فهرست مطالب

عنوان                                                                                                         صفحه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده	1
فصل اول: کلیات پژوهش	2
1- مقدمه _	3
2- بیان مسأله	4
3- اهمیت و ضرورت پژوهش	9
1-4- اهداف پژوهش	11
1-5- فرضیه های پژوهش	12
1-6- تعاریف مفهومی و عملیاتی	13
فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش	18
پیش درآمد فصل دوم	19
2-1- نمایش خلاق	19
2-1-1- نمایش	19
2-1-3- اهداف نمایش خلاق	22
2-1-4- آموزه های نمایش خلاق	23
2-1-5- اصول نمایش خلاق	24
2-1-6- مبانی نظری نمایش خلاق	27
2-1-7- انواع بازی	28
2-1-8- بازی و تئاتر  _	43
2-2-1- تعریف تفكر انتقادی	44
2-2-2- ماهیت تفكر انتقادی	45
2-2-3- اهمیت برخورداری از تفكر انتقادی	46
2-2-4- چگونگی و نحوه تعامل هنر و تفكرانتقادی برای كودكان	47
2-2-5- هنر به عنوان محتوا و كنش در فكرپروری كودكان	54
2-3- پیشرفت درسی	55
2-3-1- نظریه های برنامه درسی  برای پیشرفت درسی	56
2-3-2- عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی	59
2-43- پیشینه پژوهش	65
2-5- جمع بندی فصل دوم	69
2-6- مدل مفهومی پژوهش	71
فصل سوم: روش شناسی پژوهش	75
پیش درآمد فصل سوم_________________________________	76
3-1- روش پژوهش	76
3-2- طرح پژوهش	76
3-4- متغیر های مورد مطالعه	78
3-5- ابزار پژوهش	79
روایی و پایایی ابزار پژوهش	80
3-7- جامعه آماری	81
3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات	81
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها	82
پیش در آمد فصل چهارم	83
4-1- آمار   _	83
جمع بندی	106
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری	108
پیش درآمد فصل پنجم	109
5-1- خلاصه پژوهش	109
5-2- بحث و تفسیر نتایج	111
5-3- نتیجه گیری	117
5-4- محدودیت های پژوهش	119
5-5- پیشنهادات  _	119
منابع   __	122
پیوست	132

 

 

 

چکیده:

این پژوهش با هدف بررسی تاثیر آموزش به شیوه‌ی نمایش خلاق بر پیشرفت درسی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه سوم ابتدایی انجام گرفت. روش پژوهش شبه  تجربی با طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه آزمایش و گواه بود. برای دستیابی به این هدف، نخست یک نمونه 40 نفری به شیوه نمونه‌گیری در دسترس از میان دانش‌آموزان دختر پایه سوم ناحیه یک شهرستان کرمانشاه انتخاب شد. این افراد در پیش‌آزمون که شامل آزمون استاندارد تفکر انتقادی واتسون و گلیزر و آزمون معلم ساخته پیشرفت درسی بود که پایایی آن در اجرای مقدماتی و اصلی به ترتیب 74% و87% به دست آمده است، شرکت کردند.در مرحله بعد، این عده به دو گروه 20 نفری تقسیم شدند. گروه آزمایش به مدت 8 جلسه و با روش آموزش به شیوه نمایش خلاق، و

 گروه کنترل به شیوه معمول مدارس (سخنرانی) به فراگیری درس تعلیمات اجتماعی پرداختند. در پایان آموزش هر دو گروه در پس‌آزمون شرکت کردند. هم‌چنین به منظور تحلیل داده‌ها از روش آمار استنباطی – آزمون نرمال بودن کلموگروف و آزمون ناپارامتری من ویتنی uاستفاده شده است و نیز پردازش‌های آماری لازم بر روی نمره‌ها با بهره گرفتن از برنامه نرم‌افزاری spss (نسخه 18 ) انجام گردید نتایج بدست آمده در همه موارد نشان داد که آموزش به شیوه نمایش خلاق بر افزایش مهارت‌های تفکر انتقادی شامل استنباط،  شناسایی مفروضات، مؤلفه استنتاج، مؤلفه تعبیر و تفسیر، ارزشیابی و پیشرفت درسی دانش‌آموزان پایه سوم ابتدایی تأثیر دارد.  تفکر انتقادی و پیشرفت درسی کودکان را مورد تأیید قرار داد.

کلیدواژه‌ها: نمایش خلاق، استنباط،  شناسایی مفروضات، مؤلفه استنتاج، مؤلفه تعبیر و تفسیر، ارزشیابی و پیشرفت درسی.

مقدمه

امروزه شیوۀ تعلیم و تربیت از رویکرد سنتی و حافظه‌محور به سمت رویکرد تعلیم و تربیت تأملی و تفکرمحور جهت‌گیری کرده است. جان دیویی ماهیت تفكر انتقادی را «قضاوت معلق» یا «تردید سالم» تعریف می‌كند. او تفكر انتقادی را شامل بررسی فعال، پایدار و دقیق هر عقیده یا دانش می‌داند ( لطف‌آبادی، 1384: 45). «سازمان روان‌شناسی آمریكا» در زمینة ماهیت تفكر انتقادی بیان داشته است: «ما تفكر انتقادی را این گونه درك می‌كنیم كه باید قضاوت خودساخته و هدف‌مندی باشد كه به تفسیر، تحلیل، ارزیابی و استنباط منجر شود.» (هاشمیان، 1380: 142).  بنابراین، آموزش تفكر انتقادی شامل ایجاد عمدی جو جدیدی است تا شاگردان بتوانند فرایندهای فكری خود را تعویض یا اصلاح كنند، یا آن را دوباره بسازند. در این میان « وساطت هنر در آموزش تفکر انتقادی به کودکان» موضوعی است که، با در نظر گرفتن برخی مبانی نظری تفکر انتقادی، ضرورت خود را تبیین می‌کند.

هم‌زمان با طرح موضوع یادشده دو سؤال مطرح می‌شود: نخست چگونگی وساطت هنر (نمایش خلاق)، راهکارها و پیشنهادات احتمالی؛ دوم وضعیت کنونی و میزان واسطه‌گری هنر در برنامۀ آموزش تفکر انتقادی به کودکان. این پژوهش ضمن اشاره به موارد مطرح شده، تبیین ضرورت مسئله را بیشتر مدنظر قرار می‌دهد؛ زیرا نگارنده معتقد است ، به رغم بهره مندی از روش‌ها و محتوای اقدامات هنری، «ضرورت» وساطت هنر را، که به استفادۀ آگاهانه‌تری از این واسطه منجر می‌شود، به اندازۀ کافی کندوکاو نکرده است. هم‌چنین ممکن است در روند بیان این ضرورت این تلقی ایجاد شود که مطلب در پی آن است تا بگوید «هنر» زاییدۀ تفکر و مبنای خردورزی، پایۀ استدلال، خلاقانه‌ترین و برترین انتقادهاست.

یكی از راه‌های اساسی آموزش موفق تفكر انتقادی آن است كه به طور هم‌زمان به شیوه‌ای تدریجی تفكر شاگردان زیر سؤال قرار گیرد و از آن‌ ها در ایجاد شیوه‌های جدید حمایت شود. در مراحل ابتدایی آموزش تفكر انتقادی به شاگردان، معلم مجرب از درگیری بیش از حد دانش‌آموزان با موارد پیچیده اجتناب می‌ورزد. در عوض توجه خود را به آموزش قالب‌های بنیادی رشتة مربوط، مانند واژه‌ها، مفاهیم، مشكلات و روش‌ها معطوف می‌دارد و به تهیة راه‌های كلی برای سازمان‌دهی دانش مربوط و پرسش در آن زمینه می‌پردازد.

بسیاری از معلمان، ایجاد مدل‌های تجسمی را برای درك فرایندهای فكری خود بسیار مفیدتر از تمرین‌های نوشتاری و شفاهی می‌دانند. این طرز تفكر، كاملاً مطابق با نظریة پیاژه است كه در آن یادگیری پیش از آن كه به حالت مطلق درآید، به صورت تجربة واقعی شروع می‌شود (حبیبی‌پور، 1385: 68). فراگیری تفكر انتقادی، شامل توسعة فرایندهای فكری از طریق سیر كردن در ماورای نگرش‌ها و تصورات خودمحور و تجربة حسی بی‌واسطه است. توانایی‌های تصمیم‌گیری برای دست زدن تجربیات جدید و تجسم امكانات فراتر از تجربیات آنی شخص، از عناصر مهم تفكر انتقادی به حساب می‌آیند. شاگردانی قادر به تفكر انتقادی خواهند بود كه بتوانند تصور و برداشت خود را از واقعیت دست كم به طور موقت كنار بگذارند و به واقعیت‌های جایگزین دیگر بیندیشند. این همان انتقال از تجربة عینی به درك یا فهم امور انتزاعی است.

