم انجام شد.

در مقایسه دما در عضلات سینه و ران و شتر مرغ تفاوت معنی داری در سطح اطمینان (99%) و برای ظرفیت نگهداری (WHC)،افت پخت و نگهداری و میزان بار میکروبی تفاوت معنی داری  در سطح اطمینان (95%)  بدست آمد.

شترمرغ داری بالاترین ظرفیت نگهداری آب و ماندگاری بیشتر وخواص حسی خوب همراه با خواص فیزیکی مناسب به مرغ می باشد و می تواند به عنوان جایگزین برای مرغ باشد.

واژگان کلیدی: ظرفیت نگهداری آب، ماندگاری، شترمرغ ، مرغ

 

 

فصل اول :

 

کلیات

 

1-1-مقدمه

گوشت و تولیدات گوشتی منابع غنی از پروتئین با كیفیت بالا بوده و اسیدهای آمینه موجود در آنها می تواند كمبودهای مربوط به خوراكی های محدود در یک منطقه را جبران نماید. آنها منبع آهن می باشند كه به راحتی قابل جذب بوده و به جذب آهن از دیگر خوراكها كمك می كنند و منابعی غنی از برخی ویتامینها در گروه ب می باشند. با مصرف چنین مواد مغذی، مصرف گوشت می تواند كمبودهای معمول مواد مغذی را بر طرف نماید اما اثرات مخرب ناشی از مصرف بالای چربی حیوانی باعث شده است که مصرف گوشت قرمز رو به کاهش و مصرف گوشت های سفید نظیر گوشت مرغ روبه افزایش باشد. از طرف دیگر در چند سال اخیر بازار گوشت شتر مرغ به سرعت در حال گسترش و توسعه و در حال تبدیل شدن به جایگزینی مناسب برای سایر گوشت ها می باشد. گوشت شتر مرغ كم چرب و كم كلسترول با سرشتی گرم و دارای آهن است كه در گروه گوشت های قرمز طبقه بندی می شود، این گوشت از ارزش خوراكی فراوانی برخوردار است و یكی از كم چرب ترین و سالم ترین نمونه های گوشت قرمز در دست رس می باشد به گونه ای كه می توان گفت كالری، كلسترول و چربی گوشت شترمرغ از گوشت مرغ و بوقلمون هم كم تر است، اندازه اسید چرب امگا 3، اسیدهای چرب غیراشباع آن (كه 30 درصد كل اسیدهای چرب را تشكیل می دهد) و نیز كم بودن سدیم آن، گوشت شترمرغ را برای بیماران قلبی عروقی، افراد با چربی خون بالا، افراد چاق و برای سالمندان بهینه كرده است. گوشت مرغ نیز یک منبع مهم پروتئین با كیفیت بالا، مواد معدنی و ویتامینها است که میزان اسیدهای چرب غیر اشباع آن 2-3 برابر بیشتر از گوشت قرمز می باشد. همچنین گوشت انواع مرغ دارای چربی نسبتا پایینی نسبت به سایر انواع گوشتها میباشد که اكثر این چربیها در پوست به صورت متراكم جمع شده است.

در اینجا به طور خلاصه به فرضیات، اهداف، بیان مسئله و تعریف واژه ­ها اشاره شده است.

1-2- پرسش اصلی تحقیق (مساله تحقیق):

 

• آیا میزان ظرفیت نگهداری­آب گوشت مرغ و شترمرغ با هم فرق دارد؟
• آیا در شرایط یکسان نگهداری میزان ماندگاری گوشت مرغ و شترمرغ با هم فرق دارد؟

1-2-1- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور كلی ( تشریح مسأله و معرفی آن و ….)

افزایش آگاهی مصرف کنندگان در سالهای اخیر نسبت به کیفیت تغذیه ای و اثرات سلامتی بخش بعضی مواد غذایی و همچنین اثر چربی در ایجاد بیماری های قلبی موجب شده است که تغییراتی در الگوی مصرف مواد غذایی بوجود آید به طوریکه مصرف گوشت دارای چربی زیاد کاهش در حالیکه مصرف گوشت کم چرب افزایش یافته است (جوکنا و همکاران، [1]2012). بنابراین در این راستا مصرف مرغ و شترمرغ با توجه به ارزش تغذیه ای، ارزانی قیمت، چرخه پرورش سریع و هزینه پایین پرورش نسبت به دیگر دام ها روز به روز در حال افزایش است. گوشت حیوانات حاوی حدود 75 درصد آب است و نیرویی كه توسط آن آب به پروتئین های عضلانی متصل میشود، اهمیت زیادی جهت نگهداری و فرایند گوشت دارد و در این رابطه ظرفیت نگهدری آب از اهمیت بسزائی برخوردار می­باشد (تولدرا و همکاران، 2015[2]). عواملی مثل حمل و نقل، انباردری، چرخ كردن، پختن، انجماد و رفع انجماد و خشك كردن می­توانند ظرفیت نگهدری آب در گوشت را تغییر دهند. بخش نسبتاً كوچكی از آب (4 تا 5 درصد كل آب) به شكل محكمی روی مولكول­ های پروتئینی جذب شده و آب هیدراته نامیده میشود كه ساختاری شبیه یخ داشته و خصوصیات آن با آب آزاد متفاوت است. 15 درصد آب در فضای خارج سلولی واقع شده و بقیه آب در تارهای عضلانی و ساكوپلاسم رتیكولوم قرار دارد. آب هیدراته به سختی توسط تغییرات ساختار و بار الكتریكی پروتئین های عضلانی تحت تاثیر قرار می­گیرد. بنابراین ایجاد تغییرات قابل توجه در ظرفیت نگهدری آب كه با تغییرات بار الكتریكی پروتئین به دلیل تغییر در pH و در شرایطی مانند جمود نعشی، حرارت دهی و غیره به وجود می ­آید نمی ­تواند بخاطر تغییر در آب هیدراته باشد. از این رو تغییرات در ظرفیت نگهدری آب گوشت باید به 95 درصد آب باقیمانده عضلانی كه در فضای بین میوزین و اكتین است مربوط گردد (تولدرا و همکاران، 2015). عواملی مثل pH گوشت، نوع و سن دام، موقعیت تشریعی عضلات، وضعیت دام قبل از كشتار بر ظرفیت نگهدری آب موثر است. شایان ذکر است که ظرفیت نگهدری آب در افزایش تردی، طعم، دلپذیری و بهبود كیفیت و رنگ گوشت موثر است.

