1-1- تبیین مسأله ی پژوهش و اهمیت  آن……………………………………………………………………………………………………….1

1-1-1کلیدواژه ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………2          1-2-اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………..3

1-3- پرسش ها و فرضیه ها……………………………………………………………………………………………………………………….4

1-3-1پرسش ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………4

1-3-2-فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………………………………………..4

1-4- روش تحقیق و مراحل آن………………………………………………………………………………………………………………….4

1-5- معرفی و بررسی گزیده ای از منابع……………………………………………………………………………………………………5

1-5-1- کتاب های خاطرات و سرگذشت نامه……………………………………………………………………………………………6

1-5-2-منابع تاریخی…………………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-5-2-تحقیقات تاریخی…………………………………………………………………………………………………………………………….9

 

فصل دوم: حضور اسماعیلیان در ایران از ابتدا تا آغاز انقلاب مشروطه1285ش/1906م

2-1-آغاز دعوت اسماعیلیان در ایران و اولین داعیان آن ها……………………………………………………………………..14

2-2- دعوت جدید……………………………………………………………………………………………………………………………………..16

2-2-1 – نزاریان و قلعه نشینی………………………………………………………………………………………………………………..18

2-2-2حکمرانان اسماعیلی نزاری در الموت(483-654/1090-1256) و وضعیت اجتماعی اسماعیلیان آن دوران………………………………………………………………………………………………………………………………………………..19

2-2-3-فدائیان اسماعیلی……………………………………………………………………………………………………………….22

2-2-4- حمله مغول و فتح قلاع اسماعیلیه …………………………………………………………………………………….23

2-2-5-دوران اختفاء مجدد اسماعیلیان…………………………………………………………………………………………..24

2-2-6-دوران احیای انجدان………………………………………………………………………………………………………………26

2-2-7-امامان اسماعیلی که در ایران حکومت کردند………………………………………………………………………..28

2-2-8-حکومت امامان اسماعیلی در مرکز ایران………………………………………………………………………………..28

2-2-8-1-حکومت و شورش آقاخان محلاتی(آقاخان اول) در کرمان………………………………………………..31

2-2-8-2-مسئله بازگشت آقاخان به ایران…………………………………………………………………………………………34

2-2-8-3-اسماعیلیان ایران پس از رفتن آقاخان اول به هند……………………………………………………………36

2-2-9-آقاخان دوم (آقاعلی شاه)……………………………………………………………………………………………………….37

2-2-10-بررسی مقایسه ای ائمه اسماعیلیان قاسم شاهی و محمدشاهی………………………………………………… 38

 

 فصل سوم: اسماعیلیان ایران از آغاز مشروطه تا پایان پهلوی اول1285-1320ش/1906-1942م

3-1-آقاخان سوم…………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

3-1-1-شخصیت سیاسی آقاخان سوم…………………………………………………………………………………………………………41

3-1-2-آقاخان سوم و رابطه او با انگلیس……………………………………………………………………………………………………..42

3-1-3-آقاخان سوم و رابطه او با ایران………………………………………………………………………………………………………….43

3-1-4-آقاخان ها و لذائذ دنیوی…………………………………………………………………………………………………………………….44

3-1-5-قانون1905م آقاخان

 سوم……………………………………………………………………………………………………………………45

3-1-6-سیاست تجددگرایی آقاخان سوم در ایران………………………………………………………………………………………….47

3-2- وضعیت رهبری اسماعیلیان ایران…………………………………………………………………………………………………………….48

3-3-جماعت خانه………………………………………………………………………………………………………………………………………………50

3-4-مدارس اسماعیلیان…………………………………………………………………………………………………………………………………….51

3-5- آئین ها و مراسم  اسماعیلیان…………………………………………………………………………………………………………………..54

3-6- روابط اسماعیلیان………………………………………………………………………………………………………………………………………57

3-6-1- رابطه اسماعیلیان ایران با یکدیگر………………………………………………………………………………………………………..59

3-6-2-رابطه اسماعیلیان ایران با اثنی عشری های ایران………………………………………………………………………………. 60

3-6-3-رابطه اسماعیلیان ایران با اسماعیلیان خارج از ایران…………………………………………………………………………..61

3-7-اسماعیلیان و احکام دینی…………………………………………………………………………………………………………………………61

 

 فصل چهارم :وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از ابتدای دوران پهلوی دوم تا آغاز انقلاب اسلامی ایران 1320-1357 ش/ 1942-1979م

4-1-آقاخان سوم و رابطه او با پهلوی دوم……………………………………………………………………………………………………64

4-2-سال های پایانی امامت آقاخان سوم و نزاع برسر جانشینی او……………………………………………………………..64

4-3-آقاخان چهارم ………………………………………………………………………………………………………………………………………67

4-3-1-آقاخان چهارم و رابطه او با دولت پهلوی…………………………………………………………………………………………68

4-3-2-شبکه توسعه آقاخان………………………………………………………………………………………………………………………..70

4-4-وضعیت رهبری اسماعیلیان ایران…………………………………………………………………………………………………………71

4-4-1-دو کمیته در ایران جهت رسیدگی به امور اسماعیلیان …………………………………………………………………..72

4-4-2-آموزش مذهبی اسماعیلیان……………………………………………………………………………………………………………….73

4-5- فرقه های فرعی اسماعیلیان ایران در دوره معاصر………………………………………………………………………………74

4-5-1-مرادمیرزائی………………………………………………………………………………………………………………………………………..74

4-5-2-طرفداران تیمسار شاه خلیلی……………………………………………………………………………………………………………74

4-6- جشن ها و اعیاد اسماعیلیان………………………………………………………………………………………………………………..77

4-6-1-اعیاد اسلامی……………………………………………………………………………………………………………………………………..77

4-6-2-اعیادشیعیان……………………………………………………………………………………………………………………………………..77

4-6-3- اعیاد اسماعیلیان……………………………………………………………………………………………………………………………..78

4-7-شهرها و روستاهای محل سکونت اسماعیلیان در ایران………………………………………………………………………..78

4-7-1-اسماعیلیان شهرها و روستاهای مرکزی ایران………………………………………………………………………………….78

4-7-2-اسماعیلیان جنوب ایران………………………………………………………………………………………………………………….. 80

4-7-3- اسماعیلیان استان خراسان………………………………………………………………………………………………………………84

4-8 نتیجه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 88

ضمائم

جدول شماره 1، فهرست اسامی امامان اسماعیلی که در ایران امامت کردند……………………………………………….90

جدول شماره 2، فهرست اسامی امامان نزاری قاسم شاهی……………………………………………………………………………91

نقشه شماره 1، محل های سکونت اسماعیلی ها در ایران…………………………………………………………………………….

چکیده

پس از خروج آقاخان محلاتی(آقاخان اول ) از ایران ، وضعیت رهبری اسماعیلیان در ایران ، با چالش های بسیاری روبه رو شد . در این دوران اسماعیلیان ایران  ، در جمعیت اثنی عشری ها مستحیل گشتند ،  و عده ای با تقیه کردن به زندگی خود ادامه دادند .از زمان آقاخان سوم با تصویب قانون 1905م ، جامعه اسماعیلی ایران به سمت یافتن هویت ، گام های اساسی برداشتند .در نتیجه این قانون اسماعیلیان خود را از اثنی عشری ها جدا کردند و به عنوان جامعه ای مستقل عمل کردند. این زمان ، با ساخت مدارس جهت علم آموزی ، وساخت جماعت خانه ها جهت انجام اعمال عبادی ، همراه بود. آقاخان سوم برای رسیدگی به امور اسماعیلیان در ایران ، از طرف خود نماینده هایی را به ایران فرستاد ، بعضی از این نماینده ها ، ادعای رهبری می کردند و با گرویدن تعدادی از اسماعیلیان به آن ها فرقه های فرعی دیگری در ایران ، تشکیل شد . زمان آقاخان چهارم ، اسماعیلیان با شدت بسیاری به سمت پیشرفت ، حرکت کردند .آقاخان چهارم با تأسیس شبکه توسعه آقاخان ، به پیشرفت اسماعیلیان ایران و جهان کمک های شایانی کرد . او به علم آموزی و مدرن کردن اسماعیلیان تأکید داشت . در نتیجه این تأکید اسماعیلیان زیادی به خارج از کشور مهاجرت کردند و اسماعیلیان روستاهای ایران به شهرها رفتند تا کسب علم کنند. آقاخان چهارم با تشکیل کمیته هایی در ایران ، کنترل اسماعیلیان این کشور را در دست نمایندگان خود قرار داد.

این تحقیق بر آن است تا حول محورهای ذیل :

-حضور اجتماعی  اسماعیلیان در ایران از  ابتدا تا آغاز انقلاب مشروطه 1285ش/1906م.

-وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از آغاز مشروطه تا پایان پهلوی اول 1285-1320ش/1906-1942م.

-وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از ابتدای دوران پهلوی دوم تا آغاز انقلاب اسلامی ایران 1320-1357ش/1942-1979م، وضعیت اسماعیلیان ایران در دوره مورد بحث را بر اساس منابع اصلی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

مقدمه

از زمان حضور اولین اسماعیلیان در ایران تا دوران معاصر ، این جماعت وضعیت اجتماعی پرفراز و نشیبی را طی کرده اند . به علت زندگی همراه با تقیه اسماعیلیان در بیشتر ادوار تاریخی خود ، مطالعه وضعیت اجتماعی آنها در این دوران ، بسیار سخت می نماید . اسماعیلیان نزاری قاسم شاهی که در ایران زندگی می کنند تاکنون دارای چهل و نه امام بوده اند که از نوزدهمین تا چهل و ششمین امام آنان در ایران ، امامت کردند.اولین داعیان اسماعیلی در ایران در سده سوم فعالیت خود را در غرب و شمال غرب ایران  آغاز کردند. به زودی دامنه فعالیت آنان تا شرق ایران و خراسان کشیده شد . در این زمان نمونه هایی از برخورد بین اسماعیلیان و اثنی عشری ها ثبت شده است و در نهایت منجر به قتل تعدادی از اسماعیلیان گشته است . تا قبل از تشکیل دولت نزاری الموت در ایران ، زندگی اسماعیلیان همراه با محافظه کاری و تقیه بود . با قیام حسن صباح و فتح الموت در سال 483ق ، دوره جدیدی از تاریخ اسماعیلیان آغاز شد

مقدمه

 

…………………………………………………………………………………………………………………………

 

1

 

  فصل اول: كلیات پژوهش

 

  1-1- بیان مسأله

 

………………………………………………………………………………………………………

 

4

 

  1-2- اهمیت موضوع تحقیق    ………………………………………

 

…………………………………………….

 

5

 

  1-3- اهداف‌ تحقیق     ……………………………………..

 

…………………………………………………………..

 

6

 

  1-4- پرسش های اصلی    ……………………………..

 

…………………………………………………………..

 

7

 

  1-5- فرضیه های اصلی    …………………………..

 

…………………………………………………………..

 

7

 

  1-6- پیشینه تحقیق    …………………………………….

 

………………………………………………………….

 

7

 

  1-7- قلمرو تحقیق

 

………………………………………………………………………………………………..

 

9

 

  1-8- مراحل انجام کار و روش تحقیق

 

………………………………………………………………..

 

10

 

     1-8-1- روش تحقیق   ……………………………..

 

…………………………………………………….

 

10

 

     1-8-2- جامعه آماری    ……………………………

 

…………………………………………………

 

10

 

     1-8-3- روش نمونه‌گیری   …………………………..

 

………………………………………………….

 

10

 

     1-8-4- شیوه گردآوری اطلاعات  ……………………………………………………….

 

……………

 

11

 

     1-8-5- ابزارهای گردآوری اطلاعات  …    ………………………………………….

 

1-8-6- شیوه‌های تجزیه و تحلیل یافته‌ها  ………………………………………….

………………..11

 

………………..12

 

 

         1-8-6-1 روایی (اعتبار) ابزار سنجش   ……………………………………..

 

……………………..

 

12

 

         1-8-6-2- پایایی ابزارسنجش………………………..

 

…………………………………………….

 

12

 

  1-9- محدودیت‌های پژوهش………………………………………

 

…………………………………………….

 

13

 

  فصل دوم: چارچوب نظری پژوهش

 

  مقدمه

 

…………………………………………………………………………………………………………………..

 

15

 

  2-1- مفاهیم، اصطلاحات و انواع گردشگری……………………………….

 

…………………………………

 

16

 

     2-1-1- تعریف واژه توریست، توریسم…………………………………..

 

…………………………………

 

16

 

     2-1-2- سیر تحول تاریخی مفهوم توریسم………………………..

 

……………………………….

