چکیده:

کارآمدی سیاسی از مهمترین مسائل نظامهای سیاسی است که ارتباط مستقیمی با بهبود کل نظام اجتماعی، توسعه کشور، جلب اعتماد مردم، افزایش مشروعیت و تداوم حکومت ها دارد. پیرامون ماهیت کارآمدی سیاسی، عوامل تأثیر گذار بر آن، میزان ارتباط و نحوه تأثیرگذاری آن بر سایر موضوعات سیاسی و چگونگی ارزیابی و سنجش آن، دیدگاه های مختلفی در میان اندیشمندان سیاسی وجود دارد. در این پژوهش با بررسی و تحلیل محتوای آثار و اندیشه های بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، كارآمدی حكومت از دیدگاه ایشان مورد بررسی قرار می گیرد. پرسش اصلی تحقیق این است که؛ « در اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی تکلیف گرایی چه تأثیری بر کارآمدی سیاسی و ارزیابی آن دارد؟» و در پاسخ، این فرضیه مورد بررسی است که امام خمینی(ره) از منظر جهان بینی توحیدی و ارزشهای دینی به مقوله حکومت داری، اهداف نظام سیاسی و روش های تحقق آن نگریسته، و کارآمدی سیاسی در گرو پایبندی فکری و عملی به تعالیم اسلامی است. از این رو: «تکلیف گرایی تأثیر مهمی در تحقق کارآمدی سیاسی و ارزیابی میزان تحقق آن دارد.» این پژوهش از نوع تحقیقات اسنادی و توصیفی- تحلیلی است. و به صورت مختصر نتایج حاصل شده عبارتند از اینکه؛ کارآمدی سیاسی و تلاش برای تحقق اهداف نظام سیاسی مورد تاکید بنیانگذار جمهوری اسلامی است. ایشان در کارآمدی سیاسی همواره بر لزوم انجام وظایف و تکالیف الهی که بر عهده کارگزاران و دولتمردان و بخشهای مختلف جامعه است، تأکید دارند.کارآمدی سیاسی مورد نظر ایشان مبتنی بر ارزشها و جهان بینی اسلامی در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی است و در حوزه مدیریت سیاسی، نظام سیاسی مکلف به رعایت شاخصه هایی نظیر علم و آگاهی، عقلانیت و اجتهاد، مقتضیات زمان و مکان، آرمانگرایی واقع بینانه، مدیریت شایسته سالار، برنامه ریزی، حسن تدبیر، نظارت و انتقاد پذیری، مشورت و … می باشد که نقش بسیار مهمی در کارآمدی سیاسی و موفقیت نظام اسلامی در تحقق اهداف خویش دارد. تکلیف گرایی امام نیز، تابعی از مبانی فلسفی، فقهی، کلامی و عرفانی ایشان است؛ همه ابعاد وجودی انسان را در بر گرفته و تنها در مسائل معنوی و آن جهانی خلاصه نمی شود. و با توجه به اهمیت دادن به اطلاعات، دانش، تجربه و کارشناسی، انعطاف پذیری و ایجاد نظام تصمیم سازی عقلانی و عقلایی و برنامه ریزی بر اساس مصالح و مقتضیات زمان و مکان, در دو مرحله تشخیص و اجرای تکلیف، باعث ارتقاء سطح کارآمدی سیاسی می گردد. از این منظر تکلیف گرایی بر کارآمدی سیاسی و مولفه های سنجش آن (اهداف، امکانات و موانع) تاثیر مستقیم داشته و ضمن استفاده این نظریه از نکات مثبت سایر نظریات، نمی توان کارآمدی نظام اسلامی را بر اساس سایر الگوهای رقیب نظیر رضایت شهروندان، توفیق و تئوری سیستمی سنجید. بر این اساس کارآمدی نظام سیاسی اسلام تنها با نظریه ترکیبی با محوریت انجام تکلیف قابل انطباق است. میزان کارآمدی سیاسی, تابعی است از میزان پایندی اعتقادی و عملی به تکالیف الهی. ارتقاء سطح کارآمدی سیاسی نیز، اثبات صحت و اتقان ایدئولوژی اسلامی در پاسخگویی به نیازهای جامعه، استحکام اعتقادی بیشتر جامعه و اهتمام بیشتر به رعایت تکالیف الهی را به دنبال خواهد داشت.

 

واژگان کلیدی

کارآمدی سیاسی، تکلیف گرایی، دین و سیاست، نظام سیاسی اسلام، امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                            صفحه

مقدمه)طرح تحقیق)………………………………………………………………………………………………….. 1

1. طرح مساله ، بیان هدف و ضرورت آن ……………………………………………………………………. 1
2. پرسش های پژوهش …………………………………………………………………………………………… 2
3. فرضیه های پژوهش …………………………………………………………………………………………… 3
4. مفاهیم و متغیرها…………………………………………………………………………………………………. 3

5 .سابقه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………. 4

1. 5. اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی …………………………………………………………… 4
2. 5. مباحث نظری پیرامون کارآمدی سیاسی ………………………………………………………………. 5
3. 5. کارآمدی از منظر اسلام یا بنیانگذار جمهوری اسلامی ………………………………………………. 5
4. 3. 5 .کتاب ها ………………………………………………………………………………………………….. 5
5. 3. 5. مقالات مرتبط …………………………………………………………………………………………… 6
6. 5. پایان نامه ……………………………………………………………………………………………………… 7
7. روش پژوهش …………………………………………………………………………………………………… 7
8. سازمان دهی پژوهش ………………………………………………………………………………………….. 8

بخش یکم (مفاهیم و کلیات)

فصل اول. بررسی مفهوم کارآمدی ………………………………………………………………………………. 10

1.معنای لغوی و اصطلاحی کارآمدی……………………………………………………………………………. 11

1. 1. کارآمدی در ادبیات فارسی ……………………………………………………………………………….. 11

2 . 1. کارآمدی در ادبیات لاتین ………………………………………………………………………………… 11

3 . 1 . کارآمدی درعلم اقتصاد ………………………………………………………………………………….. 12

4. 1. کارآمدی در علم مدیریت………………………………………………………………………………….. 13
5. 1. کارآمدی در علم سیاست…………………………………………………………………………………… 13

فصل دوم . كارآمدی نظام سیاسی………………………………………………………………………………… 15

1. مفهوم نظام سیاسی………………………………………………………………………………………………. 15
2. روش تحلیل سیستم ها…………………………………………………………………………………………. 16
3. 2. ورودی نظام ………………………………………………………………………………………………… 17
4. 1. 2. تقاضاها…………………………………………………………………………………………………… 17
5. 1. 2. حمایت ها……………………………………………………………………………………………….. 17
6. 2. 1. 2. كم و كیف داده ها…………………………………………………………………………………. 18
7. 2. 1. 2. فرایند سیاسی كردن……………………………………………………………………………….. 19
8. 2. فرایند تبدیل …………………………………………………………………………………………………. 20
9. 2. خروجی ها …………………………………………………………………………………………………… 20
10. 2. وضعیت محیط ………………………………………………………………………………………………. 20
11. 2. نتایج …………………………………………………………………………………………………………… 20
12. 2. بازخورد ………………………………………………………………………………………………………. 20

فصل سوم. تحلیل كارآیی و كاركردهای نظام سیاسی………………………………………………………… 22

1. كارویژه تبدیل و استحاله……………………………………………………………………………………….. 22
2. كارویژه تطابق به صیانت و سازگاری……………………………………………………………………….. 23
3. كارویژه های قابلیتی…………………………………………………………………………………………….. 23

فصل چهارم. عناصر کارآمدی نظام سیاسی…………………………………………………………………….. 25

1. نقش اهداف در تعیین کارآمدی یک نظام…………………………………………………………………… 26
2. نقش امکانات در تعیین کارآمدی یک نظام…………………………………………………………………. 27
3. 2. امکانات مادی………………………………………………………………………………………………… 27

2 . 2 . امکانات کیفی و معنوی…………………………………………………………………………………… 28

3. نقش موانع در تعیین کارآمدی یک نظام…………………………………………………………………….. 28

۱. 3 . موانع داخلی………………………………………………………………………………………………….. 28

2. 3. موانع خارجی…………………………………………………………………………………………………. 29

فصل پنجم. نکات تکمیلی در شناخت کارآمدی………………………………………………………………. 29

1. نسبی بودن کارآمدی…………………………………………………………………………………………….. 29
2. نقش مراحل در کارآمدی………………………………………………………………………………………. 30
3. نقش اجزاء یک سیستم در کارآمدی…………………………………………………………………………. 30
4. حکومت کارپرداز یا برنامه دار……………………………………………………………………………….. 31

5 . مردم و كارآمدی نظام سیاسی………………………………………………………………………………… 32

فصل ششم. جایگاه کارآمدی در نظام های سیاسی…………………………………………………………… 32

1. اثبات صحت و اتقان یک ایدئولوژی………………………………………………………………………… 34
2. رابطه كارآمدی و مشروعیت…………………………………………………………………………………… 34

2-1. تعریف مشروعیت ………………………………………………………………………………………….. 34

1 . 2 .1. انواع مشروعیت…………………………………………………………………………………………. 35

2-2. رابطه كارآمدی و مشروعیت………………………………………………………………………………. 37

3. كارآمدی و اعتماد سیاسی………………………………………………………………………………………. 42
4. كارآمدی و اقتدار ملی…………………………………………………………………………………………… 42

4-1. تعریف اقتدار…………………………………………………………………………………………………. 42

4-2. رابطه كارآمدی و اقتدار ملی……………………………………………………………………………….. 43

5. كارآمدی و توسعه……………………………………………………………………………………………….. 44

5-1. رابطه كارآمدی و توسعه……………………………………………………………………………………. 44

6. كارآمدی در انقلاب ها………………………………………………………………………………………….. 45

6-1. تعریف انقلاب……………………………………………………………………………………………….. 45

 

6-2. رابطه انقلاب با نظام سیاسی……………………………………………………………………………….. 46

فصل هفتم. پیامدهای ناکارآمدی………………………………………………………………………………….. 46

بحران های ناشی از ناكارآمدی……………………………………………………………………………………. 47

1. بحران هویت …………………………………………………………………………………………………….. 47
2. بحران مشروعیت ……………………………………………………………………………………………….. 48
3. بحران توزیع ……………………………………………………………………………………………………… 49
4. بحران مشاركت …………………………………………………………………………………………………. 49
5. بحران نفوذ ……………………………………………………………………………………………………….. 51
6. بحران یكپارچگی و ادغام …………………………………………………………………………………….. 52

