کلمات کلیدی: غرور- اخلاق- فضیلت- رذیلت- فیلسوفان اسلامی- فیلسوفان غربی.

 

 

فهرست

عنوان                                                                              صفحه

فصل اول: کلیات… 1

1-1 مقدمه. 2

1-1-1 تعریف مسأله و سؤال‌های تحقیق.. 2

1-1-1-1 سؤالات اصلی.. 5

1-1-1-2 سؤالات فرعی.. 5

1-1-2 فرضیه‌های تحقیق.. 6

1-1-3 ضرورت انجام تحقیق.. 6

1-1-4 پیشینه تحقیق.. 7

1-1-5 روش تحقیق.. 7

1-2 مفهوم شناسی.. 8

1-2-1 تعریف لغوی غرور 8

1-2-2 تعریف اصطلاحی غرور 10

1-2-2-1 غرور منفی.. 10

1-2-2-2 غرور مثبت… 12

1-2-3 تعریف لغوی اخلاق.. 13

1-2-4 تعریف اصطلاحی اخلاق.. 14

1-3 اصطلاحات مربوط به غرور 16

1-3-1 واژه‌های مرتبط با غرور 16

1-3-1-1 تکبر. 16

1-3-1-2 عجب… 17

1-3-2 واژه‌های متضاد غرور 18

1-3-2-1 تواضع.. 18

1-3-2-2 ذلت و خواری نفس…. 19

1-3-3 تفاوت غرور با عجب و کبر. 19

1-3-4 تفاوت غرور با رجاء 20

1-4 تاریخچه مبحث غرور 21

1-4-1 فلسفه‌ غرب… 21

1-4-2 فلسفه‌ اسلامی.. 28

فصل دوم: غرور از نظر فیلسوفان اسلامی… 30

2-1 ریشه‌های مذهبی غرور در آراء فیلسوفان اسلامی.. 31

2-1-1 غرور در آیات… 31

2-1-1-1 تعریف غرور 32

2-1-1-2 ماهیت غرور 32

2-1-1-3 عوامل غرور 33

2-1-1-4 واژه‌های مترادف با غرور 34

2-1-1-5 انواع غرور در قرآن.. 40

2-1-2 غرور در روایات… 45

2-1-3 جایگاه تواضع در روایات… 53

2-1-4 حکم اخلاقی غرور 53

2-1-5 مصادیق غرور مثبت… 54

2-1-5-1 تکبر در برابر متکبر. 54

2-1-5-2 تکبر زن در مقابل مرد نامحرم. 55

2-2 غرور از نظر فیلسوفان.. 55

2-2-1 تعریف غرور 57

2-2-1-1 ابن مسکویه. 58

2-2-1-2 خواجه نصیر الدین طوسی.. 59

2-2-1-3 غزالی.. 59

2-2-1-4 فیض کاشانی.. 60

2-2-1-5 محمد مهدی نراقی.. 61

2-2-2 ماهیت غرور 61

2-2-2-1 غرور مثبت… 62

2-2-2-2 غرور منفی.. 62

2-2-3 حکم اخلاقی غرور 64

2-2-4 درجات غرور 65

 

