فصل اول: طرح تحقیق

1- 1: مقدمه …………………………………………………………………………………………… 2

1 – 2 : بیان مسئله ………………………………………………………………………………….3

1 – 3 : اهمیت و ضرورت تحقیق …………………………………………………………………. 6

1 – 4 : اهداف تحقیق  ………………………………………………………………………………  8

1 – 4 – 1: هدف کلی تحقیق …………………………………………………………………….. 8

1 – 4 – 2 : اهداف اختصاصی تحقیق …………………………………………………………..8

1 – 5 : فرضیات تحقیق ………………………………………………………………………….. 9

1 – 6 : تعریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق …………………………………………………. 9

1 – 6 – 1 : مسئولیت اجتماعی …………………………………………………………….. 9

1 – 6 – 2 : رضایتمندی ………………………………………………………………………… 10

1 – 6 – 3 :حضور در ورزشگاه …………………………………………………………………. 10

1 – 6 – 4 : تماشاگران …………………………………………………………………………. 10

1 – 6 – 5 : کارشناسان ………………………………………………………………………… 11

1 – 6 – 6 : لیگ ……………………………………………………………………………… 11

 فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2 – 1 : مقدمه  ………………………………………………………………………………….. 13

2 – 2 :تاریخچه و تعاریف مسئولیت اجتماعی ………………………………………………14

2 – 3 : دلایل اهمیت موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت ها …………………………….. 16

2 – 4 : ضرورت توجه به مسئولیت اجتماعی شرکت ها از نظر سازمان ملل ……………… 17

2 – 5 : موانع اجرای مسئولیت اجتماعی ……………………………………………………….. 17

2 – 6 : مزایای مسئولیت اجتماعی شرکت ها ………………………………………………… 18

2 – 7 : چارچوب های مطرح شده در پیشینه تحقیق ………………………………………. 20

2 – 7– 1 : چارچوب سه سطحی وود …………………………………………………………. 20

2 – 7 – 2: چارچوب کارول ………………………………………………………………………… 21

2 – 7– 3 : چارچوب ذینفعان ……………………………………………………………………… 26

2 – 7 – 4 : چارچوب لانتوس …………………………………………………………………….. 27

2 – 8 : دیدگاه ها و نظرات رایج در مورد مسئولیت اجتماعی ………………………………… 27

2 – 8– 1 :آلبرت کار و دیدگاه به حداکثر رساندن سود ………………………………………….. 27

2 – 8 – 2 : میلتون فریمن و دیدگاه به حداکثر رساندن سود معین …………………………… 28

2 – 8 –  3 : ادوارد فریمن و دیدگاه آگاهی اجتماعی و الگوی ذینفعی ………………………… 28

2 – 8 –  4 :کارول و دیدگاه خدمات اجتماعی …………………………………………………… 29

2 – 8 –  5 : پارتول و مارتین و مسئولیت اجتماعی ……………………………………………… 29

2 – 8 –  6 : ستی و مسئولیت اجتماعی………………………………………………………. 30

2 – 8–  7 : مدل مسئولیت اجتماعی دیویس …………………………………………………… 30

2 – 8 – 8 : کلارسون و توجه مسئولیت اجتماعی به ذینفعان …………………………………. 31

2 – 8 –  9 : واتاو و مفهوم مسئولیت اجتماعی ……………………………………………… 31

2 – 8– 10 :آندرواستارک و مسئولیت اخلاقی مدیران ………………………………………. 32

2 – 8–  11 :آندرسون و رونالدچی رابرت و مفهوم اخلاق و مسئولیت اجتماعی …………. 32

2 – 8 –  12 : فریدمن و مسئولیت اقتصادی ……………………………………………………… 32

2 – 8 –  13 :کارول و هرم مسئولیت اجتماعی …………………………………………………. 33

2 – 8 –  14: استیفن رابینز و مسئولیت اجتماعی …………………………………………….. 33

2 – 8 –  15 : درک فرنچ و مسئولیت اجتماعی ……………………………………………….. 33

2 – 8 –  16 : پیتر دراکر و مسئولیت اجتماعی ……………………………………………….. 33

2 – 8 –17 : مایکل پورتر و مارک کرامر و مسئولیت انسان دوستی ………………………… 34

2 – 9 : دیدگاه های موافقان و مخالفان مسئولیت اجتماعی سازمان ها ………………… 34

2 – 9 – 1 : دلایل موافقان مسئولیت اجتماعی سازمان ها …………………………………. 35

2 – 9 – 2 : دیدگاه های  مخالفان مسئولیت اجتماعی سازمان ها ………………………… 40

2 – 10: مبانی فلسفی دیدگاه های مسئولیت اجتماعی ……………………………………. 43

2 – 10– 1 : دیدگاه کلاسیک ……………………………………………………………………… 43

2 – 10 – 2 : دیدگاه عمومی …………………………………………………………………….. 43

2 – 10– 3 : دیدگاه اسلامی  …………………………………………………………………. 44

2 – 11 : رابطه مسئولیت اجتماعی و با تعهد و پاسخگویی اجتماعی ……………………… 44

2 – 12 اصول مسئولیت اجتماعی ………………………………………………………………. 45

2 – 13 : ورزش و مسئولیت اجتماعی …………………………………………………………. 46

2 – 14 : زمینه های مسئولیت اجتماعی در ورزش ……………………………………………. 46

2 – 15 : فوتبال و مسئولیت اجتماعی …………………………………………………………. 47

2 –  16 : تاریخچه مسئولیت اجتماعی در فوتبال …………………………………………… 48

2 – 16– 1 :  فوتبال و کلیسا ………………………………………………………………… 48

2 – 16– 2 :  شرکت ها و فوتبال ……………………………………………………………… 49

 2 – 16–  3 :  مدارس همگانی ……………………………………………………………… 49

2 – 17: اهمیت و ضرورت مسئولیت اجتماعی در باشگاه های فوتبال …………………… 50

2 – 18 : تاثیر باشگاه های فوتبال بر جامعه ………………………………………………….. 50

2 – 19:کنفدراسیون فوتبال آسیا و مسئولیت اجتماعی (AFC) …………………………. 51

2 – 19 – 1 : رویای آسیا …………………………………………………………………….. 52

2 – 20 : رضایتمندی …………………………………………………………………………… 52

2 – 21 : پیشینه تحقیق …………………………………………………………………….. 54         

 

 

2 – 22 : جمع بندی فصل دوم ………………………………………………………………….. 57

فصل سوم:  روش شناسی تحقیق

 3 – 1 : مقدمه………………………………………………………………………………….. 59

3 – 2 :  روش تحقیق ………………………………………………………………………….. 59

3 – 3 : جامعه آماری ……………………………………………………………………………. 59

3 – 4 : روش نمونه گیری …………………………………………………………………….. 60

3 – 5 : ابزار اندازه گیری ………………………………………………………………………. 60

3 – 5 – 1 :پرسشنامه نگرش سنجی مسئولیت اجتماعی ……………………………… 60

3 – 5 – 1 – 1 : پایایی و روایی ………………………………………………………………. 61

3 – 5 – 2 :پرسشنامه تعیین وضعیت مسئولیت اجتماعی …………………………………. 61

3 – 5 – 2 – 1 : پایایی و روایی …………………………………………………………….. 61

3 – 6 : حضور در ورزشگاه ……………………………………………………………………… 62

 3 –  7 : رضایتمندی تماشاگران ……………………………………………………………… 62

3 – 8  : روش های گردآوری داده ها ………………………………………………………….. 62

3 – 8 – 1 : مطالعات کتابخانه ای …………………………………………………………… 62

3 – 8 – 2 : تحقیقات میدانی ………………………………………………………………….. 62

3 – 9 : روش های اجرای پژوهش ……………………………………………………………. 63

3 – 10 : روش های آماری …………………………………………………………………… 64

3 – 11 : روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………… 64

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

4 – 1 : مقدمه …………………………………………………………………………………… 66

4 – 2 :آمار توصیفی ……………………………………………………………………………. 66

4 – 2 – 1 : اطلاعات توصیفی …………………………………………………………….. 66

4 – 3 : آمار استنباطی ………………………………………………………………………… 74

4 – 3 – 1 : بررسی فرضیه ها ……………………………………………………………… 75

4 – 3 – 1 – 1 : فرضیه اول ………………………………………………………………….. 75

4 – 3 – 1 – 2 : فرضیه دوم …………………………………………………………….. 76

4 – 3 – 1 – 3 : فرضیه سوم………………………………………………………………… 78

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5 – 1 : مقدمه ………………………………………………………………………………….. 81