فصل هشتم. شاخصه های کارآمدی……………………………………………………………………………… 53

بخش دوم ( اصول اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی)

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 57

فصل یکم. روش شناسی اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران………………………………. 59

1. روش تحلیل سیستمی…………………………………………………………………………………………… 60
2. روش بحران……………………………………………………………………………………………………… 61
3. روش مفهومی…………………………………………………………………………………………………….. 62
4. روش تحلیل گفتمانی…………………………………………………………………………………………… 64
5. روش راهبردی……………………………………………………………………………………………………. 67
6. روش میان رشته ای……………………………………………………………………………………………… 68

فصل دوم. زندگینامه علمی – سیاسی  بنیانگذار جمهوری اسلامی………………………………………… 69

1. تحولات دوران کودکی و نوجوانی (1300-1281) …………………………………………………… 69
2. تحولات دوران تحصیل (1339-1300) ………………………………………………………………… 71
3. 2 .آثار علمی……………………………………………………………………………………………………… 71

2 . 2. پیامدهای جنبش مشروطه…………………………………………………………………………………. 73

3 . 2. به قدرت  رسیدن رضا خان …………………………………………………………………………….. 74

4. 2. حکومت محمدرضا شاه…………………………………………………………………………………….. 75
5. تحولات دوران مرجعیت دینی (1357- 1339) ………………………………………………………. 78

1-3.جهت گیری های امام در سال های 1339 تا 1343………………………………………………… 79

2-3. جهت گیری های امام در سال های 1343 تا 1356……………………………………………….. 82

3-3. جهت گیری های امام در سال های 1356 تا 1357……………………………………………….. 85

4. تحولات دوران رهبری نظام سیاسی (1368- 1357) ………………………………………………… 87

فصل سوم؛ بنیادهای نظری اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران…………………………….. 88

1. مبانی فلسفی؛ معرفت شناسی و هستی شناسی……………………………………………………………. 89
2. مبانی انسان‏شناسی و جامعه‏شناسی…………………………………………………………………………… 90
3. مبانی کلامی و اعتقادی…………………………………………………………………………………………. 93
4. مبانی فقهی – اصولی…………………………………………………………………………………………… 94

فصل چهارم؛ اصول اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی…………………………………………….. 98

1. ضرورت بر پایی حکومت……………………………………………………………………………………… 99
2. ماهیت حکومت………………………………………………………………………………………………….. 99
3. ابزاری بودن حکومت برای تحقق ارزش های اسلامی…………………………………………………… 100
4. ضرورت تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت………………………………………………………… 100
5. ضرورت حفظ نظام اسلامی…………………………………………………………………………………… 101
6. جایگاه مردم در حکومت اسلامی…………………………………………………………………………….. 102
7. اختیارت حاکم اسلامی………………………………………………………………………………………….. 102
8. انعطاف پذیری و تدریجی بودن………………………………………………………………………………. 103

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………. 104

بخش سوم (کارآمدی سیاسی و تکلیف گرایی در اندیشه بنیانگذار جمهوری اسلامی)

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………. 108

فصل یکم. بررسی کارآمدی سیاسی از منظر بنیانگذار جمهوری اسلامی ………………………….. 108

1. اهداف حکومت………………………………………………………………………………………………….. 109
2. 1 . اهداف غایی…………………………………………………………………………………………………. 110
3. 1. اهداف متوسط………………………………………………………………………………………………… 111
4. 2 . 1. تعلیم و تربیت…………………………………………………………………………………………… 111
5. 2 . 1. آزادی……………………………………………………………………………………………………… 112
6. 2 . 1.حاكمیت قانون اسلام…………………………………………………………………………………… 113
7. 2 . 1. عدالت، امنیت و رفاه………………………………………………………………………………….. 114

1 . 4. 2 . 1. برقراری عدالت هدف ارسال پیامبران…………………………………………………………. 114

2 . 4. 2 . 1. عدالت، امری فطری و عقلانی…………………………………………………………………. 114

3 . 4. 2 . 1. عدالت صفت الهی است و احکام اسلام نیز مبتنی بر آن…………………………………. 114

4 . 4. 2 . 1. عدالت، ارزشی برتر و تغییر نا پذیر و شاخص حکومت اسلامی………………………. 114

5 . 4. 2 . 1. اجرای عدالت، زمینه ساز توسعه معنوی و ایجاد محیط امن……………………………… 115

6 . 4. 2 . 1. اجرای عدالت، تکلیفی انسانی و دینی……………………………………………………….. 115

5. 2 . 1. استقلال و خودکفایی………………………………………………………………………………….. 117
6. امکانات کارآمدی………………………………………………………………………………………………… 118

1 . 2 . اصول…………………………………………………………………………………………………………. 118

1. 1. 2 . مشروعیت الهی…………………………………………………………………………………………. 119
2. 1. 2 . مبانی اعتقادی و فقهی…………………………………………………………………………………. 119
3. 1. 2 . رعایت مصلحت عمومی……………………………………………………………………………… 120
4. 1. 2 .توجه به مقتضیات زمان و مکان………………………………………………………………………. 121
5. 1. 2 . مردمسالاری دینی………………………………………………………………………………………. 122
6. 1. 2 . خدمتگزاری……………………………………………………………………………………………… 122

2 . 2 . ابزار…………………………………………………………………………………………………………… 123

1. 2. 2 . نظارت و کنترل همگانی………………………………………………………………………………. 123
2. 2. 2 . نیروی انسانی متعهد و متخصص……………………………………………………………………. 124
3. 2. 2 . مشارکت و همکاری…………………………………………………………………………………… 125
4. 2. 2 . قواعد و مقررات مناسب………………………………………………………………………………. 125
5. 2. 2 . حسن تدبیر و مدیریت………………………………………………………………………………… 126
6. 2. 2 . جلب اعتماد و رضایت مردم………………………………………………………………………… 126
7. موانع کارآمدی سیاسی………………………………………………………………………………………….. 127

1 . 3. انحراف از ارزش های اسلامی…………………………………………………………………………… 128

2 . 3.انحراف فکری، مفاسد اخلاقی و سیاسی……………………………………………………………….. 128

3 . 3.  تجمل پرستی، اسراف و کاغذبازی در ادارات………………………………………………………. 128

4 . 3. جدایی دولت ها از مردم و انزوای روحانیت………………………………………………………… 129

5 . 3. سختگیری و فشار بر مردم……………………………………………………………………………….. 129

6 . 3.  رابطه سالاری……………………………………………………………………………………………….. 130

7 . 3. دولت فراگیر و تداخل مسئولیت ها……………………………………………………………………. 130

8 . 3. غفلت از اصلاحات………………………………………………………………………………………… 130

9 . 3. اختلاف و قانونگریزی…………………………………………………………………………………….. 130

10 . 3. وابستگی و پذیرش سلطه بیگانگان…………………………………………………………………… 131

جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………….. 131

فصل دوم. تکلیف گرایی از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ………………………………………. 133

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 133

1. مفهوم تکلیف مداری……………………………………………………………………………………………. 133
2. 1. تعریف لفوی تکلیف………………………………………………………………………………………… 133
3. 1. تکلیف از نظر اصطلاحی…………………………………………………………………………………… 134
4. 1. تکلیف در ادبیات لاتین…………………………………………………………………………………… 134
5. 1. تکلیف گرایی کانت…………………………………………………………………………………………. 135
6. 1. جمع بندی ……………………………………………………………………………………………………. 136
7. چیستی تکلیف و تکلیف گرایی………………………………………………………………………………. 137
8. 2. انگیزه های سیاست ورزان…………………………………………………………………………………. 137
9. 1 . 2. پاسخ به غرایز طبیعی …………………………………………………………………………………. 137
10. 1 . 2. تأمین نیازهای انسانی………………………………………………………………………………….. 138
11. 1 . 2. وظیفه الهی و دینی ……………………………………………………………………………………. 139
12. 3. 1 . 2.جمع بندی …………………………………………………………………………………………… 140
13. تکلیف گرایی درآموزه های اسلامی ………………………………………………………………………… 141

1 . 3. تکلیف گرایی در قرآن …………………………………………………………………………………… 141

2 . 3 .تکلیف گرایی در سیره و سنت معصومین(ع) ……………………………………………………….. 143

4. تبیین مفهوم تکلیف گرایی از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی………………………………………. 144
5. متعلق تکلیف از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی………………………………………………………. 147
6. انواع تکلیف از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی……………………………………………………….. 149

1 . 6. تكلیف الهی و شرعی……………………………………………………………………………………… 150

2 . 6. تكلیف عقلی و وجدانی…………………………………………………………………………………… 150

2 . 6. تكلیف ملی، اجتماعی و عمومی ……………………………………………………………………….. 150

7. مراحل تکلیف گرایی……………………………………………………………………………………………. 151

1 . 7. تكلیف شناسی………………………………………………………………………………………………. 151

2 . 7. عمل به تكلیف………………………………………………………………………………………………. 151

3 . 7. انگیزه الهی در انجام تكلیف……………………………………………………………………………… 151

8. شاخصه های تکلیف گرایی…………………………………………………………………………………… 151
9. تکلیف گرایی در سیره سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی……………………………………………… 152