عمر ماندگاری گوشت تازه و فراورده های گوشتی ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی است. عوامل خارجی شامل دمای نگهداری، رطوبت نسبی انبار، زمان نگهداری و عوامل داخلی شامل بار میکروبی اولیه، مواد مغذی، رطوبت نسبی، pH و غیره می­باشد (فینر [3]2006). عوامل متعددی در آلودگی گوشت تاثیر دارد که شامل موارد زیر می باشند:

• میزان آلودگی دستگاه گوارش و غدد لنفاوی دام،
• میزان آلودگی محیط و وسایل و کارگران (گیل[4] 2005).
• سرعت پوست کنی و خارج کردن محتویات داخل شکم دام.
• وضعیت بهداشتی درون کشتارگاه و کارخانه های فراوری گوشت (فینر 2006).

از لحاظ فساد میکروبی تعداد معدودی از گونه های سالمونلا می­توانند گوشت طیور را آلوده سازند اما همه آنها قادر به ایجاد بیماری در دستگاه گوارشی انسان بوده و بنابراین ضروری است که گونه های خطرناک کنترل و  شوند (مید[5] 2004). اگرچه شرایط فرایند در کشتارگاه میکروفلور غالب لاشه طیور را از میروارگانیسم های کروی و میله ای گرم مثبت به ارگانیسم های گرم منفی تغییر می­دهد اما شرایط میکروبی محصول نهایی تحت تاثیر بار میکروبی طیور زنده تعیین می­ شود (مید 2004).

عوامل موثر بر رشد میروارگانیسم های عامل فساد گوشت دما، رطوبت، پتانسیل اکسیداسیون احیاء، pH و غیره
می باشند. گوشت سالم هر حیوانی بسته به نوع حیوان دارای  بوی مشخصی می باشد که معمولا بوی تعفن یا ترشیدگی یا ناخوشایند از آن به مشام نمی رسد بوی طبیعی گوشت نه تنها زننده نیست بلکه اشتها آور و محرک بزاق و شیره های معدی است. گوشتهای مانده به تدریج و به علت اکسیده شدن چربی محتوای آنها طعم بد و بوی تند و ناخوشایندی دارند. در گوشتهای کهنه، طعم زننده ای که همراه بوی نامطبوع احساس می­ شود اغلب بر اثر تولید مشتقات بنزول و خصوصا آلدئیدهای با وزن مولکولی کم می باشد. کیفیت گوشت معمولا توسط مصرف کننده با بهره گرفتن از خواص پنجگانه ارزیابی می گردد. آزمایشهای وابسته به حس لامسه توسط دست، انگشتان، زبان، حفره دهان و حلق انجام می­پذیرد. توسط ملامسه صاف بودن و یا زبر بودن نمونه مورد ازریابی قرار میگیرد. مجموعه نکاتی که پس از انجام کلیه آزمایشهای حسی مورد احساس فرد آزمایش کننده قرار می گیرد را به زبان انگلیسی فلاور می نامند.

pH: بهترین شرایط رشد میكروارگانیسم ها pH حدود 7 یا 5/7-6/6 است، در صورتی كه بعضی از آنها می توانند در pH پایین تر از 4 رشد كنند. از نظر نگهداری كیفیت گوشت، مشاهده شده است كه گوشت حیوانات در حال استراحت در مقایسه با حیواناتی كه در حال خستگی ذبح می گردند زودتر فاسد می شوند كه این به علت آخرین pH ایجاد شده منجر به كامل شدن جمود نعشی است. در مورد حیواناتی كه قبل از ذبح در حال استراحت هستند حدود 1% گلیكوژن تبدیل به اسید لاكتیک می شود. این تبدیل، بسته به نوع حیوان،  pHرا از 4/7-6/5 كاهش می دهد.  pHگوشت تازه پس از گذشت 48 ساعت، 5/6-8/6 است (مور 1997). در نتیجه در اثر تبدیل گلیكوژن موجود در گوشت به اسید لاكتیك، pH كاهش یافته (6/5-8/5) و مانع رشد میكروارگانیسم ها می گردد. اگر گوشت در دمای سرد قرار نگیرد، پس از مدتی در اثر رشد میكروارگانیسم ها و ایجاد تجزیه خود بخودی در گوشت، pH آن دوباره افزایش می یابد. تجزیه خود بخودی گوشت عمدتا شامل اعمال پروتئولیتیكی آنزیم های گوشت و به میزان كمی هیدرولیز چربی آن است كه خود به رشد میكروب ها كمك می كند. در 4/6= pH باید به فاسد بودن گوشت شك كرد و در 8/6 pH= نشانه های فساد در گوشت ظاهر می شود ( 2003 قیل ). تعداد کل میکروب در واحد حجم یا وزن موضوع مهم و تعیین کننده است. مواد خوارکی مختلف بطور طبیعی همیشه با تعدادی از میکروب ها همراهند. در واقع می توان گفت که در وضعیت موجود و به صورت خام و ابتدایی، اساسا هیچ فراورده ای با منشا دامی مانند گوشت، شیر، تخم مرغ وغیره نمی تواند بدون باکتری باشد.

هر چه قدر ماندگاری گوشت از لحاظ كیفیت و فساد میكروبی بیشتر باشد مسلماً خواهان بیشتری خواهد داشت بنابراین به دنبال مقایسه ماندگاری و  ظرفیت نگهدری آب در مرغ و شترمرغ هستیم تا ببینیم از این لحاظ كدام بهتر است.

1-2-2: فرضیه‏های تحقیق (هر فرضیه به صورت یک جمله خبری نوشته شود):

 

• میزان ظرفیت نگهداری ­آب عضلات در گونه های مختلف جانوری متفاوت از همدیگر است.
• میزان ماندگاری گوشت در شرایط یکسان نگهداری در دام ها و پرندگان مختلف از همدیگر متفاوت می باشد.

1-2-3- اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف علمی، کاربردی، آرمانی و ضرورت های خاص انجام تحقیق):

با توجه به اینکه هرچه میزان آبداری گوشت بیشتر باشد، میزان تردی گوشت نیز بیشتر میشود و هرچه گوشت تردتر باشد لذیذتر ،خوشمزه تر و جویدن و بلع آن راحت تر خواهد بود. لذا یکی از اهداف این تحقیق  مقایسه دو  نوع گوشت در دو گونه مختلف جانوری از لحاظ میزان ظرفیت نگهداری­آب ، میزان تردی و لذیذی می باشد. دوم اینکه هرچه میزان مانگاری گوشتی بالاتر باشد به معنی پایین بودن فلور میکروبی آن گوشت می باشد، و هرچه فلور میکروبی پایین تر باشد آن گوشت از  سطح سلامتی و بهداشتی  بالاتری برخوردار می باشد.

