چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی دوره كارشناسی كتابداری دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشكی اصفهان بر نگرش دانشجویان كتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاه­های مزبور نسبت به اینترنت بوده ­است. در این پژوهش به لحاظ ماهیت موضوع و اهداف پژوهش، از روش توصیفی- پیمایشی استفاده شده­است. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانشجویان شاغل به تحصیل در مقطع کارشناسی رشته کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاه­های اصفهان و علوم­پزشکی اصفهان در سال تحصیلی 1390-1389 می­باشد که 91 نفر بودند. با توجه به محدودیت جامعه آماری، از روش سرشماری استفاده شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه استاندارد «سنجش نگرش نسبت به اینترنت» بود که مشتمل بر چهار خرده مقیاس اضطراب اینترنتی، احساس خودكارآمدی، مفید دانستن اینترنت، و لذت بخش بودن اینترنت می‌باشد. به منظور تأیید اعتبار پرسشنامه ضریب پایایی مجدد ابزار با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ 96/0 محاسبه گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ­های حاصل از پژوهش، در سطح آمار توصیفی از شاخص ­های فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار در قالب جدول و در سطح استنباطی از آزمون­های t تک متغیره و تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) استفاده شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که تفاوت معناداری بین میزان خودكارآمدی در  دانشجویان كتابداری و اطلاع­رسانی سال اول و سال آخر  دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان دیده می­ شود و این دوره بر  نگرش دانشجویان این رشته نسبت به اینترنت، تأثیرگذار بوده ­است.

 

کلیدواژه ­ها: اصفهان، اضطراب اینترنتی، اینترنت، خودکارآمدی، دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی،  سودمندی درک شده،  لذت درک شده

فهرست مطالب

عنوان                                                صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه……………………………………….. 1

1-1- شرح و بیان مسأله پژوهشی…………………… 2

1-2- اهداف پژوهش……………………………… 5

1-2-1-اهداف كلی………………………………. 5

1-2-2- اهداف جزیی…………………………….. 5

1-3- اهمیت و ارزش پژوهش……………………….. 5

1-4- کاربرد نتایج پژوهش……………………….. 6

1-5- سؤال­های پژوهش……………………………. 7

1-6- تعریف اجزاء مسأله………………………… 7

1-6-1- استفاده از اینترنت……………………… 7

1-6-2- اضطراب………………………………… 8

1-6-3- اضطراب رایانه………………………….. 8

1-6-4- اینترنت……………………………….. 8

1-6-5- خودکارآمدی…………………………….. 9

1-6-6- سودمندی یا مفید بودن……………………. 9

1-6-7- لذت بردن………………………………. 10

1-6-8- نگرش………………………………….. 10

1-7- جمع بندی………………………………… 10

فصل دوم: پیشینه پژوهش

مقدمه……………………………………….. 11

2-1- اینترنت چیست؟ …………………………… 12

2-1-1- اینترنت و اهمیت آن……………………… 12

2-2- پیدایش اینترنت…………………………… 13

2-2-1- تاریخچه پیدایش اینترنت در جهان…………… 14

 

	أ

عنوان                                                صفحه

2-2-2- تاریخچه اینترنت در ایران………………… 15

2-3- اینترنت و جامعه اطلاعاتی…………………… 17

2-4- کاربردها و کارکردهای اینترنت………………. 18

2-4-1- کاربردهای ارتباطی………………………. 18

2-4-2- کاربردهای اطلاع­رسانی…………………….. 19

2-4-3- کارکردهای اینترنت………………………. 20

2-5- محیط­های اینترنت………………………….. 20

2-6- میزان استفاده از اینترنت در جهان…………… 21

2-6-1- گزراش رسمی درباره میزان کاربران اینترنت تا آغاز سال 2011     22

2-6-2- میزان استفاده از پست الکترونیکی …………. 22

2-6-3-میزان استفاده از اینترنت در ایران …………. 23

2-6-4- نوع کاربری­ها در ایران……………………. 23

2-7- اضطراب………………………………….. 24

2-7-1- تعریف اضطراب و اختلالات اضطرابی …………… 26

2-7-2- علایم اضطراب……………………………. 27

2-7-3- علایم اضطراب از دیدگاه کاپلان و سادوک………. 28

2-8- اضطراب اینترنتی………………………….. 28

2-8-1- تاریخچه اضطراب اینترنتی…………………. 29

2-8-2- تعریف اضطراب اینترنتی…………………… 29

2-9- نشانه­ های اضطراب اینترنتی در دانشجویان………. 30

2-10- میزان شیوع اضطراب رایانه و اینترنت………… 31

2-11- پیامدهای اضطراب رایانه و اینترنت در محیط کار و آموزش     32

2-12- لذت درک شده…………………………….. 32

2-13- سودمندی درک شده…………………………. 33

2-14- خودکارآمدی …………………………….. 34

2-15- مروری بر مطالعات انجام شده……………….. 34

2-15-1- پژوهش‌های داخلی………………………… 34

ب

2-15-2- پژوهش‌های خارجی………………………… 37

عنوان                                                صفحه

2-16- نتیجه ­گیری………………………………. 39

 