1 . 9. تكلیف گرایی در قیام……………………………………………………………………………………… 152

2 . 9. تکلیف گرایی در حفظ اسلام……………………………………………………………………………. 152

3 . 9. تکلیف گرایی در نهضت انقلاب اسلامی……………………………………………………………… 152

4. 9. تکلیف گرایی در تشکیل حکومت دینی………………………………………………………………. 153

5 . 9. تکلیف گرایی در ولایت فقیه……………………………………………………………………………. 153

6 . 9. تکلیف گرایی در دفاع مقدس…………………………………………………………………………… 154

7 . 9. تکلیف گرایی در برنامه ریزی مدبرانه………………………………………………………………….. 154

8 . 9. تکلیف گرایی در حفظ نظام اسلامی…………………………………………………………………… 155

9 . 9. تکلیف گرائی در تأمین مصالح کشور………………………………………………………………….. 155

10 . 9. تکلیف گرایی در دفاع از سرزمینهای اسلامی………………………………………………………. 156

11 . 9. تکلیف گرایی در تشکیل هسته های حزب الله…………………………………………………….. 156

12 . 9. تکلیف گرایی در صدور انقلاب و سیاست خارجی……………………………………………… 157

13 . 9. مامور به وظیفه نه نتیجه…………………………………………………………………………………. 158

10. آثار و نتایج دیدگاه تکلیف گرایانه…………………………………………………………………………. 159
11. 10. اطمینان و آرامش روحی…………………………………………………………………………………. 160
12. 10 . احساس پیروزی در همه حالات……………………………………………………………………… 160
13. 10 . استقبال از خطر و عدم توجه به میزان کامیابی……………………………………………………… 160
14. 10 . قاطعیت و طرد مسامحه…………………………………………………………………………………. 161
15. 10 . جدیت بیشتر در انجام وظیفه………………………………………………………………………….. 162
16. 10 . شرعی شدن همه رفتارهای سیاسی…………………………………………………………………… 162
17. 10 . اهتمام به احکام شرعی در عرصه اجتماع……………………………………………………………. 163
18. جمع بندی………………………………………………………………………………………………………. 163

بخش چهارم(مقایسه کارآمدی سیاسی در اندیشه بنیانگذار جمهوری اسلامی با سایر نظریات)

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 166

فصل یکم. مروری بر نظریه های کارآمدی……………………………………………………………………… 167

1. نظریه توفیق……………………………………………………………………………………………………….. 167
2. 1. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 168
3. نظریه سیستم …………………………………………………………………………………………………….. 168
4. 2. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 169
5. نظریه رضایت مردم …………………………………………………………………………………………….. 169
6. 3. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 169
7. نظریه تكلیف ‌مداری …………………………………………………………………………………………… 170
8. 4. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 170

. نظریه عملی كارآمدی ……………………………………………………………………………………………. 171

1. 5 . نقد و بررسی ……………………………………………………………………………………………… 171

فصل دوم. تطبیق نظریه های کارآمدی با دیدگاه های بنیانگذار جمهوری اسلامی …………………….. 172

1. نظریه ترکیبی با محوریت انجام تکلیف ……………………………………………………………………. 172
2. 1. تکلیف محوری ……………………………………………………………………………………………… 172
3. 1. جامعیت؛ ……………………………………………………………………………………………………… 173
4. 1. ارتقاء سطح کارآمدی؛ …………………………………………………………………………………….. 174

فصل سوم. کاربرد نظریه سیستمی در تکلیف گرایی…………………………………………………………. 176

1. مشروعیت…………………………………………………………………………………………………………. 177
2. کارویژه های نظام سیاسی……………………………………………………………………………………… 178

1 .2 . كارآیی نظارت………………………………………………………………………………………………. 179

2 .2 . كارآیی استخراجی…………………………………………………………………………………………. 180

3 .2 . كارآیی توزیعی……………………………………………………………………………………………… 181

4 .2 . كارآیی پاسخگویی ………………………………………………………………………………………… 181

5 .2 . كارآیی نمادین و سمبلیک ………………………………………………………………………………. 182

3. ورودی ها (مشارکت مردمی) ……………………………………………………………………………….. 183
4. 3. بیان تقاضا ها و منافع ……………………………………………………………………………………… 183

2 . 3. تألیف منافع و خواسته ها ……………………………………………………………………………….. 183

یکم. نقش مردم در مقبولیت و مشروعیت جامعه شناختی …………………………………………………. 184

دوم. نقش مردم در کارآمدی انقلاب و نظام اسلامی ……………………………………………………….. 185

1.انتخابات و تعیین نوع نظام، رهبران و کارگزاران …………………………………………………………. 185

2. نظارت بر مسئولین نهادهای حکومتی، انتقاد سازنده، تذکر و برخورد با تخلفات ………………… 185
3. حفاظت و پاسداری از نظام اسلامی ………………………………………………………………………… 185
4. تلاش برای تحقق اهداف …………………………………………………………………………………….. 186
5. تأمین امنیت ……………………………………………………………………………………………………… 186
6. مشارکت اقتصادی ……………………………………………………………………………………………… 186

4.خروجی ها (قوای سه گانه) …………………………………………………………………………………… 187

1. 4. قانونگذاری ( قوه مقننه) …………………………………………………………………………………… 188

1 . 1. 4 . کارکرد قانونگذاری…………………………………………………………………………………… 188

2. 1 . 4 . کارکرد نظارتی………………………………………………………………………………………… 189

2 . 4.  اجرای قوانین ( قوه مجریه) ……………………………………………………………………………. 190

1. 2 . 4 . ویژگی های دولتمردان کارآمد …………………………………………………………………… 191
2. 2 . 4 . وظایف و کارکردها …………………………………………………………………………………. 192

3 . 4 . ضمانت اجرای قوانین(قوه قضائیه) …………………………………………………………………… 193

پس ازتصویب تحریم خرید نفت از جمهوری اسلامی در اتحادیه اروپا ، این اتحادیه از ورود نفت ایران به کشورهای اروپایی جلوگیری به عمل آورد. اگرچه براثر تحریم ها درآمدهای نفتی ایران به شدت کاهش یافت و بر اقشار مختلف مردم ایران فشار زیادی وارد آمد، اما این تحریم ها برای اتحادیه اروپا نیز هزینه های بالایی به دنبال داشت و باعث کمبود انرژی در درون این اتحادیه گردید.بررسی سیاست های انرژی اتحادیه اروپا درقبال تحریم های تحمیلی نفتی ایران نشان می دهد که این اتحادیه به دنبال تضمین امنیت عرضه انرژی ، تنوع بخشیدن به عرضه کنندگان انرژی و عقلانی کردن مصرف انرژی می باشد.در تحقیق حاضر با بهره گرفتن از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی به این سوال ، که « اتحادیه اروپا بعد از تحریم های نفتی ایران چه اقداماتی در راستای تأمین انرژی مورد نیاز خود انجام می دهد؟ » ، چنین پاسخ داده می شود که ، با توجه به اهمیت انرژی و امنیت عرضه نفت و گاز برای اتحادیه اروپا ، این اتحادیه پس از تحریم های اخیر علیه ایران دسترسی پایدار به منابع انرژی و تنوع بخشی به این منابع را به صورت جدی تر دنبال می کند.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل اول : کلیات تحقیق ………………………………………………………………………………………..2

1-1-بیان مسأله تحقیق …………………………………………………………………………………………….3

1-2-اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن…………………………………………………………..4

1-3-هدف های تحقیق …………………………………………………………………………………………….5

1-4-سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………5

1-5-فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………….5

1-6-قلمرو تحقیق …………………………………………………………………………………………………..6

1-7-مدل و روش تحقیق………………………………………………………………………………………….6

1-8-تعریف مفاهیم …………………………………………………………………………………………………7

1-9-روش گردآوری اطلاعات ……………………………………………………………………………….13

1-10-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ……………………………………………………………………..13

1-11-متغیرها ……………………………………………………………………………………………………….13

1-12-پیشینه و ادبیات تحقیق …………………………………………………………………………………13

1-13-سازماندهی تحقیق ……………………………………………………………………………………….18

فصل دوم : مطالعات نظری تحقیق …………………………………………………………………………19

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….20

2-1-مبانی نظری وچارچوب تحقیق؛ رئالیسم…………………………………………………………….21

2-2-مؤلفه های کلیدی رئالیسم………………………………………………………………………………..23

2-3-انواع تصاویر رئالیسم ……………………………………………………………………………………..26

2-4-رئالیسم و فناوری هسته ای………………………………………………………………………………29

2-5-نظریه رئالیسم و تحریم اقتصادی………………………………………………………………………42

2-6-بررسی جنبه های مختلف امنیت انرژی………………………………………………………………49

فصل سوم: شرایط حاکم برساختار انرژی اتحادیه اروپا,مناسبات ایران بااین اتحادیه….62

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….63

3-1-وضعیت ذخائر، تولید، مصرف و واردات نفت خام و گاز طبیعی اتحادیه اروپا………..65

آآآ3-2 -مناسبات انرژی اتحادیه اروپا با جمهوری اسلامی ایران  ……………………………………..79

3-2-1- پیشینه روابط اتحادیه اروپا و ایران ……………………………………………………………….79

3-2-2-روابط تجاری-انرژی اتحادیه اروپا و ایران …………………………………………………….84

فصل چهارم : تحریم های نفتی علیه جمهوری اسلامی ایران ……………………………………….92

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….93

4-1- بررسی کلی تحریم های نفتی علیه ایران…………………………………………………………..94

4-2- تحریم های  اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران ……………………………………………….101

4-3- تأثیر تحریم های نفتی بر مناسبات انرژی ایران و اروپا……………………………………..107

4-4- چالش های تحریم نفتی ایران برای اتحادیه اروپا……………………………………………..110

فصل پنجم:سیاست های اتحادیه اروپا در راستای تأمین انرژی مورد نیاز خود………………119

 

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….120

5-1-تأمین امنیت عرضه انرژی و چالش های آن………………………………………………………122

5-2-برنامه های کوتاه مدت…………………………………………………………………………………..133

5-2-1- تنوع بخشیدن به منابع عرضه انرژی……………………………………………………………133

5-2-2- مدیریت تقاضا…………………………………………………………………………………………140

5-2-3- امنیت تقاضای انرژی………………………………………………………………………………..140

5-2-4- ایجاد ثبات در کشورهای صادرکننده انرژی…………………………………………………141

5-2-5- گفتگوی جامع میان تولید كنندگان انرژی……………………………………………………142

5-2-6- مذاکرات با ایران……………………………………………………………………………………..143

5-3-برنامه های میان مدت……………………………………………………………………………………149

5-3-1- تنوع بخشیدن به منابع عرضه انرژی……………………………………………………………150

5-3-2-تنوع بخشیدن به منابع(نوع) انرژی با تکیه بر حفظ محیط زیست……………………151

5-3-3-رقابت پذیری انرژی………………………………………………………………………………….153

5-3-4- هماهنگی بین اعضای اتحادیه اروپا برای اتخاذ سیاست های مشترک……………..154

5-3-5- بهبود و توسعه بخشندن به شبکه های انتقال وتوزیع انرژی‌…………………………..155

نتیجه ­گیری ………………………………………………………………………………………………………….157

منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………………….164

 

 

مقدمه :

از ابتدای مطرح شدن موضوع هسته ای ج.ا.ایران در سال 2003،قدرت های بزرگ به صورت فردی یا در قالب گروه بندی های مختلف اصلی ترین بازیگران تأثیرگذار بر این موضوع بوده اند. اگرچه اتحادیه اروپا که یکی از بازیگران تأثیر گذار در این عرصه بوده و به دلایل مختلف از اعمال تحریم ها بر کشورمان حمایت کرده است ، اما از یک جانبه گرایی و به خصوص دکترین بازدارنده آمریکایی ها نگران است و این نگرانی ناشی از آن است که آمریکا به نام مقابله با تروریسم و کشورهای خودسر ، شورای امنیت سازمان ملل وناتو را نادیده می گیرد.

