عنوان

 

صفحه چکیده……………………………………………………………………………………………………………………………..

 

1 فصل اول- كلیات

 

1-1-  مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………..

 

2 1-2-  طرح موضوع…………………………………………………………………………………………………………..

 

5 1-3-  اکولوژی خلیج‌فارس………………………………………………………………………………………………..

 

5 1-4-  ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………….

 

7 1-5-  قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..

 

7 1-5-1- محدوده مکانی نمونه‌برداری آبزیان………………………………………………………………….

 

7     1-5-2-  منطقه مورد بررسی و ایستگاه های نمونه‌برداری فیزیكی وشیمیایی آب ………………..

 

7 1-6-  محدوده زمانی نمونه‌برداری آبزیان و آبشناسی………………………………………………………….

 

10 1-7- سؤالات و فرضیه‌ها…………………………………………………………………………………………………..

 

10 1-7-1-  سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………………….

 

10 1-7-2-  فرضیه‏های تحقیق………………………………………………………………………………………

 

10 1-8-  تعاریف واژه‌ها………………………………………………………………………………………………………

 

10 فصل دوم- پیشینه تحقیق، چارچوب‌ها و مبانی و مستندات

 

2-1- پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….

 

11 2-2- معرفی ده گونه ماهیان کفزی …………………………………………………………………………………….

 

13 2-2-1- حسون معمولی  Saurida tumbil ……………………………………………………………….

 

13      2-2-2- حلوا سفید Pampus argenteus…………………………………………………………………

 

14 2-2-3- حلوا سیاه Parastromateus niger …………………………………………………………..

 

15      2-2-4- سپر ماهیان (Rays)………………………………………………………………………………………..

 

16 2-2-5- سنگسر معمولیPomadasys kaakan…………………………………………………………

 

16 2-2-6- شوریدهOtolithes ruber…………………………………………………………………………….

 

17 2-2-7- كوسه ماهیان Sharks…………………………………………………………………………………….

 

18 2-2-8- گربه ماهی بزرگ  Arius thalassinus………………………………………………………….

 

18      2-2-9- گوازیم دم رشته‌ای Nemipterus japonicus ………………………………………………

 

19      2-2-10- یال اسبی سربزرگ Trichiurus lepturus  ………………………………………………….

 

20 2-3-  شبکه عصبی مصنوعی……………………………………………………………………………………………..

 

21      2-3-1- تاریخچه هوش مصنوعی…………………………………………………………………………………

 

21      2-3-2- پرسپترون چند لایه‌ای…………………………………………………………………………………….

 

22 فصل سوم: مواد و روش‌ها و روش اجرای تحقیق

 

3-1- ابزار و روشها…………………………………………………………………………………………………………..

 

25      3-1-1- ابـزار و تجهیـزات………………………………………………………………………………………….

 

25 3-1-1-1- تجهیزات موجود در شناور ……………………………………………………………………..

 

25 3-2- روش كار………………………………………………………………………………………………………………..

 

27     3ـ2ـ1ـ منطقه مورد بررسی و تعیین ایستگاه‌های نمونه‌برداری…………………………………………….

 

27 3-3- روش نمونه‌برداری……………………………………………………………………………………………….

 

29      3-3-1ـ روش محاسبـه میـزان CPUA و تـوده زنـده……………………………………………………

 

33      3-3-2- روش اندازه‌گیری پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب…………………………………………..

 

34 3-4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………………………….

 

35 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل و بیان نتایج حاصل از تحقیق

 

4-1-  عمق ایستگاه‌های نمونه‌برداری آب……………………………………………………………………….

 

39 4-2- توزیع عمودی و افقی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب ……………………………………………..

 

39      4-2-1- دمای آب………………………………………………………………………………………………………

 

40      4-2-2- هدایت الكتریكی…………………………………………………………………………………………….

 

41      4-2-3- شوری…………………………………………………………………………………………………………..

 

43      4-2-4- چگالی………………………………………………………………………………………………………….

 

45      4-2-5- اكسیژن محلول……………………………………………………………………………………………….