فهرست عناوین

عنوان                                              صفحه

چکیده:. 1

فصل اول: کلیات پژوهش. 2

1-1- مقدمه. 3

1-2. بیان مسئله. 4

1-3. اهمیت و ضرورت انجام پژوهش. 6

1-4. سؤالات پژوهش. 8

1-5. هدف از انجام پژوهش. 9

1-6. چارچوب نظری پژوهش. 9

1-7. فرضیه‌های پژوهش. 11

1-8. تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق. 12

1-9. قلمرو پژوهش. 14

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش. 15

1-1- مقدمه. 16

2-1- مروری بر تاریخچه رهبری معنوی. 16

2-2. اهمیت و ضرورت رهبری معنوی. 19

2-3. تعاریف و اصطلاحات. 20

2-3-1. مفاهیم و تعاریف معنویت در رهبری معنوی. 20

2-3-2. معنویت در سازمان‌ها و محیط‌های کاری. 23

2-3-3. ارتباط میان رهبری معنوی و معنویت. 25

2-3-4. رهبری معنوی. 26

2-3-5. دلایل روی آوردن به رهبری معنوی. 32

2-3-6. مفهوم سازی رهبری معنوی در محیط کاری. 33

2-3-7. مدل رهبری معنوی. 35

2-3-8. پیامدهای رهبری معنوی. 39

2-3-9. عوامل موثر بر رهبری معنوی. 40

2-4. رضایت شغلی. 41

2-4-1. مروری تاریخی بر مفهوم رضایت شغلی. 41

2-4-2. مفهوم رضایت شغلی. 44

2-4-3. مدل‌های رضایت شغلی. 46

2-4-4. سطوح ماکرو و میکرو رضایت شغلی. 50

2-4-5. عوامل مؤثر بر رضایت شغلی. 51

2-4-6. اندازه‌گیری و مقیاس‌های رضایت شغلی. 53

2-5  ارتباط میان رهبری معنوی و رضایت شغلی. 55

2-6. پیشینه پژوهش. 56

2-7. مدل‌ مفهومی تحقیق. 60

2-8. جمع‌بندی فصل. 61

فصل سوم: روش پژوهش. 62

3-1. مقدمه. 63

3-2. روش پژوهش. 64

3-3. جامعه و نمونه آماری. 64

3-4. نمونه‌گیری. 65

3-5. ابزارهای گردآوری داده ها. 66

 

3-5-1. پرسشنامه رهبری معنوی. 67

3-5-2. پرسشنامه رضایت شغلی. 68

3-6. روایی و پایایی ابزارهای پژوهش. 68

3-6-1. روایی ابزار پژوهش. 69

3-6-2. پایایی ابزار پژوهش. 70

3-7. روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها. 71

3-8. خلاصه فصل. 72

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها. 73

4-1. مقدمه. 74

4-2. اطلاعات جمعیت‌شناختی. 74

4-2-1. اطلاعات جمعیت‌شناختی (وضعیت تاهل). 74

4-2-2. اطلاعات جمعیت‌شناختی (جنسیت). 75

4-2-3. اطلاعات جمعیت‌شناختی (سطح تحصیلات). 76

4-2-4. اطلاعات جمعیت‌شناختی (سابقه کاری). 76

4-3. آمار توصیفی. 77

4-3-1. اطلاعات توصیفی مرتبط با متغیرهای پژوهش. 78

4-4. آمار استنباطی. 79

4-4-1. آزمون فرضیات و پاسخ به سوالات پژوهش. 79

4-5. جمع‌بندی فصل. 88

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات. 89

5-1. خلاصه‌ی تحقیق. 90

5-2. نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل داده ها. 91

5-2-1. نتایج آمار توصیفی. 91

5-2-2. نتایج آمار استنباطی. 93

5-3. پیشنهادهای کاربردی پژوهش. 97

5-4. محدودیت‌های تحقیق. 103

5-5. پیشنهادهای پژوهشی. 104

5-6. جمع‌بندی فصل. 104

منابع و مآخذ. 105

پیوست‌ها. 113

Abstract. 120

 

فهرست جداول

 

جدول 2- 1. انواع ابزارهای معمول سنجش رضایت شغلی (براون، 2009)  55

جدول 3-1. طیف لیکرت. 67

جدول 3- 2. عوامل رهبری معنوی و تعداد سوالات مختص به آنها. 68

جدول 3- 1. مؤلفه‌های رضایت شغلی و تعداد سوالات مختص آنها در پرسشنامه مینه سوتا. 68

جدول 3- 3. ضرایب آلفای کرونباخ بدست آمده برای پرسشنامه‌های تحقیق  71

جدول 4- 1. سطح تحصیلات کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران  76

جدول 4- 2. آزمون کلوگروف – اسمیرونوف. 7787

جدول 4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون همبستگی اسپیرمن). 80

جدول 1-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 1). 82

جدول 4-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 2). 83

جدول 4-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 3). 83

جدول 4-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 4). 84

جدول 5-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 5). 85

جدول 6-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 6). 85

جدول 7-4- 3. بررسی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی (آزمون فرضیه 7). 86

جدول 4-4. خلاصه مدل رگرسیون چندگانه (آماره دوربین واتسون)  80

جدول 4-5. جدول تحلیل واریانس. 81

جدول1- 4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 1). 82

جدول 2-4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 2). 83

جدول 3-4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 3). 84

جدول 4-4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 4). 84

جدول5 -4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 5). 85

جدول 6-4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 6). 86

جدول 7-4-6. ضرایب رگرسیونی پیش بینی متغیرهای متغیرهای پژوهش(آزمون فرضیه 7). 86

 

 

 

فهرست نمودار

 

نمودار 2-1. مدل مفهومی تحقیق (Ziaei et al ‌،2008; Asadi‌، 2008 )  60

نمودار 4- 1. وضعیت تاهل کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران  75

نمودار 4-2. نمودار جنسیت کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران  75

نمودار 4-4. سابقه کاری کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران  76

 

 

 

 

فهرست شکل‌ها

 

شكل شماره 1: مفهوم سازی رهبری معنوی در محیط كار. 34

 

 

چکیده:

این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران انجام شده است. جامعه آماری مورد نظر در این تحقیق، کارکنان شعب بانک پارسیان در استان تهران بوده اند. این تحقیق از لحاظ نوع، توصیفی بوده و از لحاظ هدف نیز کاربردی است. علاوه بر آن، برای گرداوری داده های مورد نیاز در این پژوهش، از پرسشنامه های استاندارد استفاده شده است. برای سنجش ابعاد رهبری معنوی از پرسشنامه استاندارد فرای (2003)، و برای سنجش رضایت شغلی کارکنان از پرسشنامه استاندارد مینه سوتا (2009)، استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شده است. برای آزمون فرضیات و سوالات تحقیق، از آزمون های همبستگی اسپیرمن و آزمون رگرسیون چندگانه استفاده شده است.