 5 – 2 : خلاصه تحقیق …………………………………………………………………………. 81

5 – 3 : یافته های تحقیق ………………………………………………………………………. 82

 5 – 4 : بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………. 84

5 – 5 : محدودیت های تحقیق ………………………………………………………….. 86

5 –  6 : پیشنهاد های کاربردی …………………………………………………………….. 86

5 – 7 :  پیشنهاد های پژوهشی …………………………………………………………. 87

منابع و ماخذ  …………………………………………………………………………………… 89

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی باشگاه های لیگ برتر فوتبال با رضایتمندی تماشاگران بود. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی – همبستگی و از نظر هدف کاربردی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه تماشاگران باشگاه های استان تهران (استقلال، پرسپولیس، راه آهن، نفت) حاضر در  لیگ  برتر فوتبال در دوره چهاردهم لیگ برتر فوتبال ایران در سال (1393- 1394) و همچنین بنا بر نظر  اساتید و متخصصین  50 نفر از کارشناسان (اساتید دانشگاه با گرایش مدیریت ورزشی) تشکیل می دهند.. به دلیل نامحدود بودن جامعه (تماشاگران) تعداد کل نمونه ها  با بهره گرفتن از فرمول حجم نمونه 384 نفر به دست آمد. همچنین  برای نمونه کارشناسان تعداد نمونه برابر با تعداد جامعه  (50 نفر) بود .روش گردآوری داده ها  به دو صورت مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی صورت گرفت. از ابزار پرسشنامه جهت جمع آوری اطلاعات میدانی استفاده شد که شامل چهار بخش بود. بخش اول شامل اطلاعات جمعیت شناختی از قبیل نام تیم، سن، میزان تحصیلات، سابقه هواداری و میزان حضور می باشد. بخش دوم که یک پرسشنامه توسعه یافته بود برگرفته از مقاله پژوهشی زبیت عبدالرشید و سعدیتل ابراهیم (2002) بود که مربوط به بررسی نگرش افراد نسبت به مسئولیت اجتماعی باشگاه ها می شد. بخش سوم که برگرفته از مقاله پژوهشی بخشنده و همکاران (1391) بود مربوط به تعیین وضعیت باشگاه ها از نظر مسئولیت اجتماعی از دیدگاه کارشناسان و تماشاگران می شد. و بخش آخر که برگرفته از پرسشنامه الیور (1980) بود که مربوط به رضایتمندی تماشاگران می شد. به منظور تعیین روایی پرسشنامه ها  از 10 نفر از اساتید و متخصصان مدیریت ورزشی استفاده شد که همگی  توانایی پرسشنامه ها را  تأیید کردند. همچنین به منظور تعیین پایایی پرسشنامه ها از شاخص پایایی درونی ضریب (ضریب آلفای کرونباخ) در یک مطالعه مقدماتی بر روی 30 نفر از اعضای جامعه استفاده شد که این نتایج به دست آمد: پرسشنامه نگرش سنجی مسئولیت اجتماعی با ضریب آلفای کرونباخ 58/0، پرسشنامه تعیین وضعیت مسئولیت اجتماعی باشگاه ها با ضریب آلفای کرونباخ 84/0 و پرسشنامه رضایتمندی تماشاگران با ضریب آلفای کرونباخ 92/0 به دست آمد.. در مجموع 434 پرسشنامه توزیع گردید که در نهایت 418 پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. محقق در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل داده های آماری از دو روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده نمود. که داده های مربوط به اطلاعات جمعیت شناختی از طریق آمار توصیفی و داده های حاصل از پرسشنامه ها به منظور آزمون فرضیه ها به وسیله آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بخش آمار استنباطی از ضریب همبستگی پیرسون و همچنین  از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن داده ها استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بین وضعیت مسئولیت اجتماعی باشگاه های لیگ برتر فوتبال با رضایتمندی تماشاگران و کارشناسان رابطه ای مثبت وجود دارد.. بر اساس یافته های پژوهش میزان همبستگی بین چهار ابعاد مسئولیت اجتماعی و رضایتمندی تماشاگران بدین شرح است: بعد  اقتصادی 281/0 = r، بعد قانونی 294/0 = r،  بعد اخلاقی 366/0 = r و بعد بشر دوستانه 424/0 = r می باشد که تمامی این مقادیر با توجه به تعداد نمونه که 368 نفر می باشد به لحاظ آماری در سطح معناداری 01/0 > P معنادار می باشد. همچنین نظر کارشناسان نیز این یافته ها را تایید می کند به طوری که میزان همبستگی بین ابعاد مسئولیت اجتماعی و رضایتمندی از دیدگاه کارشناسان بدین شرح می باشد:  بعد قتصادی 303/0، با بعد قانونی 411/0، با بعد اخلاقی 480/0 و با بعد شردوستانه 398/0 می باشد که تمامی این مقادیر در سطح 95% اطمینان معنادار می باشند. همچنین یافته های پژوهش نشان داد که همبستگی مثبت و معنادار بین نگرش کارشناسان نسبت به مسئولیت اجتماعی باشگاه ها و رضایتمندی آنان (388/0 = r) که در سطح 01/0 > P معنادار می باشد، وجود دارد که نظر تماشاگران نیز این یافته ها را تأیید می کند (108/0 r-، 05/0 > P)، اما با توجه به نتایج تحقیق بین نگرش تماشاگران نسبت به مسئولیت اجتماعی و حضور آنان در ورزشگاه رابطه ای معنادار وجود نداشت چرا که نظر کارشناسان نیز این نتایج را تأیید می کند. بر اساس نتایج توصیفی تحقیق باشگاه های لیگ برتر از نظر وضعیت مسئولیت اجتماعی از نظر کارشناسان و تماشاگران در سطح متوسطی قرار دارند، همچنین نتایج تحقیق نشان داد نگرش کارشناسان و تماشاگران نسبت به انجام مسئولیت اجتماعی باشگاه های لیگ برتر مثبت است. با توجه به این یافته ها به مدیران باشگاه ها توصیه می شود به فعالیت های مسئولیت اجتماعی توجه کرده و آن را به عنوان یکی از اهداف باشگاه در برنامه های خود قرار دهند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در ادبیات سنتی مدیریت، وظایفی چون برنامه ریزی، سازمان دهی و نظارت برای مدیران موفق از الزامات اولیه بوده و بعدها نیز نقش های دیگری چون تصمیم گیری، نقش ارتباطی و اطلاعاتی برای مدیران مطرح شد. اما جدایی سازمان از محیط اجتماعی و مشغول شدن مدیران به اهداف سازمان و بی تفاوتی آنان به مسائل اجتماعی موجب گشوده شدن بابی جدید در مدیریت شد که آن را مدیریت مسائل اجتماعی یا مسئولیت اجتماعی برای مدیران نام نهادند. در واقع می توان گفت که مسائل اجتماعی جزء عوامل بیرونی سازمان محسوب می شود که توجه به آن به منظور افزایش بهره وری سازمان جزء ضرورت های سازمان شده است. مدیران امروز باید علاوه بر مهارت های فنی، اداراکی، انسانی، به مهارت اداره ی مسائل اجتماعی نیز مجهز باشند و مسائل جامعه را جزء اهداف سازمانی خود قرار دهند. توجه به مسائل اجتماعی مستلزم ایجاد ساختار های لازم در سازمان و تخصیص منابع مالی و انسانی ضروری برای آن است. اما قبل از هر جیز ایجاد باور و اعتقاد به مسئولیت اجتماعی نزد مدیران دارای بیشترین اهمیت است (الوانی، 1391). همچنین می توان گفت سازمان و جامعه در کنش متقابل با یکدیگر قرار دارند، سازمان برای ادامه حیات خود به جامعه نیاز دارد و حیات جامعه نیز بدون سازمان امری غیر ممکن است. آنچه مسلم است از اوایل نیمه دوم قرن بیستم آگاهی عمومی درباره وابستگی سازمان، جامعه و محیط به یکدیگر افزایش یافته و همگان پی برده اند که از یک سو سازمان ها با تکیه بر امکانات موجود در جامعه به اهداف خود می رسند و از سوی دیگر، اقدامات سازمان ها می بایست منافع و دستاورد هایی نیز برای جامعه داشته باشد ( مرتضوی و همکاران،1389).

 ورزش  نیز به عنوان یکی از مهم ترین نهاد های جوامع مدرن صنعتی می باشد که بخش اعظمی از جمعیت هر کشوری به اشکال گوناگون با آن سر و کار دارند. و به طور کلی ورزش در تمام دوران زندگی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است و موجب می شود، افراد مکان مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت خود داشته و در تامین سلامت جسمی وروانی آنان تاثیر بسیار زیادی دارد. بسیاری از آثار نامطلوب محیط اجتماعی، اقتصادی، وضع خانوادگی، وراثت و نظایر آن با بهره گرفتن از ورزش میتواند کاهش یابد و یا حتی به طور کلی ازمیان برود (هانسن و گیتور[1]،1989).

وجود خیل مشتاقان ورزش به مسابقات ورزشی، هواداران متعصب و پرو پا قرص تیم های ورزشی و هواداران تندرستی و سلامتی که بی وقفه خواهان خدمات مناسب، سریع و متنوع ورزشی می باشند باعث شده که ورزش به عنوان یک صنعت پر طرفدار و پر درآمد شناخته شود. سرمایه گزاران ورزشی نیز اقدام به احداث فضاها و ارائه خدمات ورزشی، تولید پوشاک و لوازم ورزشی و برگزاری مسابقات درآمدزا می نمایند. طرفداران ورزشی مقدار زیادی پول در جریان این کار خرج می کنند. باشگاه های ورزشی به عنوان سازمان های ورزشی و متولیان ورزش در قبال این تماشاگران و جامعه مسئولیت های تحت عنوان مسئولیت اجتماعی دارند. بنابراین سؤال اصلی تحقیق این است که آیا بین مسئولیت های اجتماعی باشگاه های لیگ برتر  بارضایتمندی تماشاگران رابطه ای وجود دارد.

2-1- بیان مسأله

موضوع مسئولیت های اخلاقی و اجتماعی مدیریت از نیمه دوم قرن حاضر، بیش از پیش مورد توجه دانشمندان رشته مدیریت قرار گرفته است. مدیران از پایین ترین رده تا بالا ترین رده سازمانی، تصمیماتی را که علاوه بر داشتن مبانی واقعیت، مستلزم قضاوت ارزشی نیز هست، اتخاذ می کنند. انتخاب یک شق از میان شقوق مختلف با توجه به تصمیمات قبلی، فشار های لحظه ای، ارزش های مذهبی، سنت ها و عوامل اجتماعی و اقتصادی به عمل می آید.

از دهه 1950 درباره وابستگی سازمان، جامعه و محیط آگاهی های بیشتری به وجود آمده است. مردم پی برده اند که اقدامات سازمان ها سود و زیانی برای جامعه دربر دارد. لذا تلاش بر این بوده است که رابطه سود و زیان در سازمان ها به گونه ای بهبود یابد که مردم بیش از هزینه ای که پرداخت کرده اند از سازمان ها سود ببرند. این ارزش ها با عنوان  مسئولیت اجتماعی مدیریت، در چند دهه اخیر مورد توجه خاص قرار گرفته است. منظور از مسئولیت اجتماعی این است که سازمان ها تاثیر عمده ای بر سیستم اجتماعی دارند و لذا چگونگی فعالیت آنها باید به گونه ای باشد که در اثر آن زیانی به جامعه نرسد، و در صورت رسیدن زیان، سازمان های مربوطه ملزم به جبران آن باشند(ایران نژاد، 1371).  

یک جامعه دارای نیاز های مختلفی است که برای تامین آنها حاضر است هزینه هایی را متحمل شود. انجام هزینه های فوق می تواند انگیزه ای برای کسب درآمد سازمان هایی باشد که به منظور تامین این  نیاز در داخل جامعه (یاحتی خارج از آن) به وجود می آیند. بنابراین هرچه نیاز اجتماعی گسترده تر و حیاتی تر باشد، امکان افزایش درآمد و توسعه سازمانی بیشتر است. این در حالی است که سازمان ها برای آنکه به اهداف خودشان نایل شوند، مجبورند با بخش ها و دیگر گروه های مختلف جامعه ارتباط داشته باشند. ارتباط هایی که اصولا برای سازمان جنبه حیاتی دارد. بنابراین می توان گفت که در واقع نه سازمان می تواند خودش را از جامعه جدا کند و نه جامعه می تواند بدون سازمان زندگی کند (الوانی و قاسمی،احمد رضا، 1377).

مدیران باید از جزء نگری و شیفتگی صرف نسبت به اهداف سازمانی خود دست بردارند و اهداف جامعه و کشور رابه عنان راهنمای خود در تلاش هایشان قرار دهند (الوانی، 1391). سبک مدیریتی هر جامعه متاثر از ارزش های حاکم بر آن جامعه است. زیرا ارزش ها از یک سو تعیین کننده اهداف و از سوی دیگر راهنمای شیوه ها و تبین ابزار رسیدن به اهداف می باشد (وزیر زنجانی و فروزنده، 1388).

ارزش های موجود در هر جامعه در شکل دهی کنش[1] فرد در زندگی اجتماعی، نقش مهمی ایفا می کند و آن را تحت تاثیر قرار می دهد؛ هر چند برخی اهداف و نگرش ها از بقیه مهم ترند.  