 

46      4-2-6- pH………………………………………………………………………………………………………………

 

48      4-2-7- كلروفیلa………………………………………………………………………………………………………

 

49      4-2-8- كدورت…………………………………………………………………………………………………………

 

 

 

50 4-3-  میزان CPUA و توده زنده كل آبزیان ترال كف در خلیج‌فارس و دریای عمان……………….

 

54      4-3-1- میزان CPUA سال 1387…………………………………………………………………………………

 

54      4-3-2- میزان توده زنده سال 1387………………………………………………………………………………

 

56      4-3-3- میزان CPUA سال 1388…………………………………………………………………………………

 

59      4-3-4- میزان توده زنده سال 1388………………………………………………………………………………

 

61 4-4- توده زنده، CPUA و پراكنش آبزیان به تفکیک گونه، سالهای 1387 و 1388………………….

 

63      4-4-1- حسون معمولیSaurida tumbil ………………………………………………………………….

 

63           4-4-1-1- تحلیل شبکه عصبی………………………………………………………………………………

 

64      4-4-2- حلوا سفید Pampus argenteus ……………………………………………………………….

 

66           4-4-2-1- تحلیل شبکه عصبی………………………………………………………………………………

 

68      4-4-3- حلوا سیاه Parastromateus niger……………………………………………………………

 

69          4-4-3-1- تحلیل شبکه عصبی………………………………………………………………………………..

 

71      4-4-4- سپر ماهیانRays  ………………………………………………………………………………………….

 

72          4-4-4-1- تحلیل شبکه عصبی………………………………………………………………………………..

 

74      4-4-5- سنگسر معمولیPomadasys kaakan  ……………………………………………………….

 

75          4-4-5-1- تحلیل شبکه عصبی………………………………………………………………………………..

 

77      4-4-6- شوریده  Otolithes ruber…………………………………………………………………………..

 

78         
4-4-6-1- تحلیل شبکه عصبی………………………………………………………………………………..

 

80      4-4-7- کوسه ماهیان  Sharks …………………………………………………………………………………..

 

81          4-4-7-1- تحلیل شبکه عصبی………………………………………………………………………………..

 

83      4-4-8- گربه ماهی بزرگ  Arius thalassinus …………………………………………………………

 

84          4-4-8-1- تحلیل شبکه عصبی………………………………………………………………………………..

 

86      4-4-9- گوازیم دم رشته‌ای Nemipterus japonicas………………………………………………..

 

87          4-4-9-1- تحلیل شبکه عصبی………………………………………………………………………………..

 

89      4-4-10- یال‌اسبی سربزرگ Trichiurus lepturus…………………………………………………..

 

90          4-4-10-1- تحلیل شبکه عصبی……………………………………………………………………………..

 

92 فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

 

5-1- پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب …………………………………………………………………………….

 

95      5-1-1- دمای آب ……………………………………………………………………………………………………..

 

95      5-1-2- هدایت الکتریکی …………………………………………………………………………………………..

 

97      5-1-3- شوری ………………………………………………………………………………………………………….

 

98      5-1-4- چگالی………………………………………………………………………………………………………….

 

100      5-1-5- اکسیژن ………………………………………………………………………………………………………..

 

102      5-1-6- pH………………………………………………………………………………………………………………

 

103      5-1-7- کلروفیل a…………………………………………………………………………………………………….

 

104      5-1-8- کدورت ……………………………………………………………………………………………………….

 

106 5-2- توده زنده، CPUA و پراكنش آبزیان به تفکیک گونه، سال‌های 1387 و 1388………………….

 

107      5-2-1-  حسون معمولیSaurida tumbil …………………………………………………………………

 

107     5-2-2- حلوا سفید Pampus argenteus ………………………………………………………………….

 

108     5-2-3- حلوا سیاه Parastromateus niger………………………………………………………………

 

109     5-2-4- سپر ماهیانRays  ……………………………………………………………………………………………

 

111     5-2-5- سنگسر معمولیPomadasys kaakan  …………………………………………………………

 

112     5-2-6- شوریده  Otolithes ruber…………………………………………………………………………….