از سویی دیگر، نمایش خلاق ترکیبی از تئاتر و تعلیم و تربیت است. توانایی‌های بلاقوۀ انسان را به فعل درمی‎آورد و تفکر در آن شهودی و هم منطقی است. در آزمایشگاه نمایش خلاق آدم‎ها بحران‎ها را می‎آزمایند، نگرش‌ها و توانایی‌های خود را محک می‌زنند، زندگی را در محیطی امن تمرین می‎کنند و به طور فی‎البداهه به آن عکس‏العمل نشان می‎دهند. از آن جا که در این نوع نمایش فشار اجرا در کار نیست، بچه‌ها در مراحل رشد از آن تجربه می‎آموزند و بزرگ‎سالان برای مشکلات خود راه‏حل پیدا می‏کنند.

بر خلاف سایر درس‏ها، درس نمایش خلاق امتحان و رتبه‏بندی ندارد. به همه فرصت ابراز وجود می‏دهد. درست و غلط در آن مطرح نیست. فعالیتی جاری، نمادین و برانگیزاننده است که در زمان حال روی می‎دهد و بداهه‌سازی در این نوع نمایش اهمیت خاصی دارد (ریچ، 1384: 30). که این ویژگی‌های نمایش خلاق می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد تفکر انتقادی و موجب پیشرفت درسی دانش‌آموزان در کلاس را فراهم گرداند. بنابراین پژوهش حاضر به بررسی نقش آموزش به شیوه‌ی نمایش خلاق در درس اجتماعی بر پیشرفت درسی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه سوم ابتدایی می‌پردازد.

 

2-بیان مسأله

تفکر انتقادی در پی دقیق‌ترساختن ذهن کودکان است و به آنان می‌آموزد که چگونه فکر کند ( ناجی، 1387: 36). در این برنامه، «فرایند تفکر پردازش اموری است که کودکان درباره جهان به حواس‌شان یاد می‌گیرند» (همان: 31) و گفت‌وگو در فرایند تفکر فعالیتی الزامی است. هم‌چنین کمک به کودکان، برای این که خودشان برای خودشان فکر کنند، مفهوم تفکر انتقادی برای کودکان و حیات‌بخشی مجدد تفکر جامعۀ جهانی تلقی شده است.

 

از سوی دیگر پیشرفت عبارت است از رسیدن به هدف‌هایی که افراد برای خود در نظر می‌گیرند (هادزیما، 2005). در روان‌شناسی، موفقیت به پاسخ یا عملی گفته می‌شود که به گونه‌ای به هدف برسد، ولی در تعلیم و تربیت و در موقعیت‌های تحصیلی، موفقیت به درجه‌ای از کارایی اطلاق می‌شود که فرد به فراخور توانایی‌هایش به رضایت ناشی از پیشرفت‌های خود رسیده باشد. در مقابل موفقیت تحصیلی اغلب اصطلاح افت یا اتلاف نیز مطرح می‌گردد که می‌توان آن را، عدم موفقیت در تحصیل، وقوع ترک تحصیل و یا ترک تحصیل زودرس، تکرار پایه و دروس، نسبت نامناسب میان سال‌های تحصیل فراگیر و سال‌های مقرر آموزشی، کیفیت نازل تحصیلات و آموخته‌های متعلم در مقایسه با آن چه که باید باشد، کسب محفوظات به جای معلومات که در اندک زمانی یه فراموشی سپرده می‌شود، نرسیدن نظام آموزشی به اهداف اصیل خود، و حتی بیکاری فارغ‌التحصیلان یک مرکز آموزشی یا عدم تناسب تحصیلات آنان با نیازهای کاری و شغلی در جامعه نامید (ابدی و زمانی، 1388: 32).

پیشرفت درسی یکی از مهم‌ترین معیارهایی است که در بررسی توانایی دانش‌آموزان برای اتمام تحصیلات و رسیدن به مرحله فارغ‌التحصیلی نقش قابل توجهی را ایفاء می‌کند. این مفهوم یکی از مهم‌ترین پارامترهایی است که در پیش‌بینی وضعیت آتی فراگیران از لحاظ کسب صلاحیت و مهارت‌های علمی و عملی لازم مورد استفاده قرار می‌گیرد ( سنایی‌نسب و همکاران، 1391: 244).

بنابراین مسأله اصلی پژوهش حاضر و مشکل مهمی که پژوهش حاضر در پی تبیین آن می‌باشد این می‌تواند باشد که در ایران علی‌رغم كوشش‌های فراوانی كه برای اثربخشی مدارس انجام می‌پذیرد، هم‌چنان ضعف مدارس در زمینه پیشرفت تحصیلی و تفکر انتقادی مورد انتقاد جدی قرار دارد . نتایج نازل علمی حاصل از شركت دانش‌آموزان ایرانی در مطالعات بی‌ المللی تیمز و پرلز و هم‌چنین اتلاف آموزشی در انواع متعدد خود كه هر ساله بر نظام آموزشی كشور تحمیل می‌شود، این سؤال جدی را مطرح می‌كند كه چه عواملی بر بروز این مسائل و گسترش نابرابری‌های آموزشی تأثیر دارد و چگونه می‌توان با مهار آن‌ ها، محیط آموزشی را همراه با نشاط و تجربه موفقیت‌آمیز برای دانش‌آموزان ساخت. ابعاد این دشواری‌ها در دوره ابتدایی می‌تواند مشکلات جدی آموزشی و تربیتی را برای دوره‌های بعدی تحصیلی دانش‌آموزان به وجود آورد.

حال برای ایجاد چنین محیطی و یکی از بهترین روش‌ها برای رسیدن به اهداف گفته شده بالا استفاده از بازی و نمایش در کلاس‌های درس رسمی است. از آن جا که همۀ انسان‌ها گرایش به بازی نمایشی دارند، این نمایش نظر به پرورش توانایی‌های همۀ مردم دارد، بازیگر خاصی را تربیت نمی‌کند بلکه همگانی است. همه را به توانایی‌های بازیگری خود آگاه می‌کند. فرایندی از شدن است. فرایندی برای خلاقیت و توانایی حل مسأله است، که همه به آن نیاز دارند از کودکان در کودکستان‌ها تا دانش‌آموزان، شهروندان عادی، افراد دوزبانه، کسانی که دچار چالش‌های درونی هستند، بیماران روانی و نیز زندانیان و در یک کلام همۀ مردم از فرایند جستجوی آموزشی / هنری نمایش خلاق سود می‌برند (آقاعباسی، 1388: 27).

به گفته چمبرز (1392): «آموزگاری که از نیاز کودکان به بازی آگاه است و در برنامۀ آموزشی خود امکانات آن را فراهم می‌آورد، به راستی معلمی داناست. چنین به نظر می‌رسد که امکانات آموزشی برای فعالیتی از این نوع بی‌‌پایان است. آموزگاری که از ارزش‌ها و روش‌های نمایش خلاق آگاه است یکی از انعطاف‌پذیرترین و خلاق‌ترین ابزار‌های موجود در حرفۀ آموزگاری را با خود به کلاس می‌برد» ( ص: 66)

نمایش خلاق ، شکلی از وانمود بازی است. یک تجربۀ سازمان یافته است که با دقت طراحی می‌شود و به اجرا در می‌آید. کودکان به وسیلۀ نمایش خلاق، صحنه، رویداد، مشکل یا واقعۀ برخاسته از ادبیات کودکان مورد بحث قرار می‌گیرد، هم‌چنین به وسیلۀ خود آن‌ ها طراحی وارزشیابی می‌شود. گرچه در اجرای نمایشی خلاق که کودکان در آن نقش آفرینی می‌کنند، کم و بیش از تکنیک‌های نمایشی استفاده می‌شود، اما این فعالیت را نمی‌توان به معنی سنتی آن « نمایش» خواند. در این جا سناریو هرگز مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. بیشتر اوقات لباس ضرورتی ندارد، لوازم و دکور کوچک‌ترین نقشی ندارد. در اجرای نمایش خلاق نقطه‌نظر تماشاچی احتمالی در نظر گرفته نمی‌شود بلکه، تنها نقطه نظر اجراکنندگان نمایش مورد توجه است. اهمیت نمایش خلاق در فرآوردۀ نهایی آن نیست، بلکه اهمیت آن در رضایت‌بخش بودن حاصل کار است. مهم‌ترین نکته در نمایش خلاق، مراحل انجام دادن کار است. مراحل آفرینش نمایش سازمان یافته، مرکز ثقل این فعالیت است و برد آموزشی آن از این مرحله سرچشمه می‌گیرد (چمبرز، 1392: 67).