ایفای نقش مسئولیت اجتماعی در سازمان ها به رشد و توسعه خدمات بهتر مشتریان، تشویق کارکنان به همکاری بیشتر و بهتر در سازمان و گسترش سطح رضایت مندی جامعه از سازمان منتهی و در نتیجه به بقا و رشد سازمان کمک می کند.

احساس مسئولیت اجتماعی زمانی شکل می گیرد که افراد، جامعه و سازمان ها از باور ها و نگرش هایی که آن ها را به سمت و سوی فداکردن بخشی از درآمد های کوتاه مدت برای جامعه بدون دریافت اولیه بازده ظاهری وادار کند، برخوردار باشند (ابراهیمی نژاد و اکبری، 1388).

لوسیر و کیمبل[2] (1949) مسولیت اجتماعی را تلاشی آگاهانه برای فعالیت در حالتی می دانند که وضعیت برنده – برنده برای همه ذینفعان ایجاد کند (به نقل از رضوی، برومند، و یوسفی، 1391).

بنا بر اعتقاد  نوری تاجر مسئولیت اجتماعی عبارتند از « مسئولیت اجتماعی تعهد تصمیم گیران برای اقداماتی است که به طور کلی علاوه بر تامین منافع خود،موجبات بهبود رفاه جامعه را نیز فراهم می آورد ». بنابراین می توان گفت اولا مسئولیت اجتماعی یک تعهد است که مؤسسات باید در قبال آن پاسخگو باشند. ثانیا مؤسسات مسئولندکه از آلوده کردن محیط زیست، اعمال تبعیض در امور استخدامی، بی توجهی به نیاز های کارکنان خود، تولید محصولات زیان آور و نظایر آن،که به سلامت جامعه لطمه می زند، بپرهیزند و سرانجام سازمان ها باید با اختصاص منابع مالی، در بهبود رفاه اجتماعی مورد قبول اکثریت جامعه بکوشند (ایران نژاد، 1371).

کنت هاتن و ماری هاتن[3] (1987) نیز مسئولیت اجتماعی راچنین تعریف کرده اند« وقتی مطرح می شود که در مدیریت ذینفعان خللی وارد شده باشد. بی توجهی مدیریت به ذینفعان خارجی،سبب بروز پیامد های ناگوار برای مصرف کننده کالای آن  شرکت می شود و به این ترتیب حریم و مرز جامعه شکسته می شود » پس به این ترتیب مسئولیت اجتماعی،مسئولیت مدیر آینده نگر است .

دیویس(1960)[4] مسئولیت اجتماعی را به عنوان آن نوع تصمیمات و اقدامات سازمان ها توصیف کردکه به دلایلی فراسوی منافع مستقیم اقتصادی یا فنی اتخاذ می شود.

لوسیر و کیمبل (1949) مسئولیت اجتماعی را از پایین ترین سطح به بالاترین سطح به ترتیب  به صورت ذیل  تقسیم بندی کرده اند:

منع اجتماعی[5]: در این سطح مدیران تعمدا انجام می دهند یا از کارمندان درخواست می کنند که کارهای غیر قانونی یا غیر اخلاقی را انجام دهند

وظیفه اجتماعی[6]: در این سطح، مدیران حداقل نیاز های قانونی را می بینند.برآوردن نیاز ها روشی است که شرکت ها روی راه حل های آسان تکیه می کنند و داوطلبانه روی شروع برنامه های مسئولیت اجتماعی پایداری می کنند. 

واکنش اجتماعی[7]: مدیران به درخواست مناسب مربوط به اجتماع، واکنش  نشان می دهند.رایج ترین نوع و اکنش اجتماعی  که رخ می دهد زمانی است که گروه های اجتماعی از شرکت ها برای اهداء هدایا به جشنواره های هنری،بورسیه دانشکده یا نامه های ضد دارویی، حامیان مالی تیم های ورزشی یا استفاده از تسهیلات شرکت درخواست هایی می کنند.

درگیری اجتماعی[8] : در این سطح،مدیران به طور داوطلبانه اعمال مسئولیت اجتماعی راآغاز می کنند ( به نقل از رضوی، برومند، و یوسفی، 1391).

1- action

2- lussier and  kimball

3- hatien

1- Davis

2- Social ban

فهرست مطالب:

فصل اول : کلیات تحقیق……………………………………………………………………………………….1

1-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………………….2

1-2. شرح و بیان مساله­ پژوهشی…………………………………………………………………………….. 3

1-3. اهمیت و ضرورت انجام  تحقیق………………………………………………………………………… 4

1-4. اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………….6

1-5. نتایج مورد استفاده پس از انجام تحقیق…………………………………………………………………8

1-6. فرضیه ­ها­ی تحقیق…………………………………………………………………………………………….8

1-7. روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………..8

1-7-1. قلمرو زمانی و مکانی تحقیق……………………………………………………………………….9

1-7-2. روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه………………………………………………………..10

1-7-3. ابزارهای گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………….10

1-7-4. روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………..10

1-8. جامعه آماری………………………………………………………………………………………. ……….10

1-9. محدودیت­ها­ی تحقیق……………………………………………………………………………………..11

1-10. تعاریف مفاهیم و واژه ها………………………………………………………………………………..12

1-11. خلاصه………………………………………………………………………………………………………..12

فصل دوم: ادبیات تحقیق و پیشینه موضوع …………………………………………………………………..15

2-1.مقدمه………………………………………………………………………………………………………..14

2-2. توسعه چیست ………………………………………………………………………………………………15

2-3. اهداف توسعه……………………………………………………………………………………………….16

2-4. مکاتب مهم توسعه یافتگی…………………………………………………………………………………17

2-4-1. مکتب نوسازی…………………………………………………………………………………………17

2-4-2. مکتب وابستگی……………………………………………………………………………………….17

2-4-3. مکتب نظام جهانی………………………………………………… …………………………………18

2-5. مدل های  توسعه اقتصادی………………………………………………………………………………….19

2-5-1. مدل روستو……………………………………………………………………………………………..19

2-5-2. مدل هارد-دومار………………………………………………………………………. ……………20

2-5-3. مدل دو- شکاف……………………………………………………………………………………..23

2-5-4. مدل لوویس…………………………………………………………………………………………….23

2-5-5. مدل سولو……………………………………………………………………………………………….24

2-6- شاخص های توسعه اقتصادی……………………………………………………………………………..25

2-7. توسعه فرهنگی…………………………………………………………………………………………………26

2-7-1. تعریف توسعه فرهنگی……………………………………………………………………………….26

2-7-2. تاریخچه توسعه فرهنگی……………………………………………………………………………..26

2-7-3. جایگاه و اهمیت توسعه فرهنگی…………………………………………………………………..26

2-7-4. کالبد شکافی توسعه فرهنگی………………………………………………………………………..27

2-7-5. وبژگی های توسعه فرهنگی………………………………………………………………………….28

2-7-6. شاخص های توسعه فرهنگی………………………………………………………………………..28

2-8. توسعه سیاسی……………………………………………………………………………………………………28

2-8-1. تعریف توسعه سیاسی………………………………………………………………………………….28

2-8-2. تئوری پردازان شاخص توسعه سیاسی…………………………………………………………….29

2-9. مبانی نظری……………………………………………………………………………………………………..30

2-9-1. نظریه مرکز-پیرامون………………………………………………………………………………….30

 

 

 2-9-2. نظریه قطب رشد………………………………………………………………………………………….32

2-10. تاریخچه روش تاکسونومی عددی…………………………………………………………………..33

2-10-1. روش تاکسونومی عددی………………………………………………………………………………34

2-11. پیشینه موضوع………………………………………………………………………………………………..35

2-10-1. روند تاریخی رتبه بندی مناطق……………………………………………………………………35

2-10-2. مطالعات انجام شده در زمینه تعیین درجه توسعه یافتگی و رتبه بندی مناطق………..36

فصل سوم: مبانی نظری………………………………………………………………………………………………43

3-1.مقدمه………………………………………………………………………………………………………………44

3-2.روش تحلیل عاملی یا فاکتور آنالیز………………………………………………………………………..44

3-3. روش تاپسیس………………………………………………………………………………………………….45

3-4. روش ساو………………………………………………………………………………………………………..45

3-5.روش تاکسونومی عددی………………………………………………………………………………… …45

3-5-1.مراحل اجرای روش تاکسونومی عددی……………………………………………………………..46

3-5-2.ویژگی­های روش تاکسونومی………………………………………………………………………….49

3-5-3.محدودیت­های روش تاکسونومی…………………………………………………………………….50

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………………51

4-1.مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………..52

4-2.تصریح مدل……………………………………………………………………………………………………..52

4-3. رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ مصرف آب شهری …………………….54

 4-4. رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ آموزش …………………………………..57

4-5.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ اصناف …………………………………….59

4-6.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ امور بانکی………………………………..62

4-7.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ تامین اجتماعی ………………………….64

4-8.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ مصرف برق ……………………………..66

4-9.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ بهداشت و درمان ……………………….68

4-10. رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ تقسمات کشوری ……………………..70

4-11.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ جمعیت ………………………………….72

4-12.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ جنگلبانی، منابع طبیعی،مراتع ومناطق حفاظت شده……………………………………………………………………………………………………………75

4-13.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ حمل و نقل …………………………….77

4-14.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ صنعت و معدن…………………………79

4-15. رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ مصرف فراورده های نفتی وگازو امکانات و تجهیزات مربوط به آنها……………………………………………………………………………….81

4-16.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ های فرهنگ ، هنرو ورزش……….. 84

4-17.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ امور قضایی ……………………………86

4-18. رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ برخورداری از ارتباطات وامکانات مخابراتی…………………………………………………………………………………………………………………89

4-19.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ کشاورزی و دامپروری……………….92

4-20 . رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ مسکن ……………………………………95

فصل پنجم: جمع­بندی و نتیجه ­گیری……………………………………………………………………………..96

5-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………………………..97

 5-2.سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………98           

5-2-1. تحلیل پاسخ سوال اول…………………………………………………………………………………..98

5-2 -2.تحلیل پاسخ سوال دوم………………………………………………………………………………….100

5-5.  نتایج تحقیق…………………………………………………………………………………………………..103

5-6. پیشنهاداجرایی………………………………………………………………………………………………..103

5-7. پیشنهاد تکمیلی……………………………………………………………………………………………….104

5-8. محدودیتهای تحقیق…………………………………………………………………………………………104

5-9.  استفاده کنندگان از نتیجه پایان نامه ……………………………………………………………………105

چکیده:

 در این تحقیق شهرستان­های استان  کرمان، از نظر شاخص ­های مصرف آب شهری ،آموزش ، اصناف، بانکداری، تامین اجتماعی ، مصرف برق، بهداشت و درمان، تقسیمات کشوری ،جمعیت، جنگلبانی ،منابع طبیعی، مراتع و مناطق حفاظت شده ، حمل و نقل ، رفاه، صنعت و معدن، مصرف فراورده های نفتی، گاز و امکانات و تجهیزات مربوطه ، فرهنگ ،هنر و ورزش ، امورقضایی ،ارتباطات و امور مخابراتی، کشاورزی و مسکن  برای سال 1390 با بهره گرفتن از تکنیک تاکسونومی عددی رتبه ­بندی شده ­اند. به این منظور برای  18 شاخص عنوان شده، 247 متغیر  برای  هر 23 شهرستان استان در نظر­گرفته­ شده­ است. بر اساس نتایج این پژوهش، علاوه بر تشخیص رتبه شهرستانهای  بافت ، راور ،کوهبنان ، شهربابک و کرمان به ترتیب از 1 تا 5 و همچنین تشخیص رتبه شهرستانهای رودبار، فاریاب، ریگان، نرماشیر و فهرج از 19 تا 23 مشخص گردید که تسهیلات بانکی به جزتغییر اندک در رتبه چند شهرستان، تاثیر معناداری بر درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان  نگذاشته و می توان گفت که تسهیلات پرداخت شده در خدمت توسعه نبوده است. بنابراین جایگاه این رتبه­ها می تواند برنامه­ ریزان را در برنامه ­های آتی که  توجه به کدام شاخص ­ها را در هر شهرستان در اولویت قرار دهند، یاری رساند. ودر صورت لزوم می توان در برنامه ­های آتی برای انطباق با هدف توسعه همه جانبه دست به اصلاحاتی زد و همچنین اولویت­های سرمایه گذاری متناسب با شرایط منطقه ­ای را ارائه نمود.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در دنیای کنونی که ما در آن مشغول به زندگی هستیم  دستیابی به رشد و توسعه پایدار یكی از مباحث عمده و حائز اهمیت برای كشورها بویژه كشورهای در حال توسعه به شمار می رود. كشورهای در حال توسعه جهت جبران عقب ماندگیها، فرار از فقر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و. . . و برای رسیدن به توسعه ای معتدل و همه جانبه كه بتواند به بهبود وضع زندگی همه مردم آنها منجر گردد، نیازمند شناخت صحیح از دنیا و امکانات پیرامون خود و برنامه ریزیهای مناسب و بهینه در سطح ملی و منطقه ای هستند.هر چند اقدامات توسعه ای و سمت وسوی این تحولات در گذر زمان شاهد تغییرات بنیادی بوده است و شكستها و موفقیتهایی را به همراه داشته است، اما با گذشت نیم قرن هنوز به اهداف خود كه اصلی ترین آنها مقابله با فقر و بهبود شرایط زندگی محرومان می باشد، نائل نگردیده است. شكاف رو به تزاید فقیر و غنی در سطح ملی، فراملی و منطقه ای و بحرانهای زیست محیطی در نیم قرن اخیر همه شواهدی هستند از عدم موفقیت كامل اهداف و راهبردهای توسعه  (عمادی، 1376)

معمولا تا بحال اكثر برنامه ریزیها در كشورهای در حال توسعه توسط دولت و بصورت متمركز صورت گرفته و به نیازها و پتانسیلهای مناطق توجه كمتری شده است. تجربه نشان داده است كه در این كشورها نه تنها تخصیص بهینه منابع صورت نمی پذیرد، بلكه عمدتا منابع تخصیص یافته ارتباط چندانی با نیازها و پتانسیلها نداشته و شكاف و دوگانگی بین مناطق مرتبا افزایش یافته است. به نظر می رسد كه در ایران نیز مانند اكثر كشورهای در حال توسعه، فرایند رشد و توسعه به دلایل مختلف جمله فقدان برنامه ریزیهای بهینه بر اساس آمایش سرزمین و توانایی های منطقه ای، عدم تعادل وتناسب در جذب سرمایه های دولتی و خصوصی در شهرستانها و مناطق مختلف، عدم گردش و جابه جایی مناسب سرمایه در اقتصاد اكثر شهرستانها و  … روندی ناموزون و نامتعادل را طی كرده است و مناطقی وجود دارند كه از رشد و توسعه كمتری نسبت به سایر مناطق برخوردار هستند. با وجود این عدم تعادل و توازن ها، لزوم برنامه ریزی منطقه ای امری واجب بشمار می آید. گزینه ای كه امروزه تقریبأ در اكثر كشورها بخصوص كشورهای توسعه یافته به آن اهمیت زیادی داده می شود. از آنجایی كه یكی از جوانب و اهداف مهم برنامه ریزی توسعه كمك به مناطق كمتر توسعه یافته و اقشار فقیرتر جامعه و انتقال و توزیع عادلانه امكانات و درآمدها با توجه به مزیتهای نسبی مناطق و عقب ماندگیهای آنها می باشد، ضروری است كه به ارزیابی و اندازه گیری میزان برخورداری و سطح توسعه یافتگی و نقاط قوت و ضعف مناطق مختلف و بررسی شرایط بهبودی یا عدم بهبودی آنها پرداخته شود.

توسعه فرایندی چند بعدی است و برای بررسی همه جانبه آن و برای آنكه بتوان تصویر درستی از وضعیت مناطق ارائه نمود، باید شاخصهای متعدد و گوناگونی را در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و در نظر گرفت. مطمئنا هرچه این ابعاد وسیعتر باشد، نتایج ارائه شده دقیقتر و به واقعیت نزدیكتر خواهد بود. در این زمینه به تكنیكها وروش هایی نیازاست تا بتوان با بهره گرفتن از شاخصهای تعریف شده و منتخب، به رتبه بندی و بررسی وضعیت مناطق و براساس آن به تحلیل و برنامه ریزی توسعه آنهاپرداخت.

تكنیكها و روش های متفاوتی برای رتبه بندی مناطق بر اساس شاخصهای توسعه وجود دارد که می توان به برخی از آنها از جمله گاتمن، تاكسونومی عددی، استاندارد سازی شاخصها، ،Topsis  اشاره کرد .همچنین می توان از روش های كمی نظیر ناموزون موریس، تحلیل عاملی و .. یاد كرد. درمیان این روشها  روش تاکسونومی عددی یکی از  متدهای رتبه بندی بشمار می رود.

تحقیق حاضر از نوع کاربردی می باشد و به تعیین درجه توسعه یافتگی و رتبه بندی شهرستانهای استان کرمان با تاکید بر تسهیلات بانکی با بهره گرفتن از روش تاکسونومی عددی و بصورت توصیفی و تحلیلی  پرداخته است. پژوهش حاضر در مقطع زمانی نیمه اول سال 1392 بر اساس آمار مندرج در سالنامه آماری سال 1390 انجام و بصورت نسبتا جامع بیانگر وضعیت برخورداری و توسعه یافتگی شهرستانهای استان کرمان  می باشد. از اینرو آمار و اطلاعات مورد استفاده تمامأ مربوط به سال 1390  بوده و برای تهیه شاخصها از جدیدترین آمار موجود استفاده شده است.

2-1- شرح و بیان مسأله پژوهشی

توسعه به عنوان یک پدیده گسترده با موضوعات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و غیره از دید متفکرین جهان پنهان نبوده و در دوره‌های مختلف تاریخی بحث از توسعه و تحول یک بحث جدی و طبقه‌بندی شده بوده است، اما

چکیده

فصل اول : کلیات پژوهش

مقدمه …………………………………………………………………………………………….2

بیان مسئله …………………………………………………………………………………….4

اهمیت وضرورت پژوهش ………………………………………………………………………7

اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………….8

فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………9

تعاریف متغیرها ……………………………………………………………………………………..9

تعاریف نظری ……………………………………………………………………………………..9

تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………..10

فصل دوم : مروری برادبیات و پیشینه پژوهش

کیفیت زندگی ……………………………………………………………………………….. 12

تاریخچه کیفیت زندگی …………………………………………………………………….12

تعریف کیفیت زندگی ………………………………………………………………………..15

ویژگیهای کیفیت زندگی ………………………………………………………………… 21

کیفیت زندگی مربوط به سلامت ………………………………………………….. 22

اندازه گیری کیفیت زندگی ……………………………………………………………..21

ابزارهای اندازه گیری کیفیت زندگی …………………………………………………. 27

تاب آوری …………………………………………………………………………………. 28

تاریخچه تاب آوری ……………………………………………………………………….. 29

تعریف تاب آوری ………………………………………………………………………….. 32

ضرورت تاب آوری …………………………………………………………………………….33

نشانه های تاب آوری ……………………………………………………………… 35

خصوصیات تاب آوری ………………………………………………………………….. 37

ویژگیهای افراد تاب آور …………………………………………………………………….39

تاب آوری روانشناختی …………………………………………………………………41

درد …………………………………………………………………………………….42

تعریف درد …………………………………………………………………………….. 42

تاثیر درد بر کیفیت زندگی ……………………………………………………………. 46

مروری بر مطالعات پیشین ……………………………………………………………..49

فصل سوم : روش پژوهش

روش تحقیق ……………………………………………………………………………. 56

جامعه آماری …………………………………………………………………………… 56

نمونه آماری و روش نمونه گیری ……………………………………………………… 57

روش جمع آوری داده ها ………………………………………………………………… 57

توصیف ابزارها ………………………………………………………………………… 58

پرسشنامه تاب آوری ………………………………………………………….. 58

روایی و اعتبار ………………………………………………………………………… 58

پرسشنامه کیفیت زندگی ……………………………………………………………. 58

روایی و اعتبار ………………………………………………………………………. 59

روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………… 59

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه ………………………………………………………………………………… 61

تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها ………………………………………………… 61

 

 

تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها …………………………………………….. 72

تحلیل رگرسیون ……………………………………………………………………… 77

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

مقدمه ……………………………………………………………………………. 88

بحث و نتیجه گیری …………………………………………………………….. 94

محدودیت …………………………………………………………………………… 96

پیشنهادات ………………………………………………………………………. 97

پیشنهادات پژوهشی ……………………………………………………………….. 97

پیشنهادات کاربردی ………………………………………………………………. 98

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف تعیین سهم تاب آوری، شدت درد و مدت درد بر کیفیت زندگی مبتلایان به درد مزمن انجام گرفت. این تحقیق از نوع همبستگی بوده و به صورت میدانی و مقطعی انجام شد. جامعه مورد پژوهش را کلیه بیماران مراجعه کننده به مراکز درد در بیمارستان های شهر تهران درسال 1390 تشکیل داده اند، که تعداد 300 نفر از این بیماران به عنوان نمونه به روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. برای اندازه گیری سطح تاب آوری  نمونه ها از پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون و برای اندازه گیری شدت درد از مقیاس 0 تا 10 استفاده شد، همچنین مدت درد بیماران نیز از آنها پرسیده شد. داده های جمع آوری شده از بیماران بوسیله شاخص های آمار توصیفی، همبستگی و رگرسیون برای بخش استنباطی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت، نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که تاب آوری و شدت درد در سطح معناداری کیفیت زندگی بیماران را پیش بینی میکند، اما مدت درد در هیچ سطحی نتوانست کیفیت زندگی و ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و محیطی را در این افراد پیش بینی کند، از طرفی شدت درد رابطه معناداری با ابعاد اجتماعی و محیطی کیفیت زندگی نداشت .نتایج این پژوهش نشان که تاب آوری و شدت درد در مقایسه با مدت درد نقش مهمتری در پیش بینی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به درد مزمن دارند.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

شاید درد1، عمومی ترین مشکل جسمانی است که در زندگی با آن مواجه هستیم. هیچکدام از علایم جسمانی دیگر به فراگیری درد نیستند. از ابتدای تاریخ مدون بشر، تلاش برای کنترل درد از اهداف اصلی ادمی بوده است. اما علیرغم این تاریخ طولانی و با وجود پیشرفتهای دانش فیزیولوژی حسی و نیز علم تشریح و زیست شیمی و با وجود ساخت داروهای ضد درد قوی، ابداع روش های نوین پزشکی و جراحی های نوین، رهایی از درد همچنان برای بسیاری از بیماران، امری دور از دسترس باقی مانده است. در واقع درد هنوز هم برای بیمار،  خانواده او، مراقبان بهداشتی و کل جامعه، مشکلی اساسی به شمار می آید .

