فهرست مطالب

چکیده: 3

فصل اول : 4

کلیات- 4

1-1-مقدمه 4

1-2- پرسش اصلی تحقیق (مساله تحقیق): 5

1-2-1- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور كلی ( تشریح مسأله و معرفی آن و ….) 5

1-2-2: فرضیه‏های تحقیق (هر فرضیه به صورت یک جمله خبری نوشته شود): 8

1-3- تعاریف و واژهها: 8

فصل دوم : 9

مروری برپژوهشهای پیشین- 9

2-1-  مصرف گوشت- 9

2-2-عوامل موثر بر ظرفیت نگهداری آب  (W.B.C) 10

2-3-گوشت مرغ 12

2-4- گوشت شتر مرغ 18

2-4-1-خصوصیات فیزیكی و ارزش غذایی گوشت شتر مرغ 20

2-4-1-1-خصوصیات فیزیكی گوشت شتر مرغ 21

2-4-1-2-ارزش غذایی گوشت شتر مرغ 23

2-5-فساد گوشت- 25

2-6-مروری بر مطالعات پیشین- 26

فصل سوم : 31

مواد و روش ها 31

3-1- آزمون های  فیزیکی- 31

3-1-1- دما: 31

3-1-2ph- 31

3-1-4- افت نگهداری- 33

3-1-5- افت پخت- 33

3-2- تعیین ماندگاری گوشت: 33

3-3- آنالیز آماری- 34

فصل چهارم : 35

تجزیه وتحلیل- 35

4-ویژگی های فیزیکی- 35

4-1- دما و pH- 35

4-2- افت پخت و افت نگهداری- 38

4-3- ظرفیت نگهداری آب- 40

4-4- ویژگی های میکروبی- 42

4-5- ارزیابی حسی- 43

فصل پنجم: 47

نتیجه گیری- 47

5-1- دما و pH- 47

5-2- افت پخت و افت نگهداری- 48

5-3- ظرفیت نگهداری آب- 49

5-4- ویژگی های میکروبی- 51

5-5- ارزیابی حسی- 51

5-6- نتیجه گیری- 53

5-7- پیشنهادات- 54

5-8- منابع- 55

 

فهرست جداول

جدول 1- مقایسه ترکیب تغذیه ایی گوشت مرغ با گوشت گاو و خوک 13

جدول 2- ترکیبات شیمیایی (گرم در 100 گرم ماده خوراکی) گوشت شترمرغ 19

 

جدول 2- میانگین ترکیبات شیمیایی (میلی گرم در 100 گرم ماده خوراکی) انواع گوشت های مختلف 20

جدول1-4 تجزیه واریانس دما و pH.. 35

جدول2- 4تجزیه واریانس افت پخت و افت نگهداری… 39

جدول3-4 تجزیه واریانس ظرفیت نگهداری آب… 40

جدول4-4 تجزیه واریانس شمارش میکروارگانیسم ها 42

جدول5-4 تجزیه واریانس ارزیابی حسی… 43

 فهرست اشكال

شکل1- مقایسه pH در عضلات سینه و ران و مرغ و شتر مرغ به صورت جداگانه 36

شکل2- مقایسه دما در عضلات سینه و ران و مرغ و شتر مرغ به صورت جداگانه 36

شکل3- مقایسه روند کاهش pH  در سینه و ران مرغ و شتر مرغ.. 37

شکل4- مقایسه روند کاهش دما در سینه و ران مرغ و شتر مرغ.. 38

شکل 5- مقایسه عضلات مختلف مرغ و شتر مرغ روی میزان افت پخت و افت نگهداری 39

شکل6- مقایسه ظرفیت نگهداری در مرغ و شترمرغ با گذشت زمان.. 41

شکل7- میزان بار میکروبی دو نوع پرنده 42

شکل8- مقایسه روند رشد میکروبی در مرغ و شتر مرغ.. 43

شکل9- مقایسه خصوصیات حسی مختلف در مرغ و شترمرغ 44

شکل10- مقایسه خصوصیات حسی مختلف در روز اول و سوم 45

شکل 11- مقایسه میانگین مرغ و شترمرغ در روزهای اول و سوم روی خصوصیات حسی 46

چکیده:

 

در صنعت گوشت ماندگاری و آبدار بودن گوشت از اهمیت ویژه ای برخوردار است که هدف این تحقیق است.در این تحقیق عضلات  ران و سینه گوشت مرغ و شترمرغ مورد استفاده قرار گرفته و 5 نمونه از هر کدام از مرغ ها و شترمرغ ها بلا فاصله پس از کشتار نمونه گیری شد. در این تحقیق دما و PH در لحظه کشتار 1 و 2و24 ساعت  بعداز کشتار وخونابه که رابطه عکسی با ظرفیت نگهداری آب (WHC) دارد و در لحظه کشتار و2ساعت  بعد از آن و افت پخت  در دمای C80 به مدت 35 دقیقه و افت نگهداری به مدت 7 روز در  دمای C20 و بار میکروبی به مدت 3 روز و ارزیابی حسی برای روز اول وسوم انجام شد.