برنامه‏های نمایش خلاق بر رها شدن در دنیایی از بازی‎های حرکتی، شعر و ترانه و بازی‌های نمایشی است، در بازی‌های حرکتی، هدف‎هایی مانند رسیدن به رشد و خلاقیت ذهنی و جسمی در مسیری از ساده به پیچیده دنبال می‌شود. در تمرین‎هایی مثل بازی‎های نمایشی، مهارت‎های رفتار شناختی که با هدف درک روشن‌تر فرد از خود، به خصوص جنبه‌های پنهان مانده ( از جمله استعدادها، خواسته‌ها و عواطفی که همیشه به راحتی خود را نشان نمی‌دهند) و نیز درک بهتر دیگران و محیط و یا پس زدن بعضی عوامل مزاحم درونی راه بروز توانایی‎های نهفته در شخص را می‎بندند از آن جمله می‎توان به رشد مهارت‌های لازم برای کار گروهی اشاره کرد. به طوری که فرد با مهارت‌ و تسلط بیشتری در جمع و با جمع کار می‌کند، زندگی، شادی، رقابت و همکاری می‌کند. از جهتی دیگر این بازی‌های نمایشی عرصه‌ای برای برون‌ریزی هیجان‌ها است آن چه در نمایش همواره مدنظر است، که یکی از نیازهای زیستی انسان است، زیرا عواطف، غرایز و

فهرست مطالب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان	صفحه
فصل اول: معرفی پژوهش
بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………………………………………….	1
اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….	11
فرضیات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………..	12
تعریف واژه‌های کلیدی …………………………………………………………………………………………………………………	12
پیش‌فرض‌های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………..	14
فصل دوم: دانستنی‌هایی پیرامون پژوهش ……………………………………………………………………………….
چارچوب نظری ……………………………………………………………………………………………………………………………	16
مروری بر مطالعات ………………………………………………………………………………………………………………………..	35
فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش
طرح پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………	52
جامعه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………..	52
محیط پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………..	52
حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………………………………………	52
روش نمونه گیری و روش کلی اجرای طرح ………………………………………………………………………………………	53
معیارهای ورود و خروج …………………………………………………………………………………………………………………	54
متغیرها و نحوه کنترل آنها ………………………………………………………………………………………………………………	54
ابزار گردآوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………………………………..	56
روایی و پایایی ابزار ……………………………………………………………………………………………………………………….	57
روش اجرای طرح …………………………………………………………………………………………………………………………	58
روش تجزیه و تحلیل داده‌ها ……………………………………………………………………………………………………………	66
ملاحظات اخلاقی …………………………………………………………………………………………………………………………	67
محدودیت‌های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….	67
فصل چهارم: یافته‌های پژوهش
توصیف واحدهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………..	68
یافته‌های اصلی پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….	83
یافته‌های جانبی پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….	93
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
بحث و بررسی یافته‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..	102
نتیجه‌گیری نهایی ………………………………………………………………………………………………………………………….	119
پیشنهادات جهت بکارگیری یافته‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………	120
پیشنهاداتی برای پژوهش‌های بعدی …………………………………………………………………………………………………..	120
منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………	121
پیوست‌ها
پیوست1: فرم انتخاب واحد پژوهش
پیوست 2: پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک
پیوست3: پرسشنامه استرس تحصیلی گادزلا
پیوست 4: محتوای آموزشی مهارتهای هوش هیجانی
پیوست 5: فرم رضایت آگاهانه شرکت در مطالعه
پیوست 6: کدهای اخلاقی
چکیده انگلیسی
صفحه عنوان به انگلیسی

        

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان	صفحه
جدول1-4 : نتایج آزمون‌های آماری برای بررسی برخورداری متغییرهای کمی تحقیق از توزیع طبیعی	69
جدول2-4 :میانگین سن دانش‌آموزان مورد مطالعه در دو گروه آزمون و کنترل	71
جدول 3-4: مقایسه میانگین تعداد فرزندان خانواده در دو گروه آزمون و کنترل	72
جدول 4-4: مقایسه میانگین تعداد اعضای خانواده دانش آموزان در دو گروه آزمون و کنترل	73
جدول5-4: مقایسه میانگین رتبه تولد دانش آموزان در دو گروه آزمون و کنترل	73
جدول6-4: مقایسه میانگین آخرین معدل تحصیلی در دو گروه آزمون و کنترل	78
جدول7-4: مقایسه میانگین نمرات بعد استرس ناشی از ناکامی در دو گروه آزمون و کنترل	78
جدول8-4: مقایسه میانگین نمرات بعد استرس ناشی از تعارضات در دو گروه آزمون و کنترل	79
جدول9-4 : مقایسه میانگین نمرات بعد فشارهای تحصیلی در گروه آزمون و کنترل	79
جدول10-4: مقایسه میانگین نمرات بعد استرس ناشی از تغییرات در گروه آزمون و کنترل	80
جدول11-4: مقایسه میانگین نمرات استرس خود تحمیلی در گروه آزمون و کنترل	80
جدول12-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش فیزیولوژیک به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل	81
جدول13-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش هیجانی به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل	81
جدول14-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش رفتاری به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل	81
جدول15-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش شناختی به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل	82
جدول16-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش به استرس در گروه آزمون و کنترل	82
جدول17-4 : مقایسه میانگین نمرات استرس تحصیلی کل در گروه آزمون و کنترل	83
جدول18-4: مقایسه میانگین نمره استرس ناشی از ناکامی قبل و بعد مداخله در گروه آزمون و کنترل	84
جدول 19-4: مقایسه میانگین نمرات استرس ناشی از تعارضات قبل و بعد از مداخله در گروه آزمون و کنترل	85
جدول20-4: مقایسه میانگین نمرات استرس ناشی از فشارها در گروه آزمون و کنترل قبل و بعد مداخله	86
جدول21-4: مقایسه میانگین نمرات استرس ناشی از تغییرات در گروه آزمونو کنترل قبل و بعد مداخله	87
جدول 22-4: مقایسه میانگین نمرات استرس خودتحمیلی در گروه آزمون و کنترل قبل و بعد مداخله	88
جدول23-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش فیزیولوژیک به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل  قبل و بعد مداخله	89
جدول24-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش هیجانی به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل  قبل و بعد مداخله	90
جدول 25-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش رفتاری به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل  قبل و بعد مداخله	91
جدول26-4: مقایسه میانگین نمرات واکنش شناختی به استرس تحصیلی در گروه آزمون و کنترل  قبل و بعد مداخله	92
جدول 27-4: مقایسه میانگین نمرات استرس تحصیلی کل در در گروه آزمون و کنترل  قبل و بعد مداخله	93
جدول28-4:  مقایسه میانگین تغییرات استرس تحصیلی به تفکیک کیفیت ارتباط در گروه دریافت‌کننده مداخله	94
جدول 29-4: مقایسه میانگین تغییرات استرس تحصیلی به تفکیک سطح تحصیلات پدر در گروه آزمون	95
جدول30-4: مقایسه میانگین تغییرات استرس تحصیلی به تفکیک سطح تحصیلات مادر در  گروه آزمون	96
جدول31-4: مقایسه میانگین تغییرات استرس تحصیلی به تفکیک شغل مادر در دانش‌آموزان گروه آزمون	96

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان   نمودار 1-2: چارچوب پنداشتی	صفحه
نمودار1-4: درصد دانش‌آموزان شرکت کننده در دو گروه برحسب پایه تحصیلی	34
نمودار 2-4: توزیع فراوانی سطح تحصیلات پدران در دو گروه مورد مطالعه	72
نمودار3-4: درصد نوع اشتغال پدران در دو گروه مورد مطالعه	74
نمودار4-4: توزیع فراوانی سطح تحصیلات مادران در دو گروه مداخله و کنترل	74
نمودار 5-4: درصد نوع اشتغال مادران در دو گروه مداخله و کنترل	75
نمودار6-4: توزیع فراوانی کیفیت ارتباط با والدین در دو گروه مداخله و کنترل	76
نمودار7-4: خط رگرسیون و میزان همبستگی بین آخرین معدل تحصیلی و تغییرات استرس ناشی از تعارضات	99
نمودار 8-4: خط رگرسیون و میزان همبستگی بین آخرین معدل تحصیلی و تغییرات استرس تحصیلی کل	99
نمودار9-4: خط رگرسیون و میزان همبستگی بین کیفیت ارتباط دانش‌آموز با والدین  و تغییرات استرس تحصیلی کل	100

بیان مسأله :

در قرن حاضر “استرس” یکی از مهم‌ترین زمینه‌های پژوهش در علوم مختلف به شمار می‌آید و اهمیت رویدادهای استرس‌زا در بروز مشکلات متعدد فردی و اجتماعی بر کمتر کسی پوشیده است (1). سازمان بهداشت جهانی انتظار دارد که اختلالات مرتبط استرس در سال 2020 بعنوان دومین علت شایع ناتوانی در میان ملت‌ها تبدیل شود (2). استرس بخش انکارناپذیر زندگی روزانه است که می‌تواند بهداشت جسم و روان را متاثرکند(1) و شاید عمومی‌ترین مساله زندگی روزمره انسان باشد، بطوری که گروهی از صاحب نظران آن را بیماری شایع قرن نامگذاری کرده‌اند. دوران ما، عصر استرس و فشارهای عصبی است، دوره‌ای که در آن انسان بیش از هر زمان دیگری در معرض عوامل ایجاد‌کننده استرس قرار گرفته و مسائل و مشکلات بیشماری از هر طرف او را احاطه کرده است (3). نقش استرس‌های روانی – اجتماعی، همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل پیدایش و شکل گیری بیماری‌های مختلف جسمانی، روانی و مرگ و میر افراد مطرح بوده‌ است(4).

