فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده 1
1- مقدمه: 2
الف) طرح موضوع: 2
ب) سؤالات تحقیق: 6
ج) فرضیات تحقیق: 6
د) اهداف تحقیق: 6
ه) روش تحقیق: 7
و) فهرست مطالب: 8
بخش اول: حقوق شهروندی در پرتو تدابیر پیشگیرانه پلیس 9
فصل اول: حقوق شهروندی در پرتو تدابیر پیشگیرانه در محیط حقیقی 10
مبحث اول: پیشگیری با افزایش خطر و چالش حقوق شهروندی 13
گفتار اول: مراقبت 13
بند اول: انواع مراقبت 14
الف) مراقبت محسوس 14
ب) مراقبت نا محسوس 14
بند دوم: گونه‌های مراقبت 15
بند سوم: مراقبت در تقابل با حقوق شهروندی 16
گفتار دوم: تکنیک‌های مراقبتی پلیس در تدابیر پیشگیرانه 16
بند اول: نظارت ویدئویی 17
الف) هدف پلیس از ایجاد سیستم دوربین‌های نظارتی 17
1- امنیت 17
2- کاهش نیروی انسانی 17
3- استفاده از ویدئو کنفرانس 17
ب) چالش‌های پیش روی ناجا در استفاده از دوربین‌های نظارتی 17
1- نقض حقوق شهروندی با تعرض به حقوق شهروندی 18
2- ایجاد عدم اعتماد در مردم 18
3- عدم مشارکت مردم در حفظ امنیت 19
4- سوء استفاده از اطلاعات در نظارت ویدئویی 20
5- تدابیر پیشنهادی در نصب دوربین 21
گفتار سوم: مراقبت در چالش‌ با نقض حقوق شهروندی 21
بند اول: ایجاد احساس ناامنی 22
مبحث دوم: تدابیر پیشگیرانه مبنی بر افزایش تلاش و زحمت وچالش‌های حقوق شهروندی 23
گفتار اول: گونه‌های تدابیر دشوار کننده 24
بند اول: گونه‌های حمایت فیزیکی 24
بند دوم: گونه‌های کنترل ورودی و خروجی 24
بند سوم: گونه‌های کنترل تسهیل کننده‌ها 24
بند چهارم: گونه‌های منحرف کردن بزهکاران از آماج جرم 25
گفتار دوم: تدابیر پلیس مبتنی بر ایجاد موانع دشوار کننده در چالش‌ با حقوق شهروندی 25
بند اول: کنترل ورودی و خروجی یا ایست و بازرسی پلیس 25
الف) ایست و بازرسی کنترل است یا پیشگیری 26
ب) کنترل هویت، تفتیش، بازرسی بدنی 26
ج) تکنیک‌های تفتیش و بازرسی افراد در کنترل 29
د) تفتیش و بازرسی اموال در کنترل 31
ه) رویه‌های بین‌المللی در کنترل 31
بند دوم: تدابیر پلیس مبتنی بر کنترل تسهیل کننده‌ها 32
الف) کنترل سلاح 32
ب) کنترل مست‌ کننده‌ها و مواد مخدر 33
مبحث سوم: تدابیر پلیس مبتنی بر اقدامات جاذبه زدا 33
گفتار اول: اقدامات عملی پلیس در تدابیر جاذبه زدا 34
بند اول: همکاری با شرکت‌های ساخت خودرو 34
بند دوم: شناسایی مال خرها 34
بند سوم: مبارزه با قاچاق کالا و مواد مخدر 35
بند چهارم: فعال کردن گشت‌های پلیس 35
بند پنجم: نسب دوربین های نظارتی و ایجاد روشنایی 36
فصل دوم: تدابیر پیشگیرانه پلیس در محیط مجازی و حقوق شهروندی 37
مبحث اول: تعریف و مفهوم 39
گفتار اول: تعریف حریم خصوصی 39
گفتار دوم: حریم خصوصی در محیط مجازی 39
مبحث دوم: بررسی محیط مجازی در حریم خصوصی افراد 40
گفتار اول: تولید و جمع آوری داده‌ها 42
گفتار دوم: حریم خصوصی در محیط مجازی 44
مبحث سوم: پیشگیری از جرم در فضای مجازی 47