 

18

 

     2-1-3- هستی شناسی توریست و توریسم  ……………………………………………………………………………19

 

    2-1-4- طبقه بندی انواع توریسم……………………………………………………………………………………………..19

 

       2-1-4-1- انواع گردشگری از چند دیدگاه…………………………………………………………………………..20

 

  2-2- تعاریف جنگ، انواع، انگیزه ها و جنگ تحمیلی………………………………………………………………….27

 

    2-2-1- چند دیدگاه درباره مفهوم جنگ…………………………………………………………………………………..27

 

    2-2-2- انواع جنگ ………………………………………………………………………………………………………………..28

 

    2-2-3- انگیزه های مادی و معنوی در جنگ(جنگ تحمیلی)…………………………………………………….28

 

    2-2-4- نگاهی بر جنگ تحمیلی یا دفاع مقدس……………………………………………………………………….29

 

  2-3- رابطه میان جنگ و گردشگری جنگ……………………………………………………………………………………30

 

     2-3-1- انواع گردشگری مرتبط با گردشگری جنگ…………………………………………………………………31

 

         2-3-1-1- گردشگری آموزشی…………………………………………………………………………………………..31

 

         2-3-1-2- گردشگری فرهنگی…………………………………………………………………………………………..32

 

2-3-1-3- گردشگری میراث…………………………………………………………………………………………….32

2-3-1-4- گردشگری علایق خاص………………………………………………………………………………….33

2-3-1-5- گردشگری سیاه……………………………………………………………………………………………….34

2-3-1-6- گردشگری مکان های سیاه………………………………………………………………………………35

 

2-3-1-7- گردشگری مرگ………………………………………………………………………………………………36

2-3-1-8- گردشگری میراث بیرحمی و قساوت……………………………………………………………….39

2-3-1-9- گردشگری جنگ……………………………………………………………………………………………..40

2-3-1-10- گردشگری میدان جنگ…………………………………………………………………………………42

2-3-1-10-1- کارکرد میادین جنگ………………………………………………………………………………43

2-3-1-10-2- تیپ شناسی مسافران میادین جنگ………………………………………………………..45

2-3-2- رویکردهای گردشگری جنگ……………………………………………………………………………….46

2-3-3- عرضه و تقاضای گردشگری سیاه(جنگ)……………………………………………………………..48

2-3-3-1- طیف بندی محصولات گردشگری سیاه(گستره عرضه)………………………………..48

2-3-3-2- عوامل محرک گردشگری سیاه……………………………………………………………………51

2-3-3-2-1- ارزش های فرهنگی…………………………………………………………………………….52

2-3-3-2-2- تقدیس……………………………………………………………………………………………….53

2-3-3-2-3- مشخص شدن(برجسته سازی)…………………………………………………………….53

2-3-3-2-4- هویت…………………………………………………………………………………………………53

2-3-3-2-5- آموزش و اکتشاف……………………………………………………………………………….54

2-3-3-2-6- علاقه تاریخی……………………………………………………………………………………..55

2-3-3-2-7- میراث…………………………………………………………………………………………………55

2-3-3-2-8- احساس غربت……………………………………………………………………………………56

2-3-3-2-9- خاطره و یادمان…………………………………………………………………………………..56

2-3-3-2-10- کنجکاوی………………………………………………………………………………………….57

2-3-3-2-11- موقعیت…………………………………………………………………………………………….57

2-3-3-2-12- رسانه……………………………………………………………………………………………….58

      2-3-4- عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری جنگ……………………………………………………………..60

 

  2-4- نگاهی کوتاه به تاریخچه گردشگری در جهان……………………………………………………………….64

 

2-5-تاریخچه گردشگری در ایران………………………………………………………………………………………….66

2-5-1- زمینه تأسیس نهادها و ساختار اداری گردشگری در ایران………………………………………69

2-6- تاریخچه گردشگری جنگ در جهان………………………………………………………………………………71

     2-6-1- مقاصدمعروف گردشگری جنگ در جهان………………………………………………………………73

 

       2-6-1-1- گردشگری جنگ در فرانسه……………………………………………………………………………74

 

       2-6-1-2- گردشگری جنگ دربلژیک……………………………………………………………………………..77

 

       2-6-1-3- گردشگری جنگ در ترکیه……………………………………………………………………………..87

 

       2-6-1-4- گردشگری جنگ در روسیه……….. …………………………………………………………………89

 

2-6-1-5- گردشگری جنگ در ژاپن……………………………………………………………………………….94

  2-7- راهیان نور،مقدمه ای برای گردشگری جنگ در ایران……………………………………………………..98

 

     2-7-1- اهداف راهیان نور…………………………………………………………………………………………………99

 

2-7-2- تفاوت راهیان نور و گردشگری جنگ…………………………………………………………………100

  فصل سوم: ویژگی‌های جغرافیایی استان خوزستان

 

  مقدمه ……………………………………………………………………………………………………..102

 

  3-1- ویژگی های جغرافیای طبیعی …………………………………………………………………………………103

 

     3-1-1- موقعیت محدوده جغرافیایی……………………………………………………………………………103

 

     3-1-2- زمین‌شناسی ……………………………………………………………………………………………………103

 

     3-1-3- توپوگرافی………………………………………………………………………………………………………104

 

     3-1-4- اقلیم……………………………………………………………………………………………………………….104

 

     3-1-5- باد………………………………………………………………………………………………………………….105

 

     3-1-6- منابع آب……………………………………………………………………………………………………….106

 

3-1-7- خاک شناسی……………………………………………………………………………………………………106

     3-1-8- پوشش گیاهی …………………………………………………………………………………………………107

 

     3-1-9- حیات جانوری ………………………………………………………………………………………………..108

 

  3-2- ویژگی‌های جغرافیای انسانی …………………………………………………………………………………….109

 

     3-2-1- سابقه تاریخی استان خوزستان…………………………………………………………………………..109

 

     3-2-2- وجه تسمیه نام خوزستان…………………………………. ……………………………………………..109

 

3-2-3- مطالعات تقسیمات سیاسی استان خوزستان………………………………………………………..109

     3-2-4- ویژگی‌های اجتماعی(جمعیتی)…………………………………………………………………………..110

 

       3-2-4-1- ویژگی های جمعیتی………………………………………………………………………………….110

 

          3-2-4-1-1- تراکم جمعیت ………………………………………………………………………………….112

 

          3-2-4-1-2- ساختار سنی وجنسی جمعیت استان …………………………………………………112

 

3-2-4-1-3- سواد…………………………………………………………………………………………………112

       3-2-4-2- شاخصه های اشتغال………………………………………………………………………………….113

 

     3-2-5- ساختار اقتصادی……………………………………………………………………………………………….113

 

3-3- طبقه بندی جاذبه های گردشگری استان خوزستان……………………………………………………..114

3-3-1- جاذبه های طبیعی………………………………………………………………………………………………..115

3-3-2- جاذبه های انسانی ……………………………………………………………………………………………118

3-3-2-1- قلعه های تاریخی…………………………………………………………………………………………120

3-3-2-2- حمام های تاریخی……………………………………………………………………………………….123

3-3-2-3- کاروانسراها…………………………………………………………………………………………………..124

3-3-2-4- مکان های تاریخی…………………………………………………………………………………………125

3-3-2-5- پل های باستانی……………………………………………………………………………………………..129

3-3-2-6- مساجد تاریخی………………………………………………………………………………………………130

3-3-2-7- آرامگاه ها و زیارتگاه ها…………………………………………………………………………………131

3-3-2-8- نقش برجسته ها……………………………………………………………………………………………..135

3-3-2-9- آسیاب های باستانی………………………………………………………………………………………..136

3-3-2-10- خانه های تاریخی………………………………………………………………………………………..137

3-3-3- جاذبه های فرهنگی گردشگری جنگ در استان خوزستان…………………………………………138

3-3-3-1- مسیرهای گردشگری جنگ در استان خوزستان………………………………………………..138

3-3-3-2- یادمان های دفاع مقدس در استان خوزستان……………………………………………………139

  فصل چهارم: تجزیه و تحلیل موضوع پژوهش

 

  مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….153

 

  4-1- یافته‌های توصیفی پژوهش……………………………………………………………………………………………..154

 

     4-1-1- جنسیت ……………………………………………………………………………………………………………….154

 

     4-1-2- وضعیت تأهل………………………………………………………………………………………………………..154

 

     4-1-3- سن پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………..155

 

     4-1-4- تحصیلات پاسخگویان……………………………………………………………………………………………156

 

     4-1-5- شغل………………………………………………………………………………………………..156

 

     4-1-6- وسیله نقلیه……………………………………………………………………………. …………………………….157

 

     4-1-7- سکونت در مناطق جنگی در حین جنگ………………………………….  ……………………………157

 

     4-1-8- اولین بازدید از مناطق جنگی کشور………………………………………………. ……………………….158

 

     4-1-9- آیا از سایر مناطق جنگی کشور بازدید کرده اید؟……………………………………………………..158

 

     4-1-10- آیا از مناطق جنگی سایر کشورها دیدن کرده اید؟…………………………………. ………….159

 

     4-1-11- آیا سابقه حضور در جبهه های جنگ داشته اید؟…. …………………………………………..159

 

     4-1-12- آیا جزء خانواده شهدا و یا جانبازان هستید؟……………………………………………………..160

 

4-2- یافته های کیفی پژوهش……………………………………………………………………………………………160

     4-2-1- ویژگی های خاص گردشگری…………………………………………………………………………..161

 

     4-2-2- نقش برنامه ریزی و آموزش در توسعه گردشگری جنگ…………. ………………………….162

 

     4-2-3- بزرگداشت آثار…………………………………………………….. ……………………………………….163

 

4-2-4- همگونی و رابطه مثلث گونه………………………………………………………………………………163

4-2-5- ابعاد بین المللی جنگ……………………………………………………………………………………….164

4-2-6- نقش بخش خصوصی در توسعه گردشگری…………………………………………………………164

4-2-7- نقش ارگان ها و نهادهای دولتی در حفظ مکان ها………………………………………………..165

4-2-8- وجود مین و سیم های خاردار در ایجاد ترس ……………………………………………………..165

4-2-9- فقدان برنامه ریزی و امکانات زیرساختی……………………………………………………………..166

4-2-10- اطلاعات علمی از سایت ها و مکان های مورد بازدید…………………………………………167

4-2-11- رونق گردشگری جنگ در بهبود وضعیت اسکان………………………………………………..167

4-2-12- ورود بازدیدکنندگان به مناطق جنگی………………………………………………………………..168

4-2-13- نقش گردشگری جنگ در توسعه اجتماعی………………………………………………………..168

4-2-14- یادآوری خاطرات جنگ………………………………………………………………………………….169

4-2-15- رضایت از سطح امکانات رفاهی و وضعیت اسکان…………………………………………….170

4-2-16- اثرات یادمان ها در ایجاد خاطره………………………………………………………………………170

4-2-17- تعداد و وضعیت یادمان ها………………………………………………………………………………171

4-2-18- انتخاب راهیان نور و تأثیر آن در افزایش معلومات گردشگران……………………………..171

4-2-19- نقش بازدید از میراث و توان های گردشگری جنگ…………………………………………..172

4-2-20- میزان تمایل برای بازدید دوباره از استان……………………………………………………………173

4-2-21- توجیه و تشویق مردم برای بازدید از مناطق جنگی……………………………………………..174

4-2-22- تغییر در نگرش نسبت به جنگ……………………………………………………………………….177

4-2-23- الویت در انتخاب جاذبه های گردشگری ایران…………………………………………………..175

4-2-24- آینده گردشگری جنگ……………………………………………………………………………………177

4-2-25- مانع اساسی توسعه گردشگری جنگ………………………………………………………………..177

  4-3- ارائه مدل مرتبط با گردشگری جنگ…………. ………………………………………………………………..179

 

  4-4- تجزیه و تحلیل SWOT ………………………………………………………………………………………………180

 

     4-4-1- استراتژی و راهبرد مناسب در مناطق جنگی استان خوزستان…………………………………184

 

4-4-2- جمع بندی تحلیل وضعیت گردشگری جنگ در استان خوزستان………………………….187

  فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها

 

  مقدمه …………………………………………………………………………………………………………..190

 

  5-1- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………….191

 

5-2- پیشنهادها …………………………………………………………………………………………………………………195

 

 

  پیوست‌ها:

 

پرسشنامه گردشگرن:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 2-1: تعاریف و چشم انداز مفهوم تاناتوریسم                                                     37

جدول 2-2: طیف منابع گردشگری سیاه                                                                    49

جدول 2-3: سایر عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری جنگ از نگاه گردشگران                       63

جدول 4-1: جنسیت گردشگران                                                                           154

جدول 4-2: وضعیت تأهل گردشگران                                                                    155

جدول 4-3: سن گردشگران                                                                                155

جدول 4-4: سطح سواد گردشگران                                                                       156

جدول 4-5: شغل بازدیدکنندگان                                                                          157

جدول 4-6: وسیله نقلیه                                                                                    157

جدول 4-7: سکونت در مناطق جنگی در حین جنگ                                                  158

جدول 4-8: اولین بازدید از مناطق جنگی جنوب کشور                                               158

جدول 4-9: بازدید از سایر مناطق جنگی کشور داشته اند؟                                           159

