چکیده

روحی بعلبکی از برجسته ترین فرهنگ نویسان معاصر زبان عربی بوده است. وی در اثر ارزشمند خود به نام “المورد المرئی” واژگان و اصطلاحات تخصصی و کاربردی دنیای معاصر را در بیست و هشت بخش و به صورت مصور آورده است. بنا بر جامعیت و حوزه بندی های مختلف این فرهنگ لغت، ترجمه فارسی آن بیش از پیش ضروری می­نماید و می ­تواند راهگشای دانشجویان و علاقه­مندان به ترجمه قرار گیرد. ترجمه و معادل یابی اثر، با توجه به علمی – تخصصی بودن واژگان و اصطلاحات و با هدف کاربردی ساختن برابر واژه ها، به صورت کتابخانه ای – میدانی بوده است و مترجم در برخی موارد ناگزیر به ترجمه­ی آزاد شده است. در پایان مترجم بعد از نتیجه ­گیری به نقد و بررسی شکلی و محتوایی اثر پرداخته­است و کوشیده تا ضمن اشاره  به اشکالات کتاب، ارزش این اثر را بیان نماید.

واژگان کلیدی: ترجمه، فرهنگ معاصر، المورد المرئی.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                         صفحه

مقدمه…………………………………………………………………………………………………1

فصل اول: کلیات…………………………………………………………………………………9

1-1. مکاتب…………………………………………………………………………………………………………………10

1-1-1. مکتب خلیل……………………………………………………………………..10

1-1-2. مکتب برمکی……………………………………………………………………10

1-1-3. مکتب جوهری………………………………………………………………….11

1-1-4. مکتب ابوعبید…………………………………………………………………..11

1-2. روحی بعلبکی……………………………………………………………………………………11

1-3. معرفی کتاب……………………………………………………………………………………..13

فصل دوم: ترجمه ی فرهنگ المورد المرئی از ص 425-832………………..14

2-1. بخش حمل و نقل………………………………………………………………………………………………15

2-1-1. حمل و نقل زمینی…………………………………………………………………………..16

2-1-1-1. پی نوشت………………………………………………………………………71

2-1-2. حمل و نقل دریایی………………………………………………………………………….79

2-1-2-1. پی نوشت…………………………………………………………………….100

2-1-3. حمل و نقل هوایی…………………………………………………………………………108

2-1-3-1. پی نوشت……………………………………………………………………121

2-1-4. حمل و نقل فضایی……………………………………………………………………….127

2-1-4-1. پی نوشت……………………………………………………………………132

2-2. بخش تجهیزات اداری و دفتری……………………………………………………………………….133

2-2-1. پی نوشت……………………………………………………………………………………….154

2-3. بخش موسیقی………………………………………………………………………………………………….162

2-3-1. پی نوشت……………………………………………………………………………………….189

2-4. بخش سرگرمی های خلاقانه……………………………………………………………………………192

2-4-1. پی نوشت……………………………………………………………………………………..227

2-5. بخش ورزش……………………………………………………………………………………………………234

2-5-1. پی نوشت……………………………………………………………………………………..335

2-6. بخش بازی های داخلی………………………………………………………………………………….342

2-6-1. پی نوشت……………………………………………………………………………………..353

2-7. بخش ابزارهای سنجش و اندازه گیری…………………………………………………………..354

2-7-1. پی نوشت……………………………………………………………………………………..367

2-8. بخش دستگاه های نوری ( اُپتیکی)……………………………………………………………….370

2-8-1. پی نوشت……………………………………………………………………………………..379

2-9. بخش سلامتی و ایمنی…………………………………………………………………………………..380

2-9-1. پی نوشت……………………………………………………………………………………..389

2-10. بخش انرژی………………………………………………………………………………………………….391

2-10-1. پی نوشت…………………………………………………………………………………..436

2-11. بخش ماشین آلات سنگین………………………………………………………………………….456

2-11-1. پی نوشت…………………………………………………………………………………..471

2-12. بخش اسلحه و جنگ افزار……………………………………………………………………………472

2-12-1. پی نوشت…………………………………………………………………………………..499

2-13. بخش نمادها…………………………………………………………………………………………………507

2-13-1. پی نوشت…………………………………………………………………………………..526

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………530

پیشنهادات……………………………………………………………………………………532

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………533

مقدمه

فرهنگ­نویسی یا فرهنگ­نگاری یکی از حوزه های علم زبان شناسی است که به بررسی نحوه­ نگارش فرهنگ­ها و واژه پردازی می ­پردازد. فرهنگ واژگان، فرهنگ لغت یا لغت­نامه کتابی است که در آن معانی واژه­ های یک زبان معیّن با توضیحات مربوط به ریشه­ شان، تلفّظ­شان، یا اطّلاعات دیگر مربوط به آن­ها به ترتیب حروف الفبای همان زبان گردآوری می­ شود.در این­جا این سول مطرح می­ شود که آیا فرهنگ واژگان همان دانشنامه است؟ پاسخ در نگاه اول اندکی دشوار به نظر می­رسد اما باید گفت فرهنگ واژگان با دانشنامه (دایرة المعارف) تفاوت دارد. در یک واژه نامه معمولاً، به معنای واژه ­ها اکتفا می­ شود و اطلاعات دیگری نظیر تاریخچه داده نمی­ شود. به علاوه در واژه نامه­ها فقط به واژه­ های عمومی یک زبان اشاره می­ شود و اسامی خاص (مانند نام مکان ها و اشخاص) کمتر نوشته می­ شود. با این حال مرز دقیقی بین واژه­نامه و دانشنامه نمی­توان تعیین کرد و برخی کتاب­ها مانند لغت نامه­ی دهخدا به نوعی در هر دو طبقه جای می­گیرد.

پیشینه امر فرهنگ­نویسی در زبان عربی به سیزده قرن پیش می­رسد. پس از تألیف نخستین فرهنگ[1]در قرن دوم هجری، فرهنگ نویسی عربی با اهتمام و جدّیت بسیاری دنبال شد به طوری که در سدهی چهارم هجری هشت فرهنگ عربی[2] تألیف شده است و از این نظر آن قرن را عصر طلایی فرهنگ نگاری نامیده اند. پس از آن، تألیف فرهنگ­های جدید در قرون دیگر تداوم داشت تا این که در نخستین سال­های سده­ی پنجم هجری تألیف فرهنگ  دوزبانه­ی عربی– فارسی آغاز شد. از آن زمان تا پیش از فرهنگ­های جدید در زمان ما حدود صد و پنجاه کتاب به شکل­ها و هدف­های گوناگون پدید آمد.[3]

در میان این فرهنگ ها فرهنگ های مصور نیز پدید آمدند که برخی از آن ها به ترتیب الفبایی و برخی دیگر به ترتیب موضوعی نگاشته شده اند.

طرح موضوع:

یکی از فرهنگ لغت­های مصور عربی، کتاب “المورد المرئی” اثر روحی بعلبکی- فرهنگ نویس برجسته­ی لبنانی- است. این کتاب به چهار زبان عربی، انگلیسی، فرانسوی و اسپانیولی بوده که در بیست و هشت بخش و در موضوعات گوناگون تألیف شده است. این بخش­ها عبارتند از :