گفتار اول: ابزار پیشگیری 47
بند اول: تدابیر محدود کننده یا سلب کننده 47
بند دوم: تدابیر نظارتی 47
بند سوم: تدابیر صدور مجوز 48
بند چهارم: ابزارهای ناشناس کننده و رمز گذاری 48
گفتار دوم: امنیت شبکه با رویکرد پیشگیری 49
مبحث چهارم: پیشگیری در فضای مجازی و نقض حقوق شهروندی 50
گفتار اول: استراق سمع و شنود تلفنی در دنیای دیتا 51
گفتار دوم: حفظ اطلاعات و داده‌ها 53
گفتار سوم: تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده‌ها توسط پلیس 54
گفتار چهارم: تدابیر و اقدامات پلیس در رابطه با جرائم در فضای مجازی 55
بنداول: در جرم شهود 55
بند دوم: در جرم غیر شهود 55
فصل سوم: تدابیر پیشگیرانه پلیس با جلب مشارکت همگانی 56
مبحث اول: تدابیر پیشگیرانه بر سازمان‌های دولتی و مردم نهاد 57
گفتار اول: پیشگیری با رویکرد مشارکتی در اسناد بین‌المللی 57
گفتار دوم: مشارکت سازمان‌های مردم نهاد در ایران 58
گفتار سوم: تدابیر پیشگیرانه مبتنی بر مشارکت‌ همگانی در رویه عملی پلیس 59
بند اول: رویکرد پلیس اطمینان بخش 59
بند دوم: رویکرد پلیس مبتنی بر اطلاعات 59
بند سوم: پلیس مبتنی بر حل مسئله 60
بند چهارم: رویکرد پلیس جامعه محور 61

گفتار چهارم: پیش زمینه رویکرد پلیس جامعه محور 62
بند اول: مشارکت مردمی 62
بند دوم: مسئله محوری پلیس در جامعه محوری 64
گفتار پنجم: لزوم جامعه محوری پلیس 64
بند اول: توجه جامعه بین‌الملل 64
بند دوم: تأثیر جامعه محوری در ایجاد صلح 65
بند سوم: جامعه محوری پلیس حق نظارت مردم بر پلیس 65
گفتار ششم: اجرای فرایند کنترلی پلیس جامعه محور در ایران 66
بند اول: راهکارهای اجرای رویکرد جامعه محور در درون پلیس 66
الف) اصلاح زیر ساخت‌های قانونی 66
ب) تقویت ساختار پیشگیری از جرم در پلیس 66
ج) ایجاد منشور اخلاقی متناسب با جامعه محوری برای کارکنان 67
د) تنظیم تقویم کاری برای جامعه محور شدن پلیس در زمان بندی مشخص 67
ه) تلاش برای ایجاد عدم تصور منفی از پلیس در جامعه 67
و) قانونمند بودن کارکنان پلیس 68
ز) اجرای سیستم خود کنترلی 68
ح) توجه به شخصیت و وضعیت معیشت کارکنان در تصدی شاغل 68
بند دوم: راهکارهای اجرای رویکرد جامعه محور برون سازمانی 68
الف) پیشگیری اجتماعی الگوی پلیس جامعه محور 68
ب) پیشگیری وضعی الگوی پلیس جامعه محور 69
گفتار هفتم: عملکرد پلیس ایران در جلب مشارکت همگانی 70
بند اول: اقدامات آموزشی و فرهنگی 70
بند دوم: خدمات انتظامی و امنیتی 70
بند سوم: واگذاری خدمات انتظامی و امنیتی به مردم 71
الف) پلیس + 10 71
1- یک ایراد 72
ب) شرکت‌های خدمات حفاظتی و مراقبتی (پلیس محله) 72
1- هدف از تشکیل مؤسسات حفاظتی و مراقبتی (پلیس محله) 72
2- وظایف پلیس محله 73
3- نقش پلیس محله در پیشگیری از جرم و ایجاد امنیت 73
3-1- مشارکت همگانی در پلیس محله 73
3-2- احساس امنیت با پلیس محله 74