اروپائیان همواره به دنبال آن هستند ضمن مقابله با یکجانبه گرایی آمریکائی ها ، وضعیت چند جانبه گرایی را درنظام بین الملل ایجاد نمایند.و در این بین ایران به نقطه ای هویت بخشی برای اروپائیان تبدیل شده است. هرچند این به آن معنی نیست که اروپائیان نگرانی های آمریکا در مورد ایران را درک نمی کنند و ضد آمریکا هستند ، بلکه مسئله آنها مخالفت با یک جانبه گرایی آمریکا است.

اگرچه اتحادیه اروپا ، ایالات متحده را در اعمال تحریم ها بر علیه ایران همراهی نمود اما با عنایت به این که تحریم های اعمالی بر جمهوری اسلامی به نوعی بر جوامع اروپایی و اقتصاد کشورهای حوزه اتحادیه اروپا تأثیر گذاری مستقیم داشته است و با توجه به اهمیت انرژی و امنیت عرضه نفت و گاز برای اتحادیه اروپا،این پژوهش تلاش دارد سیاست های این اتحادیه را در راستای تأمین انرژی مورد نیازخود، در چهارچوب تأمین عرضه انرژی، برنامه های کوتاه و میان مدت برای رسیدن به نتایج مطلوب را در پنج فصل شامل:کلیات تحقیق در فصل اول، چارچوب تحقیق درفصل دوم ، شرایط حاکم بر ساختار انرژی اتحادیه اروپا و مناسبات ایران با این اتحادیه در فصل سوم ، تحریم های نفتی علیه جمهوری اسلامی ایران فصل چهارم و سیاست های اتحادیه اروپا برای تأمین انرژی مورد نیاز خود در فصل پنجم مورد بررسی قرار دهد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل اول : کلیات تحقیق ………………………………………………………………………………………..2

1-1-بیان مسأله تحقیق …………………………………………………………………………………………….3

1-2-اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن…………………………………………………………..4

1-3-هدف های تحقیق …………………………………………………………………………………………….5

1-4-سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………5

1-5-فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………….5

1-6-قلمرو تحقیق …………………………………………………………………………………………………..6

1-7-مدل و روش تحقیق………………………………………………………………………………………….6

1-8-تعریف مفاهیم …………………………………………………………………………………………………7

1-9-روش گردآوری اطلاعات ……………………………………………………………………………….13

1-10-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ……………………………………………………………………..13

1-11-متغیرها ……………………………………………………………………………………………………….13

1-12-پیشینه و ادبیات تحقیق …………………………………………………………………………………13

1-13-سازماندهی تحقیق ……………………………………………………………………………………….18

فصل دوم : مطالعات نظری تحقیق …………………………………………………………………………19

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….20

2-1-مبانی نظری وچارچوب تحقیق؛ رئالیسم…………………………………………………………….21

2-2-مؤلفه های کلیدی رئالیسم………………………………………………………………………………..23

2-3-انواع تصاویر رئالیسم ……………………………………………………………………………………..26

2-4-رئالیسم و فناوری هسته ای………………………………………………………………………………29

2-5-نظریه رئالیسم و تحریم اقتصادی………………………………………………………………………42

2-6-بررسی جنبه های مختلف امنیت انرژی………………………………………………………………49

فصل سوم: شرایط حاکم برساختار انرژی اتحادیه اروپا,مناسبات ایران بااین اتحادیه….62

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….63

3-1-وضعیت ذخائر، تولید، مصرف و واردات نفت خام و گاز طبیعی اتحادیه اروپا………..65

آآآ3-2 -مناسبات انرژی اتحادیه اروپا با جمهوری اسلامی ایران  ……………………………………..79

3-2-1- پیشینه روابط اتحادیه اروپا و ایران ……………………………………………………………….79

3-2-2-روابط تجاری-انرژی اتحادیه اروپا و ایران …………………………………………………….84

فصل چهارم : تحریم های نفتی علیه جمهوری اسلامی ایران ……………………………………….92

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….93

4-1- بررسی کلی تحریم های نفتی علیه ایران…………………………………………………………..94

4-2- تحریم های  اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران ……………………………………………….101

4-3- تأثیر تحریم های نفتی بر مناسبات انرژی ایران و اروپا……………………………………..107

4-4- چالش های تحریم نفتی ایران برای اتحادیه اروپا……………………………………………..110

فصل پنجم:سیاست های اتحادیه اروپا در راستای تأمین انرژی مورد نیاز خود………………119

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….120

5-1-تأمین امنیت عرضه انرژی و چالش های آن………………………………………………………122

5-2-برنامه های کوتاه مدت…………………………………………………………………………………..133

5-2-1- تنوع بخشیدن به منابع عرضه انرژی……………………………………………………………133

5-2-2- مدیریت تقاضا…………………………………………………………………………………………140

5-2-3- امنیت تقاضای انرژی………………………………………………………………………………..140

5-2-4- ایجاد ثبات در کشورهای صادرکننده انرژی…………………………………………………141

5-2-5- گفتگوی جامع میان تولید كنندگان انرژی……………………………………………………142

5-2-6- مذاکرات با ایران……………………………………………………………………………………..143

5-3-برنامه های میان مدت……………………………………………………………………………………149

5-3-1- تنوع بخشیدن به منابع عرضه انرژی……………………………………………………………150

5-3-2-تنوع بخشیدن به منابع(نوع) انرژی با تکیه بر حفظ محیط زیست……………………151

5-3-3-رقابت پذیری انرژی………………………………………………………………………………….153

5-3-4- هماهنگی بین اعضای اتحادیه اروپا برای اتخاذ سیاست های مشترک……………..154

5-3-5- بهبود و توسعه بخشندن به شبکه های انتقال وتوزیع انرژی‌…………………………..155

نتیجه ­گیری ………………………………………………………………………………………………………….157

منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………………….164

 

چکیده:

فرهنگ استراتژیک عبارت از یک کلان زمینه­ اندیشه­گانی رفتار، که تمام رفتارهای فردی، گروهی و دولتی در ارتباط با کاربست زور برای رسیدن به اهداف را تحت­تأثیر قرار می­دهد؛می­باشد. این مقوله­ی نظری تقریباً از اوایل دهه 1980 میلادی از آن جهت مورد توجه قرارگرفت که، می­توانست فارغ از تبیین­های یکسان­انگارانه­ی واقع­گرایی به شناخت بهتر علل تصمیمات استراتژیک کشورها و همچنین پیش ­بینی رفتارهای آن­ها نائل آید. ایالات متحده به خاطر وضعیت استثنائی­اش در عرصه روابط بین­الملل از همان ابتدا مورد توجه محققان این حوزه قرارداشت و براین­اساس آثار زیادی مبنی بر شاخص ­های اصلی این فرهنگ منتشر شد. اما این پژوهش تلاش دارد با یک دید عمیق­تر به فرهنگ استراتژیک ایالات متحده، به بررسی مهمترین عوامل سازنده و شکل­دهنده این فرهنگ در بازه­ی زمانی 2014- 2001 بپردازد. سطح بندی تحلیلی جونز به نگارنده این اجازه را داد تا مؤلفه­ های مورد نظر خود را از سه سطح کلان، میانی و خرد ؛ در قالب جغرافیا، مشخصه­های فرهنگی و تمدنی، تاریخ ، امنیت سرزمینی، اتاق­های فکر و برتری طلبی تکنولوژیکی برگزیده و نسبت به اثبات فرضیه اقدام نماید. در پایان پژوهش با برررسی اسناد امنیتی و مواضع اعلامی رهبران آمریکا؛ به این جمع­بندی نائل آمدیم که متغیر جغرافیا در قالب ژئوپلتیک، شاخص ­های تمدنی، فرهنگی ، تاریخی در کنار پررنگ شدن مساله امنیت سرزمینی بعد از حادثه سپتامبر 2001، تاثیرگذاری اتاق فکرها به عنوان سطح میانی در پروسه روایت سازی امنیتی و در نهایت تداوم و تقویت فرهنگ سازمان نظامی بر محور اسطوره برتری طلبی تکنیکی از مهمترین عناصر اثرگذار در فرهنگ استراتژیک آمریکا در این بازه­ی زمانی بوده­ است.

واژگان کلیدی : فرهنگ­استراتژیک، امنیت سرزمینی، جغرافیا، ویژگی­های فرهنگی و تمدنی، اتاق فکر، اسطوره برتری طلبی تکنیکی.

