خانم دکتر شمس‌الزمان فرامرزی

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان

صفحه

چکیده………………………………………………. 1

فصل اول

معرفی دستگاه پلاسمای کانونی

مقدمه……………………………………………………………………… 3

پلاسما ……………………………………………………………….. 4

پینچ ………………………………………………………………………….. 5

پلاسمای کانونی…………………………………………………………… 5

معرفی عمومی پلاسمای کانونی……………………………………… 7

مشخصات کلی پلاسمای کانونی شده………………………………… 8

چهار بخش اساسی در دستگاه پلاسمای کانونی………………………. 9

دستگاه پلاسمای کانونی نوع مدر و فیلیپوف……………………….. 10

برخی کاربردهای دستگاه پلاسمای کانونی…………………………….. 11

دینامیک دستگاه پلاسمای کانونی…………………………………. 12

عملکرد پلاسمای کانونی……………………………………………….. 14

فاز شکست………………………………………………………………………… 15

فاز رانش محوری……………………………………….. 16

فاز شعاعی…………………………………………………………… 17

1- فاز تراکم………………………………………………………….. 18

2- فاز ساکن…………………………………………………….. 21

3- فاز ناپایداری………………………………………………. 22

4- فاز فروپاشی…………………………………. 23

عوامل مؤثر در کارآیی سیستم‌های پلاسمای کانونی……………………… 24

پرتوهای ساطع شده از سیستم پلاسمای کانونی………………….. 26

پرتو ایکس…………………………………………………………………… 26

تولید نوترون………………………………………………………………….. 27

تولید یون………………………………………………………… 28

فصل دوم

برخی روش‌های لایه‌نشانی و دستگاه‌های آنالیز فیلم‌های نازک لایه‌نشانی شده

 2-1- برخی روش‌های لایه نشانی…………………….. 31

2-1-1- کندوپاش…………………………………………………………….. 31

2-1-2- کندوپاش به‌وسیله پلاسما ………………………………………….. 32

2-1-3- کندوپاش پرتو یونی……………………………………………… 32

2-1-4- روش تبخیر فیزیکی (PVD) ………………………… 33

2-1-5- روش تبخیر شیمیایی (CVD)………………. 33

2-1-6- روش تبخیر گرمایی……………………………………….. 33

2-1-7- لایه‌نشانی به‌وسیله پلاسمای کانونی……………………………… 37

2-2- برخی دستگاه‌های آنالیز جهت بررسی فیلم‌های نازک لایه‌نشانی شده……….. 40

2-2-1- میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM)………………………… 40

الکترون‌های بازگشتی……………………………………………………………. 41

الکترون‌های ثانویه……………………………………………………….. 41

الکترون‌های اوژه…………………………………………………. 42

2-2-2- میکروسکوپ نیروی اتمی (AFM)…………………………………….. 42

2-2-3- دستگاه پراش پرتوی ایکس (XRD)……………………………… 43

 فصل سوم

برخی تحقیقات انجام شده جهت لایه‌نشانی توسط دستگاه پلاسمای کانونی

 

 

 3-1- تشکیل کربیدتیتانیوم (TiC) برروی لایه تیتانیوم از طریق کاشت یون………………………….. 48

3-2- تشکیل کربید سیلیکون برروی زیرلایه سیلیسیوم از طریق کاشت یون…………………………. 50

3-3- تأثیر تابش پالس‌های یونی پرانرژی برروی زیرلایه سیلیسیوم…………………………………………. 54

3-4- بهینه‌سازی دستگاه پلاسمای کانونی به‌عنوان منبع پرتوی الکترونی برای لایه‌نشانی فیلم‌های نازک       57

3-5- نیتریده‌سازی به کمک دستگاه پلاسمای کانونی……………………………………………………………….. 60

3-6- لایه‌نشانی نانولایه‌ها بوله دستگاه پلاسمای کانونی…………………………………………………………….. 70

فصل چهارم

روش تحقیق و نتیجه‌گیری

 4-1- معرفی دستگاه پلاسمای کانونی مرکز تحقیقات فیزیک پلاسما …………………………………….. 75

4-2- فرایند تولید لایه‌های نازک نیترید آلومینیوم با بهره گرفتن از دستگاه پلاسمای کانونی……. 75

4-2-1- آماده‌سازی و تمیزکاری زیرلایه‌های استیل 304…………………………………………………………. 75

4-2-1- نحوه انجام آزمایش ……………………………………………………………………….. 76

چیدمان آزمایش جهت لایه نشانی نیترید آلومینیوم……………………………….. 77

متغیرهای مورد بررسی، در لایه‌نشانی نیترید آلومینیوم………………………………. 77

آنالیزهای صورت گرفته برروی فیلم‌های لایه‌نشانی شده………………………….. 77

آنالیز لایه‌های نازک نیترید آلومینیوم تولید شده، با بهره گرفتن از دستگاه پراش اشعه ایکس……. 78

آنالیز لایه‌های نازک نیترید آلومینیوم تولید شده، با بهره گرفتن از دستگاه میکروسکوپ نیروی اتمی 82

نتایج AFM……………………………………………………………… 86

آنالیز لایه‌های نازک نیترید آلومینیوم تولید شده، با بهره گرفتن از دستگاه میکروسکوپ الکترونی روبشی 87

نتیجه‌گیری…………………………………………………………. 90

برخی پیشنهادات تحقیقاتی…………………………………………… 90

 چكیده:

لایه‌های نازک نیترید آلومینیوم بر روی زیرلایه‌های استیل 304

شرایط آزمایش: زوایای مختلف نسبت به محور آند (0، 15 و 30) در فاصله cm5 نسبت به نوک آند با بهره گرفتن از تعداد 25 شات

آنالیزها: XRD ، AFM ، SEM

در این تحقیق، لایه های نازك نیترید آلومینیوم بر روی زیرلایه های استیل 304 با بهره گرفتن از دستگاه پلاسمای كانونی پوشش داده شده است. پس از تولید لایه های نازك، نمونه ها به منظور بررسی خصوصیات لایه، به وسیله دستگاه پراش پرتو ایكس، میكروسكوپ های الكترونی روبشی و نیروی اتمی مورد مطالعه قرار گرفتند.

نتایج تحقیق نشان می دهد كه تغییر تعداد شات ها، فاصله زیرلایه ها از نوك آند و همچنین زاویه قرار گرفتن زیرلایه ها نسبت به محور آند، نقش مهمی در خصوصیات لایه های تولید شده دارند.

نمونه های بدست آمده در زوایای مختلف نسبت  به محور آند (0، 15 و 30) در فاصله 5 سانتی‌متر از نوک آند و با بهره گرفتن از تعداد 25 شات نشان می‌دهد که با افزایش زاویه از صفر به 15 و سپس 30، شاهد کاهش بلورینگی، فیلم‌های لایه نشانی شده هستیم. نتایج حاصل از بررسی مورفولوژی سطح فیلم‌های لایه‌نشانی شده در زاوایای مختلف نسبت به نحور آند توسط میکروسکوپ نیروی اتمی نشان می‌دهند که نمونه لایه‌نشانی شده در زاویه °15 دارای سطحی نسبتاً یکنواخت متشکل از دانه‌هایی در اندازه‌های نسبتاً یکسان می‌باشد.

مقدمه:

     اگر چه نمی توان منکر استفاده از انرژی های تجدید ناپذیر از قبیل انرژی باد، خورشید و … شد، اما نمی توان غول صنعت را فقط با انرژی های تجدید ناپذیر سیر کرد. بعلاوه منابع اولیه انرژی های شناخته شده در روی کره زمین فقط برای پانصد سال کفایت خواهد کرد و وسایل زیست محیطی چنان دست و پای بشر را بسته است که متخصصان امر، همین پانصد سال را نیز ناشدنی می پندارند و بنابراین باید در جستجوی منبع انرژی دیگری بود.