3-3- پیشگیری از جرم با پلیس محله 74
بخش دوم: حقوق شهروندی در قلمرو وظایف ضابطیت پلیس 77
فصل اول: حقوق شهروندی در مرحله کشف جرم و دستگیری متهم 80
مبحث اول: کشف جرم 82
گفتار اول: تکنیک‌های کشف جرم در پلیس 82
بند اول: جرم مشهود 82
الف) جرم مشهود حقیقی 83
ب) جرم مشهود مجازی 83
بند دوم: جرم غیر مشهود 84
بند سوم: جرم مشکوک 84
گفتار دوم: حقوق شهروندی در مرحله کشف جرم 85
بند اول: حقوق شاکی یا بزه دیده 85
الف) مفهوم شاکی یا بزه دیده 85
ب) گونه‌های بزه دیدگی 86
1- بزه دیدگان فاقد تأثیر در بزه دیدگی 86
2- بزه دیدگان مؤثر در بزه دیدگی 86
ج) حقوق شاکی یا بزه دیده در فرایند کیفری نزد پلیس 87
1- حق دادخواهی 87
2- حق حمایت و توجه 89
3- حق معرفی شهود و اطلاع از زمان معاینات محلی و کارشناسی 90
بند دوم: حقوق شهروندی شهود در فرایند کیفری 91
1- حمایت از شهود در قانون داخلی 92
2- حمایت از شهوددر اسناد بین‌المللی 92
3- حقوق شهروندی برای شهود 93
بند سوم: حقوق مظنون در اقدامات پلیسی 95
مبحث دوم: حقوق متهم در مرحله کشف جرم 98
گفتار اول: بی‌طرفی پلیس در جمع‌ آوری ادله 98
گفتار دوم: حفظ آلات، ادوات، آثار و علائم و دلایل جرم 98
بند اول: ضرورت بررسی صحنه جرم 99
بند دوم: تسریع در بررسی صحنه جرم 100
بند سوم: ضرورت‌ هماهنگی پلیس با مسؤلین بررسی صحنه جرم 100
بند چهارم: کیفیت بررسی صحنه جرم 101
گفتار سوم: ضرورت احضار متهم 102
بند اول: احضار متهم در جرم مشهود 102
بند دوم: احضار متهم در جرم غیر مشهود 103
بند سوم: شرایط احضار 103
الف) کتبی بودن احضار 103
ب) تاریخ احضار 104
ج) زمان احضار 104
د) علت احضار 104
گفتار چهارم: ضرورت جلب متهم 105
بند اول: جلب بدون خشونت 107
بند دوم: جلب با خشونت 107
الف) گونه‌های خشونت در جلب افراد 107
1- استفاده از دستبند 107
2- استفاده از پا بند 107
3- استفاده از سلاح 107
گفتار پنجم: حفظ حریم خصوصی متهم در مرحله کشف جرم 110
بند اول: تفتیش و بازرسی بدنی متهم 110
بند دوم: تفتیش و بازرسی اموال متهم 111
بند سوم: تفتیش و بازرسی منزل متهم 111
بند چهارم: نقض آزادی و استقلال متهم 113
فصل دوم: حقوق شهروندی در مرحله تحقیقات مقدماتی 114
مبحث اول: تبیین تحقیقات پلیسی 115
گفتار اول: مفهوم و نقش تحقیقات مقدماتی 115
بند اول: مفهوم 115
بند دوم: نقش 116
گفتار دوم: خصایص تحقیقات مقدماتی نزد پلیس 116
بند اول: ضرورت تسریع در شروع تحقیقات 116
بند دوم: داشتن مأموریت برای تحقیقات 117
بند سوم: کتبی بودن تحقیقات (مستند بودن) 117
بند چهارم: محرمانه یا غیر علنی بودن تحقیقات پلیسی 118
بند پنجم: غیر تدافعی بودن تحقیقات مقدماتی 118
بند ششم: سرعت در انجام تحقیقات 119
گفتار سوم: حقوق شهروندی در شروع تحقیقات پلیسی 119
بند اول: تعیین هویت 119
بند دوم: اعلام مواظبت در اظهارات 120
بند سوم: اعلام حق سکوت 120