 

112     5-2-7- کوسه ماهیان  Sharks …………………………………………………………………………………….

 

113     5-2-8- گربه ماهی بزرگ  Arius thalassinus …………………………………………………………..

 

114     5-2-9- گوازیم دم رشته‌ای Nemipterus japonicas………………………………………………….

 

116     5-2-10- یال‌اسبی سربزرگ Trichiurus lepturus……………………………………………………

 

117 پیشنهادها:…………………………………………………………………………………………………………………………..

 

119 منابع:…………………………………………………………………………………………………………………………………

 

120 پیوست‌ها:………………………………………………………………………………………………………………………….

 

123

چکیده

به منظور بررسی و پیش‌بینی الگوی پراكنش كفزیان مهم اقتصادی، داده‌های صید 10 گونه شامل:  1- حسون معمولی(Saurida tumbil) 2- حلوا سفید (Pampus argenteus)  3- حلوا سیاه (Parastromateus niger) 4- سپر ماهیان[1] (Rays) 5- سنگسر معمولی (Pomadasys kaakan) 6- شوریده (Otolithes ruber)  7- كوسه ماهیان1 (Sharks) 8- گربه ماهی بزرگ (Arius thalassinus) 9- گوازیم دم رشته‌ای (Nemipterus japonicus) و 10- یال اسبی سربزرگ (Trichiurus lepturus)  مربوط به سال‌های 1387 و 1388 در حوزه آبهای استان هرمزگان مورد تجزیه و تحلیل قرار‌گرفتند.

با بهره گرفتن از نرم‌افزار صفحه گسترده، تجزیه و تحلیل اولیه صورت گرفت و با نرم‌افزارهای سامانه اطلاعات جغرافیایی  (GIS) نقشه‌های پراكنش مكانی گونه‌های مذکور، براساس میزان صید بر واحد سطح (CPUA) Catch Per Unit of Area تهیه ‌گردید. پس از آن به منظور پیش‌بینی الگوی پراكنش،  نقشه‌های پارامترهای فیزیكی وشیمیایی آب منطقه شامل: دما، کدورت، شوری، چگالی، اكسیژن محلول، pH، كلروفیلa، هدایت الکتریکی، عمق، فاصله از ساحل، زمان صید و طول و عرض جغرافیایی تهیه گردید که نقشه‌های فوق‌الذکر پس از تبدیل به داده، به عنوان متغیرهای مستقل و CPUA گونه‌های مورد نظر به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شدند. نقشه‌ها پس از تبدیل به عنوان ورودی نرم‌افزار شبكه عصبی مصنوعی (ANNs) Artificial Neural Networks مورد استفاده قرار گرفت كه درصدی از اطلاعات به منظور آموزش، درصدی به منظور اعتبارسنجی و درصدی دیگر به منظور آزمایش عملكرد شبكه عصبی مصنوعی  مورد استفاده قرار گرفتند و بهترین مدل شبکه عصبی مصنوعی با  درصد کارایی بالا، به عنوان الگویی برای پیش‌بینی انتخاب شد.  با بکارگیری مدل بر روی اطلاعات محدود آبشناسی و صید در منطقه، می‌توان پیش‌بینی الگوی پراكنش ماهی مورد نظر را انجام داد و با بهره گرفتن از الگوی پراكنش، می‌توان ناوگان صیادی را راهنمایی و دقیقاً مناطق صید را برحسب مختصات جغرافیایی تعیین نمود.

فصل اول- كلیات

• مقدمه

آبزیان از ارزش غذایـی بالایی برخوردارند و امروزه نقش مهمی در تامین جیره غذایی جوامع بشری ایفاء می‌کنند. بهره‌برداری بهینه می‌تواند در حفظ این ذخایر خدادادی کمک نماید. از سویی صید بی‌رویه، عوامل مخرب زیست محیطی، تخریب زیستگاه ها، آسیب پذیـری جوامع آبزیان، قابلیت محدود بازسازی ذخایر و از سوی دیگر نیاز جوامع انسانـی، باعث به خطر افتادن جمعیت آنها می‌شود.