جدول 4-10: بازدید از مناطق جنگی سایر کشورها داشته اند؟                                       159

جدول 4-11: سابقه حضور در جبهه                                                                      160

جدول 4-12: عضو خانواده های شهدا یا جانبازان                                                      160

جدول 4-13: ویژگی های خاص گردشگری جنگ                                                     161

جدول 4-14: نقش آموزش و برنامه ریزی در توسعه گردشگری جنگ                              161

جدول 4-15: بزرگداشت آثار و نتایج جنگ در ترویج صلح                                          162

جدول 4-16: رابطه مثلث گونه صنعت گردشگری در تبدیل گردشگری جنگ به جاذبه ملی    163

جدول 4-17: ابعاد بین المللی جنگ و تأثیر در عرصه های ملی                                     163

جدول 4-18: نقش بخش در خصوصی در توسعه گردشگری                                        164

جدول 4-19: نقش دولت و نهادهای مربوطه در حفظ مکان ها                                      164

جدول 4-20: وجود مین و سیم های خاردار در ایجاد نگرانی و عدم جذب گردشگر            165

جدول 4-21: نقش فقدان امکانات زیرساختی در عدم توسعه گردشگری جنگ                   165

جدول 4-22: میزان اطلاعات علمی از سایت های جنگی مورد بازدید                              166

جدول 4-23: نقش رونق گردشگری جنگ در بهبود وضعیت اسکان گردشگران                  167

جدول 4-24: نقش ورود بازدید کنندگان در بهبودی وضعیت ساکنان منطقه                       167

جدول 4-25: نقش گردشگری جنگ در توسعه اجتماعی و فرهنگی منطقه                         168

جدول 4-26: میزان یادآوری خاطرات به عنوان انگیزه اصلی گردشگری جنگ در منطقه         169

جدول 4-27: میزان رضایت از سطح امکانات رفاهی و وضعیت گردشگران جنگ منطقه         169

جدول 4-28: میزان تأثیر احداث یادمان در ایجاد خاطره ها و حماسه ها                            170

جدول 4-29: چگونگی تعداد و وضعیت یادمان ها با توجه به تنوع سایت های جنگی           171

جدول 4-30: تأثیر انتخاب راهنمایان راهیان نور از بین رزمندگان در افزایش معلومات           172

جدول 4-31: نقش بازدید از توان های گردشگری جنگ در استمرار حافظه تاریخی ملت       172

جدول 4-32: میزان تمایل برای بازدید دوباره از استان خوزستان به عنوان مقصد گردشگری    173

جدول 4-33: میزان تشویق سایر افراد برای بازدید از مناطق جنگی جنوب                         174

جدول 4-34: میزان تغییر نگرش نسبت به جنگ پس از بازدید از مناطق جنگی جنوب          174

جدول 4-35: الویت انتخاب انگیزه برای بازدید از مناطق جنگی جنوب                            175

جدول 4-36: آینده گردشگری جنگ در مقایسه با سایر حوزه های گردشگری ایران             176

جدول 4-37: مانع اساسی توسعه گردشگری جنگ                                                     177

جدول 4-38: ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (نقاط قوت)                                             179

جدول 4-39: ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (نقاط ضعف)                                           180

جدول 4-40: ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (فرصت ها)                                           181

جدول 4-41: ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (تهدیدها)                                              182

جدول 4-42: مجموع ماتریس عوامل داخلی (نقاط قوت و ضعف)                                 182

جدول 4-43: مجموع ماتریس عوامل خارجی (فرصت ها و تهدیدها)                              182

فهرست نمودارها

نمودار 2-1: طیف منابع گردشگری سیاه

1-1 بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2

2-1 اهداف پژوهش (هدف کلی و اهداف ویژه) ……………………………………………………………………………………………. 7

3-1 سوالات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

4-1 تعاریف نظری واژه ­ها…………………………………………………………………………………………………………………………… 8

5-1 تعاریف عملی واژه ­ها…………………………………………………………………………………………………………………………… 9

6-1 محدودیت­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………….. 9

فصل دوم: زمینه و پیشینه تحقیق

1-2 چهارچوب پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………….. 11

2-2 مروری بر مطالعات انجام شده……………………………………………………………………………………………………………… 29

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

1-3 نوع پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………. 40

2-3 جامعه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………… 40

3-3 نمونه پژوهش و روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………………….. 40

4-3 مشخصات واحدهای مورد پژوهش……………………………………………………………………………………………………..  40

5-3 محیط پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………..  40

6-3 ابزار و روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………  41

7-3 تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار …………………………………………………………………………………………………………..43

8-3 روش تجزیه و تحلیل داده ­ها ………………………………………………………………………………………………………………… 44

9-3 ملاحظات اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………………………… 44

فصل چهارم: نتایج تحقیق

یافته­ های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………… 46

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته­ ها

1-5 بحث و تفسیر نتایج پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………. 57

2-5 نتیجه ­گیری نهایی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 68

3-5 کاربرد یافته­ ها و پیشنهادات برای پژوهش­های بعدی………………………………………………………………………………… 70

منابع و مآخذ

– فهرست منابع فارسی و انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………… 73

– پیوست­ها

– چکیده انگلیسی

فهرست جداول

جدول شماره (1):  توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل فردی- اجتماعی……………………………………..47

جدول شماره (2):  توزیع فراوانی وضعیت تغذیه­ای واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل درمانی………………………….49

نمودار شماره (1): توزیع فراوانی وضعیت تغذیه­ای واحدهای مورد پژوهش با بهره گرفتن از ابزار SGA………………………… 51

جدول شماره (3): توزیع فراوانی وضعیت تغذیه­ای واحدهای پژوهش با بهره گرفتن از ابزار SGA برحسب عوامل فردی-اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..52

جدول شماره (4): توزیع فراوانی بررسی وضعیت تغذیه­ای بیماران با بهره گرفتن از ابزار SGA برحسب عوامل درمانی مرتبط با وضعیت تغذیه­ای………………………………………………………………………………………………………………….54

جدول شماره (5):  برآورد ضریب رگرسیونی عوامل پیش ­بینی کننده فردی، اجتماعی مرتبط با وضعیت تغذیه­ای واحدهای مورد پژوهش بر اساس مدل­

های تعمیم یافته خطی………………………………………………………………………………………………..5

چکیده

مقدمه: سوء­تغذیه، یک اختلال تغذیه­ای ناشی از کاهش یا عدم تعادل دریافت انرژی، پروتئین، ویتامین و املاح معدنی است. از جمله بیمارانی که سوء­تغذیه انرژی- پروتئین در بین آنان شیوع بالایی دارد، مبتلایان به مراحل نهایی بیماری کلیوی می­باشند. با وجود تحقیقات زیاد در ارتباط با شیوع سوء­تغذیه در بین بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی تحت همودیالیز، تعداد اندکی از آنها به غربالگری و شناسایی سریع بیماران مبتلا به سوء­تغذیه و عوامل مرتبط با آن پرداخته­اند.

هدف: هدف از مطالعه­ حاضر، تعیین وضعیت تغذیه­ای بیماران همودیالیزی و عوامل مرتبط با آن می­باشد.

مواد و روش­ها: در این مطالعه مقطعی، 312 بیمار مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی تحت همودیالیز مراجعه کننده به مرکز آموزشی درمانی رازی به روش سرشماری انتخاب و با بهره گرفتن از ابزاری دو بخشی شامل پرسشنامه مرتبط با وضعیت تغذیه ای و مقیاس جامع ذهنی با امتیاز دیالیز- سوء تغذیه (SGA-DMS) بررسی شدند. داده ها از طریق مصاحبه با بیماران، معاینه و مرور پرونده پزشکی آنان گردآوری و با بهره گرفتن از آمار توصیفی ( فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی ( مدل­های تعمیمی یافته خطی) با در نظر گرفتن سطح معنی­داری (P<0/05) در نسخه 16، SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

نتایج: نتایج این مطالعه نشان میدهد که وضعیت تغذیه­ای اکثریت (1/65%) واحدهای مورد پژوهش بر اساس ارزیابی جامع ذهنی بصورت ابتلا به سوءتغذیه خفیف تا متوسط بوده است. همچنین بررسی عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه­ای بیماران همودیالیزی نشان دهنده وجود ارتباط معنی دار آماری بین نمره ابزار SGA با سن، تحصیلات، وضعیت تاهل، وضعیت زندگی، تعداد افراد خانواده و اشتغال بوده است (P=0/000) .

بحث و نتیجه ­گیری: با توجه به نتایج این تحقیق، ضرورت توجه بیشتر به وضعیت تغذیه­ای بیماران همودیالیزی و غربالگری جهت شناسایی سریع بیماران مبتلا به سوءتغذیه و اقدام مناسب از طریق کنترل عوامل مرتبط برجسته تر می شود.

       بیان مسئله

ابتلاء به بیماری یکی از مهمترین موانع سلامتی است که با تغییر عملکردهای حیاتی بدن منجر به فاصله گرفتن فرد از وضعیت سلامتی می گردد(1). در بین بیماریها، بیماریهای مزمن که به دلیل گسترش روش های درمانی و کاهش میرایی بیماریها دارای شیوعی فزاینده در جهان هستند، با فرایندی طولانی ضرورتاً بیماران را نیازمند مراقبت، سرپرستی و باز توانی می سازند(2). بیماریهای مزمن بزرگترین مشکل سیستم مراقبت بهداشتی است و در هر گروه سنّی، سطح اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی رخ می دهند(3). امروزه بیماریهای مزمن علّت عمده ی مسائل بهداشتی در کشورهای توسعه یافته می باشند(4).

بیماری مزمن کلیوی (CKD)[1] نیز در میان بیماریهای مزمن، از جمله مشکلات عمده ای است که بیشتر دستگاه های بدن را تحت تأثیر اورمی ناشی از بیماری قرار می دهد(5). شیوع فزاینده ی این بیماری گواهی بر اهمیّت آن در سلامت و بهداشت جامعه است. چنانکه طبق آمارها این بیماری، 8/16درصد از جمعیّت با سن 20 سال و بالاتر در ایالت    متّحده­ی آمریکا را مبتلا ساخته است(6) و پیش بینی می شود که شاهد افزایش 44 درصدی شیوع این بیماری در تمامی گروه های سنی تا سال 2015 در سطح جهان خواهیم بود(7). طبق گزارشهای موجود، شیوع این بیماری در سال 1390 در ایران 400 هزار نفر بوده است(8). استان گیلان نیز با تعداد فزاینده ای از بیماران کلیوی روبرو است. به طوریکه در سال 1391 آمار آن 3000 نفر اعلام شده است(9).

پیشرفتهای اخیر در علم پزشکی و امکان پیوند کلیه دریچه امیدی را بر روی این بیماران گشوده است.  تجربیات به دست آمده در این زمان کوتاه روز به روز بر دانش و آگاهی ما در مورد مشکلات این گروه از بیماران و عوامل مؤثر بر مرگ ومیر آنها افزوده است. اما تمامی این بیماران قادر به دریافت پیوند نمی باشند(5). بنابراین بسیاری به دلیل شرایط منع استفاده از پیوند کلیه، الزام به انتظار برای پیوند و به دلیل ردّ پیوند انجام شده نیازمند استفاده از دیالیز برای نجات زندگیشان می باشند(6). بدین علّت امروزه حدود 90 درصد مبتلایان به این بیماری تحت درمان با همودیالیز قرار دارند(10).

استان گیلان نیز با روند رو به افزایش بیماران تحت همودیالیز مواجه می باشد. به گونه ای که طبق آمار گردآوری شده توسط پژوهشگر، تعداد بیماران تحت همودیالیز استان گیلان از 502 بیمار در سال 1385 به 807 بیمار ( با افزایش 60 درصدی ) در سال 1390 و 924 نفر در سال 1391 رسیده است.

همودیالیز برای اولین بار در اوایل سال 1945 جهت بیماران مرحله نهایی بیماری کلیوی (ESRD)[2] با توجه به نقش مهم آن در افزایش طول عمر این بیماران مورد استفاده قرار گرفت(30). امروزه نیز معمولا همودیالیز به صورت 3 جلسه در هفته و به مدت 3-4 ساعت در هر جلسه انجام می گیرد(26).