2-2-4-1 غرور کافران.. 65

2-2-4-2 غرور عاصیان.. 69

2-2-5 اقسام غرور 72

2-2-5-1 اهل علم.. 72

2-2-5-2 زاهدان و عابدان.. 76

2-2-5-3 متصوّفان.. 78

2-2-5-4 توانگران.. 79

فصل سوم: غرور از نظر فیلسوفان غربی… 81

3-1 ریشه‌های مذهبی غرور در آراء فیلسوفان غربی.. 82

3-1-1 کبر و غرور در عهد جدید. 84

3-1-1-1 تعریف غرور 84

3-1-1-2 حکم غرور 86

3-1-2 عوامل کِبر و غرور در عهد جدید. 86

3-1-2-1 شیطان.. 86

3-1-2-2 اعتماد به عبادت خود. 87

3-1-2-3 اکتفا به خرد و حکمت انسانی خود. 88

3-1-3 جایگاه تواضع در عهد جدید. 88

3-1-4 کبر و غرور از نظر آبای کلیسا 89

3-1-5 آگوستین.. 91

3-1-5-1 تعریف غرور 91

3-1-5-2 جایگاه تواضع.. 91

3-1-6 آکویناس…. 93

3-1-6-1 تعریف غرور 93

3-1-6-2 ماهیت غرور 94

3-1-6-3 جایگاه تواضع.. 94

3-2 غرور از نظر فیلسوفان.. 94

3-2-1 افلاطون.. 96

3-2-1-1 تعریف غرور 96

3-2-1-2 دلایل غرور 96

3-2-1-3 عاقبت غرور 97

3-2-1-4 جایگاه تواضع.. 98

3-2-2 ارسطو. 99

3-2-2-1 تعریف غرور 99

3-2-2-2 ویژگی‌های فرد مغرور 100

3-2-2-3 تعریف انسان خودبین و بی‌همّت… 102

3-2-2-4 رابطه‌ غرور و افتخار 103

3-2-2-5 حکم غرور 105

3-2-2-6 عوامل ایجاد غرور 107

3-2-2-7 جایگاه تواضع.. 107

3-2-3 دیوید هیوم. 108

3-2-3-1 موضوع غرور 109

3-2-3-2 تعریف غرور 110

3-2-3-3 ماهیت غرور 110

3-2-3-4 حکم غرور 112

3-2-4 ریچارد تیلور 114

3-2-4-1 تعریف غرور 114

3-2-4-2 ماهیت غرور 116

3-2-4-3 تفاوت غرور با تکبر، خودبینی و خودخواهی.. 116

3-2-4-4 ویژگی‌های افراد مغرور 118

3-2-4-5 حکم اخلاقی غرور 119

فصل چهارم: مقایسه آراء فیلسوفان اسلامی و غربی… 121

4-1 تعریف غرور 122

4-1-1 غرور مثبت… 122

4-1-2 غرور منفی.. 122

4-2 ماهیت غرور 123

4-3 حکم غرور 125

4-3-1 غرور به عنوان فضیلت… 125

4-3-2 غرور به عنوان رذیلت… 125

نتیجه گیری… 127

فهرست منابع.. 130

الف. منابع فارسی.. 130

ب. منابع عربی.. 135

ج. منابع انگلیسی.. 136

 

فصل اول: کلیات

 

1-1 مقدمه

 

1-1-1 تعریف مسأله و سؤال‌های تحقیق

فیلسوفان اخلاق درباره‌ ویژگی‌های اخلاقی بسیار سخن گفته‌اند، و از آن‌ ها به عنوان فضائل و رذائل تعبیر کرده‌اند. فضیلت، ویژگی مثبت منشی است که به رفتارهای صحیح می‌ انجامد و در مقابل، رذیلت ویژگی منفی منشی است که فاعل را به کار خطا وا می‌دارد. اما در بین این ویژگی‌ها، ویژگی‌هایی نیز وجود دارد که هم به عنوان فضیلت تلقی می‌شوند و هم به عنوان رذیلت، از این‌جهت که این ویژگی‌ها هم دارای جنبه مثبت‌اند و هم جنبه‌ منفی. یکی از این ویژگی‌ها غرور است که در آثار فیلسوفان و تعابیر اجتماعی گاه به عنوان ویژگی مثبت، مورد تحسین قرار می‌گیرد، و گاه به عنوان ویژگی منفی مورد تقبیح.

نوشتار حاضر با عنوان «غرور در اخلاق؛ گزارش تحلیلی آراء فیلسوفان اسلامی و غربی» در سه فصل تنظیم شده که در فصل اول به کلیاتی درمورد موضوع، پرداخته شده است. در این فصل تعاریف و اصطلاحات مربوط به غرور و واژه‌های مرتبط با غرور مطرح شده و تاریخچه مبحث غرور در فلسفه اسلامی و غربی بیان شده است.

در فصل دوم نیز موضوع غرور از نظر فیلسوفان اسلامی مطرح شده است. با توجه به اینکه مباحث اخلاق اسلامی و بحث از فضائل و رذئل اخلاقی ارتباط مستقیم با آیات و روایت و مذهب دارد، لذا این فصل به دو بخش اخلاق دینی و اخلاق فلسفی تقسیم شده است، که در بخش اخلاق دینی مباحث مربوط به غرور در آیات و روایات بیان شده و در بخش اخلاق فلسفی نظرات فیلسوفان مسلمان مطرح شده است.

اما مراد از فیلسوفان مسلمان نیز، فیلسوفان و متفکرانی است که در حوزه اخلاق کار فلسفی کرده و در مورد غرور نظراتی ارائه کرده‌اند. در کتاب ماجد فخری رویکردهای اخلاق اسلامی بیان شده است. با توجه به اینکه این رویکردها کلامی، فلسفی، دینی و تلفیقی هستند، به لحاظ منطقی باید بحث محدود به رویکرد فلسفی می‌شد، اما از آن‌جا که بحث غرور در اخلاق اسلامی محدود به رویکرد فلسفی نیست، حتی رویکردهای دینی، تلفیقی و کلامی مباحث غرور را بیشتر مطرح کرده‌اند، بنابراین در این فصل از هر رویکرد نظریه یک فیلسوف یا متفکر بیان شده است.

به این دلیل که بحث ما در حوزه فلسفه اخلاق است، لذا مباحث مربوط به غرور را محدود به فیلسوفان اخلاق می‌کنیم؛ اولاً به این علت که به لحاظ تقدم، حق با کسانی است که در حوزه فلسفه اخلاق کار کرده‌اند، مانند ابن مسکویه، خواجه نصیرالدین طوسی، غزالی، فیض کاشانی و … که کتاب اخلاقی دارند. دلیل دوم این است که فیلسوفان اسلامی که رویکردهای مشائی و اشراقی و حکمت الهی دارند، این رویکردها تأثیر مستقیمی در بحث غرور نداشته و نظر خاصی نیز در مورد غرور نداشته‌اند. مثلاً فیلسوفانی همچون ملاصدرا و یا شیخ اشراق مباحث مربوط به غرور را به صورت مجزا مطرح نکرده‌اند.