      امروزه پیشرفت روز افزون بشر سبب شده است که نیاز انسان به تأمین انرژی به حدی زیاد شود که سوخت های فسیلی دیگر نتوانند جوابگوی نیازهای صنعتی باشند. از اینرو متخصصان و دانشمندان به فکر استفاده از انرژی های هسته ای افتاده اند. فرایند شکاف هسته ای که هم اینک در راکتورهای تولید انرژی مورد استفاده قرار می گیرد به علت تولی زباله های رادیواکتیو چندان مورد پسند نیستند، در حالیکه فرایند هم جوشی هسته ای بسیار از این جهت مطلوب تر می باشد زیرا که منجر به محصولاتی می شود که مانند زباله های حاصل از شکاف هسته ای خطرناک نمی باشند. از این رو به علت پاک بودن این انرژی توجه زیادی به آن می شود.

     در راستای انجام تحقیقاتی برای دستیابی به این تکنولوژی دستگاه پلاسمای کانونی ساخته شد. این دستگاه در ابتدا به عنوان منبع تولید نوترون های پر انرژی ساخته شد ولی پس از مدتی به عنوان یک دستگاه کم هزینه و با کاربردهای چندگانه مورد توجه دانشمندان و به خصوص دانشمندان کشورهای در حال توسعه قرار گرفت.

     دستگاه پلاسمای کانونی در اواخر دهه 1985، اوایل دهه 1960، توسط فیزیکدانان اولی (فیلیپوف) و فیزکدانان آمریکایی (مدر) ساخته شد و به سرعت به عنوان دستگاهی کارا و جالب برای تولید پلاسما و تابش های آن مورد توجه قرار گرفت. پلاسمای کانونی (PF) از هنگام اختراعش در دهه 1960 قویترین چشمه پلاسمایی نوترون به شمار می رفت، تا اینکه با اختراع روش گرمایش توکامک با اشعه خنثی این دستگاه جای پلاسمای کانونی را به عنوان قویترین چشمه پلاسمایی نوترون گرفت. ولی ارزانی و سادگی سیستم پلاسمای کانونی باعث شده که برای استفاده های مختلفی مورد توجه قرار گیرد. حتی آژانس بین المللی انرژی اتمی نوعی از این دستگاه ها را برای جهان سوم طراحی کرد.

      دستگاه پلاسمای کانونی می تواند به عنوان منبع تولید اشعه ایکس سخت و نرم به کار رود  که به علت پالسی بودن این اشعه می تواند برای عکسبرداری از وسایل سریع مانند موتور هواپیما به کار رود. از دیگر کاربردهای این دستگاه تولید الکترون و یون می باشد که فرایند تولید آنها در بخش های بعدی توضیح داده می شود.

      یون های حاصل از این دستگاه می تواند برای کاشت یون استفاده شود. البته مهمترین کاربرد دستگاه پلاسمای کانونی، تحقیقات راجع به همجوشی هسته ای در هسته های سبک از قبیل دوتریم، تریتیم، هلیم و لیتیم است.

پلاسما:

       پلاسما حالت گازی شکل از ماده است که در آن بر اثر دمای زیاد، اتم های ماده یونیزه شده و گازی متشکل از الکترون ها و یون ها، تولید می شود. با تبدیل شدن یک ماده به پلاسما، خواص جدیدی در آن ظاهر می شود. بر خلاف گازهای معمولی ( که اتم خنثی دارند)، پلاسما می تواند هادی جریان الکتریکی باشد، از خود نور گسیل کند، تحت تأثیر امواج الکترومغناطیسی قرار بگیرد و رفتار جمعی از خود نشان دهد که نه تنها به شرایط موضعی بلکه به حالت پلاسما در مناطق دور نیز بستگی دارد.

پینچ (pinch):

     پینچ پلاسما در حقیقت فشرده شدن پلاسما توسط میدان مغناطیسی ناشی از جریان الکتریکی می باشد. در سیستم های پلاسمای کانونی که در بخش بعد توضیح داده خواهد شد، یک جریان الکتریکی نسبتاً زیاد به هنگام تخلیه الکتریکی در داخل پلاسما ایجاد می شود که در اثر بر هم کنش با میدان مغناطیسی بوجود آمده از میدان الکتریکی فشرده می شود و پلاسمای موجود در سیستم را نیز فشرده می نماید. این پدیده به اثر پینچ در پلاسما معروف است. اثر پینچ اساس محصور سازی مغناطیسی پلاسما در سیستم هایی نظیر پینچ در راستای z ، پینچ در راستایө و پلاسمای کانونی می باشد. به این ترتیب می توان گفت که عامل اصلی پینچ پلاسما، بر هم کنش یک جریان الکتریکی قوی با میدان مغناطیسی ناشی از خود آن می باشد.

پلاسمای کانونی:

      دستگاه های پلاسمای کانونی سیستم هایی هستند که با تکنولوژی نسبتاً ساده و ارزان توانایی تولید پلاسمای چگال با طول عمر نسبتاً کم را دارند. محدوده ی مشخصات این نوع پلاسما عبارت است از حجم 1cm3 چگالی 1025m-3 طول عمر 100ns، دما1KeV. ویژگی این سیستم ها باعث شده تا آنها مورد توجه پژوهشگران گداخت هسته ای و همچنین تولید و کاربرد پرتوهای یونی، الکترونی، نوترون و ایکس قرار گیرند]2و1[. سهولت نسبی تولید، ارزانی قیمت،

 
 
 
واژه‌های كلیدی: فنل، رادیکال­های هیدروکسیل، روش تاگوچی، اکسایش الکتروشیمیایی

فهرست مطالب
فصل 1: مقدمه                                                                                      2
1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………. 2
 
فصل 2: مروری بر منابع                                                                            2
2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………. 2
2-2- روش تصفیه الکتروشیمیایی……………………………………………………………………………………….. 2
2-3- مزایا و معایب سیستم‌های الکتروشیمیایی………………………………………………………………… 2
2-4- انواع روش­های تصفیه الکتروشیمیایی……………………………………………………………………….. 2
2-4-1- تصفیه کاتدی آب و پساب صنعتی…………………………………………………………………… 2
2-4-2- لخته شدن الکتروشیمیایی………………………………………………………………………………… 2
2-4-3- شناورسازی الکتروشیمیایی……………………………………………………………………………….. 2
2-4-4- روش­های پیشرفته اکسایش الکتروشیمیایی……………………………………………………. 2
2-5- اکسایش الکتروشیمیایی……………………………………………………………………………………………… 2
2-6- اکسایش آندی……………………………………………………………………………………………………………… 2
2-6-1- اکسایش مستقیم در آند……………………………………………………………………………………. 2
2-6-2- مدل پیشنهادی برای اکسایش آندی مواد آلی به کمک رادیکال‌های
هیدروکسیل………………………………………………………………………………………………………………………… 2
2-7- آلاینده‌ی فنل………………………………………………………………………………………………………………. 2
2-7-1- منابع و سنتز صنعتی فنل………………………………………………………………………………… 2
2-7-2- کاربردهای صنعتی فنل……………………………………………………………………………………… 2
2-7-3- صنایع تولید کننده فنل…………………………………………………………………………………….. 2
2-8- انتخاب الکترود مناسب برای انجام فرایند تصفیه…………………………………………………….. 2
2-9- مکانیسم کلی اکسایش الکتروشیمیایی فنل توسط الکترودهای مختلف………………… 2
2-10- انتخاب الکترولیت  پشتیبان مناسب برای انجام فرایند زدایش……………………………. 2
2-11- مروری بر یافته‌های دیگر محققان بر روی روش‌های الکتروشیمیایی زدایش فنل. 2
2-12- عوامل مؤثر روی میزان زدایش فنل ………………………………………………………………………. 2
2-13- پتانسیل رهایش اکسیژن………………………………………………………………………………………….. 2
2-14- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………. 2
 