بر اساس نتایج بدست آمده از آزمون فرضیات پژوهش، طبق آزمون همبستگی اسپیرمن، میان ابعاد رهبری معنوی که شامل چشم انداز، عشق به همنوعان، امید و ایمان، عضو بودن، معناداری و هویت، تعهد سازمانی، بازخورد عملکرد و

 

فهرست مطالب

چکیده……………………………………………………………………………………………………………….. 9

فصل اول

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….. 10

1-1- کلیات و گیاه­شناسی………………………………………………………………………………………. 11

1-2-بیان مساله……………………………………………………………………………………………………. 12

1-3- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………. 12

فصل دوم                                                                                                  

بررسی منابع………………………………………………………………………………………………………… 13

2-1- اهمیت گل داوودی………………………………………………………………………………………. 14

2-2- عمر گلجایی گل داوودی……………………………………………………………………………….. 14

2-3- انسداد آوندی………………………………………………………………………………………………. 14

2-4- ضدعفونی کننده‏ها…………………………………………………………………………………………. 14

2-5- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………. 15

2-5-1- نمکهای هیدروکسی کینولین………………………………………………………………………… 15

2-5-2- اسانسهای گیاهی………………………………………………………………………………………. 17

2-5-3- مس………………………………………………………………………………………………………. 17

2-5-4- هومیک اسید……………………………………………………………………………………………. 18

فصل سوم

مواد و روش­ها…………………………………………………………………………………………………….. 19

3-1- مشخصات طرح…………………………………………………………………………………………… 20

3-2- مواد گیاهی…………………………………………………………………………………………………. 20

3-3- معرفی تیمارها……………………………………………………………………………………………… 20

3-4- نحوه آماده سازی گل‏ها………………………………………………………………………………….. 20

3-5- اندازه‏گیری صفات………………………………………………………………………………………… 21

3-5-1- طول عمر گلجایی……………………………………………………………………………………… 21

3-5-2- درصد ماده خشک در پایان عمر گلجایی………………………………………………………… 21

3-5-3- کاهش مواد جامد محلول (درجه بریکس)……………………………………………………….. 21

3-5-4- جذب محلول…………………………………………………………………………………………… 21

3-5-5- کاهش وزن تر………………………………………………………………………………………….. 21

3-5-6- شمارش باکتری  ساقه………………………………………………………………………………… 21

3-5-7- شمارش باکتری محلول………………………………………………………………………………. 22

3-5-8- اندازه ­گیری رنگیزه کاروتنوئید گلبرگ……………………………………………………………… 22

3-5-9- اندازه‏گیری کلروفیل a و b و کل برگ‏ها………………………………………………………… 22

3-5-10- اندازه‏گیری پروتئین گلبرگ………………………………………………………………………… 22

3-5-11- اندازه‏گیری فعالیت آنزیم پراکسیداز……………………………………………………………… 22

3-5-12- اندازه‏گیری فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز……………………………………………….. 22

3-6- تجزیه و تحلیل داده‏ها……………………………………………………………………………………. 22

فصل چهارم

نتایج………………………………………………………………………………………………………………….. 23

4-1- عمر گلجایی……………………………………………………………………………………………….. 25

4-2- شمارش باکتری محلول………………………………………………………………………………….. 25

4-3- شمارش باکتری ساقه…………………………………………………………………………………….. 26

 

4-4- کاهش مواد جامد محلول (درجه بریکس)…………………………………………………………… 27

4-5- جذب محلول………………………………………………………………………………………………. 27

4-6- درصد ماده­ی خشک……………………………………………………………………………………… 28

4-7- کاهش وزن تر……………………………………………………………………………………………… 29

4-8- کلروفیل کل………………………………………………………………………………………………… 29

4-9- پروتئین گلبرگ……………………………………………………………………………………………. 30

4-10- رنگیزه کاروتنوئید گلبرگ………………………………………………………………………………. 31

4-11- فعالیت آنزیم پراکسیداز………………………………………………………………………………… 31

4-12- فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز…………………………………………………………………. 32

فصل پنجم

بحث…………………………………………………………………………………………………………………. 33

5-1- بحث…………………………………………………………………………………………………………. 34

5-2- نتیجه‏گیری کلی……………………………………………………………………………………………. 38

5-3- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………….. 38

منابع………………………………………………………………………………………………………………….. 39

 

فهرست جداول

جدول 4-1-  تجزیه واریانس اثر تیمارهای مختلف روی صفات اندازه‏گیری شده بر روی گل شاخه بریده‏ی داوودی    24

جدول 4-2- مقایسه‏ی میانگین اثر تیمارهای مختلف روی صفات گل شاخه بریده‏ی داوودی…….. 24

فهرست اشکال

شکل 4-1- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر عمر گلجایی  گل داوودی          25

شکل 4-2- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس  بر میزان باکتری محلول  گل داوودی 26

شکل 4-3- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان باکتری ساقه  گل داوودی    26

شکل 4-4- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر کاهش درجه­ بریکس  گل داوودی        27

شکل 4-5- اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس  بر میزان جذب محلول گل داوودی 28

شکل 4-6- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان ماده­ی خشک  گل داوودی  28

شکل 4-7- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان کاهش وزن تر  گل داوودی 29

شکل 4-8- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان کلروفیل کل  گل داوودی    30

شکل 4-9- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان پروتئین  گل داوودی        30

شکل 4-10- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان کلروفیل کل  گل داوودی  31

شکل 4-11- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان پرکسیداز گل داوودی      32

شکل 4-12- نمودار اثر اسانس بهار نارنج، اسید فولویک و نانوذرات مس بر میزان سوپراکسید دیسموتاز گل داوودی  32

 

چکیده

 