در فصل سوم غرور از نظر فیلسوفان غربی مطرح شده است. در این فصل نیز با توجه به فصل دوم که مبحث غرور در دو بخش اخلاق دینی و اخلاق فلسفی مطرح شده، در بخش اخلاق دینی مباحث مربوط به غرور در عهد جدید و آبای کلیسا بیان شده است. در بخش اخلاق فلسفی نیز با توجه به نظراتی که در مورد غرور وجود دارد، برخی از فیلسوفان غربی مانند افلاطون غرور را به صورت کاملاً منفی و به عنوان رذیلت مطرح کرده‌اند، برخی دیگر نیز مانند ارسطو غرور را به عنوان فضیلت مطرح کرده‌اند، و برخی دیگر نیز غرور را به صورت نسبی مطرح کرده‌اند و در برخی موارد غرور را فضیلت و در برخی موارد غرور را رذیلت می‌دانند، مانند هیوم و تیلور.

برای تبیین فلسفی غرور از نظر فیلسوفان اسلامی در هر فصل ابتدا به تعریف غرور از نظر هر یک از این فیلسوفان پرداخته شده است. سپس ماهیت غرور بیان شده است، که آیا غرور رفتار بیرونی است و یا یک احساس درونی. در این بخش مشخص می‌کنیم که غرور  با کدام یک از قوای انسان در ارتباط است. با توجه به قوای نفس، که قوای نباتی، حیوانی و انسانی است، ما می‌خواهیم مشخص کنیم که غرور آیا جزء قوای حیوانی انسان است، که همان قوه غضبیه و شهویه است، و یا جزه قوای انسانی که همان قوه عاقله است. وقتی جایگاه غرور به لحاظ ماهیت مشخص شد، سپس حکم اخلاقی غرور را بیان می‌کنیم، که وظیفه انسان در هر یک از این موارد چیست. ما در اینجا به دنبال این نیستیم که بگوئیم آیا غرور مثبت است یا منفی، بلکه قصد داریم نظراتی که در این مورد وجود دارد را بررسی کنیم، همچنین به دنبال راه‌های درمان غرور منفی نیز نیستیم، چرا که بحث وارد مسائل تربیتی می‌شود که خارج از حوزه این پایان نامه است.

در میان متفکران دینی و غیر دینی، در این مورد که آیا غرور یک رذیلت اخلاقی و گناه دینی است، و یا فضیلت اخلاقی اختلاف نظر وجود دارد. بعضی آن را مطلقاً سزاوار سرزنش دانسته و به عنوان یک رذیلت اخلاقی یا گناهی دینی تلقی می‌کنند، اما برخی دیگر آن را امری ستودنی دانسته و برای شخصیت انسان لازم و ضروری می‌دانند.

در ادبیات دینی اسلامی، غرور معمولاً به ‌معنای کبر و خودپسندی در نظر گرفته شده و آیات و روایات اسلامی نیز آن را تقبیح می‌کند. در قرآن، غرور به عنوان نخستین گناه که توسط شیطان صورت گرفته است، معرفی می‌شود. از نظر قرآن، غرور شیطان مانع از سجده‌ او در برابر انسان و اطاعت امر الهی گردید. اکثر فیلسوفان و متفکران اسلامی نیز تحت تأثیر آموزه‌های اسلامی خود، غرور را به عنوان رذیلتی اخلاقی در نظر گرفته و آن را این‌گونه تعریف می‌کنند: «غرور عبارت است از مطمئن شدن به آنچه موافق هوى و هوس باشد، و طبع آدمى به سبب شبهه و خدعه‌ی شیطان به آن میل كند. پس هر كس معتقد باشد كه در دنیا و آخرت بر راه خیر است و این پندار از روى شبهه نادرست باشد او مغرور و فریفته است.»[1]

متفکران مسیحی و فیلسوفان غربی نیز در تعریف غرور به عنوان رذیلتی دینی و یا فضیلتی اخلاقی اختلاف نظر دارند. غرور در مسیحیت، به عنوان یکی از هفت گناه کبیره در نظر گرفته شده که انسان را از خداوند دور کرده و مانع از خیر و رحمت الهی می‌گردد. همان‌گونه که در کتاب آسمانی آمده است: «خدا به شخص فروتن قوت می‌بخشد، اما با شخص متکبر و مغرور مخالفت می‌کند.»[2]

متفکران دینی و آبای کلیسا در غرب، غرور را به عنوان نخستین گناه و رذیلتی اساسی در نظر می‌گیرند، اما فیلسوفان غربی، در تعریف غرور به عنوان فضیلت یا رذیلت اخلاقی نظرات متنوعی دارند، برخی از آن‌ ها مانند ارسطو، نه تنها غرور را تقبیح نمی‌کنند بلکه آن را به عنوان «زینت فضائل» در نظر می‌گیرند. ارسطو در کتاب اخلاق نیکوماخوس غرور را «بزرگ‌منشی» تعریف کرده، که حدوسط بین دو رذیلت بی‌همتی و تواضع بیجاست. از نظر ارسطو یکی از ویژگی‌های فرد فضیلت‌مند این است که فضایل خود را به دیگران نشان دهد و این همان غرور مناسب است. در مقابل، گروهی دیگر غرور را تنها به عنوان رذیلت در نظر می‌گرفتند، و برخی دیگر نیز موضوع غرور را به صورت نسبی بیان می‌کردند.