فصل 3: روش تحقیق                                                                               2
3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………. 2
3-2- علت انتخاب روش اکسایش الکتروشیمیایی……………………………………………………………… 2
3-3- انتخاب و تهیه تجهیزات آزمایشگاهی………………………………………………………………………… 2
3-3-1- وسایل و مواد شیمیایی مورد نیاز……………………………………………………………………… 2
3-4- انجام آزمایش‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 2

 

3-4-1- پساب مورد استفاده در فرایند………………………………………………………………………….. 2
3-4-2- روش انجام آزمایش‌ها………………………………………………………………………………………… 2
3-5- طراحی آزمایش با روش تاگوچی……………………………………………………………………………….. 2
 
فصل 4: نتایج و تفسیر آن‌ ها                                                                       2
4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………. 2
4-2- تاثیر پارامترهای موردنظر بر سیستم…………………………………………………………………………. 2
4-2-1- تاثیر پارامترpH   بر بازده فرایند………………………………………………………………………. 2
4-2-2- تاثیر غلظت الکترولیت پشتیبان……………………………………………………………………….. 2
4-2-3- تاثیر دانسیته جریان…………………………………………………………………………………………… 2
4-2-4- تاثیر فاصله بین الکترودها…………………………………………………………………………………. 2
4-3- شرایط بهینه………………………………………………………………………………………………………………… 2
4-4- تحلیل واریانس نتایج…………………………………………………………………………………………………… 2
4-5- محاسبه انحراف معیار………………………………………………………………………………………………….. 2
4-6- بررسی تاثیر میزان غلظت اولیه فنل بر بازده فرایند………………………………………………… 2
4-7- بررسی تاثیر نوع الکترولیت پشتیبان بر بازده فرایند……………………………………………….. 2
4-8- انرژی مصرفی……………………………………………………………………………………………………………….. 2
فصل 5: جمع‌بندی و پیشنهادها                                                                 60
5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………… 61
5-2- دستاوردها………………………………………………………………………………………………………………….. 61
5-3- نوآوری……………………………………………………………………………………………………………………….. 62
5-4- پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………………….. 62
فصل 6: مراجع                                                                                      2
فصل 7: پیوست‌ها                                                                                  2
فهرست اشکال
شكل (2-1) ساختار فنل……………………………………………………………………………………………………………. 2
شكل (2-2) شمایی از مکانیسم اکسایش الکتروشیمیایی فنل………………………………………………. 2
شكل (3-1) دستگاه آزمایشگاهی مورد استفاده………………………………………………………………………. 2
شكل (3-2) دستگاه اسپکتروفتومتر…………………………………………………………………………………………. 2
شكل (4-1) تاثیر pH بر روی زدایش فنل………………………………………………………………………………. 2
شكل (4-2) تأثیر غلظت الکترولیت پشتیبان بر‌روی زدایش فنل………………………………………….. 2
شكل (4-3) تأثیر دانسیته جریان بر ‌روی زدایش فنل……………………………………………………………. 2
شكل (4-4) تأثیر فاصله بین الکترودها بر‌روی زدایش فنل……………………………………………………. 2
شكل (4-5) درصد زدایش در  pHو غلظت‌های مختلف الکترولیت پشتیبان……………………….. 2
شكل (4-6) درصد زدایش در  pHو فاصله‌های مختلف بین الکترودها…………………………………. 2
شكل (4-7) درصد زدایش در دانسیته جریان و غلظت‌های مختلف الکترولیت پشتیبان……. 2
شكل (4-8) درصد زدایش در دانسیته جریان و فاصله‌های مختلف بین الکترودها………………. 2
شكل (4-9) درصد زدایش در غلظت و فاصله‌های مختلف بین الکترودها…………………………….. 2
شكل (4-10) درصد زدایش در pH و  دانسیته جریان‌های مختلف……………………………………… 2
شكل (4-11) روند تغییرات غلظت فنل با زمان در شرایط بهینه…………………………………………. 2
شكل (4-12) روند تغییرات دما با زمان در شرایط بهینه………………………………………………………. 2
شكل (4-13) روند تغییرات ولتاژ سیستم با زمان در شرایط بهینه………………………………………. 2
شكل(4-14) محلول الکترولیتی پس از انجام آزمایش در شرایط بهینه با دانسیته جریان 178/0 آمپر بر سانتی­متر مربع       2
شكل (4-15) محلول الکترولیتی پس از انجام آزمایش در شرایط بهینه با دانسیته جریان 125/0 آمپر بر سانتی­متر مربع      2
شكل (4-16) تاثیر میزان غلظت اولیه فنل بر بازده فرایند…………………………………………………… 2
شكل (4-17) نمودار تاثیر نوع الکترولیت روی بازده فرایند………………………………………………….. 2
 
 
فهرست جداول
 
جدول (2-1) خواص فیزیکی و شیمیایی فنل………………………………………………………………………….. 2
جدول (3-1) سطوح مختلف عوامل مورد بررسی در آزمایش­ها………………………………………………. 2
جدول (3-2) آرایه استاندارد L9 برای طراحی آزمایش­ها……………………………………………………….. 2
جدول (4-1) نتایج مربوط به زدایش فنل از پساب…………………………………………………………………. 2
جدول (4-2) نرخ‌های S/N اصلی برای هر سطح از پارامترها………………………………………………… 2
جدول (4-3) سطوح بهینه مربوط به هر پارامتر………………………………………………………………………. 2
جدول (4-4) ANOVA تهیه شده توسط نرم افزار Winrobust………………………………………….. 50
جدول (4-5) سهم هر پارامتر……………………………………………………………………………………………………. 2
جدول (4-6) میزان انحراف معیار……………………………………………………………………………………………… 2
جدول (4-7) میزان انرژی واحد برای زدایش COD……………………………………………………………..  2
 
جدول(4-8) میزان انرژی مصرف شده برای انجام فرایند توسط تحقیقات مختلف……...………….59
– مقدمه
ضایعات آب مشکلی جدی در سطح جهان است. دسترسی به آب سالم و تمیز برای تأمین نیازهای انسانی مختلف، در دهه­های آینده یک چالش مهم محسوب می­ شود. انجمن حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا برآورد کرده است که تقریباً یک سوم جریان آب جهان به طور مشخص آلوده است و اصل حفظ کیفیت آب برهم زده شده است. بنابراین چه برای مصارف آشامیدنی و چه برای مصارف صنعتی معمولاً آب طبیعی احتیاج به تصفیه دارد .پساب­های صنعتی با توجه به منشاء آلودگی می­توانند شامل انواع آلودگی باشند. نظیر پساب­های روغنی، پساب­های حاوی مواد آلی، پساب­های حاوی رنگ و … . با شناخت نوع آلودگی می­توان روش زدایش آنها را بررسی کرد.
ترکیبات مقاوم در برابر تجزیه زیستی در فاضلاب­های صنعتی علاوه بر سمیت می­توانند موجب طعم و بوی بد آب شوند. آنها به طور کامل توسط تصفیه بیولوژیک خارج نمی­شوند به طوریکه آب­های آلوده با این ترکیبات توسط تصفیه شیمیایی، تحت فرایند تصفیه قرار می­گیرند.
روش­های متداول تصفیه پساب به چهار دسته زیر تقسیم می­شوند:

1. روش­های زیستی
2. روش­های اکسایش شیمیایی
3. روش­های اکسایش فیزیکی- شیمیایی

 
 
فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                                                 شماره صفحه

1. فصل اول: مقدمه                                1

1-1- سل- ژل. 2
1-1-1- تاریخچه فرایند سل- ژل. 3
1-1-2- مراحل فرایند سل ژل. 4
1-1-3- تشکیل سل.. 4
1-1-4- تشکیل ژل. 6
1-1-5- مزایای روش سل- ژل. 8
1-2- پیرسازی.. 9
1-3- خشک کردن. 9
1-3-1- خشک کردن محیطی.. 9
1-3-2- خشک کردن فوق بحرانی.. 10
1-3-3- سایر روش ها 12
1-4- ایروژل. 12
1-4-1- تاریخچه ایروژل. 13
1-4-2- خواص ایروژلها 13
1-4-3- انواع ایروژل. 14
1-4-4- کاربرد ایروژلها 16
1-5- ایروژل آلومینا 17
1-6- معرفی سیال فوق بحرانی.. 18
1-6-1- تاریخچه سیال فوق بحرانی.. 19
1-6-2- کاربرد سیال فوق بحرانی.. 20

2. فصل دوم: پیشینه تحقیق                                                                                24

2-1- اهداف پایان نامه. 32

3. فصل سوم: مطالعات آزمایشگاهی 33

3-1- تجهیزات لازم. 34
3-1-1- همزن مغناطیسی هیتر دار 34
3-1-2- دستگاه خشک کن فوق بحرانی.. 35
3-1-3- سایر وسایل آزمایشگاهی.. 38
3-2- مواد. 39
3-2-1- آلومینیوم تری سک بوت اکساید. 39
3-2-2- حلال. 39
3-2-3- اسید. 40
3-2-4- آب دوبار تقطیر. 40
3-3- روش انجام آزمایش… 40
3-3-1- تهیه ژل. 40
3-3-2- خشک کردن ژل. 48

4. فصل چهارم: نتایج و بحث 49

4-1- بررسی زمان تشکیل ژل آلومینا 50
4-1-1- مقایسه بین هیدرولیز یک مرحله­ا­­ی و دو مرحله­ ای.. 50
4-1-2- بررسی تاثیر مقدار اسید. 50
4-1-3- بررسی تاثیر نسبت مولی آب به پیش­ماده 53
4-1-4- بررسی تاثیر دما 55

 

4-1-5- بررسی تاثیر غلظت اولیه محلول. 56
4-1-6- مقایسه بین اسید نیتریک و استیک اسید در واکنش هیدرولیز. 57
4-2- بررسی خشک کردن ژل آلومینا 58

5. فصل پنجم: نتیجه ­گیری 62

5-1- نتیجه ­گیری.. 63
5-2- پیشنهادات.. 63

6. مراجع                                     64
7. پیوست 1    68

 
 
فهرست جداول
عنوان                                                                                                                        شماره صفحه                                                                         
جدول ‎2‑1: مقایسه خواص ژل خشک شده به سه روش مختلف   26
جدول ‎2‑2: مورفولوژی و اندازه ذره زیروژل در pH های مختلف   31
جدول ‎3‑1: سایر وسایل بکار رفته  39
جدول ‎3‑2: هیدرولیز یک مرحلهای و دو مرحلهای سنتز ژل آلومینا با غلظت 16 درصد وزنی پیش ماده به حلال  44
جدول ‎3‑3: مقادیر مختلف اسید در سنتز ژل با غلظت 16 درصد وزنی پیشماده به حلال در محلول اولیه و هیدرولیز یک مرحلهای   45
جدول ‎3‑4: مقادیر مختلف نسبت مولی آب به پیشماده با غلظت 16 درصد وزنی پیش ماده به حلال در محلول اولیه به روش هیدرولیز یک مرحلهای   46
جدول ‎3‑5: هیدرولیز یک مرحلهای با غلظت 16 درصد وزنی پیش­ماده به حلال در محلول اولیه در دو دمای 32 و 60 درجه سانتیگراد  47
جدول ‎3‑6: هیدرولیز یک مرحله ای پیش ماده در غلظت های مختلف پیشماده به حلال در محلول اولیه  47
جدول ‎3‑7: بکار بردن استیک و نیتریک اسید در هیدرولیز دو مرحله ای با غلظت 16 در صد وزنی پیش­ماده به حلال در محلول اولیه  48
جدول ‏4‑1: نتایج حاصل از هیدرولیز یک و دو مرحله ای پیش­ماده 50
جدول ‏4‑2: نتایج حاصل از آزمایش سنتز ژل در مقادیر مختلف اسید  51
جدول ‏4‑3: نتایج حاصل از آزمایش سنتز ژل در نسبت­های مختلف مولی آب به پیش­ماده 53
جدول ‏4‑4: نتایح حاصل از هیدرولیز در دو دمای 32 و 60 درجه سانتیگراد  55
جدول ‏4‑5: نتایج حاصل از هیدرولیز با غلظت­های مختلف پیش­ماده 56
فهرست شکل ها
عنوان                                                                                                                        شماره صفحه                                                                         
شکل ‏1‑1: نمای کلی روش سل- ژل  2
شکل ‏1‑2 : نمای کلی از واکنش هیدرولیز  5
شکل ‏1‑3 : تصویر مدل سه بعدی مربوط به واکنش تراکم  7
شکل ‏1‑4 : نمای کلی مراحل مختلف واکنش سل- ژل  8
شکل ‏1‑5 : نمودار فازی فشار- دما برای رسیدن به شرایط بحرانی   11
شکل ‏1‑6 : ایروژل تهیه شده از ملامین با فرمالدهید  15
شکل ‎2‑1: نمایش رفتار ژل آلومینا تحت تاثیرpH   31
شکل ‎3‑1: همزن مغناطیسی هیتر دار 34
شکل ‎3‑2: نمای شماتیک دستگاه آزمایشگاهی خشک کن فوق بحرانی   35
شکل ‎3‑3: نمائی از دستگاه آزمایشگاهی خشک کن فوق بحرانی   36
شکل ‎3‑4: رآکتور 36
شکل ‎3‑5: حمام پارافین   37
شکل ‎3‑6: پمپ خلا  38
شکل ‎3‑7: محلول بعد از اضافه کردن اسید  41
شکل ‎3‑8:  تشکیل میسل   41
شکل ‎3‑9: سل تشکیل شده از میسل ها 42
شکل ‎3‑10: تشکیل ژل و رسوب ژله­ای یا لخته از سل   42
شکل ‎3‑11: لایه کاتیونی-آنیونی تشکیل شده اطراف میسل   43
شکل ‏4‑1: سل آلومینا قبل از اضافه کردن اسید  57
شکل ‏4‑2: سل آلومینا بعد از افزودن اسید a: نیتریک اسید b: استیک اسید  57
شکل ‏4‑3: آنالیز SEM ژل آلومینا خشک شده در a) شرایط محیط b) شرایط فوق بحرانی   60
شکل ‏4‑4: آنالیز SEM ژل آلومینا خشک شده در a) شرایط محیط b) شرایط فوق بحرانی   61
شکل ‏پ1‑1: سل حاصل از حلال متانول  68
شکل ‏پ1‑2: سل حاصل از حلال استن   69
شکل ‏پ1‑3: سل حاصل از حلال اتانول  69
فهرست نمودار ها 
عنوان                                                                                                                        شماره صفحه                                                                      
نمودار ‎2‑1: حجم نسبی ژل بر حسب نسبت مولی اسید به هیدروکسید 24
نمودار ‎2‑2: تاثیر دمای کلسیناسیون روی مساحت ویژه ایروژل در سه چگالی مختلف  27
نمودار ‏4‑1: زمان تشکیل ژل بر حسب حجم اسید در نسبت مولی آب به پیش­ماده برابر با 2 و دمای 32 درجه سانتیگراد  51
نمودار ‏4‑2: جرم رسوب تشکیل شده بر حسب حجم اسید در نسبت مولی آب به پیش­ماده برابر با 2 و دمای 32 درجه سانتیگراد  52
نمودار ‏4‑3: زمان تشکیل ژل بر حسب نسبت مولی آب به پیش­ماده در دمای 32 درجه سانتی گراد و 5/0میلیلیتر اسید نیتریک    54
 نمودار ‏4‑4: جرم رسوب تشکیل یافته بر حسب نسبت مولی آب به پیش­ماده در دمای 32 درجه سانتی گراد و 5/0میلی­لیتر اسید­نیتریک    54
نمودار ‏4‑5: تغییرات دما و فشار راکتور بر حسب زمان خشک کردن ژل آلومینا 58