توجّه به این نکته ضروری است که همودیالیز قادر به درمان بیماری و جبران تمامی عملکردهای متابولیکی یا اندوکرینی کلیه نمی باشد و فقط می تواند بروز و شدّت برخی از علائم بیماری را بکاهد و از مرگ مبتلایان به بیماری مزمن کلیوی پیشگیری کند. از این رو بیمار تحت درمان با دیالیز، بدلیل عدم امکان دفع تمامی فرآورده های سمی و تداوم اختلال در اعمال داخلی کلیه ، مشکلات خاصی را به طور دائمی تجربه می کنند. این بیماران علاوه بر عوارض نارسایی کلیه، عوارض خاص مرتبط با دیالیز را نیز تجربه خواهند کرد که به انواع حاد  (مانند افت فشارخون ، کرامپهای عضلانی، سندرم عدم تعادل ، تهوع و استفراغ، سردرد، درد قفسه سینه، خارش، واکنشهای حساسیّتی و …) و مزمن (همانند پوکی استخوان، هپاتیت ویروسیB وC، ایدز، سپسیس و …) بروز می کنند. علاوه بر آن اکثر بیماران به دلیل نیاز به همودیالیز طولانی مدّت به دفعات معمول 3 بار در هفته غالباً دچار مشکلاتی از جمله وضعیّت تغذیه نامطلوب و کیفیّت پایین زندگی خواهند شد. سوء تغذیه پروتئین- انرژی  در بین بیماران همودیالیزی شایع می باشد و از مهمترین فاکتورهای بیماری قلبی- عروقی در بیماران همودیالیزی محسوب می گردد (11).

براین اساس ارزیابی تغذیه ای از بیماران جهت شناسایی نیازهای تغذیه ای بافت های مختلف بدن و تامین آنها ضرورت  دارد. البته در شرایطی كه بیمار قادر به بلع یا از سطح هوشیاری مناسبی برخوردار نیست (مانند بیمارانی كه در بخش مراقبت های ویژه بستری هستند) یا به دلیل حالت تهوع یا بی اشتهایی، تمایلی به صرف غذا ندارند(مانند بیماران سرطانی)، مداخلات تغذیه ای بصورت روده ای یا وریدی انجام می گیرد. در بیماران تحت همودیالیز نیز تغذیه تاثیر عمده ای بر روند درمان و سرنوشت آنها دارد و برای این بیماران ایجاد شرایط مناسب تغذیه ای، پیشگیری از سوء تغذیه و یا اصلاح آن جزء اهداف اصلی تغذیه ای می باشد. در واقع ارزیابی تغذیه ای جهت بهبود کیفیت زندگی، ارتقاء سلامتی و کاهش مشکلات و عوارض بیماریها، کاهش زمان بستری شدن در بیمارستان و کاهش هزینه های درمان بسیار موثر است(5، 11 و 13).

سوء تغذیه یک اختلال تغذیه ای ناشی از کاهش یا عدم تعادل در دریافت انرژی، پروتئین، ویتامین و املاح معدنی است. سوء تغذیه یک سندرم داخلی است که به حمایت تغذیه ای خوراکی و وریدی نیاز دارد. کمبود ویتامین ها در این حالت اصولاً از طریق اخذ تاریخچه و معاینه فیزیکی بیماران قابل تشخیص است. علایم و نشانه های بالینی سوء تغذیه با آلبومین سرمی کمتر از g/dl 3 و سطح ترانسفرین زیرmg/dl 200 مشخص می گردد. در اغلب بیماران مبتلا نه تنها دریافت کالری کمتر از نیازهای تغذیه ای بوده بلکه با حالت هایپرکاتابولیسم نیز همراه می باشد. زیرا در زمینه تروما، تب، سپتی سمی و ترمیم زخم نیاز کالریک روزانه افزایش می یابد. برای حفظ نیاز پایه روزانه حدود 200-150 کیلوکالری انرژی لازم است. افزایش دمای بدن به اندازه یک درجه سانتی گراد حدود 15درصد، شکستگی های متعدد حدود 25درصد، سوختگی و تومورهای بزرگ  نیاز به انرژی پایه را حدود 100درصد افزایش می دهند. پس از اعمال جراحی نیز شکستن پروتئین ها و کاهش سنتز پروتئینی رخ می دهد. بنابراین در سوء تغذیه اختلال در ترکیب بدن به شرط آنکه ورود مواد تغذیه ای به بدن کمتر از حد مورد نیاز باشد، دیده می شود. در نتیجه عملكرد ارگانهای بدن کاهش و اختلال شیمیایی در تستهای خونی و کاهش توده بدنی رخ می دهد(12).

در سوء تغذیه ناشی از روزه داری ساده یا مصرف کم غذا، از دست رفتن چربی ها و پروتئین ها رخ می دهد. بعلاوه در بیماران بدحال با حالت هایپر کاتابولیسم مثل سپتی سمی، شکستن پروتئین ها تشدید شده تا فراهم کننده انرژی از طریق شکسته شدن بیش از حد پروتئین ها و گلوکونئوژنزیس گردد. پس ذخایر متنوعی از پروتئین های بدن منجمله پروتئین های عضلات و احشاء افت می کند تا سوخت لازم برای بدن تأمین و سوبسترای متابولیسمی را ایجاد کند. بنابراین حین بررسی سوء تغذیه، معاینه بالینی بیمار، فاکتورهای آنتروپومتریک، بیوشیمیایی، و پارامترهای ایمونولوژیکی مهم هستند و انعکاسی از تغییرات ترکیب بدن می باشند. سوء تغذیه سبب پایین آمدن کیفیت زندگی، افزایش هزینه های بیمارستانی بدنبال افزایش مدت اقامت در بیمارستان به دلیل افزایش عفونت، تاخیر در التیام زخم ها، افزایش رشد باکتریهای دستگاه گوارش، از دست دادن غیر طبیعی مواد مغذی از طریق مدفوع، کاهش توده عضلات تنفسی و افزایش مرگ و میر می شود (13).

بیش از 20 سال است که به وجود سوء تغذیه در بیماران ، به ویژه بیماران  بستری در بیمارستان ها پی برده اند. در كشور ما، متاسفانه اطلاعات دقیقی از وضعیت سوء تغذیه در میان بیماران بستری در بیمارستانها وجود ندارد. مطالعات بیانگر این موضوع است كه حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد بیماران در زمان پذیرش در بیمارستان مبتلا به سوء تغذیه پروتئین- انرژی هستند و در ۲۵ تا ۳۰ درصد آنها طی اقامت در بیمارستان این مشكل گسترش پیدا می كند(11). در اروپا و آمریکا 50 – 40 درصد بیماران بیمارستانی در بدو ورود، سوء تغذیه دارند و این ارقام در بین افراد سالمند بیشتر نیز می شود. از سوی دیگر سوء تغذیه در مدت زمان بستری شدت می یابد که به بیماری زمینه ای مربوط می شود یا نتیجه عوامل اجتماعی ـ روانی است(14). مطالعات بار[3] و همکاران نشان داد که 3/2 از 200 بیمار بستری در بیمارستان، بدتر شدن وضعیت تغذیه ای شان را تجربه کردند. مطالعات لی[4] و همکاران  نیز نشان دهنده شیوع بالای سوء تغذیه در  بیماران بستری در بیمارستانهای کشور کره بود بطوریکه بیش از 87 درصد بیماران به درجاتی از سوء تغذیه  مبتلا بودند(15).

در انگلیس از هر پنج بیماری که پذیرش می شوند یک نفر دچار سوء تغذیه می شود. در استرالیا نیز یک مطالعه آینده نگر نشان داد که 30 درصد از بیماران در معرض خطر سوء تغذیه و 6 درصد، دچار سوء تغذیه بودند. آزاد و همکاران در سال 1999 دریافتند از میان بیمارانی که در بیمارستانهای کانادا پذیرش می شوند 44 درصد در معرض خطر سوء تغذیه و 15 درصد دچار سوء تغذیه هستند(17).

در مطالعه ی دیگری نیز مهرترا و کاپل[5]  نشان دادند که شیوع سوء تغذیه در بیماران همودیالیزی بالا و بین 15-89 درصد و به طور متوسط 40 درصد است(16).

تاکنون در ایران مطالعه جامعی در زمینه شیوع سوء­تغذیه انرژی- پروتئین در بیماران همودیالیزی صورت نگرفته است و فقط تعداد محدودی از مطالعات نشان داده اند که در70-51 درصد بیماران همودیالیزی، کمبود دریافت انرژی یا پروتئین وجود دارد ، در برخی از تحقیقات، وضعیت تغذیه ای بیماران همودیالیزیِ مراجعه کننده به بیمارستان­های سینا و امیر اعلم شهر تهران و همچنین بیمارستان های شفا در شهر کرمان و شهید بهشتی شهر زنجان مورد بررسی قرار گرفته و میزان سوءتغذیه بین 38 تا 75 درصد گزارش گردیده است(17).

افزایش سن، استفاده همزمان از چند دارو، میزان تحصیلات بیمار و ابتلا به بیماری­های بدخیم جزء عوامل خطر مرتبط با سوء تغذیه در بیماران بستری در بیمارستان می­باشند. پیرلیج[6] و همکاران در سال 2005 در یک مطالعه مقطعی با هدف بررسی رابطه بین عوامل مختلف با خطر سوء تغذیه در بیمارستان در اتریش نشان داد که سن بالای60 سال، سطح پایین تحصیلات و استفاده همزمان از چندین دارو، با افزایش خطر سوء­تغذیه به میزان بیش از 50 درصد در بیماران بستری ارتباط دارد. در مطالعه­ دیگری، وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین و سطح تحصیلات کم با افزایش خطر سوء­تغذیه به میزان 20 تا 40 درصد ارتباط داشت. یکی از مهم­ترین مشکلات سوء­تغذیه، پذیرش مجدد در بیمارستان و در نتیجه افزایش هزینه­ های بیمارستان است. گرچه یافته برخی از مطالعات بیانگر ارتباط بین سن، جنس، وضعیت          اقتصادی- اجتماعی، وضعیت تأهل، نوع بیماری و تعداد روزهای بستری با پذیرش مجدد در بیمارستان می­باشد(18).

هر چند شیوع  سوء تغذیه بسیار  بالاست، اما به دلیل فقدان غربالگری تغذیه ای مناسب، همچنان ناشناخته مانده و درمان نمی شود. مطالعه ای روی عملکرد 40 بیمارستان در امریکا از نظر تغذیه بالینی نشان داد که علل عمده ی عدم رعایت استانداردهای پیشنهادی(JCAHO)[7]، به مشکل تشخیص بیماران سوء تغذیه و وقت گیر بودن روش های تشخیصی مربوط بوده است. هدف از غربالگری تغذیه ای، شناسایی سریع بیماران مبتلا به سوء تغذیه یا در معرض خطر سوء تغذیه است. تشخیص و غربالگری به موقع این بیماران، باعث کاهش عوارض بیماری و طول مدت بستری و در نتیجه کاهش هزینه های بیمارستان می شود. از سوی دیگر غربالگری و مداخلات سریع تغذیه ای باعث بهبود کیفیت مراقبت تیم درمان می شود(19).

فصل 1: مقدمه و کلیات مساله

 

1.1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………

 

1 1.2. جنبه­ های ارزیابی طرح…………………………………………………………………………………………

 

2     1.2.1. ارزیابی بازار……………………………………………………………………………………………..

 

3     1.2.2. ارزیابی فنی………………………………………………………………………………………………

 

3     1.2.3. ارزیابی مالی……………………………………………………………………………………………..

 

4     1.2.4. ارزیابی اقتصادی………………………………………………………………………………………….

 

4 1.3. هدف از اجرای پروژه و ضرورت انجام آن……………………………………………………………………..

 

5     1.3.1. مکان­ یابی پروژه …………………………………………………………………………………………

 

5     1.3.2. معرفی دانش پروژه……………………………………………………………………………………..

 

5 1.4. معرفی محصول………………………………………………………………………………………………..

 

6      1.4.1. کالاهای جایگزین……………………………………………………………………………………….

 

9           1.4.1.1. اهمیت کالای جایگزین…………………………………………………………………………..

 

9           1.4.1.2.  شاخص های نقاط قوت كالاهای جایگزین………………………………………………………

 

9 1.5. تنگناها و موانع اجرایی…………………………………………………………………………………………

 

10 1.6. جمع­بندی……………………………………………………………………………………………………..

 

10 فصل 2: تبیین مساله

 

2.1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………

 

12 2.2. برنامه پروژه…………………………………………………………………………………………………….

 

13     2.2.1. تعیین محل اجرا…………………………………………………………………………………………

 

13     2.2.2. تعیین ظرفیت یا وسعت ومحدوده­ كار ……………………………………………………………….

 

15      2.2.3. تأمین منابع لازم ……………………………………………………………………………………….

 

17      2.2.4. فناوری مناسب………………………………………………………………………………………….

 

18      2.2.5. تامین منابع مالی ……………………………………………………………………………………….

 

19 2.3. مراحل مطالعات امکان­سنجی………………………………………………………………………………….

 

20     2.3.1. شناسایی امكانات ……………………………………………………………..

 

20     2.3.2. امكان­سنجی مقدماتی (بررسی پیش از مطالعه امکان­سنجی)………………………..

 

22        2.3.2.1. تحلیل حساسیت……………………………………………………………………………………

 

23   2.3.3. امكان­سنجی نهایی…………………………………………………………………………………………

 

25 2.4. تعریف مساله…………………………………………………………………………………………………..