[1] . مهدی نراقی، جامع السعادات، بیروت: منشورات الفجر، 2008م، ج3، ص471.

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

چکیده. ‌و

مقدمه. 1

بیان مساله. 1

1. سؤالات و فرضیه. 2
2. مرور پیشینه. 3

روش تحقیق.. 6

فصل اول 7

(کلیات و مفاهیم) 7

1-1. مقدمه. 8

1-2. معنای عدالت… 8

1-3. پیشینه معرفتی عدالت پژوهی.. 13

1-3-1. افلاطون.. 14

1-3-2. ارسطو. 16

1-3-3. فارابی.. 18

1-3-4. خواجه نصیرالدین طوسی.. 19

1-3-5. رالز. 21

1-4. مفاهیم همسو. 23

1-4-1. قســط… 23

1-4-2. انصاف… 24

1-4-3. مسـاوات… 25

1-4-4. حق.. 26

1-4. مفاهیم ناهمسو. 30

1-4-1. ظـلم و جور 30

1-4-2. فساد. 31

1-5. عدالت در علوم اسلامی.. 33

1-5-1. عدالت در فلسفه و کلام. 33

1-5-2. عدالت در علم اخلاق.. 34

1-5-3. عدالت در علم فقه و حقوق.. 37

1-5-4. عدالت اجتماعی،سیاسی.. 39

فصل دوم. 43

(عدالت در رابطه انسان و خدا) 43

2-1. مقدمه. 44

2-2. عدل در رابطه‌‌ی انسان و خدا 45

 

2-2-1. ساحات عدالت ورزی انسان در برابر خدا 47

2-2-1-1. عدالت ورزی در ساحت اعتقاد و اندیشه. 48

2-2-1-1-1. پاسخ اشکالات… 50

2-2-1-1-2. اندیشه عدالت محور امیرمؤمنانg و اختیار انسان.. 52

2-2-1-1-3. اندیشه عدالت‌محور امیرمؤمنانg و مسأله شر. 55

2-2-1-2. عدالت ورزی در ساحت عمل و رفتار 58

 

فصل سوم. 60

(عدالت در رابطه انسان با خویشتن) 60

3-1. مقدمه. 61

3-2. عدالت در بعد روحانی و معنوی انسان.. 61

3-2-1. ضرورت و اهمیت معرفت نفس…. 61

3-2-2. معرفت نفس…. 63

3-2-3. آگاهی از نسبت خود با خدا 68

3-3. عدالت در بعد جسمانی انسان.. 71

فصل چهارم. 74

(انسان و عدالت اجتماعی) 74

4-1. مقدمه. 75

4-2. اطاعت‌‌پذیری اجتماعی.. 76

4-3. عدالت توزیعی.. 79

4-3-1. اهمیت عدالت اجتماعی از دیدگاه امام علیg 79

4-3-2. عدالــت سیاسی، اجتماعی.. 82

4-3-3. توزیع عادلانه امکانات… 84

4-3-4. عدالت در قضاوت… 85

4-3-5. رفع تبعیض در مدیریت جامعه. 88

4-3-6. پرهیز از لذت‌‌جویی در میان حاکمان.. 92

4-3-7. پرهیز از ویژه خواری.. 93

4-3-8. لزوم رأفت در تامین عدالت… 95

4-4. عدالت در تعامل شهروندان.. 96

4-4-1. عدالت در رابطه همسر. 97

4-4-2. عدالت در رابطه با والدین.. 100

4-4-3. عدالت در رابطه با فرزندان.. 101

4-4-4. عدالت در رابطه با خویشان.. 102

فصل پنجم. 104

(عدالت در ساحت طبیعت) 104

5-1. مقدمه. 105

5-2. عدالت در مورد حیوانات… 106

5-3. عدالت در زمین، گیاهان و منابع طبیعی.. 109

5-4. نسبت عدالت طبیعی با سایر قلمروها 111

نتیجه و جمع‌‌بندی.. 114

فهرســت منـابع؛ 117

کتاب‌ها 117

 

مقدمه

بیان مساله

شاید به جرأت بتوان گفت رایج‌‌ترین مفهوم در حوزه‌‌ی دانش اخلاق، مفهوم “عدالت” است؛ مفهومی کلیدی که بر اساسِ آن، می‌‌توان نظام‌‌های اخلاقی را مورد مطالـعه و بررسی قرار داد. از فلسفه‌‌ی یونان باستان گرفته تا مکاتب دینی، معنوی و اخلاقی شرقی، همواره مساله عدالت مورد توجه بوده و در تبیین آن کوشش های فراوانی شده است.

آرزو، مآل و سرانجامی که نظام‌‌های اخلاقی با توصیفاتِ مختلف خود از آن، با تعبیر “سعادت” یاد می‌‌کنند، نیازمند کوشش و تلاش انسانی در کسب فضائل است و در این بین، از عدالت به عنوان شرط لازم برای رسیدن به سعادت یاد می‌‌شود. از اینجــا پیوندی میان “عدالت و سعادت” ایجاد می‌‌شود؛ که شناخت این مفهوم را برای اندیشمندان حوزه‌‌ی اخلاق دوچندان می‌‌کند. تا این مقام، مفهوم عدالت در عرض سایر مفاهیم اخلاقی چون: فضیلت، خیر، سعادت و …. قرار می‌‌گیرد؛ ولی هنگامی که در توصیف و بسط همین مفاهیم یادشده [مجدداً] از مفهوم عدالت نامبرده می‌‌شود؛ سبب تقدم و اولویت بازشناسی بیش از پیش آن، در حوزه‌‌ی فلسفه اخلاق می‌‌شود.