در بسیاری از پژوهش‌ها، مواردی از قبیل زخم معده، دیابت، آسم، اختلالات پوستی، بی خوابی، سندرم روده تحریک پذیر، اضطراب، بیماری‌های کرونر قلبی، میگرن، سردردهای عصبی، تبخال عفونی و ویروسی، عفونت‌های اداری، تومور، فراموشی، هراس، افزایش کلسترول خون، تندخویی و پرخاشگری و ریزش مو را از جمله بیماری‌های ناشی از استرس تلقی شده اند(4 و 5). همچنین ارتباط بین استرس و انواع آسیب‌های اجتماعی به ویژه مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر در پژوهش‌های متعدد مورد تائید قرار گرفته است. نکته مهم آن است که استرس‌ها نه تنها در شروع و عود بیماری، بلکه در امر درمان این اختلالات نیز تاثیر بسزایی دارند (6). بر پایه برآورد پزشکان، 75 درصد از شکایات پزشکی، استرس می باشد(1). طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت در سال 2002 میلادی، حدود 1500 میلیون نفر در جهان، دچار یکی از اختلالات عصبی، روانی و روانی- اجتماعی‌اند ، که حدود نیمی از آنها را اختلالات خفیف روانی ، همچون افسردگی و اضطراب ، شامل می‌شود و نزدیک به 20 درصد از کل مراجعان به مراکز بهداشتی عمومی در جهان را تشکیل می‌دهند (1و3).

علی‌رغم وجود فشارهای روانی در تمام مراحل زندگی ، برخی از مراحل، از جمله نوجوانی بدلیل رویارویی با تغییرات همه جانبه با فشار بیشتری همراه است. دوران بلوغ در بیشتر نوجوانان همراه با فشار و استرس می‏باشد. این فشارها باعث بروز هیجان‏ها، مشکلات عاطفی و گاهی روانی برای آنها می‏شود. نوجوان در مسیر رشد خود با مسائل متفاوتی روبه‌رو شده و سعی در کسب مهارت برای مقابله با رویدادهای زندگی را دارد (7).

 

 

برخی مطالعات در آمریکا نشان داده‌اند که بیش از یک سوم (35 %) نوجوانان استرس دارند(8). انجمن روانشناسی آمریکا در سال 2000 میزان شیوع اختلالات اضطرابی در سنین نوجوانی و جوانی را از 2 تا 27 درصد گزارش کرده است و اعلام می‌دارد که حدود 35 درصد کودکان آمریکا مشکلات سلامتی مرتبط با استرس را تجربه می‌کنند (9) .

همچنین اطلاعات آماری در برخی مطالعات نشان می‌دهد که تقریبا 25 درصد از نوجوانان حداقل یک مورد از موارد استرس‌زای زندگی را در این دوره حساس و مهم زندگی خود تجربه خواهند کرد(10). اغلب نوجوانان هنگامی که با موقعیت خطرناک، دشوار یا دردناک روبرو می شوند و امکاناتی برای مقابله ندارند، استرس زیادی را تجربه می‌کنند. استرس بر برخی از نوجوانان فشار بیش از حد تحمیل می‌کند. وقتی این اتفاق می‌افتد، عدم مدیریت استرس می‌تواند منجر به اضطراب، گوشه‌گیری، پرخاشگری، بیماری جسمی و مهارت‌های مقابله ای نادرست، مثل سوء مصرف موادگردد (12).  نقش تجارب استرس‌زا در تکامل نوجوان به روشی که آنها بکار می‌برند تا با استرس و مشکلات سازگار شوند، بستگی دارد. پاسخ‌های سازگارانه به استرس ممکن است برخی تجارب استرس‌زا و میزان اختلالات گذرای ناشی از آن را کاهش دهد. در حالی که سایر الگوهای سازگاری ممکن است باعث افزایش میزان استرس و پیامدهای وخیم و طولانی مدت شوند (13).

عواملی وجود دارند كه در تكوین شخصیت كودكان و نوجوانان مؤثر می‌باشند از جمله «خانواده ، مدرسه ، اجتماع ، دوستان» و اگر این عوامل نتوانند هر كدام وظیفه خود را به نحو احسن انجام دهند، می‌توانند مهمترین عامل مؤثر در فشار روانی نوجوانان محسوب شوند)14). پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مسایل خانوادگی و تحصیلی از عمده‌ترین علل نگرانی و استرس روانی در کودکان و نوجوانان می‌باشد. نوجوانان و کودکان سن مدرسه، بیان می‌کنند که عوامل استرس‌زای زیادی را در زندگی روزانه‌شان تجربه می‌کنند. بطوری که یک سوم دانش‌آموزان استرسی بیش از متوسط را تجربه می‌‌کنند. موسسات آموزشی شرایط متفاوتی نسبت به سایر موسسات غیر آموزشی دارند و لذا نوع، علل، میزان استرس و همچنین پیامد ناشی از آن، متفاوت می‌باشد(11).

تکالیف درسی، فشار همسالان، امتحان دادن، گرفتن نمرات ضعیف، زورگویی در مدرسه، امتحانات نهایی و فشار والدین و ایزوله اجتماعی دیر رسیدن به سر کلاس، تنبیه یا سرزنش آموزگار، شکست در امتحانات و عقب ماندن از همکلاسی‌ها از اموری هستند که در مدرسه موجب فشار روانی در دانش آموزان می‌گردند. فشار روانی مرتبط با مدرسه ممکن است در اثر مشکلات روابط بین‌فردی مانند تضاد و درگیری با دوستان و سایر دانش‌آموزان، معلمان و یا بدلیل فشار تکالیف مدرسه و ترس

 

از  شکست و عدم دستیابی با اهداف تحصیلی باشد.انتقال از دوره راهنمائی به دبیرستان نیز ممکن است یک تجربه استرس‌زا برای بسیاری از دانش‌آموزان باشد. بیگرت، ساگرزو واندن‌گورگزارش کردند که دانش‌آموزانی که در طول مدت انتقال از راهنمائی به دبیرستان نشانه‌های استرس را نشان داده‌اند، تاکید داشته‌اند که احساس عدم اعتماد و ناراحتی آنها بدلیل عوامل استرس‌زایی مانند برنامه درسی فشرده، ساعات طولانی، سیستم نمره‌دهی پیچیده و کیفیت تکالیف درسی بوده است (15،16و17) .

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت یکی از منابع ایجاد فشار روانی و انتظارات از نوجوان، مدرسه و شرایط تحصیلی می‌باشد که می‌تواند منبع بزرگی از استرس که به عنوان استرس تحصیلی[1] شناخته شده است، لحاظ گردد. تعاریف متعددی درباره استرس مطرح شده است که در یکی از آنها کینگ و همکاران استرس را به عنوان هیجانی منفی که به تردید درباره مقابله مربوط است، تعریف کرده‌اند. به نظر می‌رسد که این تعریف با استرس در حوزه تحصیلی ارتباط نزدیکی داشته باشد ، چرا که از دانش‌آموزان به طور فزاینده‌ای انتظار می‌رود با حجم بالایی از تکالیف مواجه شوند و این مسئله می‌تواند زمینه تردید درباره ” خود ” را فراهم کند. استرس تحصیلی به احساس نیاز فزاینده به دانش و به طور همزمان، ادراک فرد مبنی بر نداشتن زمان کافی برای دستیابی به آن دانش اشاره می‌کند (18و 12).

عملکرد مناسب در مدرسه از پرفشارترین و دشوارترین جنبه زندگی جوانان و نوجوانان است. این دوران در زمینه تحصیل سرنوشت‌ساز است. نوجوانانی که می‌خواهند به جائی برسند، عزمشان را جزم می‌کنند و درس و مدرسه را مرکز و مدار تلاش خود قرار می‌دهند. به‌این‌ترتیب در این زمینه نیز نوجوانان با تنش‌های فروانی روبه‌رو هستند (19). مهارت‌های پیشرفته تحصیلی در مدرسه کسب می‌شوند و مدرسه به دانش‌آموزان بیشترین اطلاعات شغلی و دانشگاهی داده می‌شود (5).