 

27

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.4.1. امکان سنجی به روش ریاضی منطقی‌………………………………………………..	27
2.4.1.1. مزایای رویکرد………………………………………………………………………………………	30
2.4.1.2. معایب رویکرد………………………………………………………………………………………	30
2.4.2. رویکرد سنجی شیوه­نامه­ای در پروژه‌های امکان­سنجی……………………………………….	30
2.4.1.1. مزایای رویکرد………………………………………………………………………………………	34
2.4.1.2. معایب رویکرد………………………………………………………………………………………	34
2.5. تعریف مساله…………………………………………………………………………………………………..	35
2.6. جمع­بندی……………………………………………………………………………………………………..	35
فصل 3: مرور ادبیات
3.1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………	36
3.2. روش­های پیشنهادی سازمان­های بین­المللی…………………………………………………………………..	37
3.2.1. سازمان ملل متحد(1951)…………………………………………………………………………..	37
3.2.2. موسسه پژوهشی استانفورد(1954)………………………………………………………………….	37
3.2.3. سازمان ملل متحد(1958)…………………………………………………………………………..	38
3.2.4. سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1978) ………………………………………………………….	38
3.2.5. سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1986)…………………………………………………………..	38
3.2.6. سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(1991 و 1995)…………………………………………………	39
3.3. جمع­بندی……………………………………………………………………………………………………..	40

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل 4: مدل پیشنهادی و روش حل
4.1. مقدمه ………………………………………………………………………………………………………..	41
4.2.  مطالعه­ نمونه­ها …………………………………………………………………………………………….	42
4.2.1.  مطالعات امکان سنجی واحد تولید مونومر وینیل استات ………………………………………………..	42
4.2.1.1.  بررسی تنگناها در این مطالعه……………………………………………………………………….	43
4.2.2.  پارک علم و فناوری استان گیلان………………………………………………………………………..	48
4.2.2.1. تعیین شاخص ­های کلان ارزیابی اقتصادی توسعه پارک­های علم و فناوری در ایران………………	50
4.2.2.2.  معیارهای ارزیابی طرح مطالعاتی (مرحله اول)…………………………………………………….	53
4.2.2.3.  معیارهای ارزیابی (مرحله دوم)……………………………………………………………………	54
4.2.2.4.  روش شناختی مربوط به ارزیابی اقتصادی توسعه پارک علم و فناوری گیلان……………………	54
4.2.2.5. . شناخت تنگناهای کلان پارک­های علم و فناوری………………………………………………..	55
4.3.  مدل پیشنهادی……………………………………………………………………………………………….	58
4.3.1. ساختار شیوه­نامه­ای امکان­سنجی…………………………………………….	59
4.3.2.ساختار امکان­سنجی بر مبنای مدل پیشنهادی……………………………………………………………	61
4.3.3. مباحث نظری مسئله……………………………………………………………………………………..	62
4.3.4. شرح روابط بین مولفه­های مدل مطرح شده در این پروژه……………………………………………….	62
4.4.  نقد و ارزیابی مباحث نظری مربوط به مساله…………………………………………………………………	74
4.5. جمع­بندی……………………………………………………………………………………………………..	78

 

 

 

 

 

فصل 5: نتیجه ­گیری و تحقیقات آتی
5.1. نتیجه ­گیری……………………………………………………………………………………………………….	80
5.2. تحقیقات آتی …………………………………………………………………………………………………….	81
مراجع……………………………………………………………………………………………………………………	82

چکیده­ :

در این رساله به موضوع بسیار شناخته شده “امکان­سنجی1” پروژه­ ها با رویکرد سیستمی پرداخته می­ شود. تلاش بر این است حتی­الامکان از مدل­های ریاضی-منطقی و تسهیلات گراف به موضوع “امکا­ن­سنجی” روی آورده شود. در گام­های آغازین کارهای پییشین درباره امکان­سنجی مطالعه شد و بر اساس آن مولفه­های موضوع و عوامل کلان مربوط تعیین شد.

سپس، روابط بین مولفه­ها و عوامل کلان مربوط به موضوع “امکان­سنجی” به صورت ماتریس ربط­ها برای نمایش بود و نبود ربط با صفر و یک استخراج شد. در این ماتریس از قوت ربط صرف­نظر شد. مزیت بزرگ ماتریس یاد شده در این است که می­توان یک ساختار گرافی برای موضوع “امکان­سنجی” فراهم کرد.

در گام بعد، یک ساختار دو سطحی برای امکان­سنجی ارائه شد. در این ساختار ارتباط بین مولفه­ها و زیر مولفه­ها از ماتریس یاد شده قابل تعیین است. به لحاظ محدودیت پژوهش، از پرداختن به تفصیل بیشتر و استخراج سطوح زیرین پرهیز شده است. در این مرحله پرسش بنیادین رساله مطرح می­ شود که چگونه می­توان امکان­سنجی را از چنبره­های ابهامات متنی و نیز از گوناگونی تفاوت ­شیوه­نامه­ای2 دور نمود. برای این منظور، گزاره­های رایج در مطالعات ­امکان­سنجی به دو دسته کمیت­پذیر3 و کمیت­ناپذیر4 تفکیک شد. کمیت­پذیرها شامل همه عوامل و روابط موجود در مولفه­ها یا بین مولفه­ای است که می­توان یه صورت ریاضی-منطقی تبدیل کرد و کمیت ­ناپذیرها را نمی­توان تبدیل کرد.

سرانجام می­توان یک موضوع مورد امکان­سنجی را به دو بخش “فضای امکان” و “اهداف” مورد نظر تقسیم کرد. هر یک از این دو بخش خود به دو زیربخش کمیت­پذیر و کمیت ­ناپذیر تفکیک می­ شود. “فضای امکان” با تنگناها شناخته می­ شود. این ویژگی­ها برای تنگناها نیز صادق خواهد بود. در مورد اهداف در امکان­سنجی، ظاهرا هدف معادل مفهوم goal مورد نظر است- البته کمتر هدف با نامطلوبیت دو سویه مورد نظر است- با این وجود برای هدف­ها –به معنایی که یاد شد- نیز کمیت­پذیری و کمیت ناپذیری مطرح است. در این رساله مجموعه ­ای از اهداف و تنگناهای کمیت­پذیر آورده شده است، سهم مهم این رساله ارایه­ی یک نگاه نو بر پایه رویکرد سیستمی به موضوع مرسوم و شناخته شده “امکان­سنجی” است. این نگاه از فنون و ابزارهای رویکرد سیستمی بهره گرفته است. دستاورد پژوهش نشان دادن امکان بهره­ گیری از تسهیلات ریاضی-منطقی برای صورت­بندی بخشی از امکان­سنجی است.

1.1.مقدمه

طرح یا پروژه چیست؟

طرح یا پروژه، ایده یا پیشنهادی است که به صورت مجموعه ­ای از کارها و عملیات مطرح می­ شود.همچنین پروژه را چنین تعریف می­ کنند:

پروژه، متشکل از فعالیت­های منطقی و مرتبط به یکدیگر است که زیرنظر یک مدیریت و ارگان اجرایی مشخص، در چارچوب برنامه زمانی و بودجه از پیش تعیین شده­ای اجرا می­گردد]2[.

به طور کلی هدف­های اصلی پروژه­ ها، کیفیت­ها یا کمیت­هایی هستند که اگر به طور مستقیم قابل سنجش و اندازه ­گیری نباشند، مقدار یا کیفیت و چگونگی آنها، هم قبل و هم بعد از اجرای پروژه، از طریق سنجش و اندازه ­گیری متغیرها، نمود­ها

و شاخص ­ها، به طور غیرمستقیم قابل اندازه ­گیری است. هدف­های فرعی یا مقاصد پروژه، غالبا کمیت­ها و پدیده­هایی هستند که به طور مستقیم قابل سنجش و اندازه ­گیری­اند و دسترسی به مقادیر آنها، موجب تشخیص مقادیر هدف­های اصلی پروژه می­ شود.

پروژه را بر حسب هزینه، موضوع، اندازه یا حجم و حیطه تاثیرگذاری آن به گروه­های مختلفی تقسیم کرده ­اند. برخی از انواع پروژه­ ها عبارتند از :

1. پروژه احداث و تجهیز کارخانه
2. پروژه احداث و تجهیز یک بیمارستان
3. پروژه ایجاد خط تولید یک محصول جدید
4. پروژه تغییر تکنولوژی تولید یک محصول
5. پروژه بازسازی و اصلاح تشکیلات اداری
6. پروژه طراحی و ایجاد یک سیستم اطلاعاتی
7. پروژه تحقیق و توسعه.

هر پروژه، یک “دوره زندگی” مشخص دارد. “دوره زندگی” پروژه، از ابتدا تا انتها، از مراحل قابل تشخیص و قابل تعریفی تشکیل شده است. در هر یک از مراحل اجرای یک پروژه، بنا بر موضوع، نوع، طبیعت و اندازه آن، کارها و فعالیتهای گوناگونی انجام می­ شود. از این رو، مراحل زندگی یک پروژه، ممکن است با سایر پروژه­ ها متفاوت باشد. هر پروژه در یک تقسیم ­بندی عمومی، دارای مراحل بررسی، تعریف، طراحی، ساخت یا اجرا، نصب و راه­اندازی و بهره ­برداری و ارزیابی است.

مهندسان مشاور و پیمانکاران، معمولا مراحل بررسی و تعریف (امکان­سنجی یا تهیه و ارزیابی پروژه) را فاز یک، مرحله طراحی را فاز دو و مراحل ساخت، اجرا و نصب و راه­اندازی را فاز سه می­نامند.

. جنبه­ های ارزیابی طرح

در انجام مطالعات توجیهی یک طرح، چهار جنبه زیر ارزیابی می­ شود]10[ :

• ارزیابی بازار
• ارزیابی فنی
• ارزیابی مالی
• ارزیابی اقتصادی

1.2.1 . ارزیابی بازار

ارزیابی بازار، یک کار مقدماتی در انجام مطالعات یک طرح است که در آن دو پرسش زیر مطرح می­گردد:

1. نیاز بازار به محصول یا خدمات مورد نظر چقدر خواهد بود؟
2. سهم بازار برای محصول یا خدمات طرح مورد نظر چقدر خواهد بود؟

پاسخ به دو پرسش بالا به مطالعه بازار و به کارگیری روش­های پیش ­بینی نیاز دارد. داده ­های مورد نیاز این دو مقوله عبارتند از:

1. روند مصرف گذشته و سطح مصرف فعلی
2. وضعیت عرضه در گذشته و حال
3. امکانات و محدودیتهای تولید
4. وضعیت واردات و صادرات
5. وضعیت رقابت
6. ساختار هزینه
7. ثبات تقاضا
8. رفتار مصرف ­کننده، مقاصد، انگیزش­ها، وضعیت، ترجیحات و نیازهای او
9. کانال­های توزیع و سیاستهای بازاریابی موجود
10. تنگناهای قانونی، فنی و اداری.

1.2.2. ارزیابی فنی

در هنگام بررسی و تنظیم یک طرح، ارزیابی فنی و مطالعه جنبه­ های مهندسی آن بایستی صورت پذیرد. بررسی­های فنی مشخص می­ کند که آیا پیش نیازهای لازم برای انجام موفق طرح، در مد نظر قرار گرفته و آیا انتخاب­های منطقی و مناسب در مورد مکان، مقیاس، فرایند و غیره انجام شده است یا خیر]7[.

مهمترین پرسش­هایی که در ارزیابی فنی طرح مطرح می­گردد به صورت زیر است:

1. آیا مطالعات و آزمون­های مقدماتی انجام یا پیش ­بینی شده است؟
2. آیا در دسترس بودن مواد خام، انرژی و سایر ورودی­ ها تضمین شده است؟
3. آیا ظرفیت و محل اجرای طرح مناسب انتخاب گردیده است؟
4. آیا روش تولید درست انتخاب شده است؟
5. آیا ماشین­آلات و تجهیزات،مناسب انتخاب شده است؟
6. آیا تجهیزات و طرح­های تکمیلی پیش ­بینی شده است؟
7. آیا برای تصفیه خروجی­های فرایند پیش­بینی­های لازم شده است؟
8. آیا برنامه زمانی اجرای طرح واقع­بینانه در نظر گرفته شده است؟
9. آیا تکنولوژی پیش ­بینی شده از نقطه نظر شرکت مناسب می­باشد؟

1.2.3. ارزیابی مالی

ارزیابی مالی، مشخص می­­کند که آیا برای طرح پیشنهاد شده می­توان منابع مالی لازم تامین کرد؟ آیا این طرح بازده مورد انتظار صاحبان سرمایه را خواهد داشت؟

جنبه­ های مورد بررسی و ارزیابی مالی طرح عبارتند از:

1. میزان سرمایه و هزینه طرح
2. تامین مالی
3. هزینه سرمایه
4. میزان سودآوری
5. نقطه سربه سر
6. جریان نقدی
7. ارزش دار بودن چنین سرمایه ­گذاری
8. جریان­ها و وضعیت مالی.