2-17- جمع‌بندی………………………………… 40

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه……………………………………….. 41

3-1- روش پژوهش……………………………….. 42

3-2- جامعه آماری……………………………… 42

3-3- روش و طرح نمونه گیری ………………………. 43

3-4- حجم نمونه و روش محاسبه……………………. 43

3-5- ابزار گردآوری داده ­ها……………………… 43

3-5-1- روایی پرسشنامه…………………………. 44

3-5-2- پایایی پرسشنامه………………………… 44

3-6- شیوه جمع­آوری اطلاعات………………………. 45

3-7- روش­های تجزیه و تحلیل داده ­ها……………….. 45

3-8- جمع‌بندی…………………………………. 46

فصل چهارم: تحلیل داده ­ها

مقدمه……………………………………….. 47

4-1- بررسی ویژگی­های جمعیت شناختی آزمودنی­ها………. 48

4-2- یافته­ های توصیفی………………………….. 53

4-3- یافته‌های پژوهش…………………………… 57

4-4- یافته­ های فرعی بر اساس ویژگی­های جمعیت‌شناختی (جنسیت، وضعیت تأهل، دانشگاه، سن و سال تحصیلی)……………………… 64

4-4-1- یافته­ های فرعی بر اساس جنسیت …………….. 64

4-4-2- یافته­ های فرعی بر اساس وضعیت تأهل ………… 65

4-4-3- یافته­ های فرعی بر اساس دانشگاه محل تحصیل ….. 67

4-4-4- یافته­ های فرعی بر اساس سن………………… 68

4-4-5- یافته­ های فرعی بر اساس سال تحصیلی…………. 70

 

 

	ج

 

 

عنوان……………………………………….. صفحه

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

مقدمه……………………………………….. 72

5-1- خلاصه موضوع و روش­ها……………………….. 72

5-2- بحث و نتیجه ­گیری………………………….. 73

5-3- محدودیت­های تحقیق…………………………. 77

5-4- پیشنهادات کاربردی………………………… 77

5-5- پیشنهادهایی جهت پژوهش­های آینده…………….. 78

5-6- جمع­بندی…………………………………. 79

پیوست 1……………………………………… 80

منابع و مآخذ…………………………………. 82

فهرست شكل‌ها

عنوان                                                صفحه

شكل 1-1: مدل سنجش نگرش اینترنتی………………… 4

شكل 4-1. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس جنسیت……. 48

شكل 4-2. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس وضعیت تأهل.. 49

شكل 4-3. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس دانشگاه….. 50

شكل 4-4. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سن………. 51

شكل 4-5. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سال تحصیلی.. 52

 

 

 

	ه

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                صفحه

جدول 2-1- میزان استفاده از اینترنت بر حسب مناطق جغرافیایی در سال 2010    21

جدول 2-2- میزان شیوع اضطراب رایانه و اینترنت…….. 31

جدول 3-1- جامعه آماری پژوهش……………………. 43

جدول 3-2- تناظر سؤالات پرسشنامه با هر یک از پرسش­های پژوهش  44

جدول 3-3- ضریب پایایی متغیرهای موجود در پرسشنامه…. 45

جدول 4-1- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس جنسیت…… 48

جدول 4-2- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس وضعیت تأهل. 49

جدول 4-3- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس دانشگاه…. 50

جدول 4-4- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سن……… 51

جدول 4-5- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سال تحصیلی. 52

جدول 4-6- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به اضطراب اینترنت    53

جدول 4-7- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به مفید بودن اینترنت 54

جدول 4-8- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به لذت‌بخش بودن اینترنت    55

جدول 4-9- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت …………………………… 56

جدول 4-10- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به اضطراب اینترنتی با میانگین فرضی (3)   57

جدول 4-11- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به اضطراب اینترنتی با میانگین فرضی (3)…………………………………………. 58