امروزه، علاوه بر مبنای جسمانی، روانشناختی درد، نقش عوامل روانی_ اجتماعی در درد تاکید بسیار می شود. بنابراین برای اطمینان یافتن از موفقیت های درمانی، عوامل روانی_ اجتماعی مذکور باید در پیوند با عوامل جسمانی و عوامل زمینه ساز روانشناختی مورد ارزیابی ودرمان قرار گیرند. گذشته از این، پژوهش ها نشان میدهند که زمینه های خانوادگی و اجتماعی که درد در انها تداوم می یابد نیز، نقشی اساسی در استمرار ناتوانی ناشی از درد بعهده دارد (گچل2، ترک 3 2002).

درد به عنوان یک فشار زای بسیار قدرتمند بر کیفیت زندگی4 افراد در ابعاد مختلف تاثیر می گذارد. کیفیت زندگی مجموعه از اطلاعات ذهنی است که معمولا بیمار در مورد نوع تجارب خود از بیماری، مانند : درد، ضعف و ناتوانی، جنبه های وسیعتری از وضعیت جسمانی، عاطفی، اجتماعی و شغلی بیان می نماید.(فالوفیلد5، گارال6، 2002).

در واقع درد مزمن1سراسر زندگی فرد را  تحت تاثیر قرار می دهد، چه از لحاظ جسمانی و چه از لحاظهای روانی و اجتماعی، عوامل بسیار زیادی در جنبه های مختلف می توانند از شدت تاثیر درد بر جنبه های مختلف کیفیت زندگی فرد بکاهند. بخصوص عوامل روانشناختی موثر در کاهش تاثیر درد، یکی از این فاکتورهای بسیار تاثیر گذار تاب آوری2 است. که امروزه به عنوان یک عامل بسیار مهم در مواجه شدن با مشکلات از جمله روبرو شدن با درد و بیماریها در زندگی ایفا میکند.

تاب آوری اشاره به مفهومی دارد که در آن فرد موفق به سازگاری در مقابل مشکلات و فشارهای روانی زندگی با وجود گرفتاریها و اتفاقهای ناگوار و ناگهانی و بازگشت به شرایط عادی می شود(گارمزی3، ماستن4).

در دو دهه گذشته تلاش روز افزونی برای شناسایی این عامل روانشناختی در حوزه های مختلف روانشناسی، بخصوص روانشناسی تحولی صورت گرفته است. در واقع تاب آوری تنها پایداری در مقابل آسیبها یا شرایط تهدید کننده نیست، بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط است. آنها تاب آوری را توانمندی افراد در بر قراری تعادل زیستی _روانی در شرایط خطرناک می دانند. افزون بر این مححققان بر این باورند که تاب آوری نوعی ترمیم خود با پیامدهای مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی است .(لوتار5،سیچتی6 ،بکر7،2000) .

با توجه به مطالب ذکر شده تا به اینجا پژوهش حاضر به منظور تعیین سهم تاب آوری، مدت و شدت درد در کیفیت زندگی افراد مبتلا به درد مزمن انجام میگیرد و پژوهشگر قصد دارد با اجرای پرسشنامه تاب آوری و کیفیت زندگی و اندازه گیری مدت، شدت درد سهم آنها را در پیش بینی کیفیت رندگی افراد مبتلا به درد مزمن در حوزه های مختلف مشخص نماید .

2-1- بیان مسئله

درد یكی از شكایات شایع ودشوار در مراجعان درمانهای سرپایی است و یکی از دشوارترین و وقت گیرترین شکایات پزشکی به شمار میرود. که اغلب به رهیافت طلبی و جست وجوی یک آسیب عضوی جواب نمیدهد(ورهاک1، به نقل از نوروزی 1387،).درد در علوم زیستی، پزشكی، روانی و اجتماعی یكی از مقولات بسیار چالش انگیز به شمار میرود و مهم تر ازآن نحوه كنارآمدن با زندگی توام با درد است، همچنین چالشی برای تسكین و كاستن از اثرات مخرب آن بر زندگی فرد است.

از نظر IASP 2 درد به معنی یک تجربه حسی و عاطفی ناخوشایند همراه با یک آسیب بافتی فعال یا بالقوه است یا بدان صورت بیان می گردد. درد بر زندگی روزانه افراد اثرگذار است، پس شناخت، پیشگیری و درمان آن نیازمند مداخله در زندگی روزمره افراد می باشد. درمان دردهای مزمن ازین لحاظ باید مورد توجه قرار گیرند كه در بسیاری از موارد علت آنها می تواند روانشناختی و محیطی باشد و در این بین شناخت علم پزشكی از اثر درد بر سلامت روان افراد به خصوص درد مزمن بسیار ناكافی وكم است، زیرا درد مزمن سرتاسر زندگی فرد را در برمیگیرد و بر ابعاد گوناگون كیفیت زندگی فرد اثر میگذارد .

 کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی است که شامل سطح بهینه ای از احساس بهزیستی در زمینهای كاركردهای جسمانی، شناختی، روانی و اجتماعی میباشد.

 منظور از این احساس بهزیستی نایل شدن به آهداف فردی است كه  به وسیله ی شیوه هایی که فی النفسه ارزشمند و توسط فرد برگزیده شده اند و موجب تسهیل در زندگی روزمره میگردند.(كنتروساندرسون1،1999؛به نقل ویلهایت2،کلر3،هودز4،کادول5،2003).

به عنوان مثال درد مزمن باعث ایجاد مشكلات جسمی شده و ممكن است فرد بر اثر خود بیماری یا اثرات جانبی آن ازفعالیت های فیزیكی برای همیشه بازداشته می شود و همچنین باعث اختلال درابعاد روان شناختی، كاهش فعالیتهای بیمار و كیفیت زندگی در رابطه دردهای حاد و مزمن پرداخته شود. بنابراین باید به دنبال شناسایی عواملی باشیم كه دردها به خصوص دردهای مزمن و حاد به وسیله آنها برروی كیفیت زندگی افراد تاثیرمی گذارند، که بتوانیم به حداقل رساندن این عوامل، تاثیر مخرب آنها را بر کاهش کیفیت زندگی افراد کاهش دهیم. یكی از مفاهیم بسیار مهم در مجامع علمی امروز كه نقش بسیارمهمی در به حداقل رساندن تاثیرات مخرب درد و سایر عوامل تاثیرگذار بركیفیت زندگی دارد مفهوم تاب آوری است. مفهومی كه گرچه هنوز درمورد ماهیت آن توافق چندانی صورت نگرفته اما به دلیل اینكه یكی ازشاخصه های سلامت روانی است اهمیت خاصی دارد. مفهوم تاب آوری اشاره دارد به سازگاری موفق در مقابل مشكلات و فشارهای روانی زندگی با وجود گرفتاریها و اتفاق های ناگهانی و ناگوار و برگشتن به شرایط عادی(گرمزی ومستان،1991).در دو دهه ی گذشته تاب آوری در حوزه ی روانشناسی تحولی توجه روز افزون پیدا کرده است. مفهوم تاب آوری در برگیرنده ی دوعامل بسیارمهم است. عامل عملكردی و عامل پویشی، كه به عملكرد موثر در وظایف زندگی به وسیله ی یک تعامل پیچیده بین ریسكهای گوناگون و عاملهای محافظتی است.(کارولی6،رولمن7،2006).

کانر1 دیویدسون2(2003(معتقد هستند که تاب آوری تنها پایداری در برابر آسیبها یا شرایط تهدید کننده نیست بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط است، آنها تاب آوری را توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی – روانی درشرایط خطر ناک میدانند. افرون بر این محققان بر این باورند که تاب آوری نوعی ترمیم خود با پی آمد های مبثت هیجانی، عاطفی و شناختی است (لوتار وهمکاران 2000). با این كه تاب آوری بیشتر با مفهوم مقابله و كنارآمدن ارتباط و شباهت دارد. بیشتر باعث گسترش قابل ملاحظه ای در هدف های فردمی شود. تاب آوری نه تنهاعاملهای محافظتی بالقوه مثل سعی در خودآگاهی درمقابل بیماریها و مشكلات را مشخص می كند بلكه شامل ژنتیك، عصب شناسی، فاكتورهای رشدی، میان فردی، معنوی و ویژگیهای شناختی غیر وابسته فشارروانی را هم شامل میشود(مثل هوش).(فریتاس3،دونی4،1998؛كورتیس5 و سیچتی 6،2003).:

امروزه تاب آوری به عنوان یک عامل تعدیل كننده مهم در كاهش ناراحتی ها و فشارهای روانی ناشی از دردها

بخصوص درد مزمن مورد توجه است. در تحقیقی که (فرایبرگ7،همدا8،روزنوینگ9،مارتینسن10،2005)با هدف بررسی صحت پیش بینی مقیاس تاب آوری برای بزرگسالان  RSA11 بر روی 42زن و 38 مبتلا به دردهای مزمن با میانگین سنی 25 انجام دادند. به نتایج زیر رسیدند:1. عامل تاب آوری بیشتر بر فشارهای روانی ذهنی تاثیر دارد تا دردهای روانی 2. افراد دارای تاب اوری بالا بیشتر به خودشان در برابر ناملایمتیها و فشارهای روانی زندگی کمک میکنند3. تاب آوری میتواند به سازگاری موفقیت امیز با چالشها کمک کند4. تاب آوری باعث تطابق بیشتر و افزایش حفاظت در برابر موقعیتهای فشارزا میشود.