1-1- سل- ژل

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی دوره كارشناسی كتابداری دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشكی اصفهان بر نگرش دانشجویان كتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاه­های مزبور نسبت به اینترنت بوده ­است. در این پژوهش به لحاظ ماهیت موضوع و اهداف پژوهش، از روش توصیفی- پیمایشی استفاده شده­است. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانشجویان شاغل به تحصیل در مقطع کارشناسی رشته کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاه­های اصفهان و علوم­پزشکی اصفهان در سال تحصیلی 1390-1389 می­باشد که 91 نفر بودند. با توجه به محدودیت جامعه آماری، از روش سرشماری استفاده شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه استاندارد «سنجش نگرش نسبت به اینترنت» بود که مشتمل بر چهار خرده مقیاس اضطراب اینترنتی، احساس خودكارآمدی، مفید دانستن اینترنت، و لذت بخش بودن اینترنت می‌باشد. به منظور تأیید اعتبار پرسشنامه ضریب پایایی مجدد ابزار با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ 96/0 محاسبه گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ­های حاصل از پژوهش، در سطح آمار توصیفی از شاخص ­های فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار در قالب جدول و در سطح استنباطی از آزمون­های t تک متغیره و تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) استفاده شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که تفاوت معناداری بین میزان خودكارآمدی در  دانشجویان كتابداری و اطلاع­رسانی سال اول و سال آخر  دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان دیده می­ شود و این دوره بر  نگرش دانشجویان این رشته نسبت به اینترنت، تأثیرگذار بوده ­است.

 

کلیدواژه ­ها: اصفهان، اضطراب اینترنتی، اینترنت، خودکارآمدی، دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی،  سودمندی درک شده،  لذت درک شده

فهرست مطالب

عنوان                                                صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه……………………………………….. 1

1-1- شرح و بیان مسأله پژوهشی…………………… 2

1-2- اهداف پژوهش……………………………… 5

1-2-1-اهداف كلی………………………………. 5

1-2-2- اهداف جزیی…………………………….. 5

1-3- اهمیت و ارزش پژوهش……………………….. 5

1-4- کاربرد نتایج پژوهش……………………….. 6

1-5- سؤال­های پژوهش……………………………. 7

1-6- تعریف اجزاء مسأله………………………… 7

1-6-1- استفاده از اینترنت……………………… 7

1-6-2- اضطراب………………………………… 8

1-6-3- اضطراب رایانه………………………….. 8

1-6-4- اینترنت……………………………….. 8

1-6-5- خودکارآمدی…………………………….. 9

1-6-6- سودمندی یا مفید بودن……………………. 9

1-6-7- لذت بردن………………………………. 10

1-6-8- نگرش………………………………….. 10

1-7- جمع بندی………………………………… 10

فصل دوم: پیشینه پژوهش

مقدمه……………………………………….. 11

2-1- اینترنت چیست؟ …………………………… 12

2-1-1- اینترنت و اهمیت آن……………………… 12

2-2- پیدایش اینترنت…………………………… 13

2-2-1- تاریخچه پیدایش اینترنت در جهان…………… 14

 

	أ

عنوان                                                صفحه

2-2-2- تاریخچه اینترنت در ایران………………… 15

2-3- اینترنت و جامعه اطلاعاتی…………………… 17

2-4- کاربردها و کارکردهای اینترنت………………. 18

2-4-1- کاربردهای ارتباطی………………………. 18

2-4-2- کاربردهای اطلاع­رسانی…………………….. 19

2-4-3- کارکردهای اینترنت………………………. 20

2-5- محیط­های اینترنت………………………….. 20

2-6- میزان استفاده از اینترنت در جهان…………… 21

2-6-1- گزراش رسمی درباره میزان کاربران اینترنت تا آغاز سال 2011     22

2-6-2- میزان استفاده از پست الکترونیکی …………. 22

2-6-3-میزان استفاده از اینترنت در ایران …………. 23

2-6-4- نوع کاربری­ها در ایران……………………. 23

2-7- اضطراب………………………………….. 24

2-7-1- تعریف اضطراب و اختلالات اضطرابی …………… 26

2-7-2- علایم اضطراب……………………………. 27

2-7-3- علایم اضطراب از دیدگاه کاپلان و سادوک………. 28

2-8- اضطراب اینترنتی………………………….. 28

2-8-1- تاریخچه اضطراب اینترنتی…………………. 29

2-8-2- تعریف اضطراب اینترنتی…………………… 29

2-9- نشانه­ های اضطراب اینترنتی در دانشجویان………. 30

2-10- میزان شیوع اضطراب رایانه و اینترنت………… 31

2-11- پیامدهای اضطراب رایانه و اینترنت در محیط کار و آموزش     32

2-12- لذت درک شده…………………………….. 32

2-13- سودمندی درک شده…………………………. 33

2-14- خودکارآمدی …………………………….. 34

2-15- مروری بر مطالعات انجام شده……………….. 34

2-15-1- پژوهش‌های داخلی………………………… 34

ب

2-15-2- پژوهش‌های خارجی………………………… 37

عنوان                                                صفحه

2-16- نتیجه ­گیری………………………………. 39

 

2-17- جمع‌بندی………………………………… 40

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه……………………………………….. 41

3-1- روش پژوهش……………………………….. 42

3-2- جامعه آماری……………………………… 42

3-3- روش و طرح نمونه گیری ………………………. 43

3-4- حجم نمونه و روش محاسبه……………………. 43

3-5- ابزار گردآوری داده ­ها……………………… 43

3-5-1- روایی پرسشنامه…………………………. 44

3-5-2- پایایی پرسشنامه………………………… 44

3-6- شیوه جمع­آوری اطلاعات………………………. 45

3-7- روش­های تجزیه و تحلیل داده ­ها……………….. 45

3-8- جمع‌بندی…………………………………. 46

فصل چهارم: تحلیل داده ­ها

مقدمه……………………………………….. 47

4-1- بررسی ویژگی­های جمعیت شناختی آزمودنی­ها………. 48

4-2- یافته­ های توصیفی………………………….. 53

4-3- یافته‌های پژوهش…………………………… 57

4-4- یافته­ های فرعی بر اساس ویژگی­های جمعیت‌شناختی (جنسیت، وضعیت تأهل، دانشگاه، سن و سال تحصیلی)……………………… 64

4-4-1- یافته­ های فرعی بر اساس جنسیت …………….. 64

4-4-2- یافته­ های فرعی بر اساس وضعیت تأهل ………… 65

4-4-3- یافته­ های فرعی بر اساس دانشگاه محل تحصیل ….. 67

4-4-4- یافته­ های فرعی بر اساس سن………………… 68

4-4-5- یافته­ های فرعی بر اساس سال تحصیلی…………. 70

 