جدول 4-12- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به مفید بودن اینترنت با میانگین فرضی (3) 59

صفحه

جدول 4-13- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به مفید بودن اینترنت با میانگین فرضی (3)…………………………………….. 60

جدول 4-14- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به لذت‌بخش بودن اینترنت با میانگین فرضی (3)……………………………………………. 61

جدول 4-15- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به لذت‌بخش بودن اینترنت با میانگین فرضی (3)…………………………………….. 61

جدول 4-16- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت با میانگین فرضی (3)……………………………… 62

جدول 4-17- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت با میانگین فرضی (3)……………………. 63

جدول 4-18- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس جنسیت………………………….. 64

جدول 4-19- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 64

جدول 4-20- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس جنسیت……………………. 65

جدول 4-21- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره كارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس وضعیت تأهل……………………… 65

جدول 4-22-  نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها…. 66

جدول 4-23- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس وضعیت تأهل………………. 66

جدول 4-24- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس دانشگاه محل تحصیل……………….. 67

 

	ز

 

 

عنوان                                                صفحه

جدول 4-25- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 67

جدول 4-26- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس دانشگاه محل تحصیل………… 68

جدول 4-27- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سن…………………………….. 68

جدول 4-28- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 69

جدول 4-29- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سن………………………. 69

جدول 4-30- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سال تحصیلی……………………… 70

جدول 4-31- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 70

جدول 4-32- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سال تحصیلی……………….. 71

مقدمه

ورود به هزاره سوم، موجب تشدید علاقه پژوهشگران اجتماعی در دهه‌ های ١۹٨۰ و ١۹۹۰ میلادی به تولید علم در دو حوزه نظریه‌پردازی و پژوهش در خصوص اهمیت، جایگاه، و چگونگی استفاده از فناوری اطلاعات به طور عام و اینترنت به طور خاص در جامعه شده­ا­ست. بخشی از این تولیدات علمی اختصاص به سنجش و اندازه‌گیری نگرش افراد نسبت به اینترنت داشته­است. رایانه و اینترنت و نفوذ گسترده آن در دنیای امروز باعث شده که هر آن کس به نحوی با این تکنولوژی درگیر شده و با آن سر­و­کار داشته باشد. این تقاضای فزآینده برای بسیاری از افراد، با اضطراب و استرس همراه است. در این بخش ابتدا انگیزه­ انجام پژوهش و مسأله تحقیق تشریح شده و سپس اهمیت، ارزش، و کاربرد نتایج آن بیان و در ادامه اهداف و سؤالات اصلی و فرعی پژوهش مطرح می­ شود. در در نهایت تعریف اجزاء مسأله­ پژوهش توضیح و تبیین می­ شود.

 

1-1- شرح و بیان مسأله پژوهشی

فناوری اطلاعات و ارتباطات[1] در طول دهه­های گذشته، شیوه ­های برقراری ارتباط و کسب و کار را از بنیان تغییر داده، تحولات چشمگیری در صنعت، کشاورزی، پزشکی، تجارت، مهندسی، و دیگر زمینه­ها پدید آورده و یکی از عوامل عمده در شکل­دهی اقتصاد نوین جهانی بوده ­است. نظام­های آموزشی در سراسر جهان، فشار فزآینده­ای را جهت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، به منظور فراگیری دانش و مهارت­ های مورد نیاز دانش ­آموزان و دانشجویان تجربه می­ کنند (حقایق و همکاران، ١٣٨۷). از طریق شبکه­ های رایانه­ای و نظام‌های مخابراتی و فناوری اطلاعات، افراد می­توانند با یكدیگر ارتباط برقرار كرده، به ذخایر عظیم اطلاعات دسترسی داشته باشند و اطلاعات را برای خود ذخیره نمایند؛ مانند هرگونه کار روزمره، استفاده از رایانه نیز جزیی از زندگی در قرن بیست و یکم را تشكیل می­دهد. رایانه و اینترنت امروزه مهم­ترین عامل تغییر در ارتباطات انسانی، از زمان اختراع چاپ و احتمالاً از زمان ابداع نوشتار تاكنون بوده ­است (فیدر[2]، ١٣٨۰).

اینترنت از مفاهیم نوین اطلاع­رسانی و فناوری اطلاعات است، گرچه از قدمت و سوابق طولانی برخوردار نیست اما به سرعت توانسته تمامی ابزارهای سنتی اطلاع­رسانی را متأثر نموده و توانمندی­های جدیدی را برای توسعه فناوری ارتباطات