داوودی (Chrysanthemum morifolum L.)  جز گل­های شاخه بریده­ی مهم دنیا است که امروزه رتبه دوم جهانی را پس از گل رز از لحاظ اقتصادی و کشت و کار دارا می‏باشد. یکی از مشکلات مهم این گل انسداد آوندی و بر هم خوردن تعادل آبی در است. بدین منظور مطالعه‏ای بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 3 تیمار اسید  فولویک اسید در 3 سطح (50، 100 و 150 میلی گرم در لیتر(، اسانس گیاهی بهارنارنج در 3 سطح (10، 30 و 50 درصد) و نانو ذرات مس در 3 سطح (5، 10 و 20 میلی گرم در لیتر) همراه با شاهد، در 3 تکرار و 36 پلات و چهار شاخه گل در هر پلات درآزمایشگاه پس از برداشت دانشکده کشاورزی انجام شد. دراین آزمایش عمر گلجایی، کاهش وزن تر، درصد ماده‏ی خشک، میزان کلروفیل a و b، کاهش درجه‏ی بریکس، جمعیت باکتری­ های انتهای ساقه و محلول گلجایی ، رنگیزه کاروتنوئید و فعالیت آنزیم‏های موجود در گلبرگ مورد ارزیابی قرار گرفته است.  با توجه به نتایج اثر تیمارهای مورد استفاده نشان داد که بیشترین عمر گلجایی مربوط به نانوذرات مس با میانگین 17 روز و کمترین آن از تیمار اسانس بهار نارنج با میانگین 14 روز  بوده است. مقایسه میانگین اثر تیمارهای آزمایشی بر تعداد باکتری‏های محلول نشان داد که بیشترین میزان مربوط به تیمار شاهد با میانگین 67/90 واحد بوده، و کمترین آن از تیمار N1 (5 میلی‏گرم در لیتر نانوذرات مس) با میانگین 33/49 واحد بدست آمد. مقایسه میانگین اثر تیمارهای آزمایشی بر کاهش درجه بریکس نشان داد که بیشترین کاهش درجه بریکس مربوط به تیمار N2 (10 میلی‏گرم در لیتر نانوذرات مس) با میانگین 39/1 درصد و کمترین آن از تیمار B2 (30 درصد اسانس بهار نارنج) با میانگین 53/0 درصد بدست آمده است.اثر تیمارهای مورد استفاده بر مقدار جذب آب نشان داد که بیشترین جذب آب به تیمار  B1(10 درصد اسانس بهارنارنج) با میانگین 20/1 میلی‏لیتر بر گرم وزن تر و کمترین آن به تیمار شاهد با میانگین 88/0 میلی‏لیتر بر گرم وزن تر اختصاص داشته است. همچنین بررسی تاثیر تیمارهای آزمایشی بر درصد ماده‏ی خشک نشان داد که بیشترین میزان مربوط به تیمار N1 (5 میلی‏گرم در لیتر نانوذرات مس) با میانگین 33/32 درصد و کمترین آن از تیمار شاهد با میانگین 33/11 درصد بدست آمده است. با توجه به نتایج بدست آمده، تاثیر تیمارها بر بهبود خصوصیات کیفی پس از برداشت گل داوودی  معنی‏دار  بوده است.

کلمات کلیدی: عمر گلجایی، اسانس گیاهی، فولویک اسید، نانوذرات مس،گل داوودی.

 

فصل اول:

 کلیات

 

1 –1– کلیات و گیاه‏شناسی

گل‏های بریده عمر کوتاهی دارند و به­صورت تازه مصرف می­شوند و بهبود ماندگاری آنها یکی از اهداف اصلی صنعت گلکاری می­باشد (همت زاده و همکاران، 1386؛ احمد و همکاران، 2011).

در سال 1389 بیش از یک میلیارد گل شاخه­ بریده در کشور تولید شد که 40% این میزان ضایعات بوده است (رستمی و راحمی، 1390). علیرغم اینکه گل­های شاخه ­بریده در بین محصولات باغی ارزش اقتصادی زیادی دارند، اما جزء فسادپذیرترین آنها به حساب می­آیند. تنفس بالا، حساسیت به آسیب­دیدگی و فسادپذیری سریع آنها باعث گردیده که به مراقبت بیشتری در مرحله پس از برداشت نیاز داشته باشند (چاناسوت و همکاران، 2003). با توجه به اهمیت کیفیت گل در تجارت گل­های بریده، باید تلاش شود تا گل­های بریده با کیفیت مطلوب به دست  مشتری برسند. یکی از مهم­ترین معیارها برای مصرف ­کننده در انتخاب گل بریده، طول عمر آن می­باشد؛ به­ همین دلیل یک برنامه مناسب بعد از برداشت به حفظ کیفیت گل­های بریده در زمان طولانی­تر کمک می­ کند (ایسون و همکاران، 2001؛ روئین و حسن­پور اصیل، 1390).

طبق آخرین آمار رسمی جهانی در سال 2008 در مجموع 121 کشور، صادرات گل های شاخه بریده داشته اند و ایران در رتبه 67 قرار داشته است. ایران در سال 88 با تولید سالانه حدود دو میلیارد شاخه گل، از نظر تولید در رتبه 17 جهان و از نظر صادرات، با صادرات سالانه تنها 10 میلیون شاخه در بین 150 کشور دنیا، در رتبه 107 قرار گرفت (ادریسی، 1388).

مهمترین گل های شاخه بریده تولیدی در ایران رز، گلایول، مریم، میخك، داودی، لیلیوم، استرلیتزیا، ژربرا، آنتوریم، مارگریت و آفتابگردان زینتی است (چیذری و همکاران، 1385).

داوودی با نام علمی Chrysanthemum morifolium L. از خانواده کلاهپرک سانان[1]  می­باشد. رویشگاه اصلی اغلب گونه­ های امروزی چین می­باشد. تولید هیبرید تجاری جهت اصلاح داوودی­ هنوز هم درآمریکا، آسیا و اروپا ادامه دارد. انتخاب آنها نه فقط  بر مبنای شکل و رنگ  گل­ها بلکه از لحاظ  قدرت گلدهی در تمام فصول  سال و کیفیت گلها پس ازبرداشت نیز انجام می‏گیرد)دول و ویلکینیز، 1999). گل داودی دارای عمر گلجایی طولانی است که به تولید کم اتیلن در دوران پیری آن نسبت داده می‏شود (بارتولی و همکاران، 1996). این گل از گروه گل‏های نافرازگرا است و پیری آن در پاسخ به تغییراتی است که در میزان کربوهیدرات‏ها رخ می‏دهد (آداچی و همکاران، 1999) و اتیلن در این فرایند نقش چندانی ندارد (نبی گل و همکاران، 1385). مهمترین مشکل پس از برداشت داوودی، زردی برگ‏ها و ناتوانی در جذب آب است که منجر به پژمردگی پیش از موعد برگ‏ها می‏شود (ادریسی، 1388).

 

1 -2- بیان مسئله

مهمترین مشکل پس از برداشت داوودی، زردی برگ ها و ناتوانی در جذب آب است که منجر به پژمردگی پیش از موعد برگ ها می شود (ادریسی، 1388). کاهش در کیفیت گل بریدنی داودی بیشتر به دلیل پژمردگی برگ های آن است (هالوی و مایاک، 1979) و تاخیر در پژمردگی برگ و به دنبال آن تاخیر در پیری سبب طولانی تر شدن عمر گلجایی داودی می شود (پتریدو و همکاران، 2001).

تعادل آب، عامل اصلی تعیین کیفیت و ماندگاری گل های شاخه بریده است (داسیلوا، 2003). کمبود آب به طور معمول باعث انسداد آوندهای ساقه می شود (واندورن و پریک، 1990). تشکیل حباب های هوا درون آوندهای ساقه داودی سبب کاهش در کیفیت گل ها می شود. این حباب ها از انتقال آب در ساقه جلوگیری می کنند و در نتیجه مقاومت هیدرولیکی افزایش می یابد و منجر به تنش آبی شدید می شود (وان لیپرن و همکاران، 2001). انسداد آوندی ناشی از حباب های هوا را می توان به وسیله تیمارهای کوتاه مدت با محلول یک ماده شوینده برطرف نمود (ادریسی، 1388).

