در عصر حاضر با دو فرایند شهری شدن جمعیت جهان و جهانی شدن شهرها روبرو هستیم. برآوردها حاکی از آن است که بیش از61% از جمعیت جهان تا سال 2030 شهرنشین خواهند شد و تا سال 2060 تقریبا تمام مردم دنیا شهرنشین خواهند شد( به این معنا که بیش از 80% جمعیت جهانی در شهرها  ساکن می­شوند) طبق پیش بینی سازمان ملل متحد 80 درصد رشد جمعیت دهه آینده در شهرها اتفاق خواهد افتاد، كه از این میزان 90 درصد در نقاط شهری كشورهای در حال توسعه خواهند بود. رشد سریع جمعیت شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران، که حدود 70% جمعیت آن شهرنشین است( بر اساس نتایج سرشماری جمعیت در سال 1390، بیش از79درصد کشور شهری است)، مدیریت شهری را با چالش­های فراوانی در زمینه توسعه شهری مواجه نموده است. به بیان دیگر وظیفه مدیریت به صورت عام و به شکل سنتی در مسایلی مانند برنامه ­ریزی، هدایت، رهبری، کنترل، بسیج منابع و ساماندهی خلاصه می­شد، ولی با گسترش فنّاوری‌های جدید،  وظایف مدیریت و مدیریت شهری به سمت مسایلی از قبیل بهبود کارایی، اثربخشی و در نهایت بهره­وری نه تنها در ابعاد بخشی، بلکه در ابعاد فضایی متمایل شده است و موضوع مکان و فضا وارد مباحث مدیریتی شده و جزء لاینفک آن شده است. در ایران با توجه به اینکه شهرداری ­ها سازمان­های عمومی و غیردولتی هستند و از لحاظ درآمدی و منابع مالی مستقل و خود اتکا هستند، بنابراین باید در فعالیت­های خود از کارایی برخوردار باشند تا بتوانند به سمت اهداف خود گام بردارند. لازم به­ذکر است که روش‌های مختلفی توسط صاحب نظران برای سنجش کارایی سازمان­ها، کارخانجات، مناطق و غیره پیشنهاد شده است. که روش‌ اندازه‌گیری کارایی به روش تحلیل پوششی داده ­ها، از جمله معروف­ترین و بهترین آن‌ ها می­باشد. در این روش برای سنجش کارایی یک بنگاه خاص، عملکرد آن بنگاه با عملکرد بهترین بنگاه­های موجود در آن صنعت مقایسه می‌شود. از همین روش برای مطالعات جغرافیایی (فضایی) در قالب واحدهای مدیریتی نیز استفاده می‌شود. در شهرداری مشهد تقسیمات منطقه­ای (13 منطقه) مبانی فضایی سازمان مدیریت شهری را تشکیل می­دهند. هر منطقه علاوه بر اینکه دارای محدوده فضایی مشخص می­باشد، در بخش­های مختلفی به فعالیت می ­پردازد.

این پایان نامه از فصول زیر تشکیل شده است :

• فصل اول: کلیات تحقیق شامل بیان مسئله، اهداف، روش­ها و ابزار جمع‌ آوری داده‌ها، پیشینه تحقیق، مدل مفهومی تحقیق
• در فصل دوم : به بررسی مبانی نظری تحقیق اختصاص یافته است، به جایگاه تحلیل کارایی در نظریه برنامه‌ریزی شهری، الگوهای متداول ارزیابی عملكرد و بهره‌وری و به صورت تفصیلی به تحلیل پوششی داده‌ها پرداخته خواهد شد.در انتهای این فصل مطالبی در مورد نرم­افزار DEAFRONTIER ذکر می­ شود.
• در فصل سوم ویژگی­های شهر مشهد بررسی می­ شود، روند تکوین توسعه کالبدی کلان‌شهر مشهد، تاریخچه‌ای از ایجاد مناطق در شهر مشهد ارائه می­گردد و اطلاعات کلی مناطق ارائه می­ شود.
• فصل چهارم: به ارائه یافته­ های تحقیق اختصاص خواهد یافت، در قسمت اول این فصل کارایی 5 بخش شهرداری مشهد، که عبارت از 1- بخش اداری 2- بخش فضای سبز و پارک­ها 3- بخش فنی و عمران 4- بخش شهرسازی 5- بخش جمع­آوری زباله،  برای 3 سال 1389، 1390 و 1391 به صورت جداگانه بررسی می­ شود. سپس کارایی 3 ساله بخش‌های فوق به صورت تفصیلی­تر مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در این بخش علاوه بر کارایی مناطق در دو وضعیت بازدهی ثابت و متغیر نسبت به مقیاس کارایی برتر نیز که برای رتبه‌بندی کارایی مناطق استفاده می­ شود محاسبه و تفسیر و نمودارهای مربوطه ترسیم می گردد ، مناطق الگو برای مناطق ناکارا درنظر گرفته می شود، همچنین موقعیت هر یک از مناطق در نمودار محدوده‌های کارایی ترسیم و ارائه می­ شود. در انتهای این فصل کارایی کلی مناطق شهرداری که میانگین کارایی 3 ساله بخش‌های مختلف شهرداری می‌باشد، نیز ارائه می­ شود. در آخرین بخش فصل چهارم، رابطه کارایی کلی مناطق شهرداری مشهد با برخی متغیرهای ساختاری که نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان کارایی مناطق دارند، مورد بررسی قرار می­گیرد.
• فصل پنجم نیز، به نتیجه ­گیری، جمع­بندی، آزمون فرضیات و ارائه پیشنهاد‌های تحقیق اختصاص یافته است.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1.مقدمه. 2