با توجه به مطالب و پژوهش های  ذکر شده، سوال اصلی این پژوهش این است که آیا می توان کیفیت زندگی افراد مبتلا به دردهای مزمن را بر اساس میزان تاب آوری، مدت و شدت درد پیش بینی کرد ؟

سوالهای فرعی که این پژوهش به دنبال پاسخ به آنهاست شامل :

آیا سلامت جسمانی مبتلایان به درد مزمن بر اساس میزان تاب آوری، شدت و مدت درد قابل پیش بینی است؟

آیا سلامت روانشناختی مبتلایان به درد مزمن بر اساس میزان تاب آوری، شدت و مدت درد قابل پیش بینی است ؟

آیا سلامت اجتماعی بر اساس مبتلایان به درد مزمن میزان تاب آوری، شدت و مدت درد قابل پیش بینی است ؟

آیا سلامت محیط بر اساس مبتلایان به درد مزمن میزان تاب آوری، شدت و مدت درد قابل پیش بینی است؟

3-1- اهمیت و ضرورت پژوهش

درد شایع ترین شكایت كلینیكی بیماران ودرمان درد آن از قدیمی ترین درمان های بشر به شمار می رود.علی رغم هزاران مقاله و تحقیق و پژوهش كه در زمینه ی درد در دانشگاها و انیستیتوی تحقیقاتی انجام گرفته است هنوز دانش بشری قادر به تعریف كاملی از درد نشده است، وجود عناصر روانی و هیجانی و اجتماعی در درد باعث پیچیدگی بیشتر در توضیح مفهوم درد شده است.

عوامل شخصیتی مهمترین ویژگی هایی است که اهمیت کار بر روی آنها ملموس است. چرا که به نظر هیگارد شخصیت الگوهای معینی از رفتار و شیوه های تفکر است که نحوه سازگاری فرد را محیط تعیین می کند(شولتز، 1387). از نظر شلدون سازمان یافتگی پویش جنبه های ادراکی، عاطفی، انگیزشی و بدنی فرد را شخصیت می گویند(گروسی، 1380). از نظر کریمی شخصیت عبارت است از مجموعه ویژگی های جسمی، روانی و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز می کند(کریمی،1389 ).

با توجه به تعریف شخصیت می توان استنباط نمود که رفتار معلم در کلاس، چگونگی تعامل معلم با دانش آموزان و حتی روش تدریس معلم، تحت تأثیر عوامل و صفات شخصیت او قرار دارد و دو معلم با ویژگی های شخصیتی متفارت، امکان دارد در نحوه تنبیه، روش تدریس و… به شیوه های متفاوتی رفتار نمایند.

پژوهشگران نتیجه گیری کردند افرادیکه در برون گرایی بالا و روان رنجورخویی پایین هستند به صورت ژنتیکی آمادگی پایداری هیجانی را دارند. بررسی 100 مردو زن دانشجو نشان داد آنهایی که نمره زیادی در برونگرایی گرفتند. بهتر از آنهایی که نمره کمی در برونگرایی کسب کردند قادر به کنار آمدن با استرس روزمره بودند.بررسی دیگری درباره دانشجویان دانشگاه نشان داد که طی یک دوره چهار ساله، افراد معاشرتی و اجتماعی احتمالاً تعداد بیشتری از رویدادهای مثبت را مثل نمره بالا، ترفیع، افزایش حقوق در کارو ازدواج را تجربه می کنند. و دانشجویانی که نمره زیادی در روان رنجور خویی گرفتند. برای رویدادهای منفی مثل بیماری، تصادف، افزایش وزن، جریمه رانندگی یا پذیرفته نشدن در دوره فوق لیسانس آمادگی بیشتری داشتند.در بررسی دیگری اشخاصی که در دلپذیری و با وجدان بودن، بالا بودند از اشخاصی در این صفات پایین بودند سلامت هیجانی و روانی بیشتری را نشان دادند(مک کری و کوستا. به نقل از شولتز، 1387).

بنابراین، ویژگی های شخصیتی و استرس از جمله عوامل مهم و اساسی است که رفتار، روش تدریس، ارتباط متقابل با دانش آموزان و  سلامت روانی معلمان راتحت تأثیر قرار می دهد. که این هم ایجاب می کند تا هر جامعه ای برای پیشبرد اهداف خود به سلامت روانی معلمان اهمیت ویژه قائل باشد.

1-1- بیان مسأله

معلم از اساسی ترین عناصر تعلیم و تربیت  است. بدون وجود معلم امكان تعلیم و تربیت وجود ندارد. زیرا معلم راهنما و جهت دهنده  ی فعالیت های تربیتی است و به واسطه ی وجود معلم است كه تعلیم و تربیت در جهت هدف هدایت می شود ( پترووسكی و دیگران، 1972).

در گذشته نه چندان دور معلم در نظام های آموزشی رسمی؛ نقش انتقال دانش را داشته است و جزو منابع مهم اطلاعات محسوب می شده است. كلاس های درس او از نظم و انضباط خشك برخوردار بوده و روش عامرانه بر آن حاكم بوده است. یافته های پژوهشی مختلف، توسعه اجتماعی و فرهنگی، نیازهای نو یا متفاوت و سایر عوامل اثر گذار سبب گردیده اند تا امروزه نقش معلم تغییر یابد. اگر معلم در گذشته به انتقال دانش تاكید داشته است اكنون باید بیشتر وقت خود را، صرف شناخت مشكلات یادگیری فراگیران كند و حالت هدایت كننده و تسهیل گر یادگیری را داشته باشد( فتحی آذر، 1382).

می توان گفت که امروزه معلمان یکی از ارکان اساسی و بنیادی در فرایند بهسازی و بالندگی جامعه بشمار می آید اثر بخشی و کارآیی معلمان در پیشرفت اجتماعی،  اقتصادی،  سیاسی و فرهنگی جامعه غیر قابل انکار است. در این میان جوامعی که تلاش گسترده ای را جهت آرامش و آسایش روحی و جسمی و همچنین محیط فردی و اجتماعی معلمان انجام می دهند. به نحو احسن از توانایی آنها در جهت ترقی و پیشرفت استفاده می کنند.

یكی از عواملی كه در تدریس و كنترل كلاس و روابط اجتماعی معلمان تاثیر می گذارد ویژگیهای شخصیتی آنهاست.  تحقیقات صورت گرفته بر روی شخصیت معلمین بر این فرض تاکید دارند که شخصیت معلم تاثیر بسیار مهمی درفرایند تدریس و یادگیری دارد.

مك كری و جان[1] (1992) شخصیت را در راستای پنج عامل اصلی، روان رنجور خویی[2]، برونگرایی[3]، گشودگی[4] در برابر تجربه، توافق پذیری[5] و با وجدان بودن [6] توصیف می كنند. روان رنجو.ری خویی به تمایل برای تجربه اضطراب،  تنش، خود محوری، خصومت، تكانشوری، افسردگی كم اطلاق می شود. برونگرایی، تمایل برای مثبت بودن، قاطعیت، تحرك و اجتماعی بودن گفته می شود. گشودگی در برابر تجربه، تمایل به كنجكاوی، هنر نمایی، خرد ورزی، روشنفكری و نوآوری اطلاق می شود. توافق پذیری، تمایل برای گذشت، مهربانی، سخاوتمندی، اعتماد ورزی، همدلی، فداكاری و وفاداری ( سارافینو 2002) در نظر گرفته می شود و در نهایت با وجدان بودن به عنوان تمایل به سازمان دهی، كارآمدی، قابلیت اعتماد، خویشتن داری و منطق گرایی قلمداد می شود( جان، 1989، مك كری و جان، 1992 و حق شناس ، 1385 به نقل از ارجی 1387).

از طرف دیگر، هموستازی در اثر فرایندهای جبرانی كه در پاسخ به تغییرات محیط داخلی بدن ایجاد  می شود تامین می گردد. این فرایند زیست شناختی كه به طور غیرارادی كنترل می شود به دنبال تعادل شیمیایی و فیزیولوژی می باشد.هر گاه عوامل مختل كننده، این تعادل پویا را بهم بزند سبب عدم

 تعادل حیاتی شده و استرس یا تنیدگی بوجود می آید به عبارت دیگر تنیدگی حالتی است كه در اثر تغییر محیطی كه به عنوان آسیب، چالش یا تهدید برای تعادل پویای فرد تلقی می شود، ایجاد می گردد( هنرپروران، 1386).

بسیاری از مشاغل موجود در جهان از جمله معلمی استرس زا هستند و به نوبه خود در زندگی فردی، اجتماعی و شغلی اشخاص اختلال ایجاد می كنند. فلذا، شغل معلمی به دلیل استرس زا بودن روابط فردی، اجتماعی، حرفه شغلی و سلامت روانی معلمان را تحت تاثیر قرار می دهد.

کارشناسان بهداشت جهانی سلامت فكر و روان را قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب تعریف نموده اند (هنرپروران، 1386).

بسیاری از تحقیقات وجود رابطه بین ابعاد شخصیت و سلامت روانی را مورد تایید قرار داده اند.در چند بررسی معلوم شد كه برونگرایی به صورت مثبت با سلامت روانی و هیجانی فرد ارتباط دارد. در حالی كه روان رنجور خویی ارتباط منفی با سلامت افراد دارد ( كوستا[7] و مك گری، 1984، واتسون[8]، كلارك[9]، مك اینتایر[10] و هامیكر[11]،1992 به نقل از شولتز، 1387).

از طرف دیگر تجربه  ی استرس، به ویژه منابع استرس منفی و سطح بالا، نیز سلامت روانی افراد را به مخاطره می اندازد( استورا، 1386). همچنین استرس تجربه شده باعث برخی عملكردهای نامناسب روانی می شود بدین معنا كه اثرات منفی عواملی از قبیل اضطراب، افسردگی و كاهش عزت نفس را تشدید می نماید و به طور غیرمستقیم بر بهداشت روانی تاثیر می گذارد ( مازلاك،2001 به نقل از مهاجر، 1386)، بدین ترتیب مسئله اصلی این پژوهش بررسی رابطه عاملهای شخصیتی مداخله گر و استرس تجربه شده با سلامت روانی معلمان در شهر تبریز است.

2-1- اهمیت و ضرورت مسئله

در جوامع امروزی نقش و اهمیت آموزش و پرورش به عنوان یكی از نهادهای  اساسی هر جامعه ای بر همگان واضح و آشكار است و این امر، بسیار بدیهی است كه یكی از اركان اصلی آموزش و پرورش هر جامعه معلمان هستند. بدون وجود معلمان نمی تواند معنا و مفهومی داشته باشد و نظام آموزش و پرورش هر جامعه ای برای رشد و بالندگی خود نیازمند معلمان كارآمد و اثر بخش می باشد، بنابراین تعلیم و تربیت سالم، پویا و معتدل ارتباط تنگاتنگی با معلمین سالم، با ارده، پرتوان و سرشار از احساس مسئولیت و تعهد  و با نشاط دارد. پس رسالت تعلیم و تربیت با وجود معلمان خسته و مضطراب، ناتوان و ناراضی زیر سوال خواهد رفت، چرا كه فشار عصبی ناخوشایند معلم باعث می گردد تا روحیه یاس  و ناامیدی بر آن مسطوره گردد و اعتماد به نفس و عزت آن خدشه دار گردد ( محمدی خواه 1378).