 

	ج

 

 

عنوان……………………………………….. صفحه

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

مقدمه……………………………………….. 72

5-1- خلاصه موضوع و روش­ها……………………….. 72

5-2- بحث و نتیجه ­گیری………………………….. 73

5-3- محدودیت­های تحقیق…………………………. 77

5-4- پیشنهادات کاربردی………………………… 77

5-5- پیشنهادهایی جهت پژوهش­های آینده…………….. 78

5-6- جمع­بندی…………………………………. 79

پیوست 1……………………………………… 80

منابع و مآخذ…………………………………. 82

فهرست شكل‌ها

عنوان                                                صفحه

شكل 1-1: مدل سنجش نگرش اینترنتی………………… 4

شكل 4-1. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس جنسیت……. 48

شكل 4-2. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس وضعیت تأهل.. 49

شكل 4-3. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس دانشگاه….. 50

شكل 4-4. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سن………. 51

شكل 4-5. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سال تحصیلی.. 52

 

 

 

	ه

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                صفحه

جدول 2-1- میزان استفاده از اینترنت بر حسب مناطق جغرافیایی در سال 2010    21

جدول 2-2- میزان شیوع اضطراب رایانه و اینترنت…….. 31

جدول 3-1- جامعه آماری پژوهش……………………. 43

جدول 3-2- تناظر سؤالات پرسشنامه با هر یک از پرسش­های پژوهش  44

جدول 3-3- ضریب پایایی متغیرهای موجود در پرسشنامه…. 45

جدول 4-1- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس جنسیت…… 48

جدول 4-2- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس وضعیت تأهل. 49

جدول 4-3- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس دانشگاه…. 50

جدول 4-4- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سن……… 51

جدول 4-5- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سال تحصیلی. 52

جدول 4-6- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به اضطراب اینترنت    53

جدول 4-7- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به مفید بودن اینترنت 54

جدول 4-8- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به لذت‌بخش بودن اینترنت    55

جدول 4-9- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت …………………………… 56

جدول 4-10- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به اضطراب اینترنتی با میانگین فرضی (3)   57

جدول 4-11- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به اضطراب اینترنتی با میانگین فرضی (3)…………………………………………. 58

جدول 4-12- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به مفید بودن اینترنت با میانگین فرضی (3) 59

صفحه

جدول 4-13- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به مفید بودن اینترنت با میانگین فرضی (3)…………………………………….. 60

جدول 4-14- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به لذت‌بخش بودن اینترنت با میانگین فرضی (3)……………………………………………. 61

جدول 4-15- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به لذت‌بخش بودن اینترنت با میانگین فرضی (3)…………………………………….. 61

جدول 4-16- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت با میانگین فرضی (3)……………………………… 62

جدول 4-17- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت با میانگین فرضی (3)……………………. 63

جدول 4-18- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس جنسیت………………………….. 64

جدول 4-19- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 64

جدول 4-20- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس جنسیت……………………. 65

جدول 4-21- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره كارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس وضعیت تأهل……………………… 65

جدول 4-22-  نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها…. 66

جدول 4-23- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس وضعیت تأهل………………. 66

جدول 4-24- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس دانشگاه محل تحصیل……………….. 67

 

	ز

 

 

عنوان                                                صفحه

جدول 4-25- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 67

جدول 4-26- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس دانشگاه محل تحصیل………… 68

جدول 4-27- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سن…………………………….. 68

جدول 4-28- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 69

جدول 4-29- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سن………………………. 69

جدول 4-30- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سال تحصیلی……………………… 70

جدول 4-31- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 70

جدول 4-32- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سال تحصیلی……………….. 71

مقدمه

ورود به هزاره سوم، موجب تشدید علاقه پژوهشگران اجتماعی در دهه‌ های ١۹٨۰ و ١۹۹۰ میلادی به تولید علم در دو حوزه نظریه‌پردازی و پژوهش در خصوص اهمیت، جایگاه، و چگونگی استفاده از فناوری اطلاعات به طور عام و اینترنت به طور خاص در جامعه شده­ا­ست. بخشی از این تولیدات علمی اختصاص به سنجش و اندازه‌گیری نگرش افراد نسبت به اینترنت داشته­است. رایانه و اینترنت و نفوذ گسترده آن در دنیای امروز باعث شده که هر آن کس به نحوی با این تکنولوژی درگیر شده و با آن سر­و­کار داشته باشد. این تقاضای فزآینده برای بسیاری از افراد، با اضطراب و استرس همراه است. در این بخش ابتدا انگیزه­ انجام پژوهش و مسأله تحقیق تشریح شده و سپس اهمیت، ارزش، و کاربرد نتایج آن بیان و در ادامه اهداف و سؤالات اصلی و فرعی پژوهش مطرح می­ شود. در در نهایت تعریف اجزاء مسأله­ پژوهش توضیح و تبیین می­ شود.

 

1-1- شرح و بیان مسأله پژوهشی

فناوری اطلاعات و ارتباطات[1] در طول دهه­های گذشته، شیوه ­های برقراری ارتباط و کسب و کار را از بنیان تغییر داده، تحولات چشمگیری در صنعت، کشاورزی، پزشکی، تجارت، مهندسی، و دیگر زمینه­ها پدید آورده و یکی از عوامل عمده در شکل­دهی اقتصاد نوین جهانی بوده ­است. نظام­های آموزشی در سراسر جهان، فشار فزآینده­ای را جهت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، به منظور فراگیری دانش و مهارت­ های مورد نیاز دانش ­آموزان و دانشجویان تجربه می­ کنند (حقایق و همکاران، ١٣٨۷). از طریق شبکه­ های رایانه­ای و نظام‌های مخابراتی و فناوری اطلاعات، افراد می­توانند با یكدیگر ارتباط برقرار كرده، به ذخایر عظیم اطلاعات دسترسی داشته باشند و اطلاعات را برای خود ذخیره نمایند؛ مانند هرگونه کار روزمره، استفاده از رایانه نیز جزیی از زندگی در قرن بیست و یکم را تشكیل می­دهد. رایانه و اینترنت امروزه مهم­ترین عامل تغییر در ارتباطات انسانی، از زمان اختراع چاپ و احتمالاً از زمان ابداع نوشتار تاكنون بوده ­است (فیدر[2]، ١٣٨۰).

اینترنت از مفاهیم نوین اطلاع­رسانی و فناوری اطلاعات است، گرچه از قدمت و سوابق طولانی برخوردار نیست اما به سرعت توانسته تمامی ابزارهای سنتی اطلاع­رسانی را متأثر نموده و توانمندی­های جدیدی را برای توسعه فناوری ارتباطات

عنوان                                                                                                 صفحه

فصل اول :

بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………..7-2

اهداف پژوهش(هدف کلی و هدف ویژه)…………………………………………………………………………7

فرضیات و سوالات پژوهش…………………………………………………………………………………………..8

تعاریف نظری واژه ها………………………………………………………………………………………………9-8

تعاریف عملی واژه ها…………………………………………………………………………………………….10-9

پیش فرضهای پژوهش………………………………………………………………………………………………10

محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………………………..11

فصل دوم :

چارچوب پژوهش……………………………………………………………………………………………….31-13

مروری بر مطالعات انجام شده………………………………………………………………………………45-32

فصل سوم :