1-2.مسئله تحقیق.. 2

1-3. سوالات تحقیق.. 4

1-4.ضرورت انجام تحقیق.. 4

1-5.فرضیه های تحقیق.. 5

1-6.اهداف تحقیق.. 5

1-7.روش انجام پژوهش…. 6

8-1.پیشینه تحقیق.. 6

1-8-1. تحقیقات خارجی با موضوعات شهری.. 6

1-8-2.تحقیقات داخلی با موضوعات شهری.. 8

1-9 . متغییرها و شاخصهای تحقیق.. 10

1-10. مدل مفهومی تحقیق.. 12

1-11.قلمروی مکانی تحقیق.. 13

1-12.قلمروی زمانی تحقیق.. 14

1-13.موانع و مشکلات تحقیق.. 14

گیری فصل اول. 15

نامه. 16

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1 مقدمه. 18

2-2.تعاریف و اصطلاحات… 18

شهری.. 18

شهری.. 19

2-2-3.تعریف شهرداری.. 19

2-2-4.وظایف شهرداری.. 20

شهری به مثابه یک نظام(سیستم) 20

گیر(DMU) 20

2-2-7.سنجش عملکرد. 21

2-2-7-1.اهداف سنجش عملکرد. 21

2-2-7-2.روش های ارزیابی عملکرد. 23

2-1-7-3. مفهوم اثربخشی.. 24

وری.. 24

2-2-7-5.مفهوم کارایی.. 25

وری.. 25

ریزی شهری.. 26

2-3.انواع کارایی.. 27

 

 