لذا، به منظور بهره‌برداری صحیح و توسعه پایدار لازم است همواره روند تغییرات جمعیت آبزیان را زیر نظر داشت. یكی از راه‌های موجود برای رسیدن به این هدف، انجام تحقیقاتی منظم است تا بتوان هرگونه تغییرات احتمالی در جمعیت‌های مختلف آبزیان را تعیین نمود.

بررسی‌های انجام شده در خلیج‌فارس نشان داد كه شرایط محیطی در این منطقه همواره تحت تاثیر تغییرات شدید سالانه قرار دارد. وجود نوسانات شدید شرایط محیطی از جمله تغییرات درجه حرارت و شوری آب در طول سال در خلیج‌فارس موجب آشفتگی محیط زیست دریایی شده و در خصوصیات بیولوژیک و رفتاری آبزیان تاثیر می گذارد. بنابراین، غلظت زیاد نمك و حرارت زیاد آب دراین منطقه همراه با تغییرات شدید آب و هوایی از جمله عوامل موثر در اكوسیستم این منطقه به‌شمار می‌آید. تعویض و جابجایی آب از طریق تنگه هرمز از سایر عوامل موثر در تغییرات شرایط محیطی این منطقه می‌باشد كه در نتیجه آن آبها با شوری كمتر و اكسیژن و مواد غذایی بیشتر وارد خلیج‌فارس می‌شوند (نیکویان و همکاران، 1384).

گرچه به نظر می‌رسد كه ماهیان خلیج‌فارس قادرند میزان بالای درجه حرارت و شوری را تحمل نمایند ولی تغییرات شدید شرایط محیطی در آبهای سطحی آثار بیشتری بر ذخایر سطحزی خلیج‌فارس در مقایسه با كفزیان دارد، زیرا تغییرات درجه حرارت و شوری اغلب در لایه‌های سطحی آب محسوس‌تر است. این امـر مـوجب نوسانات شدید فصلی در گسترش و پراكندگی گونه‌های سطحزی در مقایسه با گونه‌های كفزی گردیده است. وفور گونه‌های ریز و بزرگ ماهیان سطحزی به‌ خصوص در ماه های سرد سال در خلیج‌فارس مؤید همین تغییرات است. ماهی ساردین كه از گونه‌های سطحزی به‌شمار می‌رود، در نواحی ساحلی و در مناطقی یافت می‌شود كه آب دارای درجه حرارت كمتری می‌باشد. ولی زمانی كه درجه حرارت آبهای سطحی به حداكثر خود در تابستان می‌رسد، این ماهیان بیشتر به عمق آب و نزدیک به بستر دریا مهاجرت می كنند كه دارای درجه حرارت كمتری است (نیکویان و همکاران، 1384).

به طوركلی، چرخه حیات گونه‌های مختلف آبزیان تا حد زیادی به شرایط زیست آنها بستگی دارد لذا، می‌توان ادعا نمود كه كاربرد دانش اقیانوس‌شناسی جهت معضلات صید و صیادی در نتیجه درك بهتر ذخائر آبزیان و محیط آنها میسر می‌باشد و با درك این روابط است كه می‌توان سیستم‌های پیش‌بینی وضعیت صیادی را قانونمند نمود (ولی الهی، 1374).

اكوسیستم خلیج‌فارس با دارا بودن شرایط خاص هیدروگرافیک و اكولوژیک یكی از نادرترین اكوسیستمها در سطح بیوسفر می‌باشد. تنوع زیستی انواع ماهیان، حضور جنگل‌های حرا در سواحل ایرانی خلیج‌فارس، وجود جزایر متعدد و استراتژیک در این گستره آبی، استخراج و صدور نفت از این منطقه، تبخیر بالای آب، از مهمترین عواملی هستند كه در تبیین این شرایط خاص و ویژه موثر می‌باشند (غفاری چراتی، 1375).