نوع پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….47

جامعه پژوهش………………………………………………………………………………………………………….47

نمونه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..48

مشخصات واحد های مورد پژوهش………………………………………………………………………………49

 محیط پژوهش…………………………………………………………………………………………………………49

روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………..50

ابزار گردآوری داده ها………………………………………………………………………………………..51-50

تعیین اعتبار علمی و اعتماد علمی…………………………………………………………………………..52-51

روش گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………….53-42

روش تجزیه وتحلیل داده ها…………………………………………………………………………………56-53

ملاحظات اخلاقی……………………………………………………………………………………………………….56

فصل چهارم :

یافته های پژوهش…………………………………………………………………………………………………….58

جداول………………………………………………………………………………………………………………75-59

فصل پنجم :

بحث و بررسی یافته ها………………………………………………………………………………………..88-77

نتیجه گیری نهایی……………………………………………………………………………………………….90-88

کاربرد یافته ها…………………………………………………………………………………………………..92-90

پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………..93-92

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………..102-94

بیان مسئله پژوهش :

     راحتی جسمی و روانی از جمله نیازهای پایه انسان بوده و حفظ و ایجاد آن، با هدف افزایش امیدواری و کاهش رنج بیماران، از چالش های عمده پرستاران است. اما زندگی اغلب با عوامل متعدد مختل کننده راحتی فرد همچون اضطراب، تنگی نفس، تهوع و درد همراه است (1). در این میان درد

 که احساسی فردی و ذهنی از ناراحتی است (2) از جمله شایع ترین شکایاتی است که موجب ناراحتی و ارجاع مددجویان به مراکز بهداشتی می شود (3). با وجود ناشناخته ماندن ماهیت واقعی درد و چند بعدی بودن آن، مشخصاً در مواقع آسیب احتمالی یا واقعی بافت و تحت تأثیر عواملی چون التهاب، اختلال خونرسانی، تومورها و یا اعمال جراحی بروز می کند (4).

       جراحی، هرچند که خود یک روش درمانی برای رفع درد و ناراحتی بیمار است، اما می تواند به عنوان یکی از عوامل مهم ایجاد درد نیز مطرح باشد، به طوری که اغلب بیماران در مرحله بعد از عمل، درد ناشی از برش جراحی را تجربه می کنند (2). آمارها نیز نشان می دهند که حدود 20 درصد بیماران تحت عمل جراحی از درد خفیف، 20 تا 40 درصد از درد متوسط و 40 تا 60 درصد آنان از درد شدید شکایت می نمایند (5). جراحی پیوند عروق کرونر نیز که از دسته جراحی های بزرگ و معمول در جهان است (6)، از این قاعده مستثنی نیست. این جراحی، طبق آمار، سالانه بر روی یک نفر از هر هزار آمریکایی انجام می شود (7). در ایران نیز جراحی پیوند عروق کرونر60 درصد از کل اعمال جراحی قلب باز را تشکیل می دهد (8). در استان گیلان نیز شاهد آمار روز افزون انجام این نوع عمل جراحی هستیم. آمار گردآوری شده مربوط به استان گیلان توسط محمودیان نشانگر اشتغال دو جراح قلب و 435 مورد عمل جراحی پیوند عروق کرونر در سال 1385 در مرکز فوق تخصصی قلب دکتر حشمت رشت می باشد (9). در حالی که آمار گردآوری شده توسط پژوهشگر نشانگر اشتغال 5 جراح قلب و  1474 مورد عمل جراحی پیوند عروق کرونر در بیمارستان دکتر حشمت رشت در سال 1387بوده است که میزان 300 درصد افزایش عمل جراحی پیوند عروق کرونر طی دو سال در استان گیلان خود می تواند نشانگر روند رو به تزاید این عمل جراحی در این استان باشد.

       نکته قابل توجه آن است که محمودیان در تحقیق خود بر روی بیماران تحت عمل جراحی پیوند عروق کرونر میانگین شدت درد بعد از عمل جراحی پیوند عروق کرونر، در 24 ساعت اول پس از انتقال از ICU به بخش جراحی را 7/5 در محدوده نمرات 0 تا 10 نشان داد (9).

       با توجه به شیوع بالای درد در مددجویان تحت مراقبت، امروزه درد به صورت یکی از مفاهیم پایه پرستاری در آمده است (10) و اداره موثر آن، در تمامی استانداردهای مراقبت پرستاری، در اولویت بالا قرار دارد (11). درد بعد از جراحی پیوند عروق کرونر نیز از تشخیص های پرستاری مهم و بررسی و تسکین آن از اهداف اصلی پرستاری به شمار می رود (7). چرا که پرستاران بیشترین زمان را با بیماران سپری کرده و در خصوص بررسی درد، انجام اقدامات تسکینی نظیر رساندن داروهای مسکن و ارزشیابی اثرات این اقدامات برای اطمینان از دریافت سطح قابل قبولی ازتسکین درد مسئول می باشند (12). همچنین پرستاران مسئولیت فراهم کردن محیط راحت و مناسب برای بیماران و آموزش بیمار و خانواده ها برای انجام درمان های تسکینی در زمان مناسب را بر عهده دارند (13). ایدموتو و کرسیویک[1] در این زمینه می نویسند که تسکین و اداره درد یکی از مهمترین توجهات و مراقبت ها از بیمار تحت جراحی قلب و خانواده های آنان است (14) كه لازم است با كیفیت مطلوب انجام گیرد تا اثر قابل توجهی بر روی تکرار و شدت درد بیمارداشته باشد (13) چرا که درد پس از عمل بر ابعاد گوناگون روحی و جسمی بیماران اثر فراوان داشته و عوارض حاصل از آن می تواند در اقتصاد درمان نیز موثر باشد، بنابراین ارزیابی پیوسته ی کیفیت فرایند درمان درد از اهمیتی ویژه برخوردار است. نظرسنجی از بیماران درباره ی درد پس از عمل و رضا یتمندی ایشان، از شاخص های عمده و مهم  بررسی فرایند های درمان درد پس از عمل است (15).

        جامعه درد آمریکا[2] نیز به ارائه دهندگان مراقبت توصیه می کند که بررسی و شناخت درد را به عنوان پنجمین علامت حیاتی مورد توجه قرار دهند و دهه 2001 تا 2010 را به عنوان دهه کنترل درد نامیده است (16). کمیسیون مشترک اعتباردهی سازمان های بهداشتی[3] نیز در این زمینه اعلام کرده که درد بیماران باید به طور منظم از زمان پذیرش تا ترخیص مورد بررسی و درمان قرار گیرد (13). زیرا اداره موثر و مناسب درد موجب ارتقای کیفیت زندگی، تسهیل بهبودی سریع و برگشت به عملکرد قبلی، کاهش بیماری زایی و ترخیص زودتر بیمار از بیمارستان خواهد شد (18).

         امروزه كمیته كیفیت مراقبت آمریکا، استانداردهایی را جهت ارتقای كیفیت اداره درد ارائه داده است كه شامل اطمینان از شناسایی درد بیمار و درمان كامل آن، گردآوری اطلاعات ضروری در مورد درد، آسان و در دسترس بودن امکانات و شرایط اداره درد در كلینیک های مراقبتی، آموزش قبل از عمل به بیماران درباره درد، امکان شركت بیمار در مراقبت، پاسخ سریع تیم مراقبت بهداشتی به گزارش درد بیمار، اجرای سیاست ها و توجه به ایمنی در استفاده از راهكارهای ضد درد و بررسی برآیند درمان درد به وسیله فرایندهای ارتقای كیفیت می باشند. این کمیته ارزیابی پیوسته كیفیت فرایند اداره درد بیماران را حائز اهمیت دانسته است (2). مرکز تحقیقات کیفیت مراقبت بهداشتی نیز توجهات بالینی مرتبط با اداره درد را به صورت بررسی درد با بهره گرفتن از یک مقیاس نمره دهی، اجرای سریع مسکن ها به همراه روش های غیر دارویی مانند وضعیت دادن مناسب برای کاهش درد و تامین راحتی بیماران ارائه نمود است (18). در زمینه مراقبت های مرتبط با اداره درد بعد از جراحی، ایدوال[4] با ارائه نتایج مطالعات قبلی خود که به روش کیفی انجام شده بود، ابعاد ارتباط[5]، محیط[6]، اطمینان[7] و فعالیت[8] را در مبحث کیفیت اداره درد مطرح نمود (19). نکته دیگری که در زمینه کیفیت اداره درد مورد توجه محققین قرار گرفته است، رضایت بیمار از تسکین دردش می باشد. چرا که تعیین رضایت بیماران یكی از استانداردهای تعیین کننده عملكرد می باشد (20). در واقع جلب رضایت بیمار هدف غایی تیم مراقبت های بهداشتی است كه در برنامه ارتقای كیفیت در بیمارستان ها گنجانده شده است (21). تامین رضایت بیمار زمانی ممکن است که او با برطرف شدن نیازهای اساسی خویش احساس راحتی کند. اداره موثردرد، موجب رضایت فرد از اداره درد خواهد شد (21).