در مقایسه دما در عضلات سینه و ران و شتر مرغ تفاوت معنی داری در سطح اطمینان (99%) و برای ظرفیت نگهداری (WHC)،افت پخت و نگهداری و میزان بار میکروبی تفاوت معنی داری  در سطح اطمینان (95%)  بدست آمد.

شترمرغ داری بالاترین ظرفیت نگهداری آب و ماندگاری بیشتر وخواص حسی خوب همراه با خواص فیزیکی مناسب به مرغ می باشد و می تواند به عنوان جایگزین برای مرغ باشد.

واژگان کلیدی: ظرفیت نگهداری آب، ماندگاری، شترمرغ ، مرغ

 

 

فصل اول :

 

کلیات

 

1-1-مقدمه

گوشت و تولیدات گوشتی منابع غنی از پروتئین با كیفیت بالا بوده و اسیدهای آمینه موجود در آنها می تواند كمبودهای مربوط به خوراكی های محدود در یک منطقه را جبران نماید. آنها منبع آهن می باشند كه به راحتی قابل جذب بوده و به جذب آهن از دیگر خوراكها كمك می كنند و منابعی غنی از برخی ویتامینها در گروه ب می باشند. با مصرف چنین مواد مغذی، مصرف گوشت می تواند كمبودهای معمول مواد مغذی را بر طرف نماید اما اثرات مخرب ناشی از مصرف بالای چربی حیوانی باعث شده است که مصرف گوشت قرمز رو به کاهش و مصرف گوشت های سفید نظیر گوشت مرغ روبه افزایش باشد. از طرف دیگر در چند سال اخیر بازار گوشت شتر مرغ به سرعت در حال گسترش و توسعه و در حال تبدیل شدن به جایگزینی مناسب برای سایر گوشت ها می باشد. گوشت شتر مرغ كم چرب و كم كلسترول با سرشتی گرم و دارای آهن است كه در گروه گوشت های قرمز طبقه بندی می شود، این گوشت از ارزش خوراكی فراوانی برخوردار است و یكی از كم چرب ترین و سالم ترین نمونه های گوشت قرمز در دست رس می باشد به گونه ای كه می توان گفت كالری، كلسترول و چربی گوشت شترمرغ از گوشت مرغ و بوقلمون هم كم تر است، اندازه اسید چرب امگا 3، اسیدهای چرب غیراشباع آن (كه 30 درصد كل اسیدهای چرب را تشكیل می دهد) و نیز كم بودن سدیم آن، گوشت شترمرغ را برای بیماران قلبی عروقی، افراد با چربی خون بالا، افراد چاق و برای سالمندان بهینه كرده است. گوشت مرغ نیز یک منبع مهم پروتئین با كیفیت بالا، مواد معدنی و ویتامینها است که میزان اسیدهای چرب غیر اشباع آن 2-3 برابر بیشتر از گوشت قرمز می باشد. همچنین گوشت انواع مرغ دارای چربی نسبتا پایینی نسبت به سایر انواع گوشتها میباشد که اكثر این چربیها در پوست به صورت متراكم جمع شده است.

در اینجا به طور خلاصه به فرضیات، اهداف، بیان مسئله و تعریف واژه ­ها اشاره شده است.

1-2- پرسش اصلی تحقیق (مساله تحقیق):

 

• آیا میزان ظرفیت نگهداری­آب گوشت مرغ و شترمرغ با هم فرق دارد؟
• آیا در شرایط یکسان نگهداری میزان ماندگاری گوشت مرغ و شترمرغ با هم فرق دارد؟

1-2-1- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور كلی ( تشریح مسأله و معرفی آن و ….)