در این میان بررسی شخصیت معلمان و عوامل مخاطره آمیز سلامت روانی آنها از اهمیت بسزایی برخوردار است. می توان گفت كه شخصیت معلمان می تواند ارتباط موجود بین استرس . بیماری را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار داده  یا تعدیل نماید و همچنین می تواند به طور غیر مستقیم و از طریق برقراری یک زندگی سالم و منطقی ( تغذیه سالم، ورزش، خواب كافی و…) به سلامتی فرد كمك نماید( كرلینجر،1376).

در زمینه شخصیت و ارتباط آن با مولفه های سلامت، اولین پژوهش به وسیله كوستا و مك گری (1980، به نقل از پروین، 1386) نشان داد كه شادكامی با سطح بالای برونگرایی  و سطح پایین روان نژندگرایی در افراد مرتبط می باشد.

بسیاری از تحقیقات دیگر نز وجود رابطه بین ابعاد شخصیت و استرسهای تجربه شده با سلامت روانی را مورد تایید قرار داده اند. در مجموع و براساس پژوهش های موجود می توان نتیجه گرفت كه شخصیت و استرس های تجربه شده توسط هر فرد می تواند پیش بینی كننده سلامت روانی فرد باشد. معلمان نیز مانند سایر افراد جامعه تحت تاثیر شخصیت و محیط اطراف خود قرار می گیرند و از آنها تاثیر می پذیرند و متقابلا بر محیطشان نیز تاثیر می گذارند.

معلمانی كه از شخصیت انعطاف پذیر، برونگرا و مسئولیت پذیر برخوردار هستند مطمئنا از سلامت روانی برخوردار خواهند بود و برعكس معلمانی كه درونگرا و روان نژند بوده و منابع متعدد استرس را تجربه می كنند، سلامت روانی كمتری خواهند داست و این به نوبه خود در ارتباطات بین فردی، تدریس و رفتار معلمان و نهایتا در یادگیری و پیشرفت فراگیران تاثیر عمده‌ای خواهد گذاشت.

استرس، كنش وری فرد در قلمرو اجتماعی، روانشناختی، جسمانی، خانوادگی و شغلی را دچار اختلال می كند و نارضایتی شغلی، كاهش تولید، افزایش خطاها، تنزل سطح قضاوت و كندی زمان واكنش را در پی دارد. استرس براساس ایجادتغییرات روانشناختی مانند افزایش تحریک پذیری، اضطراب، تنش، حالت عصبی و ناتوانی در مهار خود، روابط اجتماعی و خانوادگی را مختل می كند و در ایفای نقش حرفه‌ای ضعف و سستی بوجود می آورد ( استورا[1]، 1386).

بنابراین هر چقدر استرس تجربه شده معلم بیشتر باشد نارضایتی شغلی، سستی در تدریس، كاهش توان جسمی، ضعف روابط اجتماعی و درك نامناسب فراگیران نیز بیشتر خواهد بود و نهایتا نتیجه این خواهد بود كه دانش آموزان مضطرب، دلسرد، كم سواد و منفعل را تحویل جامعه خواهد داد. مسلما این روند  به نفع هیچ جامعه ای نخواهد بود. تضمین آینده جامعه نیاز به معلمانی توانمند، سالم و با نشاط و دانش آموزانی فعال، پركار و جدی دارد.

با اندك تاملی در رابطه با مسائل مطرح شده و اهمیت سلامت روانی معلم، به راحتی ضرورت پرداختن به این پژوهش مشخص می گردد، به ویژه اینكه بدون سلامت روانی معلم، اساس تعلیم و تربیت دچار مشكل می شود.

از طرفی با توجه به اینكه در بین پژوهش های موجود هر سه متغیر ( رابطه ابعاد شخصیت و استرس تجربه شده با سلامت روانی معلمان) با هم مطالعه نشده است این پژوهش درصدد بررسی رابطه آنها با هم برآمده تا میزان تبین كنندگی ابعاد شخصیت و استرس تجربه شده را با سلامت روانی معلمان مورد بررسی قرار دهد.

[1] -Stora

[1] -McCrea&Jhon

[2] -neuroticism

[3] -extreversion

[4] -openness

[5] -agreeableness

[6] -conscientiousness

فهرست مطالب:

چکیده……………………………………….1

فصل اول (کلیات تحقیق):……………………………………. 2

1.1.مقدمه………………………………….. 3

2.1. بیان مسأله…………………………………….. 5

3.1. اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق…………………………………..6

4.1. اهداف تحقیق……………………………………… 8

اهداف فرعی……………………………………. 8

5.1. سؤالات تحقیق…………………………………….. 8

6.1. فرضیه‌های تحقیق……………………………………… 8

7.1. قلمرو موضوعی تحقیق……………………………………… 8

8.1. قلمرو مکانی تحقیق……………………………………… 9

9.1. قلمرو زمانی تحقیق……………………………………… 9

10.1. تعاریف واژه‌های تخصصی به‌کاررفته در تحقیق (مفهومی و عملیاتی)……….. 10

فصل دوم: ادبیات تحقیق……………………………………… 11

2-1-ارزیابی عملکرد…………………………………….. 12

2-1-1-تعریف ارزیابی عملکرد…………………………………….. 12

2-1-2- تاریخچه ارزیابی عملکرد…………………………………….. 13

2-2-ضرورت استفاده از ارزیابی عملکرد…………………………………….. 13

2-3- اهداف اصلی ارزیابی عملکرد…………………………………….. 15

2-4-نظریه‌های ارزیابی عملکرد……………………………………. 15

2-4-1- نظریه اول…………………………………….. 15

2-4-2- نظریه دوم………………………………………..16

2-4-3- نظریه سوم…………………………………………18

2-5- توابع عملکرد……………………………………. 18

2-6-روش‌های متداول ارزیابی عملکرد……………………………………. 20

2-7-مراحل انجام ارزیابی عملکرد…………………………………….. 26

2-8- شاخص‌های ارزیابی عملکرد…………………………………….. 27

2-9- تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه نوع عملکردی را باید سنجید……………… 28

2-9-1- ارزشیابی مبتنی بر ویژگی‌های فردی………………………………….. 28

2-9-2-ارزشیابی مبتنی بر رفتار…………………………………….. 29

2-9-3- ارزشیابی نتیجه گرا …………………………………….29

2-10-معیارهای ارزیابی عملکرد…………………………………….. 30

2-11- مسائل و مشکلات ارزیابی عملکرد…………………………………….. 31

2-12- عوامل مؤثر در تعیین نوع سیستم ارزیابی……………………………… 32

2-12-1- اندازه سازمان……………………………………… 32

2-12-2- پویایی سازمان……………………………………… 32

2-12-3-سطوح مختلف در سلسله‌مراتب………………………………………. 33

2-13-دیدگاه‌های سنتی و نوین در ارزیابی عملکرد…………………………….. 33

2-14- اصول ارزشیابی عملکرد در اسلام…………………………………….. 35

2-15- بررسی مدل‌ها و شاخص‌های ارزیابی عملکرد…………………………. 35

2-15-1-مدل عثمان اسماعیل و همکارانش (2011)………………………….. 35

2-15-2- مدل گریگرودیس و همکارانش (2012)……………………………… 38

2-15-3-مدل اولمستد و همکارانش (2012)………………………………… 39

2-16-4- مدل نادری و همکارانش (1389)…………………………………. 40

2-16-4- مدل قادری و همکارانش (1389)………………………………….. 41

2-16-4- مدل مصدق خواه و همکارانش (1390)……………………………. 42

2-17- مروری بر مطالعات انجام‌شده در داخل و خارج کشور……………. 43

2-18- جمع‌بندی و ارائه مدل مفهومی تحقیق………………………………. 44

فصل سوم (روش‌شناسی تحقیق)…………………………………….. 46

3-1 مقدمه…………………………………….. 47

 

 

3-2 روش تحقیق……………………………………… 47

3-3 روش‌های گردآوری اطلاعات………………………………………. 48

3-4 روایی و پایایی ابزار اندازه‌گیری تحقیق……………………………… 49

3-5 جامعه آماری……………………………………… 50

3-6 حجم نمونه و روش نمونه‌گیری……………………………………… 50

3-7 روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها …………………………………….51

فصل چهارم (تجزیه‌وتحلیل داده‌ها)…………………………………….. 52

4-1 مقدمه…………………………………….. 53

4-2 آمار توصیفی……………………………………… 53

4-3 آمار استنباطی……………………………………… 56

4-3-1 آزمون t-test برای فرضیات تحقیق……………………………………… 56

4-3-2 آزمون ANOVA………………………………………

4-3-2-1 تعداد کارکنان زیرمجموعۀ مدیر…………………………………….. 65

4-3-2-2 سابقۀ عهده‌دار بودن سمت مدیریت………………………………. 65

فصل پنجم (نتیجه‌گیری و ارائۀ پیشنهادات)…………………………………66

5-1 مقدمه…………………………………….. 67

5-2 نتیجه‌گیری از فرضیات……………………………………… 67

5-3 نتیجه‌گیری و پیشنهادهای مبتنی بر فرضیات……………………. 71

5-4 پیشنهادات برای پژوهش‌های آتی…………………………………. 71

5-5 موانع و محدودیت‌های تحقیق……………………………………… 72

منابع فارسی مورداستفاده…………………………………….73

فهرست منابع انگلیسی……………………………………… 78

ضمائم……………………………………. 80

پیوست الف) نمونه پرسش‌نامه پژوهش……………………… 81

نمونه پرسش‌نامه پژوهش……………………………………… 81

پیوست ب) خروجی‌های نرم‌افزارهای SPSS و MINITAB………………

چکیده انگلیسی………………………………………..95

چکیده:

ارزیابی عملکرد به‌عنوان یک ارزیابی دوره‌ای، رسمی و اغلب مکتوب از عملکرد شغلی کارکنان است که به‌منظور دستیابی به اهداف مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد. شناخت کارکنان ساعی و اعطای پاداش به آن‌ ها، ایجاد انگیزه برای بهبود عملکرد آنان و سایر کارکنان، ازجمله علل اصلی ارزیابی عملکرد می‌باشد. درگذشته مدیران، ارزیابی عملکرد را فقط به‌منظور کنترل فعالیت‌های کارکنان انجام می‌دادند، درحالی‌که امروزه جنبه راهنمایی و ارشادی این عمل، اهمیت بیشتری یافته است. هدف اصلی از ارزیابی عملکرد این است که اطلاعات ضروری درباره نیروهای شاغل در سازمان جمع‌ آوری و در دسترس مدیران قرار گیرد تا آن‌ ها بتوانند تصمیمات بجا و لازم را در جهت بالا بردن ارتقاء کمی و کیفی کارکنان اتخاذ نمایند.