1.2.4. ارزیابی اقتصادی

فصل اول:کلیات تحقیق

1-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………4

1-2بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………………………..11

1-3اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………………….14

1-4سؤالات تحقیق:……………………………………………………………………………………………………………………..16

1-5 فرضیه‏های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………16

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق

2-1 WSn ‌ها با یک چاهک ثابت…………………………………………………………………………………………………19

2-1-1 مشکل اتمام انرژی در گره‌های اطراف چاهک……………………………………………………………………19

2-1-2 بهبود حالت چاهک ثابت ……………………………………………………………………………………………….20

2-2 WSN با یک چاهک متحرك…………………………………………………………………………………………………21

2-2-1 مزایای چاهک متحرک …………………………………………………………………………………………………..22

2-2-2  عیب استفاده از چاهک متحرک………………………………………………………………………………………23

2-2-3 انواع حرکت چاهک متحرک …………………………………………………………………………………………..23

2-2-3-1 جابجایی تصادفی ……………………………………………………………………………………………………23

2-2-3-2 شبكه های موبایل ثابت …………………………………………………………………………………………..24

2-2-3-3 جابجایی كنترل موبایلیتی ………………………………………………………………………………………….25

2-3  ارسال داده های حساس به تاخیر …………………………………………………………………………………………29

2-4 استفاده از چاهک ثابت و متحرک به صورت همزمان………………………………………………………………..29

2-5 روش ارائه شده در  EEQR ……………………………………………………………………………………………….32

2-5-1 معرفی مشکل نقاط کور…………………………………………………………………………………………………….33

2-6 مسیریابی در شبکه‌های حسگر بیسیم………………………………………………………………………………………33

2-6-1 اهداف مسیریابی……………………………………………………………………………………………………………33

2-6-2 معیارهای تعیین مسیر بهینه …………………………………………………………………………………………….34

2-6-3 مسیریابی در شبکه‌های بیسیم ………………………………………………………………………………………….34

2-6-3-1 مسیریابی بردار فاصله ………………………………………………………………………………………………35

2-6-3-2 مسیریابی حالت اتصال …………………………………………………………………………………………….36

2-6-3-3 مسیریابی مبدا …………………………………………………………………………………………………………36

2-7 روش های انتشار اطلاعات ………………………………………………………………………………………………….36

2-7-1 روش همه پخشی (Flooding)……………………………………………………………………………………..37

2-7-2 روش شایعه پراكنی (gossiping)………………………………………………………………………………….38

2-7-3 روش SPIN………………………………………………………………………………………………………………….40

2-7-4 پیغام های SPIN …………………………………………………………………………………………………………40

2-7-5  SPIN-1 یک روش دست تكانی سه مرحله ای ……………………………………………………………..41

2-7-6 خلاصه سازی فرصت طلبانه (opportunistic data aggregation)………………………………43

2-7-7 خلاصه سازی حریصانه(greed data aggregation) ……………………………………………………43

2-7-8 پرسش تو رد تو(nested query) …………………………………………………………………………………44

2-8  الگوریتم خوشه بندی …………………………………………………………………………………………………………44

2-8-1 معیارمطلوبیت خوشه ها …………………………………………………………………………………………………45

2-8-2 ویژگی‌های یک الگوریتم خوشه بندی مناسب …………………………………………………………………..46

2-8-3 معایب روش خوشه بندی ……………………………………………………………………………………………..46

2-8-4 انواع خوشه بندی ………………………………………………………………………………………………………….46

2-8-5  الگوریتم kmeans ……………………………………………………………………………………………………..47

2-8-5-1  مراحل كار …………………………………………………………………………………………………………….47

2-8-6 پیش پردازش داده ها …………………………………………………………………………………………………….48

2-8-7 انواع ویژگی ها در خوشه‌بندی  ………………………………………………………………………………………48

2-8-8 دلایل اصلی پیش پردازش داده‌ها …………………………………………………………………………………….48

2-8-9 عملیات اصلی پیش پردازش داده ها ………………………………………………………………………………..49

2-8-10 آلودگی‌ها در خوشه بندی …………………………………………………………………………………………….49

2-8-11 روش های مورد استفاده در پیش پردازش …………………………………………………………………………50

2-8-12 روش (Low-Energy Adaptive Clustering Hierarchy)…………………………………..50

2-8-12-1 جزئیات الگوریتم LEACH …………………………………………………………………………………52

2-8-12-2 فاز تبلیغات……………………………………………………………………………………………………………52

2-8-12-3 فاز تشكیل دسته‌ ها…………………………………………………………………………………………………53

2-8-12-4 فاز تشكیل برنامه……………………………………………………………………………………………………53

2-8-12-5 فاز انتقال داده‌ها…………………………………………………………………………………………………..54

فصل سوم :روش تحقیق

3-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………..56

3-2 فاز  اول: استقرار اولیه  ………………………………………………………………………………………………………..58

3-2-1 توسعه اولیه …………………………………………………………………………………………………………………58

3-2-2خوشه‌بندی …………………………………………………………………………………………………………………..58

3-2-2-1 استفاده از روش BSK-Means  برای خوشه بندی گره ‌ها …………………………………………61

3-2-3 مسیریابی………………………………………………………………………………………………………………………63

3-2-3-1  مسیریابی جهت اتصال به گره سرخوشه……………………………………………………………………64

3-2-3-2  مسیریابی سرخوشه به سمت فوق گره……………………………………………………………………….64

3-2-3-3 مسیریابی به سمت چاهک متحرک …………………………………………………………………………….65

3-2-3-4 مسیریابی وایجاد کانال خصوصی بین فوق‌گره‌ها…………………………………………………………..65

3-3 فاز دوم : حیات و ادامه زندگی شبکه……………………………………………………………………………………..66

3-3-1  اولویت بندی اطلاعات………………………………………………………………………………………………….66

3-3-2 تصمیم گیری برای ارسال داده‌ها ……………………………………………………………………………………..67

3-3-3 تصمیم‌گیری در مورد جهش حرکت چاهک متحرک…………………………………………………………..68

3-3-4 نحوه آگاهی فوق‌گره متصل به چاهک متحرک، به سایر فوق‌گره ها و نرک ایستگاه…………………..70

3-3-5 ارسال  غیر مستقیم اطلاعات چاهک متحرک……………………………………………………………………..70

3-4 مقایسه روش های ارائه شده………………………………………………………………………………………………….71

3-4-1 روش چاهک ثابت…………………………………………………………………………………………………………71

3-4-2 روش چاهک متحرک……………………………………………………………………………………………………..72

3-4-3 استفاده از چاهک ثابت و متحرک به صورت همزمان(DualSink)…………………………………….73

3-4-4 روش ارائه شده …………………………………………………………………………………………………………….74

3-5 طرح و نقشه ……………………………………………………………………………………………………………………….75

3-6 مزایای استفاده از این روش نسبت به سایر روش‌ها…………………………………………………………………..76

فصل چهارم :تجزیه و تحلیل داده ها و ارزیابی کارایی

4-1  ارزیابی کارایی ………………………………………………………………………………………………………………….78

 

4-1-1 جزییات شبیه سازی …………………………………………………………………………………………………….78

4-1-2 مدل انرژی مصرفی گره‌ها ……………………………………………………………………………………………80

4-1-3 مقایسه انرژی مصرف شده در روش ارائه شده ……………………………………………………………….80

4-1-4 تاثیر روش ارائه شده ،بر نرخ گم شدن بسته‌ها ………………………………………………………………..82

4-1-5 متوسط تعداد گام طی نموده برای رسیدن به چاهک ………………………………………………………….83

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادهای تحقیق

5-1نتایج………………………………………………………………………………………………………………………………86

5-2 پیشنهادهای تحقیق……………………………………………………………………………………87

فهرست جداول

جدول4-1 پارامترهای شبیه سازی………………………………………………………………………………………………..79

فهرست اشکال

شکل 1-1معماری ارتباطی شبکه های حسگر بیسیم…………………………………………………………………………. 6

شکل 1-2 ساختمان داخلی گره  حسگر…………………………………………………………………………………………. 6

شکل 2-1 انواع خوشه بندی در شبکه های حسگر بیسیم……………………………………………………………….. 21

شکل 2-2یک چاهک سیال در حال حرکت در طول یک خط مستقیم……………………………………………… 28

شکل2-3  انواع روش های جابه حایی کنترل شده…………………………………………………………………………. 29

(شکل 2-4 )روش ارائه شده در EEQR……………………………………………………………………………………. 32

(شکل 2-5) پدیده تصادم…………………………………………………………………………………………………………… 37

(شکل 2-6) پدیده هم پوشانی…………………………………………………………………………………………………….. 38

شکل 2-7 روش شایعه پراکنی…………………………………………………………………………………………………….. 39

شکل 2-8 روش دست تکانی……………………………………………………………………………………………………… 42

شکل 2-9 نحوه دسته بندی در زمان های t و t+c………………………………………………………………………… 51

شکل 2-10 میران نرمال شده مصرف  انرژی سیستم درصد گره‌های سردسته……………………………………. 52

شکل3-1 نمایه ای از طرح پیاده‌سازی شده…………………………………………………………………………………… 58

شکل 3-2  خوشه بندی با روش Leach ……………………………………………………………………………………. 62

شکل 3-3 روش خوشه‌بندی با روش BSK-Means…………………………………………………………………… 63

شکل 3-4 نمایه چاهک ثابت و نحوه اتصال گره‌ها………………………………………………………………………… 71

شکل 3-5 نمایه روش چاهک متحرک و نحوه اتصال گره‌ها……………………………………………………………. 72

شکل 3-6 استفاده از چاهک ثابت و متحرک به صورت همزمان (Dual Sink) ………………………………. 73

شکل 3-7 نمایش گرافیکی طرح پیشنهادی………………………………………………………………………………….. 74

فهرست نمودارها

(نمودار 3-1) مصرف انرژی  BSK-Means، در مقایسه با روش‌های دیگر، در شبکه‌‌های حسگر بیسیم. 61

(نمودار 3-2)کارایی الگوریتم BSK-means  برای ارسال اطلاعات در مقایسه با سایر روش‌ها…………… 62

(نمودار 4-1) نمودار مصرف انرژی در استفاده از روش‌های در مختلف شبکه…………………………………… 81

 

(نمودار 4-2 ) درصد بسته های گم شده نسبت به تعداد گره‌های مورد استفاده………………………………….. 82

 

(نمودار 4-3) میانگین تعداد گام در حالت های چاهک متحرک و چاهک ثابت و راه‌کار کنونی در خالت استفاده از 35 گره………………………………………………………………………………………………………………………..84

چکیده

یکی از چالش های مطرح در زمینه شبکه‌های حسگر ،نحوه مسیریابی و جمع‌ آوری اطلاعات از گره‌های شبکه می‌باشد .از آنجا که این شبکه‌ها از لحاظ منابع انرژی و پردازشی محدودیت دارند،نیازمند روش‌های خاصی برای مسیریابی و انتقال اطلاعات می‌باشند که مصرف انرژی پایینی داشته باشند.

برای واضح تر شدن موضوع ،در شبکه های حسگر معمولی یک گره چاهک در وسط شبکه قرار دارد که اطلاعات حس شده توسط آن، به سوی چاهک هدایت می‌گردد اما طول عمر پایین شبکه به علت از بین رفتن گره‌های اطراف چاهک و تاخیر انتها به انتهای زیاد گره به علت انتقال اطلاعات از طریق تعداد نسبتا زیادی گره برای رسیدن به چاهک ، دو مشکل اساسی در ارسال اطلاعات در شبکه های حسگر بی‌سیم معمولی هستند. دو مشکل ذکر شده  ،امروزه به عنوان یكی از مباحث بسیار داغ علمی مطرح است و تاكنون كارهای زیادی در جهت بهبود و افزایش كارایی در زمینه جمع‌ آوری اطلاعات در این حوزه ، صورت گرفته است. یكی از روش‌های مطرح در این زمینه، روش استفاده از چاهک متحرک است كه در این روش با حرکت چاهک در کل شبکه اطلاعات از گره‌های حسگر جمع‌ آوری می‌گردد. این روش، پایه بسیاری از روش‌های مطرح شده بعدی در جهت حل مشکلات مطرح شده در حوزه مسیریابی و جمع‌ آوری اطلاعات در شبكه‌های حسگر را تشكیل می‌دهد كه در این پایان‌نامه مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند و در نهایت از لحاظ قابلیت و نقاط ضعف و قوت، با یكدیگر مورد مقایسه قرار گرفته اند.

در این پایان‌نامه قصد داریم تا با ارائه روشی جامع، ساده و کارا دو مشکل مطرح در این گونه شبکه‌ها که باعث کارایی پایین این شبکه‌ها گردیده را بهینه تر نماییم. روش ارائه شده مبنی بر حرکت چاهک متحرک در طول شبکه است که در آن شبکه به صورت خوشه‌بندی شده می باشد و با در نظر گرفتن اولویت بسته‌ها در ارسال اطلاعات به چاهک می‌باشد .نتایج به دست آمده بهبود دو پارامتر ذکر شده را  نشان می‌دهد .