عمر پس از برداشت گل­های بریده، عمدتاً تحت تأثیر عوامل مختلف از جمله تولید اتیلن، دما، نور، رطوبت نسبی و میکروارگانیسم­های انتهای ساقه می‏باشد.اتیلن در گل­های شاخه بریده‏ی فراز گرا باعث کاهش طول عمر گل­های بریده از طریق تاٌثیر بر گیرنده‏های گیاهی می گردد (ادریسی،1388؛ هاشم آبادی،  1390). همچنین میکروارگانیسم­های ساقه باعث کاهش جذب آب و تاٌثیر منفی بر روابط آبی می گردد که باعث پژمردگی گل­ها و کاهش عمر گلجایی آن­ها می گردد (ادریسی،  1388؛ سلگی و همکاران، 2009). لذا یافتن راهکارهایی در این زمینه ضروری بنظر می‏رسد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                         صفحه

 

چكیده

فصل اول

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1

1- بررسی منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 3

1-1- تاریخچه كنترل علف‌های هرز …………………………………………………………………………………………………… 3

1-2- پراكنش و اهمیت علف هرز ……………………………………………………………………………………………………… 4

1-3- تعاریف علف هرز …………………………………………………………………………………………………………………… 6

1-4- خصوصیات علف هرز ……………………………………………………………………………………………………………… 7

1-5- خسارت‌های علف هرز …………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-5-1- خسارت‌های كمی ……………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-5-2- خسارت‌های كیفی ………………………………………………………………………………………………………………. 9

1-6- كنترل علفهای هرز ………………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-7- گیاه‌شناسی یولاف وحشی ………………………………………………………………………………………………………. 10

1-8- گیاه‌شناسی بارهنگ ……………………………………………………………………………………………………………….. 10

1-9- اكولوژی یولاف …………………………………………………………………………………………………………………… 11

1-10- مراحل رشد یولاف ……………………………………………………………………………………………………………… 12

1-11- مرحله جوانه زنی …………………………………………………………………………………………………………………. 13

1-12 ساختمان دانه ………………………………………………………………………………………………………………………… 13

1-13- بیوشیمی و فیزیولوژی جوانه بذر …………………………………………………………………………………………….. 15

1-14- كنترل علفهای هرز ………………………………………………………………………………………………………………. 15

1-15- دلایل غالبیت بذور علفهای هرز  …………………………………………………………………………………………….. 16

1-15-1- پوسته بذر ………………………………………………………………………………………………………………………. 16

1-16- خواب بعد از رسیدگی …………………………………………………………………………………………………………. 17

1-17- تعریف خواب …………………………………………………………………………………………………………………….. 18

1-18- طبقه‌بندی خواب بذر ……………………………………………………………………………………………………………. 18

1-19- اهمیت خواب بذر ……………………………………………………………………………………………………………….. 20

1-20- بررسی انواع خواب ……………………………………………………………………………………………………………… 20

1-20-1- خواب فیزیولوژی ……………………………………………………………………………………………………………. 20

1-20-2 خواب مورفولوژیكی …………………………………………………………………………………………………………. 21

1-20-3- خواب فیزیكی ………………………………………………………………………………………………………………… 21

1-20-4- خواب شیمیایی ……………………………………………………………………………………………………………….. 21

1-20-5- خواب مكانیكی ………………………………………………………………………………………………………………. 22

1-21- اهمیت خواب در كشاورزی كاربردی …………………………………………………………………………………….. 22

1-21-1 خواب در گیاهان زراعی و ارتباط با قوه نامیه ………………………………………………………………………….. 22

1-21-2- خواب یا مرگ بذر؟ ………………………………………………………………………………………………………… 22

1-22- فاكتورهای كه باعث ایجاد خواب در بذر می‌شوند …………………………………………………………………….. 23

1-23- پوشش ایجاد كننده خواب بذر ………………………………………………………………………………………………. 23

1-24- نقش هورمونها و تنظیم كننده‌های رشد در خواب بذر ………………………………………………………………… 25

1-24-1- بازدارنده‌های جوانه‌زنی …………………………………………………………………………………………………….. 25

1-24-2 تولیده‌كننده‌های جوانه‌زنی …………………………………………………………………………………………………… 26

1-25- روش های برطرف كردن خواب ……………………………………………………………………………………………….. 27

1-26- شكستن خواب یا به كارگیری مواد شیمیایی …………………………………………………………………………….. 28

1-27- مكانیسم‌های موثر در برطرف شدن خواب جنین به وسیله خواب كنترل كننده ………………………………… 29

1-28- نیازهای خاص در آزمون جوانه‌زنی …………………………………………………………………………………………. 30

1-29- ارزیابی آزمون جوانه‌زنی ………………………………………………………………………………………………………. 31

1-30- آزمون‌های بنیه كه براساس تاثیرات فیزیولوژیكی پیری است ……………………………………………………….. 32

1-31- آزمون‌های بنیه كه براساس تاثیرات بیوشیمیایی در طی پیری است ………………………………………………… 33

فصل دوم ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 39

2- مواد و روشها ……………………………………………………………………………………………………………………………. 40

2-1- مراحل اجرای آزمایش …………………………………………………………………………………………………………… 40

2-2- طرح آزمایشی ………………………………………………………………………………………………………………………. 40

2-3- تیمارهای آزمایشی ………………………………………………………………………………………………………………… 41

2-4- صفات مورد مطالعه ……………………………………………………………………………………………………………….. 42

2-5- تجزیه آماری ………………………………………………………………………………………………………………………… 43

فصل سوم …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

3- نتایج و بحث …………………………………………………………………………………………………………………………….. 45

3-1- تجزیه واریانسی صفات مورد مطالعه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ……………………………………….. 45

3-2- مقایسات میانگین صفات مورد مطالعه در تیمار نیترات پتاسیم …………………………………………………………. 47

3-3- مقایسه میانگین اثر تیمار اسید جیبرلیک در گیاه یولاف ………………………………………………………………….53

3-4- مقایسات میانگین صفات مورد مطالعه در تیمار اسید جیبرلیک ……………………………………………………….. 55

3-5- نتیجه‌گیری كلی ……………………………………………………………………………………………………………………. 62

3-6- پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………. 63

فهرست منابع فارسی ………………………………………………………………………………………………………………………..