در این پژوهش به بررسی شاخص‌های ارزیابی عملکرد کارکنان و مدیران در اداره گمرک شهید رجائی بندرعباس پرداختیم. بررسی‌ها نشان داد که شاخص‌های ارزیابی عملکرد کارکنان و مدیران آن اداره از کارآمدی مناسب برخوردار نیست. در ادامه شاخص‌هایی در ابعاد مختلف جهت ارزیابی عملکرد کارکنان و مدیران شناسایی‌شده و به کمک آزمون T به بررسی کارآمدی آن شاخص‌ها پرداختیم. نتایج حاکی از آن است که تمامی شاخص‌های استخراج‌شده جهت ارزیابی عملکرد کارکنان و مدیران مناسب و کارآمد می‌باشد. در ادامه به کمک آزمون تحلیل واریانس به بررسی تأثیر متغیرهای جمعیت شناختی پرداخته و وضعیت این متغیرها نیز درنتیجه تحقیق کنترل شد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

محیط رقابتی جدید، مدیران و رهبران سازمان‌ها را وادار کرده تا به دنیای خارج نظر افکنده و قوانین حیاتی شغل خود را درک کنند و در ورای آن به دنبال راهی برای رشد و رونق سازمان خود باشند. آلوین تافلر در کتاب شوک آینده به‌درستی بیان می‌کند که تغییر فرایندی است که بر تمام زندگی ما سایه افکنده، پس بسیار مهم است که آن را از نزدیک موردبررسی قرار دهیم. (رنگریز – عظیمی، ۱۳۸۷؛ ص ۲)

معیار سنجش موفقیت هر سازمان، میزان مطلوبیت عملکرد کارکنان آن سازمان می‌باشد؛ بنابراین برای سنجش موفقیت سازمان‌ها به نفع نظام‌های منابع انسانی مترقی هست که بتوانند با ارائه راهکارهای مناسب و ایجاد هماهنگی لازم بین اهداف سازمان و اهداف کارکنان، بر بهره‌وری کل مجموعه بیفزاید و سازمان را دررسیدن به اهداف خود هر چه بیشتر یاری نموده و به‌پیش ببرند، با توجه به دیدگاه فوق نظام‌های اداری سنتی که صرفاّ به ارزیابی و سنجش عملکرد با دیدگاه تنبیهی می‌پردازند، عملاً از کارایی لازم جهت ایفای نقش در جهان امروزی برخوردار نیستند (ابیلی، ۱۳۸۲، ص ۲۵).

محیط کاری‌ای اثربخش محیطی است که در آن کارکنان، نیروی محرکه اصلی به شماره می‌آیند، ازاین‌رو امروزه توانمندسازی ظرفیت‌های بالقوه برای بهره‌برداری از سرچشمه توانائی‌های انسانی، اصلی مسلم در سازمان‌های تولید، توزیعی و خدماتی تلقی می‌شود تا این نیروی بالقوه مهار و هدایت گردد. کارکنان توانمند به سازمان خود به نحو شایسته نفع می‌رسانند، آن‌ ها زندگی و مشاغل خود را هدفمند می‌پندارند و این تلقی آن‌ ها منجر به بهسازی مستمر در سیستم‌ها و نظام کاری می‌گردد (سیدجوادین، ۱۳۸۲، ص ۳۲).

واقعیت این است که اگر در سازمان‌ها از وجود انسان‌های خلاق، دانش گرا، فرصت شناس و تبیین‌گر مسائل بی‌بهره باشیم بسیاری از فرصت‌ها و موقعیت‌ها را از دست خواهیم داد، برای رسیدن به هدف جهانی‌شدن و یا حتی ماندن در این سطح پرورش و جایگزینی نیروهای جدید به‌منظور ادامه راه رشد و ترقی الزامی است و آینده متعلق کسانی است که به آن برنامه و هدف دارند (اسماعیل‌زاده، ۱۳۸۹، ص ۵۵).

سازمان‌ها اصولاً به‌منظور رسیدن به هدف‌هایی ایجاد گردیده‌اند که میزان موفقیت آن‌ ها در دستیابی به این هدف‌ها هم ارتباط مستقیم با نحوه عملکرد کارکنان دارد، بنابراین ارزیابی کارکنان و عملکردشان در مدیریت منابع انسانی، از جایگاه مهمی برخوردار است. ارزیابی کارکنان مقدماتی دارد که بی‌توجهی به این مقدمات جز نتایج منفی بازده دیگری به همراه نخواهد داشت ولی در میان این مقدمات، توجه به انسان و خصوصیات وی بسیار مهم است و شاید بتوان گفت که در بسیاری از موارد، عملکرد انسان نتیجه و بازده خصوصیات، روحیات و طرز نگرش او از جهان، یعنی طبیعت و ماورای آن است. ازاین‌رو، بسیاری از بزرگان بر این عقیده‌اند که زندگی مادی، درواقع میدان آزمایش است و تنها وسیله تشخیص میزان شایستگی انسان است (ابطحی، ۱۳۸۱، ص ۲۵۵).

 بر این اساس و به‌منظور ارتقاء سیستم ارزیابی عملکرد، در این تحقیق به دنبال به‌روزرسانی سیستم ارزیابی عملکرد کارکنان در اداره گمرک شهید رجائی بندرعباس می‌باشیم.

2-1- بیان مسأله

یکی از مهم‌ترین ارکان اداره هر نظام که موجبات ارتقای کمی و کیفی سطح خدمات ارائه‌شده توسط آن نظام را فراهم می‌آورد نظارت و ارزیابی مستمر آن است؛ زیرا به کمک ارزیابی مستمر می‌توان با شناسایی نقاط قوت و ضعف خدمات ارائه‌شده به‌سرعت مشکلات موجود را شناسایی و رفع نمود. سازمان‌هایی که عملکرد سرمایه انسانی خود را به نحو مطلوبی مدیریت می‌کنند، تعالی و توسعه‌سازمانی را به ارمغان می‌آورند. درواقع، سازمان‌هایی توانایی رشد و توسعه دارند که مستمراً عملکرد کارکنان خود را توسعه دهند و برای دستیابی به چنین هدفی، باید شایستگی‌های حرفه‌ای کارکنان را ارتقاء دهند. (طبیبی، ۱۳۸۳).

 منظور از ارزیابی عملکرد فرایندی است که به‌وسیله آن کار کارکنان در فواصلی معین و به‌طور رسمی موردبررسی و سنجش قرار می‌گیرند (سعادت ۷۹).

که شامل پیامدهای زیر است: ۱- بهبود عملکرد؛ ۲-شناخت نیازهای آموزشی و بهسازی نیروی انسانی؛ ۳- فراهم نمودن مبنایی برای پاداش‌ها و انگیزش می‌باشد (Feeg, ۱۹۹۹).

هدف اصلی ارزشیابی عملکرد تحریک و انگیزش کارکنان برای انجام وظایف محوله در جهت اجرای رسالت سازمان است. ارتقاءها، وظایف محوله، انتخاب برای آموزش و افزایش حقوق بر اساس ارزشیابی می‌تواند این انگیزش را تحریک نماید (Swansburg & Swansburg, ۲۰۰۲)

شاید هیچ‌یک از وظایف مدیران دشوارتر از ارزشیابی عملکرد زیردستان نباشد، به‌هرحال فرایند ارزشیابی عملکرد یکی از ویژگی‌های دنیای حرفه‌ای امروز است که می‌تواند به ایجاد نیروی کاری مؤثر کمک کند. (Ashish & Zachary, ۲۰۰۴)

 در بیشتر سازمان‌های کشور و همچنین در سازمان موردمطالعه (گمرک شهید رجایی بندرعباس) بیش از یک دهه است که سنجش عملکرد با عنوان ارزشیابی عملکرد، سالیانه یک‌مرتبه به‌صورت یک فرم ارزشیابی در اختیار کارکنان قرار می‌گیرد و کارکنان پس از تکمیل، آن را تحویل کارگزینی می‌نمایند و بعد از تعیین نمرات، پیرابندها بایگانی می‌گردد. با توجه به اینکه ارزشیابی انجام‌شده هیچ رغبتی در کارکنان در جهت پیشرفت شغلی در جهت اعتلای اهداف سازمانی ایجاد نمی‌کند؛ بنابراین پژوهشگر در نظر دارد تحقیقی جهت تعیین و بازنگری مهم‌ترین شاخص‌های سنجش عملکرد کارکنان گمرک شهید رجایی ارائه نماید. بر این اساس سؤال اصلی تحقیق این است که شاخص‌های اصلی ارزیابی عملکرد (کارکنان، مدیریان) در گمرک شهید رجایی بندرعباس چیست؟

3-1- اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق

ارزشیابی عملکرد طی چند دهه گذشته ازجمله بحث آفرین‌ترین خدمات پرسنلی و فعالیت‌های مدیریتی بوده و موضوع تحقیقات گسترده قرارگرفته است. تعاریف مختلف و متنوع می‌تواند به گستره دانش آدمی از مفهوم و حیطه عمل یک موضوع یا مبحث بیفزاید. لذا ما به تعریفی از ارزشیابی در مدیریت اشاره می‌کنیم:

در مدیریت، ارزشیابی به معنی ارزش نسبی پدیده‌ها که با به‌کارگیری معیارهای معین موردسنجش قرار می‌گیرد. وردر و دیویس معتقدند ارزشیابی عملکرد فرایندی است که عملکرد شاغل با آن اندازه‌گیری می‌شود و هنگامی‌که درست انجام شود، کارکنان، سرپرستان، مدیران و نهایتاً سازمان از آن بهره‌مند خواهد شد (. (Werther, ۱۹۹۵

یک سیستم ارزشیابی عملکرد روا و پایا باید اطلاعاتی درباره نقاط قوت و ضعف و نیازهای فرد ارزشیابی شونده برای مدیران و همچنین برای فردی که مورد ارزشیابی قرارگرفته، فراهم کند. اگر این اطلاعات در جهت تقویت نقاط قوت ارزشیابی شونده و برنامه‌ریزی برای فراهم کردن پیشرفت در زمینه‌هایی که نیاز است مورداستفاده قرار گیرد، می‌تواند باعث بهبود عملکرد، انگیزش و بهره‌وری شود (Mani, ۲۰۰۲).

ارزیابی عملکرد ازجمله ابزارها و وسایل مؤثر مدیریت منابع انسانی است که با به‌کارگیری صحیح این ابزار نه‌تنها هدف‌ها و مأموریت‌های سازمان با کارایی مطلوب تحقق می‌یابد بلکه منافع کارکنان و جامعه نیز تأمین می‌گردد (جعفری، برونی، حسام امیری، ۲۰۰۹).

 لانجر و نیکودیم (۱۹۹۶)، بیان کرده‌اند که سیستم ارزشیابی عملکرد؛ الف- بازخورد عملکردی مشخصی را برای بهبود عملکرد کارکنان فراهم می‌آورد، ب- الزامات کارآموزی کارمند را معین می‌کند ج- زمینه توسعه کارکنان را فراهم و