 

فصل اول کلیات تحقیق

1-بیان مساله…………………………………………………………………………………………………………………………………..   2

2- ضرورت انجام تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………  5

3- اهداف اصلی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………..   6

4- سئوال اصلی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………  6

5- فرضیه تحقیق  ……………………………………………………………………………………………………………………………. 6

6- پیشینه تحقیق  ……………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-6: متون مرتبط با حوزه نظری پردازی فرهنگ استراتژیک ………………………………………………………….  7

2-6: متون مربوط به کاربست چارچوبه فرهنگ استراتژیک در مورد پژوهی غیر از آمریکا …………………. 8

3-6 : متون مرتبط با فرهنگ استراتژیک ایالات متحده ………………………………………………………………… 10

7- روش شناسی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………. 12

8- روش گردآوری داده ها………………………………………………………………………………………………………………. 12

9- کاربردهای تحقیق  ……………………………………………………………………………………………………………………. 12

10- سازمان دهی تحقیق  ……………………………………………………………………………………………………………….. 13

فصل دوم: چارچوب نظری فرهنگ استراتژیک

مقدمه: فرهنگ استراتژیک، مفهومی تحول یافته ………………………………………………………………………………. 15

تعریف فرهنگ استراتژیک …………………………………………………………………………………………………………….. 15

تاریخچه ظهور و تکامل مقوله­ی فرهنگ استراتژیک  …………………………………………………………………………17

1. دیدگاه های کلاسیک، اهتمام تلویحی به مفهوم فرهنگ استراتژیک ……………………………………………..17
2. توجه به فرهنگ استراتژیک در بستر فرهنگ سیاسی ………………………………………………………………. 18
3. تکامل فرهنگ استراتژیک در بستر سازه­انگاری ………………………………………………………………………. 20

رویکرد شناسی در فرهنگ استراتژیک…………………………………………………………………………………………….. 23

1. فرهنگ استراتژیک به عنوان عامل تعیین کننده رفتار استراتژیک…………………………………………… 23
2. فرهنگ استراتژیک ابزاری برای تثبیت هژمونی…………………………………………………………………… 24
3. فرهنگ استراتژیک به عنوان یک متغیر مستقل موثر بر رفتار …………………………………………………25
4. فرهنگ استراتژیک بعنوان محدود کننده رفتار ………………………………………………………………….. 26
5. فرهنگ جهانی استراتژیک ابزاری برای توفیق بازدارندگی ………………………………………………….. 27
6. فرهنگ استراتژیک جهان مجازی ……………………………………………………………………………………. 28

تحول در فرهنگ استراتژیک ………………………………………………………………………………………………………….. 28

حافظان فرهنگ استراتژیک ……………………………………………………………………………………………………………. 30

فرهنگ استراتژیک از منظر دیوید جونز  …………………………………………………………………………………………..32

الف. سطح کلان……………………………………………………………………………………………………………………………  32

متغیر جغرافیا…………………………………………………………………………………………………………………….. 32

ویژگی های قومی – فرهنگی و تاریخی  ………………………………………………………………………………33

ب. سطح میانی: ساختارهای سیاسی- اجتماعی و اقتصادی کشور…………………………………………………….  34

ج. سطح خرد: فرهنگ سازمان نظامی و رابطه­ شهروندان با نظامیان  ………………………………………………..34

اتاق فکر به مثابه­ی یک نهاد اجتماعی ……………………………………………………………………………………………. 36

اثرگذاری اتاق فکرها در فرهنگ استراتژیک ……………………………………………………………………………………..  37

فصل سوم. فرهنگ استراتژیک آمریکا و عوامل موثر بر آن از جنگ داخلی(1861) تا پایان قرن بیستم

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 39

تاریخچه مختصر ایالات متحده  …………………………………………………………………………………………………….. 40

اول. جنگ داخلی (1865-1861)  …………………………………………………………………………………………………..41

   الف. نکات کلی ……………………………………………………………………………………………………………………….. 41

   ب. بررسی متغیرهای موثر بر فرهنگ استراتژیک آمریکا در جنگ داخلی……………………………………….. 42

متغیرهای فرهنگی……………………………………………………………………………………………………………. 42

بررسی متغیرهای تکنولوژیکی و تسلیحاتی دخیل در جنگ داخلی ……………………………………….. 43

بررسی متغیر میزان تلفات انسانی در جنگ داخلی  ……………………………………………………………… 43

بررسی متغیر وضعیت صحنه نبرد در جنگ داخلی………………………………………………………………  44

دوم. جنگ آمریکا با اسپانیا(1898) ………………………………………………………………………………………………..  44

الف. نکات کلی ……………………………………………………………………………………………………………………….  44

ب. بررسی متغیرهای موثر بر فرهنگ استراتژیک آمریکا در جنگ با اسپانیا ……………………………………. 45

متغیر فرهنگی و ایدوئولوژی ……………………………………………………………………………………………. 45

متغیر تکنولوژی و تسلیحاتی  …………………………………………………………………………………………….46

سوم. جنگ اول جهانی (1918-1914)…………………………………………………………………………………………..  47

  الف. نکات کلی  ……………………………………………………………………………………………………………………….. 47

 

  ب. بررسی متغیرهای موثر بر فرهنگ استراتژیک آمریکا در ورود به جنگ اول جهانی ……………………  48

متغیر فرهنگی و ایدوئولوژی ……………………………………………………………………………………………. 48

متغیر تکنولوژی و تسلیحاتی  …………………………………………………………………………………………… 49

چهارم. ورود ایالات متحده به جنگ دوم جهانی (1945-1939 ) …………………………………………………..   50

  الف. نکات کلی ………………………………………………………………………………………………………………………… 50

  ب. بررسی متغیرهای موثر بر فرهنگ استراتژیک آمریکا در ورود به جنگ دوم جهانی ………………….   51

متغیر فرهنگی و ایدوئولوژی ……………………………………………………………………………………………. 51

متغیر تکنولوژی های پیشرفته نظامی  ………………………………………………………………………………… 52

متغیر میزان اعزام نیرو و تلفات   ………………………………………………………………………………………..53

متغیر وضعیت جنگ ……………………………………………………………………………………………………….. 53

متغیر هدف  …………………………………………………………………………………………………………………… 53

پنجم. نبردهای آمریکا در دوره­ جنگ سرد …………………………………………………………………………………..  54

کلیاتی درباره جنگ سرد………………………………………………………………………………………………………………..   54

1. جنگ کره ……………………………………………………………………………………………………………………….. 57

   الف. نکات کلی …………………………………………………………………………………………………………………  57

   ب. بررسی متغیرهای موثر بر فرهنگ استراتژیک آمریکا در جنگ کره ……………………………………. 57

متغیر فرهنگی  ……………………………………………………………………………………………………………. 57

متغیر تکنولوژی و تسلیحاتی ………………………………………………………………………………………… 58

میزان اعزام نیرو و تلفات انسانی …………………………………………………………………………………….59

متغیر هدف موثر …………………………………………………………………………………………………………. 59

2. بحران کوبا ……………………………………………………………………………………………………………………… 60

الف. نکات کلی  ……………………………………………………………………………………………………………….. 60

   ب. بررسی متغیرهای موثر بر فرهنگ استراتژیک امریکا در بحران کوبا……………………………………. 61

متغیر فرهنگی  ……………………………………………………………………………………………………………. 61

متغیر تکنولوژی و تسلیحاتی  ……………………………………………………………………………………….. 61

3. جنگ ویتنام …………………………………………………………………………………………………………………….. 61

        الف. نکات کلی…………………………………………………………………………………………………………………   62

       ب. بررسی متغیرهای موثر بر فرهنگ استراتژیک آمریکا در جنگ ویتنام ………………………………….  62

متغیر فرهنگی  ……………………………………………………………………………………………………………. 62

متغیر تکنولوژی و تسلیحات  …………………………………………………………………………………………63

متغیر وضعیت صحنه  نبرد …………………………………………………………………………………………… 64

ششم. بحران خلیج فارس 1991  …………………………………………………………………………………………………… 64

الف. نکات کلی  ………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

ب.بررسی متغیرهای موثر بر فرهنگ استراتژیک آمریکا در بحران خلیج فارس………………………………….   65

متغیر فرهنگی …………………………………………………………………………………………………………….  65

متغیر تکنولوژیکی و تسلیحاتی  …………………………………………………………………………………….. 66

متغیر صحنه نبرد   ………………………………………………………………………………………………………. 66

متغیر هدف…………………………………………………………………………………………………………………. 67

هفتم. بحران کوزوو 1996 …………………………………………………………………………………………………………….  67

الف. نکات کلی  ………………………………………………………………………………………………………………………….. 67

ب. بررسی متغیر های موثر بر فرهنگ استراتژیک آمریکا در بحران کوزوو ……………………………………….. 68

متغیر فرهنگی ……………………………………………………………………………………………………………. 68

متغیر تکنولوژی و تسلیحاتی و وضعیت صحنه نبرد  ………………………………………………………. 68

متغیر هدف ……………………………………………………………………………………………………………….. 68

فصل چهارم. مولفه­های سخت­ – نرم افزاری موثر بر فرهنگ استراتژیک آمریکا در فضای بعد از 11 سپتامبر

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………….  71

اول. واقعه سپتامبر 2001 ، مقدمه­ای برای تحول فرهنگ استراتژیک امریکا  ………………………………………. 72

ابعاد محوری استراتژی کلان آمریکا……………………………………………………………………………………………….. 73

تاثیرپذیری از آرمان­های نومحافظه ­کارانه  …………………………………………………………………………………… 73

تامین امنیت سرزمین اصلی آمریکا در برابر حملات تروریستی  ……………………………………………………. 75

تاکید بر چندجانبه گرایی تحت تاثیر باور به جهان تک قطبی ……………………………………………………….. 76

بازنگری در ساختار و ماموریت های ارتش با هدف احیای نقش قدرت نظامی ………………………………. 76

بازنگری در سیاست منع گسترش سلاح­های کشتار جمعی و فناوری­های پیشرفته  ………………………….. 77

ایجاد نظم لیبرال در محیطی بین­المللی، اما بر مبنای روایتی آمریکائی……………………………………………..  77

دوم. بررسی عناصر فرهنگ­استراتژیک آمریکا در ارتباط با اقدامات نظامی بعد از 11 سپتامبر……………… 77

الف. تهاجم نظامی به افغانستان (2001) و عراق (2003) ……………………………………………………………….  78

ویزگی های رفتار نظامی آمریکا در مبارزه با تروریسم ……………………………………………………………………. 79

نگاه عملگرا به حقوق بین­الملل……………………………………………………………………………………………….   80

یکجانبه گرایی ………………………………………………………………………………………………………………………. 80

عملگرایی و استفاده سریعتر از زور  …………………………………………………………………………………………. 80

تدوام عملیات جنگی  …………………………………………………………………………………………………………….. 81

بازتعریف نقش نیروی نظامی در فرایند دولت – ملت سازی  ………………………………………………………..82

ب. تجزیه و تحلیل فرهنگ استراتژیک آمریکا بر مبنای الگوی تحلیلی جونز  …………………………………… 82