2-3-1.کارایی فنی.. 27

2-3-2.کارایی تخصیصی.. 28

2-3-3.کارایی اقتصادی.. 28

2-3-4.کارایی ساختاری.. 28

2-4.روش های ارزیابی کارایی.. 28

2-4-1.روش های پارامتریک… 29

2-4-2.روش های ناپارامتریک… 29

2-5.مدل تحلیل پوششی داده ها 29

2-5-1.تاریخچه تحلیل پوششی داده ها 29

2-5-2-1.تعریف ورودی و خروجی در مدل تحلیل پوششی داده ها 30

2-5-2-1-1.تعریف ورودی.. 30

2-5-2-1-2.تعریف خروجی.. 30

2-6.مدلهای استاندارد تحلیل پوششی داده ها 31

2-6-1.مدل بازگشت به مقیاس ثابت(CRS) 31

2-6-2.مدل بازگشت به مقیاس متغییر(VRS) 32

2-6-3.مدل بازگشت به مقیاس افزایشی(IRS) 33

2-6-4.مدل بازگشت به مقیاس کاهشی(DRS) 33

2-6-5.مدل ترکیبی.. 34

2-7.دیدگاه های ورودی- محور و خروجی- محور. 34

بندی اندرسون- پترسون(کارایی برتر) 34

بندی باردهان (ناکارایی برتر) 34

2-10.مزایا و معایب تحلیل پوششی داده ها( DEA) 35

2-10-1.مزایای تحلیل پوششی داده ها(DEA) 35

2-10-2.معایب تحلیل پوششی داده ها(DEA) 35

افزار DEAFRONTIER.. 35

2-13.جمع­بندی و نتیجه ­گیری فصل دوم. 49

3-1.مقدمه. 51

فصل سوم:شناخت منطقه مورد مطالعه

3-1.منطقه مورد مطالعه. 51

3-2.معرفی شهر مشهد. 51

3-3.موقعیت جغرافیایی شهر مشهد. 52

3-4.تاریخچه مناطق شهرداری مشهد. 53

3-4-1.منطقه یک… 55

3-4-2.منطقه دو. 55

3-4-3.منطقه سه. 56

3-4-4.منطقه چهار. 57

3-4-5.منطقه پنج.. 58

3-6.منطقه شش…. 58

3-4-7.منطقه هفت… 59

3-4-8.منطقه هشت… 60

3-4-9.منطقه نه. 61

3-4-10.منطقه ده 62

3-4-11.منطقه یازده 63

3-4-12.منطقه دوازده 64

3-4-13.منطقه ثامن.. 65

3-5. مشخصات و اطلاعات کلی مناطق.. 66

3-5-1. متغییرهای مورد استفاده در ارزیابی کارایی مناطق.. 67

3-5-1-1.متغییرهای بخش جمع آوری زباله. 67

3-5-1-2.متغییرهای بخش شهرسازی.. 70

3-5-1-3.متغییرهای بخش فضای سبز. 73

3-5-1-4.متغییرهای بخش فنی – عمران. 76

3-5-1-5.متغییرهای بخش اداری – مالی.. 79

3-5-2.  متغییرهای ساختاری تاثیرگذار بر مقادیر کارایی.. 82

3-6.جمع­بندی و نتیجه ­گیری فصل سوم. 83

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4- 1.مقدمه. 85

4-2. بررسی کارایی بخش‌های منتخب در سال 1389. 85

4-1-1. کارایی بخش جمع‌ آوری زباله. 85

4-1-2. کارایی بخش فضای سبز و پارک ها 86

4-1-3. کارایی بخش شهرسازی.. 87

4-1-4. کارایی بخش اداری _ مالی.. 88

4-1-5. کارایی بخش فنی و عمران. 89

4-2. بررسی کارایی بخش‌های منتخب در سال 1390. 90

4-2-1. کارایی بخش جمع‌ آوری زباله. 90

4-2-2.  کارایی بخش فضای سبز و پارک ها 91

4-2-3.  کارایی بخش شهرسازی.. 92

4-2-4.  کارایی بخش اداری _ مالی.. 93

4-2-5.  کارایی بخش فنی و عمران. 94

4-3. بررسی کارایی بخش‌های منتخب در سال 1391. 95

4-3-1. کارایی بخش جمع‌ آوری زباله. 95

4-3-2. کارایی بخش فضای سبز و پارک ها 96

4-3-3. کارایی بخش شهرسازی.. 97

4-3-4. کارایی بخش اداری _ مالی.. 98

4-3-5. کارایی بخش فنی و عمران. 99

4- 4. کارایی 3 ساله بخش‌های منتخب شهرداری مشهددر بازه زمانی 91-89. 100

4-4-1.کارایی بخش جمع‌ آوری زباله. 100

44–1-1.رتبه بندی مناطق بر اساس کارایی وناکارایی بخش جمع آوری زباله. 102

4-4-1-2.جایگاه مناطق بر اساس کارایی بخش جمع آوری زباله. 103

4-4-1-3. تعیین مناطق الگو. 103

4-4-1-4. تعیین مقادیر بهینه برای مناطق ناکارای بخش جمع آوری زباله. 104

44–2. کارایی بخش شهرسازی.. 105

4-4-2-1. رتبه بندی مناطق بر اساس کارایی و ناکارایی بخش شهرسازی.. 106

4-4-2-2. جایگاه مناطق بر اساس کارایی بخش شهرسازی.. 107

4-4-2-3. تعیین مناطق الگو. 107

4-4-2-4. تعیین مقادیر بهینه برای مناطق ناکارای بخش شهرسازی.. 108

4-4-3. کارایی بخش فضای سبز و پارک ها 109

4-4-3-1. رتبه بندی مناطق بر اساس کارایی و ناکارایی بخش فضای سبز. 111

4-4-3-2. جایگاه مناطق بر اساس کارایی بخش فضای سبز. 112

4-4-3-3. تعیین مناطق الگو. 112

4-4-3-4. تعیین مقادیر بهینه برای مناطق ناکارای بخش فضای سبز. 112

4-4-4.کارایی بخش اداری- مالی.. 114

4-4-4-1. رتبه بندی مناطق بر اساس کارایی و ناکارایی بخش اداری – مالی.. 116

4-4-4-2. جایگاه مناطق بر اساس کارایی بخش اداری- مالی.. 117

4-4-4-3. تعیین مناطق الگو. 117

4-4-4-3. تعیین مقادیر بهینه برای مناطق ناکارای بخش اداری- مالی.. 118

4-4-5. کارایی بخش فنی و عمران. 120

4-4-5-1. رتبه بندی مناطق بر اساس کارایی و ناکارایی بخش فنی عمران. 122

4-4-5-2. جایگاه مناطق بر اساس کارایی بخش فنی- عمران. 123

4-4-5-3. تعیین مناطق الگو. 123

4-4-5-3. تعیین مقادیر بهینه برای مناطق ناکارای بخش فنی- عمران. 124

4-5. بررسی رابطه برخی متغیرهای ساختاری با میزان کارایی مناطق شهرداری.. 125

4-6.جمع بندی و نتیجه ­گیری فصل چهارم. 130

فصل پنجم:  خلاصه تحقیق،آزمون فرضیات، نتیجه­گیری و ارائه پیشنهادات

5- 1.مقدمه. 132

5-2. خلاصه تحقیق.. 132

5-3. آزمون فرضیه های تحقیق.. 136

5-4. پیشنهادات کاربردی.. 136

5-5. جمع­بندی و نتیجه ­گیری فصل پنجم. 137