افزایش آگاهی مصرف کنندگان در سالهای اخیر نسبت به کیفیت تغذیه ای و اثرات سلامتی بخش بعضی مواد غذایی و همچنین اثر چربی در ایجاد بیماری های قلبی موجب شده است که تغییراتی در الگوی مصرف مواد غذایی بوجود آید به طوریکه مصرف گوشت دارای چربی زیاد کاهش در حالیکه مصرف گوشت کم چرب افزایش یافته است (جوکنا و همکاران، [1]2012). بنابراین در این راستا مصرف مرغ و شترمرغ با توجه به ارزش تغذیه ای، ارزانی قیمت، چرخه پرورش سریع و هزینه پایین پرورش نسبت به دیگر دام ها روز به روز در حال افزایش است. گوشت حیوانات حاوی حدود 75 درصد آب است و نیرویی كه توسط آن آب به پروتئین های عضلانی متصل میشود، اهمیت زیادی جهت نگهداری و فرایند گوشت دارد و در این رابطه ظرفیت نگهدری آب از اهمیت بسزائی برخوردار می­باشد (تولدرا و همکاران، 2015[2]). عواملی مثل حمل و نقل، انباردری، چرخ كردن، پختن، انجماد و رفع انجماد و خشك كردن می­توانند ظرفیت نگهدری آب در گوشت را تغییر دهند. بخش نسبتاً كوچكی از آب (4 تا 5 درصد كل آب) به شكل محكمی روی مولكول­ های پروتئینی جذب شده و آب هیدراته نامیده میشود كه ساختاری شبیه یخ داشته و خصوصیات آن با آب آزاد متفاوت است. 15 درصد آب در فضای خارج سلولی واقع شده و بقیه آب در تارهای عضلانی و ساكوپلاسم رتیكولوم قرار دارد. آب هیدراته به سختی توسط تغییرات ساختار و بار الكتریكی پروتئین های عضلانی تحت تاثیر قرار می­گیرد. بنابراین ایجاد تغییرات قابل توجه در ظرفیت نگهدری آب كه با تغییرات بار الكتریكی پروتئین به دلیل تغییر در pH و در شرایطی مانند جمود نعشی، حرارت دهی و غیره به وجود می ­آید نمی ­تواند بخاطر تغییر در آب هیدراته باشد. از این رو تغییرات در ظرفیت نگهدری آب گوشت باید به 95 درصد آب باقیمانده عضلانی كه در فضای بین میوزین و اكتین است مربوط گردد (تولدرا و همکاران، 2015). عواملی مثل pH گوشت، نوع و سن دام، موقعیت تشریعی عضلات، وضعیت دام قبل از كشتار بر ظرفیت نگهدری آب موثر است. شایان ذکر است که ظرفیت نگهدری آب در افزایش تردی، طعم، دلپذیری و بهبود كیفیت و رنگ گوشت موثر است.

عمر ماندگاری گوشت تازه و فراورده های گوشتی ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی است. عوامل خارجی شامل دمای نگهداری، رطوبت نسبی انبار، زمان نگهداری و عوامل داخلی شامل بار میکروبی اولیه، مواد مغذی، رطوبت نسبی، pH و غیره می­باشد (فینر [3]2006). عوامل متعددی در آلودگی گوشت تاثیر دارد که شامل موارد زیر می باشند:

• میزان آلودگی دستگاه گوارش و غدد لنفاوی دام،
• میزان آلودگی محیط و وسایل و کارگران (گیل[4] 2005).
• سرعت پوست کنی و خارج کردن محتویات داخل شکم دام.
• وضعیت بهداشتی درون کشتارگاه و کارخانه های فراوری گوشت (فینر 2006).

از لحاظ فساد میکروبی تعداد معدودی از گونه های سالمونلا می­توانند گوشت طیور را آلوده سازند اما همه آنها قادر به ایجاد بیماری در دستگاه گوارشی انسان بوده و بنابراین ضروری است که گونه های خطرناک کنترل و  شوند (مید[5] 2004). اگرچه شرایط فرایند در کشتارگاه میکروفلور غالب لاشه طیور را از میروارگانیسم های کروی و میله ای گرم مثبت به ارگانیسم های گرم منفی تغییر می­دهد اما شرایط میکروبی محصول نهایی تحت تاثیر بار میکروبی طیور زنده تعیین می­ شود (مید 2004).