مطالعه ملی چین در سال 2008 نشان داد که 7/66 درصد نوجوانان دبیرستانی مدرسه را به عنوان بزرگترین منبع استرس خود معرفی می‌نمایند. همچنین مطالعه دیگر در ویتنام در سال 2009 نشان داد که میزان فشار ناشی از فعالیت‌های تحصیلی در میان نوجوانان 40 تا 60 درصدگزارش شده است (20).طبق نتایج پژوهشی در تهران ،72 درصد از کودکان و نوجوانان 16- 7 ساله، استرس‌هایی را مطرح کردند که با تکالیف و فعالیت‌های مدرسه مرتبط بوده‌اند (16).

نوجوانان زمان زیادی را در مدرسه می‌گذرانند که این مکان می‌تواند چالش‌های اجتماعی و تحصیلی برای آنان بوجود آورد. اسپاراتور، استارک، گریس و استاملیوس در مطالعات خود گزارش کردند، زمانی که از نوجوانان خواسته شد

 

ناراحت‌کننده‌ترین اتفاقات زندگی خود را طی یک ماه گذشته لیست کنند، اتفاقات مدرسه همیشه در میان سه مشکل رایج ذکر می‌شد(17). اثرات و عوارض استرس تحصیلی در مطالعات متعدد داخلی و خارجی مکرر مورد بررسی قرار گرفته است. استرس تحصیلی به عنوان یک استرس مزمن شناخته می‌شود که بدنبال نیازهای تحصیلی دانش‌آموز ایجاد می گردد و با نتایج منفی سلامتی مانند افسردگی و بیماری‌های جسمانی همراه است (12). همچنین در مطالعات اخیر در میان نوجوانان، استرس مرتبط به مدرسه با افزایش نشانه‌های روان تنی ارتباط داشته است (17). نتایج پژوهشی در اصفهان، نشان داد که مشکلات و عوامل استرس‌زا در زندگی تحصیلی باعث افت تحصیلی و گاهی بیماری می‌شود (21). نتایج سایر مطالعات نیز نشان داده‌اندکه، استرس مربوط به فعالیت‌های تحصیلی با نتایج منفی مختلفی از قبیل بهزیستی پائین و عملکرد تحصیلی ضعیف، عدم دستیابی به اهداف تحصیلی و کاهش حافظه همراه می‌گردد (3و12). بروفی و مک‌کاستین در تحقیقی که بر روی دانش‌آموزان انجام دادند و در مصاحبه‌هایی که با معلمان دانش‌آموزان در مورد انواع رفتارهای مشکل‌آفرین انجام دادند، دریافتند که دشواری‌های رفتاری متعددی که ناشی از عوامل استرس‌زای مدرسه است در دانش‌آموزان مدرسه به چشم می‌خورد که می‌تواند اثرات منفی بر رشد شخصیت آنها داشته باشد. پوگاس زنیاوسکا، متیس و الیسون، چانگ و همکاران، بتوزا و اولدفیلد در بررسی‌های خود به رابطه مثبت و معنادار بین عوامل استرس‌زای مدرسه واختلالات روان – تنی دست یافتند (14).

در این میان زنان استرس تحصیلی و عوامل استرس‌زایی مانند ، ناکامی ، فشار و استرس‌خود تحمیل شده، فشار روانی بیشتری را تجربه می‌کنند و نمره کلی استرس تحصیلی در دانشجویان دختر از پسران بالاتر و علاوه بر این عملکرد تحصیلی پسران نمرات بالاتری نسبت به دختران دارد. نتایج پژوهش شکری و همکاران نیز مبین این مطلب می‌باشد که دختران استرس تحصیلی بیشتری را نسبت به پسران تجربه می‌کنند(1). عملکرد دختران در مقطع ابتدایی به خوبی عملکرد پسران است و حتی شاید بهتر از آنها باشد. عملکرد بهتر دختران در راهنمائی ادامه می‌یابد ولی عملکرد پسرها در دبیرستان تا حد زیادی بهبود می‌یابد و شکاف پسران و دختران بسرعت پر می‌شود (4).

برخی از نظریه‌پردازان خاطر نشان ساخته‌اند که دختران و پسران نوجوان با تجارب متفاوتی از استرس روبه رو می‌شوند دلیلی که به روشنی این تفاوت‌ها را منعکس می‌سازد، زمان جهش رشد است. بطور متوسط دختران زودتر از پسران با این پدیده روبه رومی‌شوند و این خود نشان دهنده سطوح بالاتری از استرس در میان دختران نوجوان است (3). عوامل متعددی بر استرس و نحوه پاسخ‌دهی به حوادث استرس‌زای زندگی وجود دارد.

 

• استرس و سن: میزان استرس در سنین ابتدائی و بدو ورود به دوره نوجوانی بیشتر می‌باشد. در ابتدای دوره نوجوانی بدلیل بروز تغییرات سریع شناختی، فیزیکی، اجتماعی، عاطفی و روانی استرس بیشتری مشاهده می‌گردد(21).
• استرس و جنس: جامعه رفتارهای متفاوتی نسبت به هم را از پسران و دختران انتظار دارند. از دختران انتظار می‌رود مطیع و سربه‌زیر باشند، به خوبی رفتار کنند. در حالی که از پسران انتظار می‌رود پرخاشگر و مستقل باشند. تمامی این انتظارات باعث ایجاد فشار روانی بر نوجوان می‌گردد. با این وجود نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که دختران استرس بیشتری را تجربه می‌کنند (13).
• استرس و وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده: وضعیت شغلی والدین، میزان درامد و طبقه اجتماعی نیز بر میزان استرس در نوجوانان موثر است. این عوامل میزان دستیابی به اهداف وضعیت تحصیلی نوجوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. میزان بهره‌مندی از خدمات و مزایای اجتماعی نیز باعث افزایش میزان فشار روانی در نوجوان می‌گردد که بر وضعیت سلامت وی موثر است (21).
• استرس و ارتباطات خانوادگی: کیفیت ارتباط با اعضای خانواده نشان‌دهنده ثبات هیجانی و عاطفی است و شبکه حمایتی فرد را نشان می‌دهد. بنابراین هرچه شبکه حمایتی و روابط خانوادگی مستحکم‌تر باشد، استرس کمتری توسط فرد تجربه خواهد شد (21 و 13).
• استرس و فرایندهای روانشناختی: نوجوانان با شماری از مشکلات روانشناختی و عاطفی مانند بحران هویت، اعتماد به نفس ناکافی و انواع انتظاراتی نقشی مواجه می‌شوند. در این مرحله فرد نه به عنوان بزرگسال و نه به عنوان کودک شناخته می‌‌شود. این مسئله باعث تضاد عاطفی در نوجوان می‌شود و تنش فراوانی برای وی ایجاد می‌کند ( 21 و 13).

استرس و عملکرد تحصیلی: محیط مدرسه بخشی اعظمی از زندگی نوجوان را تشکیل می‌دهند که در آن نوجوان با مسائل متعددی از جمله، ترس از مدرسه رفتن، فرار از مدرسه، ترک تحصیل و عملکرد ناموفق در مدرسه مواجه می‌شوند. فشار تحصیلی خصوصا در دو سال آخر دبیرستان بیشتر می‌شود که این مسئله می‌تواند میزان استرس تجربه شده را افزایش دهد .

شکست اجتماعی و عدم آموزش مناسب در کسب مهارت‌های اجتماعی نیز در ایجاد فشار روانی و کاهش عزت نفس در کودکان و نوجوانان بسیار موثر است (6). برای کاهش اثرات منفی استرس بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان راه‌های مختلفی وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به آموزش مهارت مقابله با هیجان‌ها، مهارت‌های مدیریت استرس، درمان‌های روان‌شناختی

 

و .. نام برد. ایجاد انگیزه برای یادگیری مهارت‌هایی که به هنگام استرس و نگرانی کودک و نوجوان را بکار آید و سعی در کشف تمایلات و استعدادهای آنان و انحراف خاطرشان از امور نگران‌کننده ، از جمله اقدامات موثر در مبارزه با این نوع مشکلات رفتاری هستند (6).

یکی از مهارت‌های مفید جهت کنترل و مدیریت استرس مهارت‌های هوش هیجانی2 است. بحث هوش هیجانی در سال‌های پایانی قرن بیستم مطرح گردید. براساس این مفهوم اندیشه و هیجان آن گونه که قبلا فرض می‌شد، جدای از هم نیستند. هوش هیجانی آخرین تحول و مفهوم سازی مهم در فهم ارتباط بین فکر و هیجان است (1).