 64

فهرست منابع غیر فارسی ………………………………………………………………………………………………………………….. 67

چكیده به انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………….. 72

 

فهرست جداول

جدول                                                                                                                                                        صفحه

1-1- تیره‌های مهم گیاهی كه بدترین علفهای دنیا در بر می‌دارد ………………………………………………………………. 5

1-2- تیره‌های تشكیل دهنده گیاهان زراعی عمده جهان …………………………………………………………………………. 5

1-3- تغییرات درجه حرارت كه در آن جوانه زدن واقع می‌شود ……………………………………………………………… 12

1-4- ذخایر غذایی و ساختمان اصلی ذخیره‌ای ……………………………………………………………………………………. 14

1-5- طرح طبقه‌بندی انواع خواب بذر ………………………………………………………………………………………………. 19

1-6- مهمترین مكانیسم‌های شناخته شده خواب بذر …………………………………………………………………………….. 24

1-7 تحریك‌كننده‌های جوانه‌زنی ……………………………………………………………………………………………………… 26

1-8- تاثیر مواد تنظیم كننده رشد در جوانه‌زنی بذور خیس شده كاهو رقم گراندراپیدز در تاریكی ………………. 30

1-9- شاخص‌های سرعت جوانه‌زنی …………………………………………………………………………………………………. 33

3-1- تجزیه واریانسی صفات مورد مطالعه در گیاه یولاف تحت تیمار با نیترات پتاسیم ……………………………….. 46

3-2- تجزیه واریانسی صفات مورد مطالعه در گیاه یولاف تحت تیمار با اسید جبرلیک ………………………………. 54

 

فهرست نمودارها

نمودار                                                                                                                                                       صفحه

3-1- نمودار مقایسه میانگین طول ریشه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………………… 47

3-2- نمودار مقایسه میانگین طول ساقه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ……………………………………………. 48

3-3- نمودار مقایسه میانگین طول بوته گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………………….. 49

3-4- نمودار مقایسه میانگین شاخص ویگور گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………….. 49

3-5- نمودار مقایسه میانگین حجم ریشه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ………………………………………….. 50

3-6- نمودار مقایسه میانگین وزن خشك گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………………. 51

3-7- نمودار مقایسه میانگین درصد جوانه‌زنی گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………… 51

3-8- نمودار مقایسه میانگین سرعت جوانه‌زنی گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ………………………………….. 52

3-9- نمودار مقایسه میانگین طول ریشه گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیک ………………………………………….. 55

3-10- نمودار مقایسه میانگین طول ساقه گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیک ………………………………………… 56

3-11- نمودار مقایسه میانگین طول بوته گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیک …………………………………………. 56

3-12- نمودار مقایسه میانگین شاخص ویگور گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیک …………………………………. 57

3-13- نمودار مقایسه میانگین حجم ریشه گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیک ………………………………………. 58

3-14- نمودار مقایسه میانگین وزن خشك گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیک ……………………………………… 59

3-15- نمودار مقایسه میانگین درصد جوانه‌زنی گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیک ……………………………….. 60

3-16- نمودار مقایسه میانگین سرعت جوانه‌زنی گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیک ………………………………. 61

 

مقدمه

در طبیعت گیاهانی وجود دارند كه علیرغم تمایل كشاورزان در زمین‌های آنها سبز شده و برای محصولات مشكل ایجاد می‌كنند، به این گیاهان علف هرز نام نهاده‌اند (هامیتون 1995). این گیاهان به روش های مختلف به عملكرد محصولات اثر گذاشته و حتی كیفیت محصولات را نیز كاهش می‌دهند. خسارت ناشی از علف‌های هرز از آفات و بیماریها نیز بیشتر می‌باشد به طوری كه در برخی مناطق معتدله میزان خسارت بین 15-10 درصد محصول برآورد شده است (وارینگتون، 1930).

در ایران بین 250 تا 300 گونه مطرح علف هرز وجود دارد كه تعداد این علف‌ها در نقاط مختلف كشور بستگی به شرایط و محیط دارد. مجموع خسارت ناشی از علف‌های هرز در سطح جهانی بیش از پنج میلیارد دلار است. كه تقریباً معادل با كل خسارتهای حاصل از آفات و بیماریها روی گیاهان زراعی و باغی می‌باشد (ادیم، 1382) از كل خسارت ناشی از عوامل نامساعد در كشور هندوستان در سال 1987 سهم علف هرز حدود 45 درصد، آفات 30 درصد، بیماریها 20 و عوامل نامساعد محیطی 5 درصد گزارش شده است و (ازبیلی و همكاران 1976) بررسی‌ها نشان می‌دهد كه در صورت عدم كنترل علف‌های هرز می‌توان 25 تا 90 درصد كاهش محصول را انتظار داشت، و بالعكس در صورت اعمال روش های صحیح كنترل می‌توان 25 تا 90 درصد افزایش محصول امیدوار بود (زند و همكاران، 1386).

علف‌های هرز یولاف، بارهنگ در سراسر منطقه به خصوص در استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی انتشار دارند (كریمی،1374). و در سراسر منطقه یافت می‌شود این گیاهان دارای بذرهای در حال خواب می‌باشند میزان خواب و جوانه‌زنی بذرها تحت تاثیر عوامل متعددی چون تعداد لایه‌های تستا و نوع اپیدرم و فرابر میوه، موقعیت دانه در روی گیاه، اندازه و وزن بذر، سن گیاه و طول روز، زمان برداشت تغییر می‌كند. خواب بذر در گیاهان زیادی از جمله یولاف، سلمه تره، ترشك و علف هفت بند ایرانی نیز دیده می‌شود. كشت و استقرار گیاهان مرتعی و كنترل علف‌های هرز به علت خواب بذور در آنها، مشكل عمده‌ای محسوب می‌شود و درصد قابل ملاحظه‌ای از بذرهای ارقام وحشی در زمان برداشت در حال خواب اولیه بسر می‌برند. عدم جوانه‌زنی همزمان بذرها علف‌های هرز به علت خواب در مزارع نیز مشكل عمده‌ای در كنترل آنها ایجاد می‌كند (هادی و كریمی، 1374).

در برنامه‌های مدیریت تلفیقی علف هرز توجه به خواب بذر و آگاهی از مكانیزم خواب و نحوه بیدار شدن بذور اهمیت ویژه‌ای دارد (كارسون ‌و میلبرگ، 2007).

بنابراین اهمیت موضوع سبب شد كه تحقیقی با هدف مطالعه تاثیر تیمارهای مختلفی شیمیایی بر رفع خواب بذر در علف­های هرز انجام گیرد. به طوری که در این تحقیق دو گیاه بارهنگ و یولاف وحشی تحت تاثیر تیمار با غلظت های متفاوتی از اسید جیبرلیک و نیترات پتاسیم جهت یافتن تیمارهایی مناسب به منظور برطرف كردن خواب بذر بررسی گردیدند.