1. سطح کلان ………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

متغیر جغرافیا………………………………………………………………………………………………………………………….  82

متغیر فرهنگی ………………………………………………………………………………………………………………………… 84

متغیر تاریخی …………………………………………………………………………………………………………………………. 85

2. سطح میانی ………………………………………………………………………………………………………………………………. 86

اتاقهای فکر Think Tank ……………………………………………………………………………………………………  86

3.سطح خرد: فرهنگ سازمان نظامی………………………………………………………………………………………………… 87

پایبندی به اصل موفقیت بر مبنای بکارگیری تکنولوژی های پیشرفته نظامی……………………………………  87

سند امنیت دفاع  2001 ……………………………………………………………………………………………………  88

سند امنیت دفاع2006 ……………………………………………………………………………………………………..   89

سند امنیت دفاع 2010 ……………………………………………………………………………………………………..  89

سند امنیت دفاع 2014 ……………………………………………………………………………………………………… 90

نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 93

منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………………………  97

منابع لاتین …………………………………………………………………………………………………………………………………  103

چکیده لاتین …………………………………………………………………………………………………………………………….106

بیان مسئله:

فرهنگ­استراتژیک به زمینه­ای از تفکر راهبردی یک دولت، به عنوان مقدمه یا بستری برای تصمیم ­گیری راهبردی آن خاصه در ارتباط با اهداف امنیتی – نظامی اشاره دارد. پیام اصلی این حوزه­ اندیشه­ورزی را باید در شناسایی دوست یا دشمن و تعیین معیار برای تفکیک آنان از هم دانست؛ کارکردی یا کیفیتی که می ­تواند به سطوح مختلف تصمیم­ گیران در مسیر انتخاب راه­های استفاده از زور برای مقابله با عوامل تهدید و هم­چنین در سطحی بالاتر برای رسیدن به اهداف ملی کمک نماید. به سخن دیگر،فرهنگ­استراتژیک مانند یک پیش­زمینه عمل می­ کند، به گونه­ ای که تمام سیاست­ها و تصمیمات راهبردی در سطح کلان را سمت و سو می­دهد. بر این مبنا، بیان­شده که فرهنگ­ استراتژیک که در اصل زیرمجموعه­ی فرهنگ ­سیاسی یک کشور است؛ توانائی محدودسازی گزینه­ های انتخاب راهبردی را برای نخبگان درپروسۀ تصمیم ­گیری داراست. در عین حال ،  چنین محدودیت­هایی با توجه به افزایش اهمیت پشتیبانی افکارعمومی برای اجرای سیاست­ها قابل پذیرش است. بنابراین دولت­ها اقدام به طراحی و اجراء سیاست­هایی می­نمایند که از اقبال عمومی بیشتری برخوردار است.

مسئله فرهنگ تا ربع آخر قرن پیش جذابیت چندانی در مطالعات امنیتی نداشت و این امر تا زمانی ادامه یافت که علاقه به فرهنگ و فرهنگ­استراتژیک برای تبیین رفتار دولت­ها مطرح گردید. بخش عمده­ای از تحقیق در این عرصه مدیون جوزف نای و شان لین جونز است که معتقد بودند؛ مطالعات استراتژیک بر مبنای قوم­مداری آمریکایی همراه با نادیده­گرفتن « سبک­های ملی استراتژی» قرار داشته­است . از دهه 1970 میلادی بعضی از محققان و تحلیلگران تلاش کرده ­اند تا با بکارگیری مفهوم فرهنگ­استراتژیک فهم و تحلیل غنی­تری(نسبت به رویکرد واقع­گرایی و بعدها نوواقع­گرایی) از رفتارها و انتخاب­های استراتژیک کشوره ارائه دهند. در همین دهه و درپی ناتوانی تحلیلگران آمریکا از پیش ­بینی واکنش­های اتحاد جماهیر شوروی و تشریح درست سیاست بازدارندگی شوروی، جک اسنایدر چنین نتیجه گرفت، تحلیلگران آمریکا به این دلیل نتوانستند واکنش­های شوروی را پیش ­بینی نمایند که این واقعیت را بدیهی فرض کردند که مسکو در موراد خاص دقیقا همانند واشنگتن واکنش نشان می­دهد. در نتیجه این ناکامی برای پیش ­بینی واکنش­ها، وی و تعدادی دیگر از محققان به این نتیجه رسیدند که هر کشوری از شیوه­ای خاص برای تفسیر، تحلیل و واکنش به رخدادهای بین ­المللی برخوردار است. این مسئله موضوع فرهنگ ملی را دوباره در دستور کار قرارداد و توجهات روی فرهنگ استراتژیک به مثابه یک ابزار تحلیل جدید متمرکز شد.

چنانچه بیان شد؛ زمینه ­های مطالعات فرهنگ استراتژیک به سال­های جنگ سرد یعنی دوره­ای که استراتژی بازدارندگی هسته­ای به دستورکار راهبردی دو ابرقدرت تبدیل شده­بود، باز می­گردد. نظریه­پردازان واقعگرای  آمریکایی را باید پیشگام تولید دانش در این مورد دانست. اولین مرحله­ مطالعات فرهنگ استراتژیک در این کشور بر محور بررسی استراتژی هسته­ای آن در قبال اتحاد جماهیر شوروی شکل­گرفت. به این معنا که محققان این حوزه براساس تئوری بازی­ها و تصمیم ­گیری عقلائی در سطح تصمیمات هسته­ای، گزینه­ های پیش­روی این دولت (درچارچوب راهبرد هسته­ای) را  تنها در محورهای زیر خلاصه می­کردند: عدم استفاده مجدد از سلاح هسته­ای در اثر محاسبه هزینه و سود ؛ استراتژی بازداندگی ؛تسلیح و افزایش توانمندی­های دفاعی قابل کاربرد. در مقابل ، اینان مدعی بودند که استراژی شوروی از قاعده­ی بازی­ها و محاسبه عقلائی مد نظر آمریکا پیروی نمی­­کند ، که همین ویژگی می تواند دنیا را در معرض خطر هسته­ای جدی قرار دهد. بر این اساس، می توان گفت که مطالعات استراتزیک در مقطع یاد شده از نوعی جهت­گیری تقلیل­گرا ومتناظر با بحث­های صرفاً هسته­ای و راهبردی برخوردار بود.

در اواخر دهه­ 1980  موج انتقاد از نظریه­پردازان واقعگرا به خاطر عدم توانائی پیش بینی بروز زمینه ­های فروپاشی شوروی بالا گرفت . نظریه پردازان آمریکایی به ویژه طیف سازه­انگار، با تأکید بر رابطه فرهنگ و امنیت، مؤلفه­ی فرهنگ استراتژیک را به عنوان تنها عامل توضیح دهندۀ این فروپاشی معرفی کردند.آنان اعلام نمودند علت ناتوانی رئالیستها، درتأکید افراطی بر مفروضۀ یکسان بودن دولت­ها (در قالب نوعی جعبه­ی سیاه) باید پیگیری شود. بر این مبنا، هر دولتی بنا به ارزش­ها، ایستارها، هویت، مذهب، فرایند تشکیل، جامعه­پذیری و حتی موقعیت جغرافیایی دارای تفاوت­های بنیادینی در ارتباط با نگرش­های راهبردی است. این تفاوت­ها در عرصۀ تصمیم سازی در مورد انتخاب­های پیش روی تصمیم­ گیران دارای تأثیر می­باشند. ناگفته نماند که برخی نیز بر امکان استفاده از اعمال فریب­کارانه­ در جهت دستکاری افکار عمومی تأکید داشتند که می تواند ابزار توجیه­گر سیاست­های اعلانی (در قالب فرهنگ استراتژیک) تلقی­گردد. در این ارتباط، به دستکاری افکار عمومی در رابطه با حوادث بندر پرل هاربر ، که به مجوز ورود آمریکا به جنگ دوم جهانی تبدیل گردید، توجه شد. دومین مرحله­ تحول در مطالعات­استراتژیک آمریکا تحت­تأثیر ترویج اندیشه­ی قدرت نرم و تعبیه­ی این مفهوم در مطالعات امنیتی این کشور در دهه­ 1990 پدیدار شد. از این منظر، تصمیم سازان امنیتی، فرهنگ استراتژیک را متغیری وابسته و در عین حال مستقل ارزیابی کردند. ویژگی وابستگی به تأثیرپذیری آن از عناصری چون: تاریخ، ارزش­ها ، ایستارها، هویت و جامعه پذیری و برداشت ذهنی از جایگاه کشور در نظام بین الملل و همچنین متغیر هایی مادی چون جغرافیا و توانمندی تسلیحاتی بازمی­گشت؛ و وجه استقلال طلبی این نوع فرهنگ نیز در این باور ریشه داشت که فرهنگ استراتژیک باید از هویتی مستقل در چارچوب انتخاب­ها و رفتارهای تصمیم­ گیران برخوردار باشد. به این ترتیب ، در شرایط نوظهور بعد از جنگ سرد که آمریکا با ضرورت شناسایی کانون­های جدید تهدید  و زمینه ­های شکل­ گیری و تشدید آنان در مناطق مختلف جهان مواجه بود ، توجه به ویژگی­های فرهنگ­استراتژیک دیگر ملت­ها مدنظر قرار می­گرفت. بطور منطقی، از این منظر، افق جدیدی برای شناسایی ریشه ­های موج جدید تهدیدزایی آشکار می­شد و فرصت­های لازم برای شکل دهی به ائتلاف و همکاری با بازیگرانی که فرهنگ استراتژیک مشابهی داشتند، بروز می­کرد. به این ترتیب،  تحول این رویکرد در تسری دادن فرهنگ استراتژیک به سایر حوزه های اقدامات خارجی دولت­ها ریشه داشت ، که باعث می­شد در کنار اقدامات نظامی، اتحاد و ائتلاف­ها و حتی روابط مبتنی برهمکاری و تعارض را هم در نظر ­آورد.

اما همزمان با احساس نیاز برای شناسائی فرهنگ­استراتژیک سایر ملل برای آمریکا، مطالعه فرهنگ­استراتژیک این کشور نیز در دستور کار ملت­ها قرارگرفت. از نظر لانتیس آمریکا بخاطر عواملی چون تک ابرقدرتی ،  توانائی تأثیرگذاری بر تمام کشورها در عرصه روابط­خارجی و همچنین اقدامات­نظامی متأثر از قدرت نظامی­اش بخصوص بعد از 11 سپتامبر ، در محاسبات امنیتی دولتها مهره وزینی شده است. این اثربخشی باعث ضرورت درک فرهنگ­استراتژیک این کشور از سوی سایرین شده است. البته لانتیس دلیل دیگری را نیز مطرح می­کند. از نظر وی بر کشورهایی که خواستار به چالش کشیدن قدرت آمریکا هستند، ضرورت بررسی این فرهنگ مبرهن است. بهر ترتیب حجم زیادی از ادبیات فرهنگ استراتژیک به مقوله آمریکا می ­پردازد.