امروزه در مطالعات حوزه‌‌ی اخلاق، آثاری بر پایه‌‌ی مفهوم عدالت تولید می‌‌شود؛ که در آنها، سخن از ابعاد مختلف این مفهوم به میان می‌‌آید. مفهوم‌‌شناسی عدالت، راه نیل به عدالت، موانع رسیدن به عدالت، قلمروهای عدالت، آثار عدالت و تبیین ارتباط عدالت با دیگر مفاهیم اخلاقی، از جمله‌‌ی این ابعاد است.

اما در بین ابعاد مختلف عدالت، بازشناسی اندیشه‌‌ی متفکران پیرامون توصیف‌‌شان از قلمروهای عدالت و چگونگی برقراری ارتباط میان این قلمروها، حائز اهمیت است. مثلاً هنگامی که در نظام اخلاق افلاطونی سخن از عدالت به میان می‌‌آمد، وی می‌‌کوشید تا با به­ کارگیری این مفهوم، از لزومِ نوعی هماهنگی و انسجام در میان ساحت‌‌های نفس انسانی یاد کند به عقیده او، اولاً ساحت‌‌های نفس مرتبط هستند؛ ثانیاً در یک نظام اخلاقی، علاوه بر آنکه هر ساحت نفس باید به نحو احسن و صحیح کار کند، به یک هماهنگی کلی و امری مافوق ساحت‌‌ها نیاز است که از آن به عدالت تعبیر می­کرد.

حال در بحث حاضر، می‌‌دانیم که وجود عدالت در ساحت‌‌های مختلف و قلمروهای مختلف امری مورد پسند است و نوعاً اندیشمندان و مردمان می‌‌کوشند تا این عدالت جزئی را در هر قلمرو بدست آورند. اما سؤال آنجاست که آیا در یک نظام اخلاقی که شامل قلمروهای گوناگون می‌‌شود، به یک هماهنگی و یک عدالت کلی هم نیاز داریم؟ و در صورتی که چنین نیازی حس ‌‌شود، ارتباط و نسبت میان این قلمروها چگونه است تا عدالت کلی [هماهنگی قابل قبول] میان آنها رقم بخورد؟

در مطالعه [هر چند اولیه] سخنان امام علیg، علاوه بر معرفی و توصیف قلمروهای عدالت، مساله ارتباط بین این قلمروها به چشم می‌‌خورد؛ از این‌‌رو به نظر می‌‌رسد انجام مطالعـات دقیق و پژوهــشی عمیق‌ در این باب، می‌‌تواند نحوه‌‌ی ارتباطِ آنها را از نگاه حضرت مشخص کند.

اظهارات فراوان، ماندگار و قابل توجه امیرالمؤمنینg از سویی و خلافت، امامت و ولایت حضرت از سوی دیگر، سبب می‌‌شود تا در شناخت مفهـوم عدالت به احادیث و روایات علوی توجه ویژه‌‌ای شود. دلیل چنین توجهی آن است که نگاه امیرالمؤمنینg می‌‌تواند به عنوان نظرگاه دینی و بیانگر نظام اخلاقی اسلام نیز تلقی گردد. از همین‌‌رو، بدست آوردن نظرگاه عدالت علوی به شکل توصیفی، مورد توجـه اندیشمندان است.

1. سؤالات و فرضیه

با در نظر داشتن بحثی که گذشت، می‌‌توان پرسش اصلی این تحقیق را اینچنین تقریر نمـود: قلمروهای عدالت چیست و توصیف هر کدام از آن ها از منظر امــام عـلیg چگونه است؟ برای پاسخ دادن به این پرسش اصلی پرسش‌‌های فرعی زیر تمـهید شده است:

• معنای عدالت از منظر امیرالمؤمنینg چیست؟
• مؤلفه‌‌ها و اصول عدل در قلمـروها و ساحت‌‌های مختلف زندگی بشری چیست؟

تحقیق حاضر از نوع اکتشافی است و بدنبال کشف مفهوم عدالت در اندیشه ی امام امیر مومنانg است.