از آنجا که استرس یکی از هیجانات منفی محسوب می شوند که توسط آدمی تجربه می شود، جهت مقابله با آنها می‌توان از مهارت‌های هوش هیجانی استفاده نمود. این مهارت، توانایی مهار احساسات منفی مانند خشم، ترس ، اندوه و … را دارد و بیشتر بر جنبه مثبت احساسات، تاکید دارد. به طور کلی، ناتوانی در تنظیم هیجانات منفی، در حقیقت، حتی این باور که شخص از مهارت‌های قوی در این حیطه برخوردار نیست، به نظر می‌رسد که شخص را نسبت به فشار روانی آسیب پذیر می‌سازد (22 و 23 ). داشتن مهارت‌های هوش هیجانی از ضرورت‌های اساسی زندگی امروز است. این ضرورت بویژه برای سنین نوجوانی و جوانی که افراد را در رویارویی با موقعیت‌های متعدد قرار می‌دهد، بیشتر ملموس می‌باشد (7). این اصطلاح اولین بار توسط مایر و سالووی پیشنهاد شد. مایر و سالووی هوش هیجانی را توانایی بازشناسی معنای عواطف و ارتباطات شمردند که فرد را قادر می‌سازد تا مشکلاتش را حل کند (24). هوش عاطفی نوعی مهارت اجتماعی است که فرد را قادر می‌سازد تا احساسات خود ودیگران را شناسایی نموده وآنها را از یکدیگر افتراق دهد و از این اطلاعات برای بهبود رفتار خود استفاده کند(25). در واقع ، این مهارت، قدرت سازگاری صحیح با موقعیت‌های اجتماعی می‌باشد. رویدادهای زندگی می‌توانند مثبت یا منفی باشند و از رویدادهای عمده ( ازدواج، فوت یکی از اعضای خانواده و …) تا رویدادهای هر روزه ( گم کردن چیزی، یا ملاقات یک دوست) گسترش داشته باشد. بطور کلی، انتظار می‌رود افرادی که از هوش هیجانی پایین برخوردارند با رویدادهای فشارروانی‌زای زندگی هم سازگاری ضعیف داشته باشند. در مقابل، انتظار می‌رود که افرادی که هوش هیجانی بالا دارند زندگی‌شان را به نحوی ترتیب  دهند که رویدادهای منفی زندگی کمتری را تجربه کنند. این افراد همچنین در ایجاد و برقراری روابط با کیفیت بالا مهارت بیشتری دارند (23 و 26).

بنا به یک عقیده کلی، اگر فرد از لحاظ هیجانی با هوش باشد، قادر خواهد بود بطور موازی واکنش‌های هیجانی خود را حفظ

2 Emotional intelligent

 

کرده و متعادل نگه دارد و به موجب آن خود را علیه اثرات استرس مصون سازد. کسانی که ناتوانی زیادی در بیان حالات روانی خود دارند، معمولا زمان سختی را در جهت کنترل هیجانات و تکانه‌های عاطفی خود در عمل و در مقابله با موقعیت‌های پراسترس سپری می‌سازند (27).

در مطالعات اخیر مشخص شده است که هوش هیجانی با پرخاشگری، رفتارهای بزهکارانه، استرس و تنش شغلی، اختلالات سوء‌مصرف مواد، نشانه‌های بدنی، اختلات تغذیه‌ای، اختلالات شخصیتی مرزی و اختلالات اضطرابیٰ افسردگی

مقدمه: یکی از مشکلات شایع پس از جراحی دندان مولر سوم نهفته ایجاد مشکلات پریودنتال است که به صورت ایجاد پاکت در دیستال دندان مولر دوم ، از دست رفتن اتصالات و عدم تشکیل میزان مناسبی استخوان بروز می کند . برای حل این مشکل تا کنون روش های مختلفی مثل استفاده از استخوان دمینرالیزه و PRP پیشنهاد شده است . PRF نسل دوم تکنیک های تغلیظ پلاکتی است که به دلیل عدم استفاده از آنتی کواگولانت ها و عوامل ژل کننده در تولید آن ها ، دارای غلظت بالاتری از فاکتورهای رشد نسبت به PRP است . این مطالعه با هدف بررسی تاثیر PRF بر مشکلات پریودنتال پس از جراحی دندان مولر سوم نهفته انجام شد .

روش كار: 36 بیمار کاندید جراحی دوطرفه مولر سوم نهفته مندیبل انتخاب شدند . برای هر بیمار به صورت تصادفی یکطرف به عنوان طرف مداخله انتخاب شد و سمت دیگر به عنوان کنترل در نظر گرفته شد . در طرف مداخله پس از شست و شوی حفره دندان PRF قرار داده شد . شاخص های پریودنتال شامل عمق پاکت ( دیستوباکال ، میددیستال و دیستولینگوال مولر دوم ) ، gingival index و periodontal index قبل و 12 هفته بعد از جراحی اندازه گیری شدند . در نهایت به منظور مقایسه شاخص های پریودنتال بین گروه مداخله و کنترل داده ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند .

نتایج: هر سه شاخص پریودنتال اندازه گیری شده در این مطالعه قبل از عمل بین گروه کنترل و مداخله تفاوت آماری معنی داری نداشتند . دو شاخص gingival index و periodontal index نیز بعد از عمل تفاوت قابل توجهی از لحاظ آماری نداشتند ولی عمق پاکت پس از عمل در گروه مداخله به طور معنی داری کمتر از گروه کنترل بود .

نتیجه‌گیری: .نتایج مطالعه ما نشان داد که استفاده از PRF می تواند یک روش مناسب برای پیشگیری از ایجاد پاکت و مشکلات پریودنتال دیستال مولر دوم پس از خارج کردن مولرهای مزیوانگولار نهفته مندیبل باشد .

كلمات كلیدی: پاکت پریودنتال ، پلاکت غنی شده با فیبرین ، مولر سوم نهفته مندیبل

فهرست

(1) فصل اول: 3

(1-1) پیشگفتار. 4

(1-2)کلیات…………………………………………………………………………………………………………………………….7

(1-2-1) تکنولوژی های فیبرینی ………………………………………………………………………………………….7

(1-2-2) ارتباط مولر سوم نهفته و سلامت پریودنتال مولر دوم مجاور ………………………………………22

(1-3) مروری بر مطالعات انجام شده ………………………………………………………………………………………………27

(2) فصل دوم : مواد و روش کار ……………………………………………………………………………………………………..40

(3) فصل سوم : یافته ها …………………………………………………………………………………………………………………51

(4) فصل چهارم : بحث و نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………….56

(5) فصل پنجم : منابع …………………………………………………………………………………………………………………….67

 

 

فهرست شكل‌ها، نمودارها و جداول

فهرست اشکال

شکل 1-1   پروسه تولید PRP ………………………………………………………………………………………………………………15

شکل 1-2 نمونه خونی پس از سانتریفیوژ ………………………………………………………………………………………………..18

شکل 1-3 پروسه تولید PRF …………………………………………………………………………………………………………………19

شکل 1-4 مدل شبیه سازی شده تری مولکول های PRF ……………………………………………………………………………21

شکل 1-5 مدل شبیه سازی شده تترا مولکول های PRF ……………………………………………………………………………..21

شکل 2-1 استنت رزینی برای اندازه گیری عمق پاکت …………………………………………………………………………………42

شکل 2-2 کست گچی از ناحیه ی مولرهای مندیبل ……………………………………………………………………………………42

 

شکل 2-3 دستگاه سانتریفیوژ PC-02 ……………………………………………………………………………………………………..44

شکل 2-4 گرفتن نمونه خون …………………………………………………………………………………………………………………45

شکل 2-5 3 لایه مختلف نمونه خونی پس از سانتریفیوژ……………………………………………………………………………..46

شکل 2-6 خارج کردن PRF پلی مریزه شده از لوله آزمایش…………………………………………………………………………46

فهرست جداول و نمودارها

جدول 2-1  رتبه بندی PI ……………………………………………………………………………………………………………………..41

جدول 2-2  رتبه بندی GI……………………………………………………………………………………………………………………..41

جدول 2-3  جدول متغیرها……………………………………………………………………………………………………………………..49

جدول 3-1  مقایسه متغیرها قبل و بعد عمل در گروه آزمایش……………………………………………………………………….51

جدول 3-2  مقایسه متغیرها قبل و بعد عمل در گروه کنترل…………………………………………………………………………..51

جدول 3-3  مقایسه متغیرها بین دو گروه شاهد و مداخله قبل عمل…………………………………………………………………53

جدول 3-4  مقایسه متغیرها بین دو گروه شاهد و مداخله بعد عمل…………………………………………………………………53

نمودار 4-1  نمودار میانگین همه گروه های مورد مطالعه …………………………………………………………………………….54