در بعد نظری فرهنگ استراتژیک ایالات متحده در مقایسه با سایر دولت­ها ،به برکت همین توجه بخوبی شاخص بندی شده است . و عناصری چون تمایل به استفاده از زور برای دستیابی به اهداف، اسطوره فناوری در نبرد، تمایل به حل

تحولات تکنولوژی که در عرصه ارتباطات در یک دهه گذشته صورت گرفته در تمامی عرصه های زندگی بشری اثرات عمیقی  بر جای گذاشته و واکنش های فردی، ملی، منطقه ای و بین المللی را تحت الشعاع خود قرار داده است. امروزه جنبه ای از زندگی بشری را نمی توان یافت که متاثر از فضای مجازی نباشد در عصری که همه مفاهیم در حال جهانی شدن و به موازات  آن پیشرفت هایی که در حوزه فناوری ارتباطات هر روز بیش از پیش صورت می گیرد، سرنوشت جوامع و افراد را تحت الشعاع قرار داده و به درستی می توان قرن بیست و یکم را قرن فضای مجازی، قرنی که دیگر نمی توان اخبار را پنهان نمود نامید. از این رو دیگر نمی توان به تحریف و تحمیق سیاسی پرداخت چرا که عصر پنهان کردن اطلاعات سپری شده است.

تحولاتی که از سال2011 در خاورمیانه آغاز شده و کماکان ادامه دارد سبب ساز شده که نگارنده در این پژوهش و با بهره گرفتن از روش توصیفی تحلیلی به بررسی نقش شبکه های مجازی در روند شکل گیری و میزان تاثیر آنها بر تحولات خاورمیانه بپردازد.این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوال است که بروز جامعه شبکه ای و پیدایش فرهنگ سیاسی مقاومت چگونه موجب تکوین جنبش های انقلابی در مصر و تونس شده است ؟فرضیه ی مورد نظر نگارنده عبارت از این است که ظهور جامعه شبکه ای و فرهنگ سیاسی مقاومت موجب پیروزی انقلاب در کشورهای مصر و تونس شده است.داده های این پژوهش به روش کتابخانه ای—اسنادی و اینترنتی گرده آوری شده وبیانگر آن است که شکل گیری جامعه شبکه ای و شبکه های اجتماعی در کشورهای تونس و مصر بستر ساز حرکت های انقلابی در این کشورها شده است گر چه این شبکه ها دارای نقش پیشینی در انقلاب تونس و نقش پسینی در انقلاب مصر بودنددرمجموع می توان گفت که جهانی شدن و رسانه های مجازی تاثیرات مهمی در تحولات اخیر کشورهای خاورمیانه بر جای گذاشته است.

فهرست

عنوان                                                                                                     صفحه

کلیات

بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………………………..1

سوال تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………….4

فرضیه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………4

تعریف متغیرها…………………………………………………………………………………………………………………………………5

ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………..6

اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………..7

اهداف علمی……………………………………………………………………………………………………………………………………7

اهداف عملی……………………………………………………………………………………………………………………………………8

روش پژوهش و جمع آوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………8

موانع و محدودیت های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………..9

حدود و نقطه ی تمرکز پژوهش………………………………………………………………………………………………………….9

سازماندهی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………….10

بخش اول:تمهیدات نظری

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………11فصل اول :جامعه ی شبکه ای

گفتار اول : کاستلز و ظهور جامعه شبکه ای……………………………………………………………………………………….12

گفتار دوم :گیدنز و فشردگی  جهانی…………………………………………………………………………………………………16 فصل دوم جهانی شدن

گفتار اول:هویت و جامعه شبکه ای در عصر جهانی شدن……………………………………………………………………18

 

گفتار دوم: رسانه های جمعی در شرایط جهانی شدن………………………………………………………………………….26 گفتار سوم: انقلاب ها در عصر جهانی شدن………………………………………………………………………………………30

گفتار چهارم: ظهور اینترنت و شبکه مجازی در عصر جهانی شدن………………………………………………………..34

گفتار پنجم: ارتباطات در عصر جهانی شدن……………………………………………………………………………………….38

پی نوشت بخش اول ………………………………………………………………………………………………………………………41

بخش دوم:روند شکل گیری انقلاب در تونس و مصر

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………43  فصل اول: انقلاب در تونس

گفتار اول: تونس در  دوران زین العابدین ………………………………………………………………………………………44 گفتار دوم: خیرش،طغیان………………………………………………………………………………………………………………..49 فصل دوم: انقلاب در  مصر

گفتار اول : مصردر دوران حسنی مبارک وتعمیق اقتدار گرایی سیاسی در مصر……………………………………….51

گفتار دوم: خیزش، طغیان ………………………………………………………………………………………………………………54

پی نوشت بخش دوم…………………………………………………………………………………………………………………….56

بخش سوم:شکل گیری جامعه شبکه ای و انقلاب در مصر و تونس

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………..58

فصل اول : جامعه شبکه ای در خاورمیانه …………………………………………………………………………………………60

فصل دوم: شبکه ای شدن و انقلاب درتونس…………………………………………………………………………………….64

گفتار اول: جامعه شبکه ای درتونس………………………………………………………………………………………………….64

گفتار دوم: اینترنت و تلفن همراه درتونس………………………………………………………………………………………….66

گفتار سوم: شبکه ها و سایت های خبری در تونس ……………………………………………………………………………70

فصل سوم:شبکه ای شدن و انقلاب در مصر

گفتار اول: جامعه شبکه ای در مصر …………………………………………………………………………………………………74

گفتار دوم: اینترنت و تلفن همراه در مصر …………………………………………………………………………………………80 گفتار سوم: شبکه ها و سایت های خبری در مصر ……………………………………………………………………………..83

فصل چهارم: بررسی مقایسه ای جامعه شبکه ای در مصر و تونس………………………………………………………..86

پی نوشت بخش سوم……………………………………………………………………………………………………………………..89

نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………………………………..92

کتابنامه …………………………………………………………………………………………………………………………………………96

 

فهرست جداول

جدول شماره 1 :

نمودار رشد اینترنت در تونس…………………………………………………………………………………………………………..67

جدول شماره  1.1:

نمودار تعداد کاربران اینترنت در تونس …………………………………………………………………………………………….68

جدول شماره 2

نمودار رشد اینترنت در مصر …………………………………………………………………………………………………………..81

جدول شماره 2.2:

نمودار تعداد کاربران اینترنت در مصر …………………………………………………………………………………………….. 82

 

بیان مسئله:

توضیح و تبیین مفهوم جامعه شبکه ای و تا ثیر آن بر شکل گیری جنبش های انقلابی یکی از موضوعات جالب توجه در مطالعات جامعه شناسی انقلاب است . تحولات جاری در کشورهای حوزه ی شمال آفریقا در طول سالهای 12-2010  مورد تعابیر نظریه پردازان مختلفی قرار گرفته است. گرچه بیشتراین تعا بیر جنبه های ژورنالیستی و غیر آکادمیک دارند، اما از میان عمده متغیرهایی که در این آثار دیده می شود بحث دموکراتیک شدن و غلبه بر نظامهای غیر دموکراتیک از جایگاه ویژه ای بر خوردار است. این مفاهیم خود مبانی دیگری همچون فرهنگ سیاسی مقاومت، بحران مالی دولتها، ارتباط باز با نظام جهانی و ظهور جامعه شبکه ای را می آفریند. تحولات تکنولوژی که در عرصه ارتباطات در یک دهه گذشته صورت گرفته در تمامی عرصه های زندگی بشری اثرات عمیقی بر جای گذاشته و واکنش های فردی، ملی، منطقه ای و بین المللی را تحت الشعاع خود قرار داده است. امروزه جنبه ای از زندگی بشری را نمی توان یافت که متاثر از فضای مجازی نباشد. در عصری که همه مفاهیم در حال جهانی شدن و به موازات آن پیشرفت هایی که در حوزه فناوری ارتباطات صورت می گیرد، می توان گفت سرنوشت جوامع و افراد هرچه بیشتر به این فرایند گره می خورد. به درستی می توان قرن بیست و یکم را قرن فضای مجازی نامید. ما در عصر ارتباطات به سر می بریم عصری که در آن ارتباط شکلی شبکه ای به خود گرفته است

امروزه با پدید آمدن عصر جهانی شدن روندهای متعارضی از کنش و واکنش میان دو فضای مکانی و رویدادی مطرح می شود. فضای رویدادی فضایی متفاوت از ساختار وستفالیایی دولت های ملی است. گر چه این ساختار پست وستفالیایی با مقاومت هایی از سوی فضای مکانی روبروست ولی با قدرتی فزاینده در حال سلطه و شکل دادن الگوهای نوینی در توزیع قدرت و ثروت در نظام جهانی است. امروزه شاهد رشد سریع روند جهانی شدن در منطقه، و به دنبال آن شکل گیری شبکه های مجازی، جامعه شبکه ای، اینترنت و… هستیم. چرا که جهانی شدن پدیده ی پیچیده ایست که ضمن محدودیت های خاص خود، شکل جدیدی از ارتباطات اجتماعی را موجب می شود. نژاد بشری با ورود به قرن بیست و یکم پیشرفت همه جانبه و فوق العاده ای در توانایی های علمی و تکنولوژیکی داشته است . تکنولوژی اطلاعات با ایجاد فضای مجازی و دیجیتالی دنیای کوچکی به وجود آورده که در آن با فشرده شدن زمان و مکان جنبه های مختلف زندگی خصوصی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد.

 

 

علاوه بر این، در این دوره عوامل سیاسی، اقتصادی و فر هنگی از اهمیت ویژه ای بر خوردار شده اند چرا که با پیشرفت فزاینده ی فناوری و اطلاعات آگاهی جوامع نسبت به خود هر چه بیشتر آشکار می شود، که این خود زمینه ساز شکل گیری جنبش های اجتماعی و اعتراضی در سراسر جهان به ویژه مناطق در حال توسعه شده است.