1- بررسی منابع

1-1- تاریخچه كنترل علف‌های هرز

بیش از 1000 سال پیش از میلاد مسیح، علف‌های هرز را با دست از مزارع حذف می‌كردند. در آن شرایط، یک نفر به سختی می‌توانست غذای خود را تامین كند و در نتیجه، گرسنگی بسیار رایج بود. در قرن‌های بعد، انسان به تدریج استفاده از ابزارهای دستی را گسترش داد تا هزار سال پیش از میلاد، انسان برای كشیدن كج‌بیل (به عنوان گاوآهن اولیه) از حیوان، استفاده می‌كرد كه بدین شیوه، استفاده از نیروی انسانی عمدتاً در تهیه بستر، كاهش می‌یافت. با این وجود، یک نفر فقط می‌توانست برای دو نفر غذا تولید كند و در نتیجه، دامنه‌ی گرسنگی همچنان گسترده می‌شد. پس از سال 1731، یعنی هنگامی كه كشف ردیفی گیاهان زراعی با بهره گرفتن از كج‌بیل اسبی آغاز شد. یک نفر توانست برای چهار نفر غذا تولید كند. در سال 1920 استفاده‌ی گسترده از تراكتور آغاز شد، این نیروی تازه كشف شده، زارع را در تولید غذا برای هشت نفر توانا ساخت (قرینه و همكاران، 1383). نمك دریا احتمالاً نخستین ماده‌ی شیمیایی بود كه بای كشتن گیاه به كار رفت. درحدود سال 1900، از مواد شیمیایی خالص برای كنترل علف‌های هرز استفاده شد. نزدیک به سال 1947، استفاده از علف‌كش شیمیایی به عنوان عملی رایج، آغاز شد. در آن زمان، یک زارع می‌توانست 16 نفر را غذا دهد. در سال 1950، 1960، 1970، تعداد زیادی علف‌كش شیمیایی همراه با دیگر تكنولوژی‌های پیشرفته كشاورزی بوجود آمدند و بنابراین، در سال 1980 یک زارع توانایی تامین غذا برای 38 نفر را پیدا كرد. بدین معنی كه اكنون برای تولید غذا، كمتر از سه نفر از هر 100 نفر مستقیماً نیاز می‌باشد و 97 نفر دیگر فرصت خواهند داشت تا در زمینه‌های دیگر فعالیت كنند (غدیری، 1372).

 

1-2- پراكنش و اهمیت علف‌های هرز

از حدود 200000 گونه گیاهی موجود در سرتاسر جهان تنها حدود 250 گونه مزاحم بوده و علف هرز نامیده می‌‌شوند (راشد محصل و همكاران، 1374؛ كوچكی و همكاران، 1373). این تعداد تنها حدود 1/0 (یكدهم) درصد از گونه‌های گیاهی جهان را تشكیل می‌دهد. البته این واقعیت مانع اهمیت نسبی بسیاری از دیگر گونه‌‌ها در شرایط محلی نمی‌شود.

هولم (1978) توزیع تاكسونومی این 250 گونه را در حد تیره آورده است (جدول 1-1). تعجب‌آور است كه تعداد معدودی از تیره‌های گیاهی اكثر علف‌های هرز جهان را در خود دارند. حدود 70 درصد از این گونه‌های علف هرز در 12 تیره قرار می‌گیرند. تقریباً 40 درصد آنها در تیره گندمیان و مركبان هستند. این امر كه بسیاری از این گونه‌هایی را كه  ما علف هرز می‌نامیم تا این حد به هم نزدیک هستند چه مفهومی در بر دارد؟ آیا بین علف‌های هرز و گیاهان زراعی و خویشاوندی وجود دارد؟ 12 گیاه فقط در 5 تیره قرار دارند و این 5 تیره علف‌های هرز زیادی را شامل می‌شوند. این امر نشان می‌دهد كه برخی از گیاهان زاعی و علف‌های هرز در برخی از خصوصیات تاكسونومی خود مشترك بوده و شاید منشأ تكاملی مشتركی داشته باشند (كوچكی و همكاران، 1373). در ایران نیز به دلیل تنوع آب و هوایی نزدیک به 180 تیره گیاهی، 1200 جنس و 8000 گونه گیاهی شناسایی شده است كه جزء فلور ایران محسوب شده و تعدادی از آنها به صورت علف هرز ظاهر می‌شوند (میرشكاری، 1382).

 

جدول 1-1. تیره‌های مهم گیاهی كه مشکل سازترین علف‌های هرز برای کشاورزی می باشند:

تیره                       تعداد گونه‌ها

Carmineae                     44    

                                                                                37%         

                   Cimpositae                 32

                                                                               43%

                   Cyperaceae                 12

                   Polygomaceae             8

                   Amaranthacea             7            

                   Cariferae                     7

                                                                                  68%

                   Legaminoseae             6

                   Convolualaceae           5

                   Euphorbiaceae            5

                   Chenopodiaceae         4

                   Malvaceae                  4

                   Solanaceae                 4

 

جدول 1-2. تیره‌های تشكیل دهنده گیاهان زراعی عمده جهان:

تیره                                             گیاه زراعی

Poaceae                                 جو، ذرت، یولاف، برنج، سوگورم، نیشكر، گندم

Solanaceae                                 سیب‌زمینی

Convolulaceae                            سیب‌زمینی شیرین

Euphoribiaceae                           كاساوا

Legaminoseae                             سویا

 

1-3- تعاریف علف هرز

علف‌های هرز گیاهانی هستند كه در جای یا زمانی رشد می‌كنند كه متعلق به گیاه دیگر یا اصلاً هیچ گیاهی نیست طبق این تعریف بین ‌ علف‌های هرز مشكل‌ساز و گیاهانی كه تنها مزاحمت‌های اتفاقی به وجود می‌آورند، تفاوت چندانی وجود ندارد. برای مثال اگر در مزرعه سویا بوته ذرت یا در مزرعه گندم بوته چاودار رشد كند، ذرت و چاودار به عنوان علف هرز تلقی می‌شوند، ولی در اصل هیچ یک از آنها پتانسیل خسارت برخی علف‌های هرز نظیر پیچك (Convolvulus arveensis) و مرغ (Cynodon dactylon) و قیاق (Sorghum halopense) را ندارند (میرشكاری، 1382).

طبق تعریف علف‌های هرز گیاهان بی‌خاصیت هستند كه هنوز كاربرد آنها شناخته نشده است   (میرشكاری، 1382) ولی می‌دانیم كه برخی علف‌های هرز نظیر (Artemisia herba–alba)، بومادران (Achillea millefolium) و شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra) در پزشكی، روناس (Rubia tinctorum) در صنایع رنگرزی و گونه‌های مختلف سازو (Juncus spp) در صنایع دستی كاربرد دارند. همچنین بعضی علف‌های هرز پایه‌های اجدادی تعداد زیادی از گیاهان زراعی امروزی به شمار می‌روند. به عنوان مثال گندم نیای هرز (Aegilops spuarros) تكامل گندم زراعی و علف هرز نیشكر وحشی(Saccharum spontantaneum) در تكامل ارقام نیشكر امروزی مورد استفاده بوده‌اند (میرشكاری، 1382).

طبق نظر زیمرمن علف هرز گیاهی است كه:

1- به حالت مجتمع زندگی می‌كند.