1-1مقدمه

امروزه بحث سیستم‌های كنترل و نظارت از راه دور یكی از مباحث پرچالش در زمینه علوم الكترونیک و كامپیوتر می‌باشد. لذا محققان در هر زمان به دنبال راه حلی می‌باشند تا شرایط خاص و انتظارات مدنظر را پاسخ دهد؛ در شرایط و كیفیت كاری یكسان هر چه نسبت هزینه به كارائی پائینتر باشد، همان قدر محبوبیت آن شیوه بیشتر خواهد شد.

برای آگاهی از تغییرات محیط اطراف و یا وضعیت هر مجموعه ،نیازمند یكسری تجهیزات هستیم كه بعنوان حسگر شناخته می شوند.حسگر‌ها تغییرات مدنظر (تغییرات فیزیكی یا شیمیایی) را در قالب یک پاسخ، به منظور اندازه گیری میزان تغییرات و یا وجود تغییر، ارائه می دهند. پس از جمع آوری اطلاعات مورد نیاز می‌توان سایر عملیات را بر اساس پاسخ ارائه شده، انجام داد.

پیشرفتهای اخیر در زمینه الكترونیک و مخابرات بی سیم باعث شده ،بتوانیم گره‌های حسگر چندكاره، با توان مصرفی پایین و هزینه كم داشته باشیم كه از نظر اندازه خیلی كوچك هستند و برای مسافت های كوتاه می‌توانند با هم ارتباط برقرار كنند. این گره‌های حسگر كوچك طبق نظریه شبكه های حسگر، دارای تجهیزات حس كردن، پردازش داده‌ها و مخابره می‌باشند. تفاوت اصلی شبكه های حسگر با سایر شبكه‌ها در ماهیت داده– محور (data – centric) و همچنین منابع انرژی و پردازشی بسیار محدود در آنهاست كه موجب شده تا روش های مطرح شده جهت انتقال داده‌ها در سایر شبكه‌ها و حتی شبكه‌هایی كه تا حد زیادی ساختاری مشابه شبكه‌های حسگر دارند مانند شبكه های موردی(AdHoc)، در این شبكه‌ها قابل استفاده نباشند. روند توسعه این شبكه‌ها در حدی است كه مطمئناً این شبكه‌ها در آینده نزدیك،‌نقش مهمی را در زندگی روزمره ما ایفا خواهند كرد. از كاربردهایی كه در حال حاضر برای شبكه حسگر مطرح می‌شود و روزبه‌روز بر تعدادشان افزوده می‌شود، می توان به كاربردهایی نظیر عمل ردیابی در محیط های گسترده جغرافیایی، سیستم‌های امنیتی، نظارت بر سازه‌های بزرگ، نظارت بر بیماران دارای وضعیت حساس و همچنین نظارت بر پارامترهای محیطی در مناطقی كه حضور انسان در آنها خطرناك است و بسیاری كاربردهای دیگر اشاره كرد.

شبكه های حسگر در واقع تجمع تعداد زیادی از گره‌های حسگر می‌باشند كه در محیط پراكنده شده‌اند و هر كدام به طور خودمختار و با همكاری سایر گره‌ها هدف خاصی را دنبال می‌كنند. گره‌ها، به هم نزدیک هستند و هر گره ای با گره دیگری می تواند ارتباط برقرار كند و اطلاعات خود را در اختیار گره دیگری قرار دهد و در نهایت وضعیت محیط تحت نظر، به یک گره مركزی گزارش می شود.

عواملی چون اقتصادی بودن سیستم، توانایی های مورد انتشار، تعداد انبوه گره‌ها موجب گشته هر گرهی یكسری محدودیتهای سخت افزاری داشته باشد. این محدودیتها باید در پیاده سازی سیستم های مختلف در این گونه شبکه‌ها مورد توجه قرار گیرد. برخی از محدودیت‌های این گونه شبکه‌ها عبارتند از :

• هزینه پائین : بایستی سیستم نهایی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد. چون تعداد گره‌ها خیلی زیاد بوده و برآورده هزینه هر گره در تعداد زیادی (بالغ بر چند صدهزار) ضرب می گردد، بنابراین هر چه از هزینه هر گره كاسته شود، در سطح كلی شبكه صرفه جویی زیادی صورت خواهد گرفت و سعی می شود هزینه هر گره به كمتر از یک دلار برسد.
• حجم كوچك : گره به نسبت محدوده ای كه زیر نظر دارند، بخشی را به حجم خود اختصاص می دهند. لذا هر چه این نسبت كمتر باشد به همان نسبت كارایی بالاتر می رود و از طرفی در اكثر موارد برای اینكه گره‌ها جلب توجه نكند و یا بتوانند در برخی مكان‌ها قرار بگیرند نیازمند داشتن حجم بسیار كوچك می باشند.
• توان مصرفی پایین : منبع تغذیه در گره‌ها محدوده می باشد و در عمل امكان تعویض یا شارژ مجدد آن مقدور نیست، لذا بایستی از انرژی موجود به بهترین نحو ممكن استفاده گردد.
• نرخ بیت پائین : به خاطر وجود سایر محدودیتها، عملاً میزان نرخ انتقال و پردازش اطلاعات در گره‌ها، نسبتاً پایین می باشد.
• خودمختار بودن : هر گره ای بایستی از سایر گره‌ها مستقل باشد و بتواند وظایف خود را طبق تشخیص و شرایط خود، به انجام برساند.

قابلیت تطبیق پذیری : در طول انجام نظارت بر محیط، ممكن است شرایط در هر زمانی دچار تغییر و تحول شود. مثلاً برخی از گره‌ها خراب گردند. لذا هر گره بایستی بتواند وضعیت خود را با شرایط بوجود آمده جدید تطبق دهد.

همانطور كه در  قبل نیز بیان شد، شبكه های حسگر در حالت كلی ماهیت داده – محور دارند و بنابراین ساختار ارتباطی بین گره‌های حسگر باید طوری طراحی شوند كه با ماهیت این شبكه‌ها هماهنگی داشته باشند. چون اكثر كاربردهای شبكه های حسگر در مواردی است كه عملاً امكان اتصال گره‌ها به یكدیگر عملی یا مقرون به صرفه نیست، در این گونه شبكه‌ها عموماً از ارتباط بیسیم استفاده می شود. و ساختار كلی این شبكه‌ها به این صورت است كه تعداد زیادی گره همسان، در محیط پراكنده می‌شوند و پس از جمع‌ آوری اطلاعات مورد نظر، آن را به یک چاهک (Sink) ارسال می‌كنند. چاهک، گرهی دارای میزان انرژی بالا و تجهیزات مورد نیاز می باشد و در واقع واسط بین شبكه حسگر و محیط اطراف می‌باشد. در شبكه‌های با وسعت جغرافیایی زیاد، می توان از چندین چاهک استفاده كرد تا مسیر ارسال داده‌ها به گیرنده‌ها، بیش از حد طولانی نگردد.

از آنجایی كه ارسال مستقیم رادیویی در فواصل زیاد، به انرژی بسیار زیادی نیاز دارد، در شبكه‌های حسگر از روش‌های انتقال اطلاعات به صورت گام به گام استفاده می‌شود. علاوه بر این مورد، در اكثر موارد بین بسیاری از گره‌ها و گیرنده‌های مركزی به علت مسایلی مانند فاصله زیاد یا موانع جغرافیایی، ممكن است دید مستقیمی بین گره و گیرنده مركزی وجود نداشته باشد. روش های متنوعی جهت پراكندن اطلاعات در شبكه های حسگر، پیشنهاد شده است كه تعدادی از آنها در فصل بعد، مختصراً آورده شده اند. در شكل 1-1 و 1-2شمایی از معماری ارتباطی در شبكه های حسگر نشان داده شده است.

تكنیك‌ها و شیوه های مورد استفاده در چنین شبكه‌ها وابستگی شدیدی به ماهیت كاربرد شبكه دارد و ساختار توپولوژی شبكه، شرایط جوی و محیطی، محدودیت‌ها و … عوامل موثری در پارامترهای كارایی و هزینه شبكه می باشند. لذا امروزه در سرتاسر دانشگاه‌های معتبر و مراكز تحقیقاتی كامپیوتری، الكترونیكی و بخصوص مخابراتی، شبكه‌های حسگر بیسیم، یک زمینه تحقیقاتی بسیار جذاب و پرطرفدار محسوب می‌شود. تحقیقات و پیشنهادات زیادی در مباحث مختلف ارائه شده است و همچنان حجم تحقیقات در این زمینه سیر صعودی دارد.

هدف اصلی تمامی این تلاش‌ها و ارائه راه‌كارها، داشتن سیستمی با شیوه های كنترلی ساده، آسان و با هزینه پائین می‌باشد كه در نهایت با پاسخگویی به نیازمندی‌های ما ، بتواند در مقابل محدودیتها (پهنای باند، انرژی ، ‌دخالت‌های محیطی ، فیدینگ و …) ایستادگی كند و شرایط كلی را طبق خواسته‌ها و تمایلات ما (انتقال حجم زیاد اطلاعات پرمحتوا، بقاء پذیری و طول عمر بالا، هزینه پائین و ..) را فراهم سازد. لذا محققین جنبه‌های مختلف را تحلیل و بررسی می‌نمایند و سعی می‌كنند ایده‌های بهینه و كارا را استخراج كنند. این ایده‌ها می‌توانند از محیط وحش اطرافمان الهام گرفته شده باشد و با بهره گرفتن از قوانین ریاضی و نظریات تئوری و آماری می‌توان آنها را تحلیل نمود.

به دلایل ذكر شده در بالا،‌بحث شبكه های حسگر در حال حاضر یكی از مباحث داغ در محافل علمی است و روز به روز بر تعداد مقاله‌هایی كه در این مورد منتشر می‌شوند افزوده می گردد. در سالهای اخیر نیز چند كنفرانس معتبر IEEE نیز در همین زمینه برگزار شده است.

یكی از چالش‌های مطرح در زمینه شبكه‌های حسگر، نحوه مسیریابی و انتقال اطلاعات جمع‌ آوری شده، در گره‌های این شبكه هاست. از آنجایی كه این شبكه‌ها از لحاظ میزان انر‍ژی قابل دسترسی و منابع پردازشی موجود، محدودیت دارند، نمی توان از روش‌های مطرح شده برای سایر شبكه‌ها، در شبكه‌های حسگر استفاده كرد.

دو نوع مصرف انرژی در  شبکه در بین محققان مطرح می‌باشد

• میانگین مصرف انرژی گره‌ها در شبکه که در اصطلاح به آن Ebar   می‌گویند
• بیشترین میزان مصرف انرژی در شبکه در بین گره‌ها که در اصطلاح به آن Emax می گویند

یک شبکه حسگر را در نظر بگیرید که در قسمتی از شبکه انرژی گره‌های یک قسمت از شبکه به میزان زیادی مصرف می‌گردد این موضوع باعث می‌شود که قسمتی از شبکه بعد از مدتی، انرژی‌اش تمام شود و از کار بیافتد و در نتیجه نتواند اطلاعاتی در رابطه با آن ناحیه به چاهک برساند ، از طرفی در آن شبکه ،ناحیه ای وجود دارد که مصرف انرژی پایینی دارد ،در این صورت میانگین مصرف انرژی شبکه مشکلی را در این شبکه نشان نمی‌دهد اما پارامتر  Emax  این موضوع را بیان می‌کند که در یک قسمت از شبکه انرژی زیادی در حال استفاده می‌باشد .

در طراحی‌های اخیر یک WSN معمولا تشكیل شده از یک سری گره ثابت و یک چاهک ثابت که در میان ناحیه جغرافیایی قرار گرفته است. در چنین پیكربندی،مصرف كننده انرژی،ماژول ارتباطات هر گره می‌باشد. در عمل، برای ارسال اطلاعات گره‌ها به چاهک، به ارتباطات چندگانه نیاز است. با توجه به این که در هر ارتباط از انرژی شبکه کاسته می‌شود، انرژی شبکه به میزان نسبتا زیادی به ازای یک بسته کاهش پیدا خواهد کرد. در این گونه شبکه‌ها مشکل دیگری نیز وجود دارد و آن این است که در صورتی که شبکه دارای یک چاهک ثابت در محیط باشد تمامی گره‌های شبکه اطلاعات خود را  به سوی چاهک ارسال می‌کنند. هرچند چاهک، از بابت مصرف انرژی دارای محدودیتی نمی‌باشد، اما گره‌های اطراف چاهک تعداد بسته های زیادی را مبادله می کنند و این موضوع باعث می‌شود که انرژی آن‌ ها زود تمام شود، با وجود این که گره‌های دور از چاهک همچنان انرژی دارند و قادر به رصد محیط می‌باشند، اما نمی‌تواننداطلاعات خود را به چاهک ارسال نمایند.