          جاپویل[9]و همکاران در مطالعه خود نشان دادند که در بیمارستان هایی که بیماران آنها از رضایت بیشتری برخوردار هستند، آمارهای مرتبط با طول مدت بستری و مرگ و میر بیماران کمتر از دیگر بیمارستانها است (22). در یک بررسی در بیمارستان آموزشی میا در فلوراید آمریکا در خصوص ارتباط رضایت بیمار از تسکین سریع درد و عوارض بعد از عمل، مشخص شد که بین رضایت بیماران از تسکین درد و عوارض ارتباط وجود دارد، به طوری که در92 درصد بیمارانی که درد بعد از عمل داشتند، عوارض جدی بعد از عمل دیده شد و در 8/91 درصد بیمارانی که راضی یا خیلی راضی بودند، عوارض بسیار کمتری مشاهده شد (23). بنابراین کنترل و اداره درد بعد از عمل جراحی، به طور قابل توجهی در روند بهبودی بعد از عمل جراحی، طول بستری بودن بیمار و میزان رضایت بیماران عمل شده موثر است (1).

        در مقابل عدم اداره درد می تواند موجب نارضایتی بیمار، ارتباط نامناسب بیمار با پزشک و پرستار، عوارض و تاخیر بهبودی در فرد، اقامت طولانی تر بیمار در بیمارستان و افزایش هزینه های درمانی گردد (16). برای مثال تغییرات شاخص های فیزیولوژیک چون تاکیکاردی، تنفس سطحی سریع و افزایش فشار خون از جمله اثرات معمول درد می باشند (1). از طرف دیگر سفتی عضلات قفسه سینه، شکم و دیافراگم و در نهایت خودداری بیمار از تنفس عمیق با هدف جلوگیری از درد می توانند باعث بروز مشکلات تنفسی و کاهش اکسیژن رسانی به میوکارد شوند (5).

     متاسفانه به رغم پیشرفت های علمی در خصوص پاتوفیزیولوژی و درمان درد، هنوز بیشتر بیماران از دردهای آزار دهنده ای شکایت دارند (24). به گونه ای كه در آمریكا  بیماران تحت جراحی، تسكین ناكافی درد خود را گزارش می كنند و استناداتی در زمینه عدم اداره كافی درد بیماران توسط مراقبین بهداشتی موجود می باشد. در زمینه جراحی پیوند عروق كرونر نیز تحقیقات نشان می دهند كه علی رغم وجود درد متوسط تا شدید بعد از عمل و امكان ایجاد بیشترین تسکین در این بیماران با تجویز داروهای ضد درد، بعضی از پزشکان و پرستاران تمایل به مصرف مسکن های خاص ندارند (3). محققین علل گوناگونی را در مهار ناکافی درد پس از عمل سهیم می دانند که شامل ارزیابی ناکافی درد بیماران، تفاوت های فردی در میزان حس و بروز علائم درد، ار تباط ناکافی کارکنان درمانی با بیمار، نگرش های منفی در ارتباط با بهره گرفتن از داروهای مخدر و برداشت های نادرست از مفهوم درد می باشد (25).

      مشکل عمده موجود در دستیابی به هدف تسکین درد بیماران، شاید ذهنی بودن درد باشد. زیرا درد تجربه ای است كه به تعبیر خود فرد وابسته بوده و هر فرد به روشی متفاوت آن را بروز می دهد که این ویژگی ها بررسی كاملاً دقیق درد را مشكل می سازند (26). در حقیقت نحوه و میزان واکنش افراد به حس و تجربه آن تحت تأثیر عواملی چون سن، جنس، ترتیب تولد، فرهنگ، نژاد، تجارب گذشته، سبک سازگاری، حمایت اجتماعی و اعتقادات مذهبی آنان قرار دارد (11). بنابراین پرستاران بیش از سایر اعضای تیم مراقبت نیاز به درک درد و مهارت در بررسی كا مل آن، درک انتظارات بیمار، سوء برداشت های او و در نهایت تسكین درد دارند (3).

        از طرف دیگر عواملی چون آموزش ناكافی پرسنل و بیمار، فقدان ارتباط بین بیماران و پرسنل، تفاوت های نگرشی، فقدان چهارچوب های سیستماتیک بررسی درد و همچنین تفاوت میان درك آنان از درد و شدت آن نیز می توانند از موارد تاثیر گذار در اداره غیر موثر درد  باشند (26). بنابراین توجه به این عوامل و كنترل آنها شاید بتواند به اداره موثرتر درد منتهی گردد (21). در این میان تفاوت میان درک پرستاران و بیماران از موارد قابل تامل است. زیرا واضح است که پرستاران تدابیر تسکین دهنده درد بیماران را با توجه به درک خود از درد بیمار برنامه ریزی و اجرا می کنند. تصور می شود که عدم درک صحیح درد و مسکن ها، جمع آوری غیر موثر اطلاعات در مرحله بررسی درد، انکار درد، ترس از اعتیاد، علاقه مندی پرستاران به عقاید و تعصبات شخصی می تواند موجب اختلاف موجود در کنترل درد گردد (26). چنانچه ایدوال و همکاران در مطالعه خود با هدف مقایسه ارزیابی پرستار و بیمار از کیفیت مراقبت در اداره درد بعد از عمل، نشان دادند که تفاوت معناداری در درک پرستار و بیمار از اداره درد وجود دارد (19).

         لذا با توجه به اهمیت درد در بیماران تحت عمل جراحی پیوند عروق كرونر و هماهنگی بین درک پرستار و بیمار از اداره درد و همچنین لزوم عملکرد مبتنی بر شواهد در اداره مطلوب درد بعد جراحی (27) و عدم دسترسی به یافته های تایید شده در زمینه ی اختلاف موجود بین درک پرستار و بیمار از اداره درد، پژوهشگر بر آن شد که به مقایسه درک پرستار و بیمار از كیفیت اداره درد، در دو بعد ارائه مراقبت و رضایت بیمار بپردازد. زیرا اندازه گیری كیفیت مراقبت در جهت به دست آوردن اطلاعات جزئی بیشتر درباره چگونگی مراقبت از بیمار، شناسایی موارد ضعف و قوت و یافتن حیطه های احتمالی نیازمند ارتقاء، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد (22).

اهداف پژوهش :

هدف کلی: هدف کلی این پژوهش مقایسه درک پرستار و بیمار از كیفیت  اداره درد در بیماران تحت عمل جراحی پیوند عروق کرونر بستری در بخش جراحی قلب بیمارستان دکتر حشمت رشت در سال 1389 می باشد.