چکیده

اکثر پروژه های ساختمانی مبنای دستمزد کارکنان خود را نفر- روز و یا نفر- ماه در نظر می گیرند. اما چنین طرح پرداختی می تواند به افزایش مدت زمان اجرای پروژه منجر شود. علاوه بر این هیچگونه اثر انگیزشی که یکی از اهداف نظام های پرداخت است را ندارد. در نتیجه وجود سیستم پرداختی که محرک همه عوامل در به انجام رساندن پروژه ها با صرف وقت و هزینه کمتر با حفظ کیفیت باشد، ضروری است. طراحی چنین نظام پاداش موثری نیازمند درک و شناخت معیارهای مناسب برای تخصیص پاداش یا کارانه است. اما علی رغم استفاده گسترده از طرح پرداخت کارانه در سازمان های مختلف تولیدی، تجربیات بسیار اندکی در خصوص اجرای طرح کارانه در پروژه های ساختمانی به دلیل ماهیت موقتی بودن آن موجود است. لذا مطالعه حاضر قصد دارد تا به شناسایی و اولویت بندی معیارهای تخصیص کارانه در پروژه های ساختمانی بپردازد. به دلیل نبود مطالعات کافی در این زمینه، از یک رویکرد اکتشافی مبتنی بر مصاحبه های نیمه ساختاریافته برای شناسایی معیارهای تخصیص کارانه استفاده شده. همچنین از روش های تصمیم گیری چندمعیاره دیمتل و گسترش عملکرد کیفیت فازی استفاده شده که علاوه بر روابط درونی و ارتباط میان معیارها ، رتبه بندی معیارها را نیز بررسی می کند. بررسی تم های موجود در داده های کیفی نشان داد اولویت بندی معیارهای تخصیص کارانه باید بر اساس پیامدهای مورد انتظار از اجرای طرح کارانه باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد معیارهای اخلاق حرفه ای، کار تیمی، خلاقیت و نوآوری و دانش و توانایی استفاده از آن به ترتیب مهمترین معیارهای تخصیص کارانه در پروژه های ساختمانی هستند.

واژه‌های كلیدی: پاداش ،کارانه، پروژه های ساختمانی، تحلیل تم،تصمیم گیری چندمعیاره، DEMATEL، FuzzyQFD

فهرست مطالب

فصل 1: مقدمه 1

2

فصل 2: مروری بر ادبیات تحقیق 8

 

فصل 3: روش تحقیق 51

فصل 4: تجزیه و تحلیل داده ها 68

 

فصل5: نتیجه گیری و پیشنهادها 99

مراجع 112

 

 

پیوست‌ها 116

 

 

 

فهرست اشکال

 

 

فهرست جداول

 

 

1مقدمه

یکی از مشکلات امروزه واحدهای تولیدی چگونگی توزیع کارانه بر اساس یک معیار مناسب است. در واقع علی رغم اینکه فلسفه وجودی اجرای طرح کارانه ایجاد انگیزش در کارکنان است، اما متعاقب پرداخت کارانه در بسیاری از سازمان ها شاهد کاهش تولید و افزایش ضایعات هستیم که علت عمده‌ی آن عدم وجود معیار مناسب جهت پرداخت کارانه است(عالم تبریز، 1381). در نتیجه یکی از مهمترین گام های ارزیابی عملکرد به منظور اندازه گیری عملکرد کارکنان و تخصیص کارانه، تعیین شاخص ها و معیارهای تخصیص کارانه است. در خصوص معیارهای مناسب تخصیص کارانه در صنایع مختلف تحقیقات بسیاری انجام شده است اما پروژه های ساختمانی به دلیل ماهیت موقتی بودن و آشکار نبودن پیامد و ثمره کاری هر فرد مشابه با برای مثال کارکنان یک کارگاه یا کارخانه قطعه سازی کمتر مورد توجه محققین قرار گرفته است. در صنعت ساختمان،افراد جزو دارایی های اصلی شرکت ها هستند. بنابراین شرکت ها باید برنامه هایی برای جذب و نگه داشت کارکنان اجرا کنند. یک طرح جبران خدمات و تشویقی درست ساختار یافته به سازمان این اجازه را می دهد تا زحمات کارکنان را بر اساس عملکرد شرکت جبران کند. یک نکته مهم در طراحی چنین مکانیسم هایی هم راستایی اهداف شرکت با کارکنان است. در صنعت ساختمان با توجه به اهمیت نیروی انسانی، اهداف یک بسته تشویقی می تواند شامل جذب بهترین کارکنان، نگه داشت کارکنان با عملکرد بالا، انگیزه بخشیدن به کارکنان برای عملکرد عالی و ایجاد یک مزیت رقابتی برای شرکت باشد(وانگ[1] ، 2004). مدت زمانی است که استفاده از چنین طرح هایی در برخی از پروژه های ساختمانی بزرگ کشور متداول شده است. از این رو تحقیق حاضر سعی دارد تا با بهره گرفتن از مصاحبه های نیمه ساختار یافته که برای تحقیقات اکتشافی مناسب هستند با خبرگان این حوزه، معیارهای مناسب تخصیص کارانه در پروژه های ساختمانی را شناسایی کند. اما برای تخصیص کارانه باید توجه داشت که مشاغل به صورت تقریبی همیشه بیش از یک معیار یا ابعاد شغلی دارند. همچنین بعضی از معیارهای شغلی ممکن است اهمیت بیشتری برای سازمان داشته باشند و اوزانی که به معیارهای مختلف در یک شغل داده می شود، نشان دهنده اهمیت نسبی آن ها می باشد(متیس و جکسون[2] ، 1388). این مسئله باعث می شود تا اولویت بندی معیارهای تخصیص کارانه با توجه به اهداف سازمان و مدیران پروژه اهمیت زیادی داشته باشد. مطالعه حاضر نیز قصد دارد پس از شناسایی معیارهای تخصیص کارانه در پروژه های ساختمانی با بهره گرفتن از یک رویکرد ترکیبی به بررسی روابط درونی و ارتباطات میان معیارهای تخصیص کارانه پرداخته و آن ها را اولویت بندی کند.