عوامل موثر بر رشد میروارگانیسم های عامل فساد گوشت دما، رطوبت، پتانسیل اکسیداسیون احیاء، pH و غیره
می باشند. گوشت سالم هر حیوانی بسته به نوع حیوان دارای  بوی مشخصی می باشد که معمولا بوی تعفن یا ترشیدگی یا ناخوشایند از آن به مشام نمی رسد بوی طبیعی گوشت نه تنها زننده نیست بلکه اشتها آور و محرک بزاق و شیره های معدی است. گوشتهای مانده به تدریج و به علت اکسیده شدن چربی محتوای آنها طعم بد و بوی تند و ناخوشایندی دارند. در گوشتهای کهنه، طعم زننده ای که همراه بوی نامطبوع احساس می­ شود اغلب بر اثر تولید مشتقات بنزول و خصوصا آلدئیدهای با وزن مولکولی کم می باشد. کیفیت گوشت معمولا توسط مصرف کننده با بهره گرفتن از خواص پنجگانه ارزیابی می گردد. آزمایشهای وابسته به حس لامسه توسط دست، انگشتان، زبان، حفره دهان و حلق انجام می­پذیرد. توسط ملامسه صاف بودن و یا زبر بودن نمونه مورد ازریابی قرار میگیرد. مجموعه نکاتی که پس از انجام کلیه آزمایشهای حسی مورد احساس فرد آزمایش کننده قرار می گیرد را به زبان انگلیسی فلاور می نامند.

pH: بهترین شرایط رشد میكروارگانیسم ها pH حدود 7 یا 5/7-6/6 است، در صورتی كه بعضی از آنها می توانند در pH پایین تر از 4 رشد كنند. از نظر نگهداری كیفیت گوشت، مشاهده شده است كه گوشت حیوانات در حال استراحت در مقایسه با حیواناتی كه در حال خستگی ذبح می گردند زودتر فاسد می شوند كه این به علت آخرین pH ایجاد شده منجر به كامل شدن جمود نعشی است. در مورد حیواناتی كه قبل از ذبح در حال استراحت هستند حدود 1% گلیكوژن تبدیل به اسید لاكتیک می شود. این تبدیل، بسته به نوع حیوان،  pHرا از 4/7-6/5 كاهش می دهد.  pHگوشت تازه پس از گذشت 48 ساعت، 5/6-8/6 است (مور 1997). در نتیجه در اثر تبدیل گلیكوژن موجود در گوشت به اسید لاكتیك، pH كاهش یافته (6/5-8/5) و مانع رشد میكروارگانیسم ها می گردد. اگر گوشت در دمای سرد قرار نگیرد، پس از مدتی در اثر رشد میكروارگانیسم ها و ایجاد تجزیه خود بخودی در گوشت، pH آن دوباره افزایش می یابد. تجزیه خود بخودی گوشت عمدتا شامل اعمال پروتئولیتیكی آنزیم های گوشت و به میزان كمی هیدرولیز چربی آن است كه خود به رشد میكروب ها كمك می كند. در 4/6= pH باید به فاسد بودن گوشت شك كرد و در 8/6 pH= نشانه های فساد در گوشت ظاهر می شود ( 2003 قیل ). تعداد کل میکروب در واحد حجم یا وزن موضوع مهم و تعیین کننده است. مواد خوارکی مختلف بطور طبیعی همیشه با تعدادی از میکروب ها همراهند. در واقع می توان گفت که در وضعیت موجود و به صورت خام و ابتدایی، اساسا هیچ فراورده ای با منشا دامی مانند گوشت، شیر، تخم مرغ وغیره نمی تواند بدون باکتری باشد.

هر چه قدر ماندگاری گوشت از لحاظ كیفیت و فساد میكروبی بیشتر باشد مسلماً خواهان بیشتری خواهد داشت بنابراین به دنبال مقایسه ماندگاری و  ظرفیت نگهدری آب در مرغ و شترمرغ هستیم تا ببینیم از این لحاظ كدام بهتر است.

1-2-2: فرضیه‏های تحقیق (هر فرضیه به صورت یک جمله خبری نوشته شود):

 

• میزان ظرفیت نگهداری ­آب عضلات در گونه های مختلف جانوری متفاوت از همدیگر است.
• میزان ماندگاری گوشت در شرایط یکسان نگهداری در دام ها و پرندگان مختلف از همدیگر متفاوت می باشد.

1-2-3- اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف علمی، کاربردی، آرمانی و ضرورت های خاص انجام تحقیق):

با توجه به اینکه هرچه میزان آبداری گوشت بیشتر باشد، میزان تردی گوشت نیز بیشتر میشود و هرچه گوشت تردتر باشد لذیذتر ،خوشمزه تر و جویدن و بلع آن راحت تر خواهد بود. لذا یکی از اهداف این تحقیق  مقایسه دو  نوع گوشت در دو گونه مختلف جانوری از لحاظ میزان ظرفیت نگهداری­آب ، میزان تردی و لذیذی می باشد. دوم اینکه هرچه میزان مانگاری گوشتی بالاتر باشد به معنی پایین بودن فلور میکروبی آن گوشت می باشد، و هرچه فلور میکروبی پایین تر باشد آن گوشت از  سطح سلامتی و بهداشتی  بالاتری برخوردار می باشد.