پیشرفت سریع در عرصه ارتباطات به طور بی نظیری جهان را کوچک و فشرده کرده است . امروزه جامعه انسانی در متن یک فرایند رسانه ای شده زندگی می کند. رسانه ها با قرار گرفتن در میان جوامع فکری و سازمان قدرت، فرصت وامکان تبادل نظر و تعامل فکر-قدرت را فراهم می آورد. امروزه بعد فرهنگی جهانی سازی نیز بسیار حائز اهمیت است چرا که نوآوری تکنولوژی در زمینه ی فرهنگی مانند اینترنت، فکس، ماهواره، شبکه های مجازی و ظهور رسانه های جهانی باعث شده  که مرزهای فرهنگی از بین بروند. تو سعه ی روز افزون بهره گیری از ارتباطات و گسترش وسایل و رسانه های ارتباط جمعی در میان مردم در سطح جهان مردم را از نقش صرفا منفعلا نه خارج کرده است. مردم با بهره گیری از این رسا نه ها و فضایِ مجازیِ حاصل از آن دارای نقش فعال تری شده اند، چراکه رسانه ذهنیت سازی، انگاره پردازی، گفتمان سازی و تولید قدرت را در دست دارد. در یک سال اخیر شاهد شکل گیری و گسترش حرکت های مردمی در منطقه ای از جهان بوده ایم که انتظار نمی رفت چنین حر کت هایی آن هم در منطقه ی خاورمیانه عربی که دارای زیر ساخت های قدرت سنتی می باشد، رخ دهد. با وجود این، برخی موانع ساختاری را می توان در فرایند دموکراتیزاسیون برشمرد: رویکرد ارتدوکس به اسلام در این منطقه باعث شده گرایشات تفسیریِ عقل گرایانه در حاشیه قرار گیرند، از سوی دیگر فقر فرهنگی، همچون فرهنگ پدرسالاری و انقیادی، و عدم رفاه اقتصادی تحقق دموکراسی را به تعویق انداخته است.

حوادث یک سال اخیر خاورمیانه باعث شگفتی همگان شده، شگفت انگیزترآنکه این حوادث به شکلی دومینووار به حرکت خود در میان کشورهای خاورمیانه عربی ادامه می دهد. در تفسیری خوش بینانه می توان گفت که گسترش رسانه های شبکه ای وشکل گیری فضای مجازی، رشد و آگاهی مردم منطقه را افزایش داده است، به گونه ای که توانسته  حکومت های دیکتاتوری منطقه را با مشکل مواجه سازد.

نکته ی قابل توجه در تمامی تحولات منطقه، تاثیر متفاوت رسانه ها، سایت ها، اینترنت و شبکه های مجازی بر فرایند انقلاب است. به گونه ای که در تونس گسترش فضای مجازی پیش از انقلاب و در مصر پس از آغاز فراگردهای انقلابی بوده است. به عبارت دیگر فضای مجازی و شبکه ای در تونس پیشینی و در مصر پسینی است. منطقه ای همچون خاورمیانه که در آن هدف تولیدات فرهنگی تحت کنترل حاکمان، همواره توجیه رژیم های حاکم و دیدگاه های آنها بوده،

چکیده:

زمین شناسی ساختاری شاخه ای از علوم زمین است که بیش از یک دهه است که به آن توجه خاصی می شود. نمک سنگی است که ویژگی ها ورفتاری متفاوت نسبت به اکثر دیگر سنگها دارد. عموماً نمك نقشی واكنشی در ناحیه تحت نفوذ میدان تنش تكتونیک ناحیه ای بازی می كند. گنبد های نمکی مناطق دگرشکلی منحصر به فردی را برای بررسی های ساختاری و ریز ساختاری به نمایش می­گذارند. گنبد نمکی جهانی یکی از فعالترین گنبدهای نمکی در زاگرس است که برروی گسل کره بس قرار دارد. این گنبد نمکی جزء نمکشارها و گنبدهایی است که تحت تأثیر فرایند جریان یافتن کانالی (Channel flow) ایجاد شده و همزمان با کوهزایی و چین خوردگی ناحیه زاگرس ایجاد شده و طبقه بندی می­ شود. این گنبد در تاقدیس خارتو دیده می­ شود و در جهت عمود بر محور چین خوردگی شکل گرفته است و تحت تأثیر سامانه های فشارشی ایجاد شده است. بررسی های میدانی و آزمایشگاهی بر روی این گنبد و ترسیم نقشه های زمین شناسی و ساختاری نشان دهنده ی این است که اکثر ساختارهای مشاهده شده در منطقه جهتی موازی با امتداد کشیدگی کمربند کوه زایی زاگرس دارند. بررسی های جنبش شناختی و واکاوی عدد تاوایی جنبش شناختی نشان دهنده ی غالب بودن مولفه ی برش محض بوده (61 درصد) و جریان نمک تحت تأثیر نیروی شناوری نمک قرار گرفته است. مکانیسم باز بلورش دینامیکی و انحلال فشارشی در این گنبد سیمای بیرونی را تحت تأثیر قرار داده و برگوارگی هایی یافتنی را در این گنبد ایجاد کرده است که با بررسی های برگوارگی و به تبع آن خطوارگی ها در این گنبد جهت جریان نمک و جهت کرنش و نوع آن در قسمت های مختلف این منطقه مشخص شده و نشان از این موضوع دارد که جریان نمک در این گنبد بیشتر به سمت جنوب منطقه بوده و نوع کرنش در منطقه با توجه به خط سیر برگوارگی ها در منطقه، ساختار بیضی شکلی داشته است و کرنش از نوع ناهم محور (Non coaxial) است. بررسی روش های فرای وRf /Φ در منطقه هم خوانی و تطابق خوبی از خود نشان می­دهد و نشان از غالب بودن نیروی شناوری و افزایش استرین محدود در قسمت های بیرونی گنبد نسبت به قسمت های مرکزی و دیاپیر گنبد است.

مقدمه :

 

 

زمین شناسی ساختاری شاخه ای از علوم زمین است که بیش از یک دهه است که به آن توجه خاصی می شود. این پیشرفت سریع به چند دلیل به وجود آمده است : اول اینکه سنگ به طور طبیعی دچار تغییر شکل شده ودر سطح زمین به عنوان رخنمون دیده می شود که شامل محدوده بسیار کوچکی خواهد بود که با سامانه های تغییر شکل کوهزایی در مقیاس بزرگ در ارتباط است به همین دلیل عاقلانه به نظر می رسد که زمین شناسان علاقمند به زمین شناسی ساختاری در مقیاس بزرگ پوسته زمین باید ازساختارهای کوچک مقیاس شروع کنند. و این محقق را قادر می سازد که برای بررسی ساختارهای بزرگ مقیاس درک درستی داشته باشد. بنابراین ساختارهای کوچک مقیاس سر آغازی برای درک چگونگی ساختارهای بزرگ مقیاس زمین شناسی هستند. (Ramay and Huber, 1983)

نمک سنگی است که ویژگی ها ورفتاری متفاوت نسبت به اکثر دیگر سنگها دارد. حتی در جایی كه نمك لایه ای نازك باشد كنترل كننده ی سیمای ساختاری وافزایش وسعت ناحیه دگرشكل شده است، زیرا تمایل به فعال بودن مثل یک سطح جدایشی دارد. این موضوع اشاره براین دارد که زمانی که توالی های رسوبی محتوای سنگهای دگرشکل شده اند، آنها با گسترش ویژگی هاشان میتوانند منظره ی مجذوب کننده ای را پدید آورند. عموماً نمك نقشی واكنشی در ناحیه ی تحت نفوذ میدان تنش تكتونیک ناحیه ای بازی میكند. ساختارهای وابسته به نمک برای زمین شناسانی که درناحیه های کششی یا انقباضی کار می کنند اهمیت زیادی دارند زیرا ایالت های سنگ شناختی زیادی هستند که شامل لایه های نمکی اند بوسیله تکتونیک نمک دگرشکل شده اند. ( Fossen‚ 2010 )

لایه های نمك در توالی های رسوبی می تواند شامل هالیت خالص باشد اما عموماٌ شامل مواد اظافی، انیدریت قابل توجه و‍‍ ژیپس و مواد رسی است که همراه نمک هستند. لایه های نمك از بخش های ریزی از ستون چینه شناسی در تعداد زیادی از حوضه های رسوبی از جمله حوضه های كراتونی، فروبومی، و حوضه های حاشیه های غیر فعال و (foreland ) اند و نقش مهمی را در توالی های رسوبی و نمك گونه كه دگرشكل شده و رخنمون یافته اند بازی می كند. پشته های نمکی، پیلوها، دیاپیرها و حتی نمکسارهای نمکی ساختارهای خاصی اند که در محیط های زیادی حائز اهمیت اند (Fossen‚ 2010 ).

اغلب سنگها تحت ت‍‍أثیر نیروهای جانبی بسیار قوی ولی بسیار تدریجی آن هم در طول زمان های زمین شناسی كه در اثرحركت صفحات زمین شكل می گیرد و دچار خزش شده و رشته كوهها را ایجاد می نماید در حالی كه نمك تحت تأثیر نیروهای گرانشی دچار جریان می گردد (قنبریان، 1386).

گنبدهای نمکی یکی از اسرار آمیزترین پدیده های زمین شناسی ومورفولوژیکی در دنیای امروزی به شمار می روند. حدود 200 گنبد نمکی در جنوب غرب رشته کوههای زاگرس و خلیج فارس وجود دارد که سنگ های آنها به نام سری هرمز یا سازند هرمز نامگذاری شده است. گنبدهای نمکی مربوط به سازند هرمز چین های زاگرس را بدون داشتن جهت خاصی سوراخ نموده اند و خود را به سطح زمین رسانده اند. این گنبدهای نمکی با رسوبات دوران سوم کرتاسه و به طور محلی بارسوبات ژوراسیک برخورد دیاپیری داشته اند بنابراین سن آنها ازژوراسیک قدیمی تر است. به طور کلی سن این تشکیلات را به پروتروزوییک واینفرا کامبرین نسبت می دهند وآن را هم ارز تشکیلات سلطانیه در شمال ایران می