1-2 تعریف مسأله و بیان موضوع اصلی:

بی شک از جمله روش های موثر برای ایجاد انگیزه و بهبود بهره وری در کارکنان و عملکرد یک سازمان وجود یک نظام جبران خدمات و پاداش متناسب با بودجه و درآمدها است. مجموعه ارزیابی عملکرد و نظام پاداش و دستمزد موثر ،مدیریت عملکرد یک سازمان را شکل می دهد.انتخاب یک سیستم پاداش موثر به روش های مختلفی صورت می گیرد که یکی از این روش های تشویقی ، روش پرداخت مبتنی بر عملکرد است.کارانه نیز یکی از انواع پرداخت بر مبنای عملکرد است که در بخشهای گوناگون صنعت اعم از  دولتی و خصوصی ،اشکالی از آن موجود است.

مسکن بعنوان یکی از نیازهای اولیه و اساسی معیشتی و حیاتی انسانها و خانوارهای یک جامعه بطور خاص و صنعت ساختمان و مشاغل وابسته در اقتصاد امروز کشور ما دارای جایگاه ویژه ای است.این صنعت ، سهم 14.2 درصدی از شاغلین کل کشور بر اساس آمار سال1389 را  منهای بخشی از بخش خدمات که غیر مستقیم با آن مرتبط است به خود اختصاص داده است و یکی از کسب و کارهای پررونق به شمار می رود. تحویل به موقع پروژه ها خصوصا در بخش انبوه سازی ضمن برخورداری از اهمیت خاص خود در میزان سود دهی پروژه ، از لحاظ نوسان بهای مصالح و دستمزد کارهای تخصصی و مطابقت با برنامه های زمان بندی مقرر در قراردادها ، از جنبه سیاسی نیز دارای آثار قابل توجهی در کسب رضایت مردمی و پایداری اقتصادی می باشد.

کلید واژه

1- ابن سینا 2- عقل نظری(نظر) 3- عقل عملی(عمل) 4- سعادت 5- شقاوت 6- لذت 7- ألم

  

فهرست

مقدمه…………………………………………………………………………………………… 1

1.کلیات…………………………………………………………………………………………. 3

1.سؤال های تحقیق………………………………………………………………………….. 3

1-2.فرضیه………………………………………………………………………………….. 3

1-3.اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………. 4

1-4. اهداف تحقیق………………………………………………………………………….. 5

1-5. سابقه پژوهش:پیشینه…………………………………………………………………… 6

1-6. روش تحقیق:…………………………………………………………………………… 6

2.چند نکته در احوال شیخ……………………………………………………………………… 7

3.مفاهیم……………………………………………………………………………………….. 11

3-1. سعادت و شقاوت در لغت……………………………………………………………. 11

3-2. نگاه اجمالی به تعریف فلاسفه مشهور پیش از شیخ از سعادت و شقاوت…………….. 15

افلاطون:………………………………………………………………………………… 15

ارسطو:………………………………………………………………………………….. 19

فارابی:………………………………………………………………………………….. 27

فصل اول: چیستى سعادت و شقاوت حقیقى از نظر ابن سینا…………………………………. 32

1-1. تعریف لذت:…………………………………………………………………………. 34

1-2. چگونگی رابطه سعادت و لذّت‏………………………………………………………. 40

1-3. مصداق سعادت نهایی انسان………………………………………………………….. 41

1-4. نکات…………………………………………………………………………………. 45

نکته1چرایی تعریف سعادت به لذت……………………………………………………. 45

نکته 2- تعابیر دینی ابن سینا از سعادت:……………………………………………….. 46

نکته 3- میزان تأثیر  بدن  و عوامل خارجی در سعادت……………………………….. 47

نکته 4-  اینکه سعادت امری اخروی است:……………………………………………. 48

نکته5- نوع نگاه شیخ به تکلیف………………………………………………………… 49

 

 

1-5. مراتب سعادت‏ و شقاوت…………………………………………………………….. 49

1-6.  اقلی یا اکثری بودن اهل سعادت و نجات……………………………………………. 59

جمع بندی فصل……………………………………………………………………………. 61

فصل دوم:نسبت نظر و عمل در سعادت………………………………………………………. 64

1.عقل عملی و عقل نظری………………………………………………………………….. 64

1-1.چیستی عقل عملی(عمل) و عقل نظری(نظر)……………………………………… 64

1-2. رابطه عقل نظری و عقل عملی…………………………………………………… 70

1-3. نیاز عقل نظری به عقل عملی…………………………………………………….. 71

1-4. نیاز عقل عملی به عقل نظری…………………………………………………….. 72

2. نسبت نظر و عمل………………………………………………………………………… 74

2-1. اهمیت وتأثیر عمل:……………………………………………………………….. 75

2-2. چرایی تأثیر عمل…………………………………………………………………. 77

2-3. راه استکمال قوه عملی…………………………………………………………… 79

2-4. رأی شیخ درچگونگی نسبت نظر و عمل در سعادت انسان………………………. 81

2-5. چرایی اهمیت و برتری نظر:………………………………………………………. 84

2-6. چرایی نگاه سخیف به نظر………………………………………………………… 86

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………….. 86

منابع و مآخذ………………………………………………………………………………….. 94

  