از طرفی احتمال ایجاد نقاط کور برای دسترسی درشبکه‌های با چاهک ثابت  به صورت بارزی امکان پذیر می‌باشد.از طرفی به دلیل محدودیت های جغرافیایی و یا عدم امنیت یک مسیر، برای ارسال اطلاعات حسگرها نمی‌توانند اطلاعات خود را به چاهک ثابت ارسال نمایند. این موضوع به عنوان یکی از نقاط ضعف استفاده از چاهک ثابت به شمار می‌آید .

یک راه‌کار ارائه شده در این حوزه ،استفاده از چند چاهک ثابت در شبکه می‌باشد. اما استفاده از چندین چاهک، به دلیل هزینه زیاد و محدودیت‌هایی که در مورد مکان چاهک می‌باشد مانند محیط‌های نظامی (که چاهک لزوما باید در نقطه امنی از شبکه حضور داشته باشد)، معمولا مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

راه‌کار دیگری در این زمینه توسط[1] بیان گردید و آن، استفاده از رویکرد سلسله مراتبی در ارسال اطلاعات به چاهک می‌باشد. در این روش هر گره خود را در یک مجموعه بزرگ تر عضو می کند و اطلاعات خود را از طریق گره ای که نماینده آن گروه می‌باشد ارسال می‌کند. این روش میزان مسیریابی‌های مجدد و هم‌پوشانی در ارسال اطلاعات را کاهش می‌دهد. اما تاثیر قابل توجهی در ترافیک اطلاعات ارسالی به چاهک ثابت نخواهد داشت.

رویكرد دیگری كه برای افزایش طول عمر شبكه كاربرد دارد، استفاده از چاهک متحرك در این گونه شبكه‌ها است. این رویکرد در خیلی از موارد شبیه استفاده از چندین گره ثابت است، در حالی كه در حالت استفاده از چند گره ثابت نیاز به استفاده از یک ارتباط عمومی برای جمع‌ آوری تمام داده‌ها در یک نقطه پایانی است. برای غلبه بر نقص های موجود در یک چاهک ثابت، استفاده از چاهک متحرك پیشنهاد شده است. یک چاهک متحرك، می‌تواند انواع مختلفی از جابه‌جایی را در میان سنسورها داشته باشد. مانند حركت تصادفی، حركت ثابت و پیش‌بینی شده از قبل و حركت های كنترل شده كه نتیجه آن بهبود در مصرف انرژی و جمع‌ آوری داده می‌باشد، که به تفصیل، هریک را توضیح خواهیم داد.

روش استفاده از چاهک متحرک، مشکلات تمام شدن انرژی گره‌های اطراف چاهک و همچنین ارتباطات چندگامه و تاخیر انتها به انتها را به نسبت روش چاهک ثابت برطرف می‌کند اما دارای مشکلاتی نیز می‌باشد. در این گونه شبکه‌ها، اطلاعاتی که در یک منطقه از شبکه ایجاد می‌گردند، نمی‌توانند خود را به دلیل نبود چاهک متحرک در آن ناحیه، به موقع به چاهک برسانند.این موضوع زمانی بدتر خواهد شد که شبکه دارای ترافیک‌های حساس به تاخیر باشد . ترافیک‌های حساس به تاخیر، اطلاعاتی هستند که دارای محدودیت زمانی در ارسال و دریافت توسط مقصد هستند. در برخی از این ترافیک‌ها مانند ترافیک‌های چندرسانه‌ای، حتی ترتیب دریافت بسته حایز اهمیت می‌باشد. بنابراین، روش استفاده از چاهک متحرک، برای این‌گونه ترافیک‌ها نتیجه عکس خواهد داشت. استفاده از چاهک متحرک، معایب دیگری نیز دارد که در این جا به برخی از آن‌ ها به اختصار اشاره خواهد شد و توضیحات کامل تر را در فصل بعد ارائه خواهیم کرد .از دیگر مشکلات این روش، افزایش تاخیر انتها به انتها و مسیریابی مدام به چاهک متحرک و مشکل بودن شناسایی حضور چاهک متحرک توسط چاهک ثابت را می‌توان نام برد.

راه‌کار استفاده شده دیگر، در این حوزه  استفاده از چاهک ثابت و متحرک به صورت همزمان است. در برخی کاربرد‌ها نیاز است تا ارتباط گره‌ها با چاهک همواره برقرار باشد. یکی از این موارد، ترافیک‌های حساس به تاخیر است. در این گونه ترافیک‌ها، داده‌ها برای ارسال به چاهک دارای محدودیت در زمان دریافت هستند. در بعضی کاربرد‌ها، مانند رشته های ویدیویی حتی ترتیب دریافت نیز اهمیت دارد. در این خصوص، راه‌کارهای مختلفی ارائه شده است. یکی از مهمترین راه‌کارهای ارائه شده، استفاده از چاهک ثابت و متحرک به صورت همزمان می‌باشد. این روش در مقلات علمی مختلف بیان گردیده و مورد علاقه بسیاری از محققین می‌باشد. مزیت این روش حضور همیشگی حداقل یک چاهک برای ارسال اطلاعات می‌باشد. اما در این روش نیز خلاهایی وجود دارد. مانند اتصال قسمت عظیمی از شبکه به چاهک ثابت و دیگری، مسیریابی همیشگی مجدد به چاهک متحرک است. در قسمت ضرورت انجام تحقیق مفصل تر در رابطه با این موضوع سخن خواهیم گفت.

1-2بیان مساله

همانطور که در مقدمه نیز بیان گردید، روش های زیادی برای پروتكل‌های مسیریابی طراحی شده‌اند تا بهینه‌سازی مصرف انرژی در جمع‌ آوری داده‌ها در شبكه حسگر بیسیم را فراهم كنند. در مورد روش چاهک ثابت،گره‌های مستقر شده در مجاورت چاهک، انرژی‌شان را خالی می‌كنند و خیلی زودتر از گره‌های قرار گرفته در دور از چاهک، به خاطر بار پاسخگویی بالاتر زودتر می‌میرند. به خاطر اینكه این مساله را مورد توجه قرار دهیم، متحرک‌سازی چاهک را معرفی می‌كنیم كه در آن چاهک می‌تواند در یک مسیر معین درون شبكه حركت كند همچنین در خیلی از موارد نشان داده شده كه چاهک متحرك در متعادل سازی بار مسیریابی و در نتیجه كاهش انرژی گره‌ها كمك می‌كند. اگرچه این موضوع واضح هست كه چاهک متحرك بالانس بار بین گره‌ها را بهبود می‌بخشد، اما این یک سوال باز است كه آیا این مساله در بهبود كارایی انرژی شبكه WSN مفید است یا خیر؟ برای اینكه این مساله را مورد متوجه قرار دهیم ابتدا نیازمند این هستیم كه معیارهای مناسبی را برای كمی سازی كارایی انرژی تعریف كنیم.

1- دو پارامتر ممكن که برای مقایسه استراتژی های متحرك سازی چاهک استفاده می‌شود، این است كه تمام انرژی مصرف شده گره‌ها در WSN را برای تمام بار كاری انجام شده توسط WSN مقایسه كنیم.ارزیابی اول، كاهش انرژی متوسط به ازاء همه گره‌ها می‌باشد. برای مثال میانگین كاهش انرژی برای تمامی گره‌ها در WSN در طول مدت زمان مشخص است. با این همه مشخص است كه در مورد یک چاهک ثابت، مصرف انرژی گره‌ها در طول شبكه به شدت متغیر است. علت این موضوع این هست که، گره‌های اطراف چاهک، تحت بار سنگین‌تری هستند و عملیات پاسخ آنها، نسبت به گره‌های دورتر از چاهک بیشتر است. بنابراین Emax، قطعا یكی از پارامترهای نماینده ممكن برای تعیین طول عمر WSN در یک محیط انتزاعی می‌باشد. اغلب كارهای انجام شده در مقالات در زمینه طول عمر یک WSN، به دو پارمتر میانگین اتلاف انرژی گره‌های شبکه و بیشینه مصرف انرژی شبکه توجه کرده‌اند.

در این پایان نامه می خواهیم این دو نوع نحوه مصرف انرژی را همزمان با حفظ کیفیت سرویس، از طریق ارائه راهکاری در مسیریابی شبکه، با بهره گرفتن از چاهک ثابت و متحرک، کاهش دهیم.

چتد عامل در بهینگی عوامل بیان شده تاثیرگذار می باشد، که قصد داریم تاثیر این عوامل را بر مصرف انرژی شبکه کم یا حذف نماییم در ادامه به اختصار هر یک از موارد را توضیح خواهیم داد.

اول: معمولا WSNها از سنسورهای ثابت ریزی تشكیل شده است كه در محیط جغرافیایی پارامترهای مورد نظر را حس كرده و پارامترهای مورد علاقه را بررسی می‌كنند. توسعه نامتقارن رندوم باعث شده كه همیشه یكی از پارامترهای مهم، بدست آوردن انرژی بهینه باشد و همیشه باید به فكر اثر تكنولوژی‌ها در تغییر ارسال داده‌ها باشیم. در شبكه های ad-hock، در یک محیط جغرافیایی بزرگ که پارامترهای مورد نظر را حس می‌كنند، یک استقرار شبكه غیر كنترل شده و تصادفی، یک توپولوژی غیر قابل درك و نامفهوم را در یک محیط پویا با پهنای باند كم، انرژی باتری پایین و حافظه گره‌های كم ایجاب می‌كند كه هر گره یک مسیر كارآمد از نظر انرژی را به شبکه معرفی كند. استقرار ad-hock گره‌ها، برنامه نویسان را از جداول مسیریابی پیكربندی شده روی هر گره در گره‌های حسگر محدود می‌كند.هر چند شبکه‌های ad-hoc  با ساختار شبکه‌های حسگر بیسیم متفاوت می‌باشند اما می‌توان از برخی روش‌های آن‌ ها برای تحرک چاهک استفاده نمود. تكنیک های گوناگونی برای حفظ مسیرهای مسیریابی شده و به روز شدهی چاهک ارائه شده‌اند. [2]. روش پرواكتیو(در روش‌هایی كه تغییر توپولوژی مسیریابی به كندی صورت می‌گیرد) روش بهتری برای كاهش مصرف انرژی می‌باشد، به این صورت كه برای دستیابی به توپولوژی شبكه به صورت فراگیر، یک بسته را به تمام شبكه ارسال می‌شود. در جواب بسته ارسالی، برگشت داده داریم. در مقدمه تاثیر چاهک متحرک، در مصرف انرژی بیان گردید. اما روش پرواکتیو، به دلیل این که چاهک متحرک در هر زمان در یک قسمت از شبکه می‌باشد، باعث می‌شود که شبکه متناوبا به مسیریابی مجدد تا گره مرتبط با چاهک بپردازد ، ارسال بسته به تمامی شبکه، باعث مصرف انرژی زیادی می‌گردد. با توجه به این موضوع، یکی از مشکلات استفاده از چاهک متحرک، مسیریابی چند باره می‌باشد که در روش ارائه شده، مورد توجه قرار می‌دهیم

دوم: در شبکه‌های حسگر بیسیم معمولی، چاهک درمرکز شبکه،ثابت می‌باشد و بسته‌های اطلاعاتی باید برای رسیدن به چاهک از چند گام عبور نمایند. افزایش تاخیر انتها به انتها ،به دلیل ارسال بسته‌ها توسط چند گام، یکی از مشکلات استفاده از چاهک ثابت می‌باشد. افزایش تاخیر انتها به انتها در ترافیک‌های حساس به تاخیر مساله مهمی می‌باشد. این در حالی است که ارسال اطلاعات به چاهک متحرک می تواند به صورت  یک گام انجام شده یا توسط چند گام محدود، انجام شود. . ارسال اطلاعات با بهره گرفتن از چند گره، کیفیت سرویس را کاهش می‌دهد. علاوه برآن، ارسال اطلاعات با بهره گرفتن از چند گره تاثیر زیادی بر افزایش انرژی مصرفی در شبکه دارد. یکی از هدف‌های این پایان نامه کاهش ارتباطات چند گامه برای ارسال اطلاعات به چاهک می‌باشد

سوم : اگر چه روش چاهک متحرک بهینگی مصرف انرژی و کاهش تاخیرانتهابه انتها را بهبود می‌دهد‌، اما مشکل اساسی این روش انتظار برای حضور چاهک متحرک برای ارسال اطلاعات می‌باشد .این مشکل باعث می‌شود که تاخیر انتهابه انتها در نقاطی که چاهک متحرک در آن منطقه حضور ندارد به شدت افزایش یابد و این موضوع برای ترافیک‌های حساس به تاخیر چندرسانه‌ای قابل قبول نمی‌باشد. بنابراین در روش ارائه شده،موضوع ارتباطات چندگانه را مورد توجه قرار می‌دهیم.

چهارم : یکی از مشکلات استفاده از چاهک ثابت عدم دسترسی به نقاط کور در شبکه می‌باشد .در این‌گونه شبکه‌ها، تعدادی از گره‌ها معمولا به علت پدیده‌های جغرافیایی با توزیع ناهمگن در قسمتی از شبکه و یا تمام شدن انرژی