بند چهارم: حق داشتن مشاور و انتخاب وکیل 121
بند پنجم: حق اطلاع از علت دستگیری و بازداشت 122
بند ششم: حق اطلاع به خانواده متهم 122
بند هفتم: حق استفاده از امکانات و معاینات پزشکی 123
گفتار چهارم: بازجویی ابتدایی پلیس 124
بند اول: مفهوم 125
بند دوم: اهداف بازجویی مقدماتی 125
بند سوم: تأثیر بازجویی مقدماتی در فرایند دادرسی 126
گفتار پنجم: حقوق شهروندی دربازجویی مقدماتی پلیس 126
بند اول: فرض بی‌گناهی یا اصل برائت 128
الف) آثار اصل برائت 128
1- آثار ناظر بر حق دفاع متهم 128
2- آثار ناظر به آزادی متهم 129
3- آثار ناظر به حیثیت متهم 129
ب) جایگاه اصل برائت در حقوق داخلی 129
ج) جایگاه اصل برائت در اسناد بین‌المللی 130
بند دوم: تساوی و برابری شهروندان در بازجویی (عدم تبعیض) 130
بند سوم: ضرورت تفهیم اتهام 131
بند چهارم: توجه به اصل کرامت انسانی 133
الف) منع شکنجه 133
ب) ممنوعیت بازجویی‌های ممتد 134
ج) ممنوعیت نقض حیثیت افراد 135
1- توهین 135
2- هجو 135
3- افترا 136
4- افشاگری 136
5- کذب 136
بند پنجم: ممنوعیت اغفال متهم و سوء‌ استفاده از شیوه‌های علمی 136
الف) منع اغفال متهم و طرح سؤالات تلقینی 136
ب) منع استفاده از طرق علمی غیر قانونی 138
ج) اصل صداقت در حین بازجویی 138
مبحث دوم: نقش پلیس در فرایند محاکمه و پس از آن 139
گفتار اول: اجرای دستورات مقام قضایی 139
بند اول: ابلاغ اوراق قضایی 139
الف) انواع ابلاغ قضایی 140
ب) حقوق شهروندی در ابلاغ اوراق 140
1- ضرورت تسریع در ابلاغ 140
2- توجه در ابلاغ به شخص خوانده 141
3- توجه دراطلاع مخاطب از متن اوراق 141
4- عدم اجبار مخاطب به اخذ اوراق و دادن رسید 141
5- ابلاغ به موقع 141
6- ابلاغ به بستگان وخادمان 141
بند دوم: بدرقه متهمین 142
گفتار دوم: حقوق شهروندان در اجرای احکام 142
بند اول: تبعید 143
بند دوم: زندان 143
نتیجه گیری و پیشنهادات 145
منابع 150
چکیده
در این پژوهش سعی شده است با توجه به ماده 4 قانون تشکیل نیروی انتظامی مصوب 69 بررسی و ضمن مشخص کردن اصول حاکم بر این وظایف حقوق شهروندی در وظایف پیشگیرانه و وظایف در قلمرو ضابطیت پلیس را با توجه به اسناد داخلی و بین‌المللی مورد بررسی قرار دهد. ضمن تبیین گونه‌های مداخله پلیس در حریم خصوصی و حقوق بنیادین این وظایف را از منظر حقوق شهروندی و حقوق بشری مورد ارزیابی قرار دهد. با توجه به اینکه پیشگیری از جرم تأمین کننده امنیت و از مؤلفه‌های مهم امنیت انسانی است به خودی خود دارای وجهه حقوق شهروندی است. که اجرای آن بدون توجه به حقوق بنیادین با تهدید حقوقی چون حریم خصوصی، آزادی رفت و آمد، حق امنیت همراه است. لذا استدلال شده که هر چند پیشگیری رابطه مستقیم با امنیت دارد ولی میزان مداخله در این زمینه بایستی به مقدار کمینه و حد ضرورت باشد وحتی‌الامکان تدابیری بکار گرفته شود که تعارض کمتری با این حقوق داشته باشد. از سوی