(1-1) پیشگفتار

مولرهای سوم آخرین دندان های رویش یافته در قوس دندانی اند بنابراین احتمال نهفتگی آن ها از همه دندان ها بیشتر است ( 1 ) فاکتورهای متعدد ژنتیکی و محیطی در این نهفتگی نقش دارند ( 2 ) نهفتگی مولر سوم باعث طیفی از عوارض مثل پری کورونیت ، تحلیل ریشه دندان مجاور ، تغییرات کیستیک و نئوپلاستیک و حتی اختلالات مفصل TMJ می شود ( 3و2 ) بنابراین خارج کردن مولر سوم یکی از رایج ترین جراحی های دهان است . خارج کردن مولر سوم مندیبل یکی از چالش برانگیزترین جراحی های دهان برای بسیاری از کلینیسین هاست و یکی از مهم ترین عوارض این جراحی افزایش ریسک گسترش نقص پریودنتال دیستالی مولر دوم پس از درآوردن مولرهای سوم است (4) گزارش های متعددی درباره شیوع ، بروز و ریسک فاکتورهای ایجاد پاکت پریودنتال دیستالی در مولر دوم تا کنون به چاپ رسیده است . سن ، شیب دندان های مولر سوم ، ناحیه تماس وسیع ، پلاک قابل مشاهده در دیستال مولر دوم و فولیکول گشادشده مولر سوم از جمله ی این ریسک فاکتورهاست که تاکنون در مطالعات به آن اشاره شده است ( 5و1 ) خارج کردن مولرهای سوم مزیوانگولار نهفته باعث ایجاد ضایعات پریودنتالی متعدد در دیستال ریشه مولر سوم می شود (8-6) این عوارض در سنین بالاتر و هم چنین زمانی که ضایعات پریودنتالی از قبل در دیستال مولر دوم وجود داشته شیوع بالاتری دارد ( 10و9 ) مزیوانگولار بودن دندان یکی از مخرب ترین موقعیت های مولر سوم نهفته مندیبل است چراکه باعث ایجاد نقص پریودنتالی و پاکت های پریودنتال در دیستال مولر دوم می شود (11) برای رفع این عارضه تا کنون روش های مختلفی پیشنهاد شده است . یکی از این روش ها استفاده از استخوان های دمینرالیزه در حفره دندان های جراحی شده است ( 12 ) اگرچه در برخی مطالعات این روش در کاهش مشکلات موثر بوده است اما به دلیل هزینه بالا به طور معمول در کلینیک قابل استفاده نیست . استفاده از پلاکت های تغلیظ شده مثل PRP یکی دیگر از این روش هاست . PRP سوسپانسیون پلاکت های تغلیظ شده اتولوگ در پلاسماست (15-13 ) پلاکت ها یک منبع غنی از فاکتورهای رشد مثل PDGF و TGFβ1,2 هستند . پلاکت ها را می توان با تفکیک آن ها با سانتریفیوژ تغلیظ کرد (17-15) زمانی که PRP با کلسیم کلراید و ترومبین مخلوط می شود سیتوکین های موجود در پلاکت های آن آزاد می شوند . ژل PRP هم چنین حاوی غلظت بالایی از فیبرینوژن است در نتیجه امکان لخته شدن خون و به دنبال آن رژنراسیون نقص های استخوانی را در همان مراحل اول فراهم می کند . ترمیم بافت نرم هم در نتیجه استفاده از PRP با افزایش محتوی کلاژنی ، آنژِیوژنز و مقاومت اولیه زخم تسریع می شود ( 13 ) فاکتورهای رشد موجود در PRP  فرایندهای سلولی کلیدی مثل کموتاکسی ، تمایز سلولی و متابولیسم را تنظیم می کنند . PRF نسل دوم تکنولوژی های تغلیظ پلاکت است که به دلیل عدم استفاده از آنتی کوآگولانت ها و عوامل ژل کننده در تولید آن ها دارای غلظت بیشتری از سیتوکین ها و فاکتورهای رشد نسبت به PRP است (18) PRP ترکیبی غیرقابل کنترل است و اثر آن کوتاه مدت می باشد چراکه میزان بالای ترومبین مورد استفاده در تهیه آن سبب تسریع پلی مریزاسیون این ماده می شود ( 19) از آن جایی که پلی مریزاسیون PRF حین سانتریفیوژ اتفاق می افتد آزاد شدن سیتوکین ها با سرعت کمتری رخ داده و به همین لحاظ قابل کنترل تر است و کارایی بیشتری دارد . بر خلاف تولید PRP که پروسه تولید آن زمان بر است PRF می تواند به راحتی قبل از عمل تهیه شود و برای تهیه آن تنها به نمونه خون بیمار و یک دستگاه سانتریفیوژ PC-02 نیاز است . مطالعه پیش رو با هدف بررسی تاثیر PRF بر مشکلات پریودنتال پس از جراحی دندان مولر سوم نهفته انجام شد .

(1-2) کلیات

یکی از معضلات بزرگ محققین به دست آوردن افزودنی های جراحی بیواکتیو است (التهاب را تنظیم کرده وترمیم را بهبود می بخشد . بعد از هر مداخله ای جراحی ، جراحان باید با پدیده ی پیچیده رمدلینگ بافت ها وتاثیرات آن برترمیم وبهبود بافت روبرو شوند.اگر چه نحوه استفاده از چسب های فیربنی در بسیاری از پروتکل ها از حدود 30 سال قبل به خوبی معرفی شده است (21و20) ولی استفاده ازآن ها به دلیل پیچیدگی پروتکل های تهیه آن (برای چسب های ادهزیو )یا ریسک عفونت متقاطع (برای چسب های تجاری )هنوز بحث برانگیز است . تکامل تکنولوژی های تغلیظ پلاکت و بالا بردن بازدهی پروتکل های آن منجر به ایجاد نوعی چسب فیبرینی جدید به نام پلاکت تغلیظ شده غنی از پلاسما  (CPRP) شد ولی به دلیل محدودیت های قانونی برای استفاده از محصولات خونی ، خانواده جدیدی از پلاکت های تغلیظ شده که دیگر نه چسب فیبرینی بودند و نه تغلیظ کلاسیک پلاکتی در فرانسه ظهور پیدا کرد این محصول جدید که به نام پلاکت غنی شده با فیبرین (PRF) خوانده می شد شبیه یک ماتریکس سیکاتریکال اتولوگ بود.

(1-2-1) تکنولوژی های فیبرینی

 

(1-2-1-1) افزودنی های جراحی فیبرینی

فیبرین

فیبرین یک فرم فعال شده از یک مولکول پلاسمایی به نام فیبرینوژن است (22) این محلول مولکول های فیبریلار به مقدار زیاد هم در پلاسما و هم گرانول های پلاکت وجود دارد و نقش تعیین کننده ای در تجمع پلاکتی در طول هموستاز بازی می کند . فیبرین کامل نوعی چسب بیولوژیک  است که قادر به متراکم کردن خوشه های پلاستیک که می تواند یک دیوار حفاظتی رادر طول بریدگی های عروق طی فرایند انعقاد تشکیل دهد در حقیقت فیبرینوژن محصول نهایی تمام واکنش های انعقاد است فیبرینوژن یک پروتئین قابل حل است که به وسیله تروموبین به فیبرین غیر قابل حل تبدیل می شود . ژل پلی مریزه شده فیبرینی اولین ماتریکس محل زخم را تشکیل می دهد (25-23).

فیبرین و افزودنی های جراحی

علی رغم پیشرفت حاصل شده در تکنیک های جراحی آنتی هموراژیک ، پیدا کردن یک عامل هموستاتیک هنوز یک مشکل اساسی است. طیف گسترده ای از عومل هموستاتیک مثل اسفنج های کلاژنی ، سلولز اکسید شده  و چسب های سنتیتیک سیانوآکریلات وجوددارد . چسب های فیبرینی از یک مکانیسم بیولوژیک طبیعی ( پلی مریزاسیون فیبرین در طول هموستاز ) که از یک راه مصنوعی هم تقویت شده است تبعیت می کنند (26) ولی به هر حال در طول زمان استفاده از چسب های فیبرینی به دلیل این محصولات گرفته شده از خون هستند هیشه مورد انتقاد بوده اند . ولی محصولات تولید شده توسط شرکت های فارماکولوژی دارای ریسک بالایی از آلودگی ویروسی هستند امروزه ابزارهای ساده تری تولید چسب های فیبرنی اتولوگ با تکامل تکنولوژی های مشابه مثل تغلیظ پلاکتی معرفی شده است (27)

فرم های قابل استفاده چسب های فیبرنی مرحله آخر آبشار انعقاد را که فیبرینوژن در حضور ترومبین ، فاکتورXIII ، فیبرونکتین و یون کلسیم به فیبرین تبدیل می شود را بازسازی می کنند (21)

کیت Tisseel یک نمونه عالی از این مورد است که شامل موارد زیر می باشد:

فصل اول

 

کلیات تحقیق

  1-1- مقدمه :

 

2 2-1- بیان مسئله:

 

3 3-1- فرضیات تحقیق:

 

4 4-1- سوالات تحقیق:

 

5 5-1- اهداف تحقیق:

 

5 6-1- متغییرهای تحقیق:

 

5 فصل دوم

 

ادبیات تحقیق

 

1-2- مقدمه:

7 2-2- بررسی نفت خام

 

9 3-2- تجربه تازه تورم

 

11 4-2- اقتصاد نفت

 

12 5-2- دلایل قیمت‌های بالای نفت چیست؟

 

13 6-2- غرب نگران قطع نفت ایران نیست

 

15 7-2- تقاضا برای بشکه های ایران

 

16 8-2- ارزیابی مواجهه

 

17 9-2- ژاپن ؛بزرگترین مصرف کننده نفت ایران

 

18 10-2- توزیع جغرافیایی صادرات نفت ایران

 

19 11-2- درآمد نفتی ایران در سال گذشته؛ ۴۵ میلیارد و ۶۱۵ میلیون دلار

 

19 12-2- افزایش صادرات نفت ایران به 4.4 میلیون بشکه در روز

 

20 13-2- تقاضای جهانی نفت دو برابر خواهد شد

 

21 14-2- نفت، ایران و آمریکا

 

24

15-2- تأثیرات نفت بر امنیت اقتصادی ایران

29

1-15-2- درآمدهای نفتی و میزان اشتغال

 

33

2-15-2- درآمدهای نفتی و توسعه اقتصادی

35 16-2- پیامدهای امنیتی عدم سرمایه گذاری مناسب در صنایع نفت و گاز:

 

40

1-16-2-  از دست دادن بازار رو به رشد انرژی در جهان

42

2-16-2- کاهش سهم و نقش ایران در سازمان اوپک

43

3-16-2-  استخراج سریع همسایگان از مخازن مشترک انرژی

44 4-16-2- واگذاری ده الی پانزده درصد مازاد ظرفیت تولید از سقف تعیین شده اوپک جهت استفاده در مواقع اضطراری به رقبای منطقه ای:  

 

45 5-16-2- بالا رفتن ریسک ملّی ایران به واسطه کاهش درآمدهای نفتی و عدم بازپرداخت به موقع تعهدات مالی خارجی

 

47 6-16-2- استهلاک فزاینده تجهیزات و مخازن:

 

48 17-2-

 

تاریخچه اکتشاف نفت در ایران :

48 18-2- مبانی نظری تحقیق

 

52 19-2- پیشینه تجربی تحقیق

 

54 1-19-2- مطالعات خارجی:

 

54 2-16-2- مطالعات داخلی

 

56  

 

 

فصل سوم

روش تحقیق

  1-3- معرفی داده ها

 

59 2-3- روند قیمت نفت و متغیرهای اقتصادی

 

60 3-3- روش تحقیق

 

63 4-3- آزمون آماری روند زمانی متغیرهای کلان اقتصادی

 

64 فصل چهارم

 

تجزیه و تحلیل داده ها

  1-4- بررسی فروض و محدودیت های اعمال شده و تخمین مدل SVAR(6)

 

68 2-4- تحلیل توابع عکس العمل آنی

 

70 3-4- تجزیة واریانس

 

71 فصل پنجم

 

نتیجه گیری و پیشنهادات

  1-5- نتیجه گیری

 

76 2-5- ارائه پیشنهادات

 

77 منابع

 

79

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه :

ثبات و صلح در جهان امروز متاثر از عوامل و عناصر گوناگونی است .هر چند برخی از این عناصر در نقاط مختلف جهان مشترک هستند اما در هر منطقه بر اساس ویژگی های ژئوپولوتیکی،فرهنگی،عناصر اجتماعی، قومی ، نژادی و مذهبی آن متاثر از عناصر متنوعی است. برای مثال امنیت و ثبات در شرق آسیا کشورهایی نظیر چین ،ژاپن و کره شمالی متاثر از جنگ سرد و همچنین مناقشات هسته ای و موشکی است(برکشلی،1378). در آمریکای لاتین نفوذ و تاثیر برخی سیاستهای منفعت طلبانه و استثماری توسط برخی کشورهای استثمارگر که از گذشته دور تاکنون همچنان باقی است مناقشات سیاسی را تعیین می کند.

اما خاورمیانه به عنوان منطقه ای که ازشمال افریقا تا مرزهای چین گسترده می شود مملو از مناقشات و تنشهای  بین المللی . سیاست در این منطقه متاثیر از عوامل گوناگونی چون مناقشات فلسطین و اسرائیل به عنوان ریشه تمامی درگیری ها  و جنگ از سال 1950 تاکنون و درگیری های قومی،قبیله ای و مذهبی ، وجودعناصر افراطی مذهبی نظیر بن لادن و طالبان ،سیاستها و برنامه های منفعت طلبانه برخی کشورهای غربی و سرانجام وجود نفت به عنوان منبعی استراتژیک بر اهمیت این منطقه ودر نهایت مناقشاتی که جهت دسترسی به منابع آن صورت می پذیرد بر تضادها افزوده است.

خاورمیانه بویژه منطقه خلیج فارس از دیرباز تاکنون یکی از کانونهای توجه کشورهای سود و جو و سیاست مداران بوده و همواره نقش مهمی را در کانون قدرتهای بزرگ ایفا می کند. پس از جنگ جهانی و آغاز جنگ سرد تضاد منافع هر یک از قطب های قدرت در جهان خاورمیانه را تحت تاثیر قرار داده است موقعیت استراتژیک این منطقه و تامین انرژی در آن ازجمله دلایل ارزشمندی آن است. نزدیکی یکی از دو ابر قدرت و سعی و تلاش ابر قدرت مقابل به انحاء گوناگون جهت گسترش نفوذ ش بردامنه تضادها می افزاید. مناقشات جهانی مرتبط با نفت به لایه های اجتماعی و اقتصادی کشورهای منطقه رسوخ می یابد و در کنار مسائل دیگری چون جوان و روبه رشد بودن جمعیت دراین کشورها، نظام های سیاسی و اجتماعی بسته در برخی از این کشورها،اقتصاد تک محصولی و وابسته به نفت، نابرابری درآمدها بین اقشار اجتماعی بر معضلات این کشورها می افزاید و ثبات در این منطقه را به چالش می کشاند. آمارها نشان می دهد که کشورهای خاورمیانه 63 درصد از ذخایر نفت جهان را در اختیار دارند، همچنین روزانه بیش از 20 میلیون بشکه نفت خام مصرفی جهان را تامین می کند با وجود موانع عدیده خاورمیانه با سرمایه گذاری درازمدت همچنان می تواند در تامین انرژی و تعیین قیمت موثر باشد.

(&)و(t)

 

مشتق نسبت به زمان (t)

 

ماتریس تبدیل

 

تانسور تنش

 

تانسور كرنش گرین

 

تانسور كرنش مهندسی

 

مدول الاستیسیته (یانگ)

 

مدول برشی

 

ضریب پواسن

 

زاوایای اولر

 

طول المانی در راستای محور اصلی بال( تیر) l

 

طول بال (تیر) a

 

ضریب بی بعد فاصله وسط وتر بال تا محور الاستیك C=2b

 

وتر بال m

 

جرم واحد طول بال (تیر)

 

ممان اول جرمی واحد طول بال(تیر)

 

ممان دوم جرمی واحد طول بال(تیر)

r(x,t)

V

بردار سرعت هر نقطه از تیر r (x,t)

 

تابع برداری شعاع انحنای تیر

 

مولفه‌های بردار شعاع انحنای تیر W(x,t)

 

تابع برداری سرعت زاویه‌ای تیر

 

مولفه‌های بردار سرعت زاویه‌ای تیر

 

بردار تغییرمكان تیر

 

انرژی پتانسیل (در بخش سازه) و سرعت جریان آزاد (در بخش آیرودینامیک و معادلات نهایی)

 

انرژی جنبشی

 

كار نیروهای غیرپایستار خارجی

 

به‌ترتیب نیروهای تعمیم‌یافته در جهات

 

گشتاور پیچشی تعمیم‌یافته حول محور ،،

 

نیروی پسآ، نیروی برآ و گشتاور پیچشی حول محور الاستیک بر واحد طول بال ،

 

ضریب نیروی پسا، ضریب نیروی برآ

 

چگالی جریان آزاد

 

توزیع قدرت چرخشی

 

سرعت فرو ریزش

 

قدرت چرخشی گردابه

 

تابع تئودرسن

 

تابع وگنر

 

r امین شكل مود خطی در جهت  ()