مقدمه

مسأله سعادت از دیرباز تاکنون یکی از مسائل بنیادی و مهم علم اخلاق و فلسفه اخلاق بوده است. به همین جهت، نه تنها دغدغه فکری حکیمان بزرگ یونان باستان مثل سقراط،افلاطون و ارسطو قرار گرفته است، در زمان معاصر نیز به صور مختلف، اذهان دانشوران،حکیمان و مکاتب مختلف لذ تگرا، فضیلت گرا و سعادت گرا را به خود معطوف داشته است. زیرا یکی از فطرتهایی که جمیع نوع بشر مخمر بر آن هستند ویک نفر از نوع بشر یافت نمی شود که برخلاف آن باشد و هیچیک از عادات و اخلاق و مذاهب و مسالک و غیر آن ،آن را تغییر نداده و در آن خلل وارد نمی کند؛ فطرت عشق به کمال و سعادت است که اگر تمام دوره هایی زندگی بشر را قدم بزنیم و هر یک از طوایف و ملل را بررسی نماییم ،این عشق و خواسته را در او می یابیم بلکه در تمام حرکات و سکنات و زحمات و جدیتهای طاقت فرسا که هر یک از افراد نوع بشر بدان مشغولند عشق و میل به سعادت و کمال است که آنها را به این اعمال وا می­دارد اگر چه در تشخیص کمال و سعادت دچار اختلاف و اشتباه شوند. 

همانطوری که اشاره شد مسأله سعادت از دوران یونان مورد توجه بوده است؛مثلا بحث اصلی سقراط،افلاطون و ارسطو در اخلاق متمرکز بر سعادت است. در جهان اسلام نیز مسأله سعادت یکی از مباحث مهم دینی و اخلاقی بوده و هست  و علمای مسلمان نظیر کندی، فارابی ،ابن مسویه ،ابن سینا،غزالی ، خواجه نصیر الدین طوسی،ملا مهدی و ملا احمد نراقی بحث سعادت و شقاوت و مباحث مرتبط با آن را مورد بررسی قرار داده اند.

با این وصف ممکن است تصور شود که حال که مسأله سعادت ،یک مسأله جدید و بدون سابقه نیست و تحقیقات فراوانی در این باب صورت گرفته است، پرداختن به این مسأله دیگرضرورتی ندارد. اما توجه به این نکته ما را از این تصور منصرف می سازد که قرن حاضر قرن پیشرفتهای عظیم صنعت و ترقیات دامنه‏دار علوم و تکنیک جدید بشمار می رود.و چهره زندگی نسبت به گذشته بکلی دگرگون شده، اکثریت جوامع متمدن امروز، و حتی آنها که دور از مراکز تمدن وانقلابات صنعتی به سر می­برند از مزایای تحولات علمی و تمدن جدید متمتع و برخوردارند. روشنائی چراغ برق،شعله لرزان‏ شمع را خاموش کرده و جتهای غول‏پیکر با سرعت مافوق صوت مسأله بُعد مسافت را به بهترین‏ وجه حل نموده اند.دیگر بیماریهای حصبه و دیفتری و کزاز جان میلیونها انسان بی­گناه را به خطر نمی اندازد. در قرون اخیر روزی نیست که در گوشه و کنار جهان چندین اختراع جدید به ثبت نرسد و یا در زوایای آزمایشگاه ها اکتشافات نوینی به وقوع نپیوندد. در دوره حاضر نیرو و قوت ملتهای پیشرفته،اکثرا مصروف تحقیقات و گردآوری تجربیات ارزنده علمی می‏گردد و ناگفته پیدا است که غرض از این همه تکاپو و جنب و جوش چیزی جز از بین بردن مشکلات مادی زندگی بشر نیست. 

تا اینجا که بیان شد صحبت از پیشرفت بشر در علوم مختلف مادی و نتایج حاصله از آن‏ بود اما اگر این اصل را بپذیریم که انسان موجودی مرکب از جسم و روح است، باید انصافا اذعان نمائیم که بشر در راه پرورش معنویات و حل مسائل مربوط به آن نسبت به پژوهشهای علمی مادی،بسیار کوتاهی و قصور نموده است.لذا مشاهده‏ می­ شود با وجود آنکه بشر در کشف اسرار طبیعت و پرده‏برداری از رموز عالم پهناور خلقت به پیشرفتهائی‏ شگرف و دامنه‏داریی نائل آمد است ،درعین‏حال از نظر روحانی و شناخت مسائل مربوط به آن بسیار فقیر و ناتوان و بیمار است.

با این وصف اکنون پرداختن به مسائل معنوی بیش از هر زمان دیگری ضروری است . چه آنکه انسان امروزی با غوطه ور شدن در جهل مرکب خود را در مسیر سعادت و خوشبختی می بیند. می توان ادعا نمود که بهترین راه برای رسیدن به این مطلوب متوجه نمودن ذهن اندیشمندان به مسأله سعادت و شقاوت و زنده نمودن این بحث در میان متفکران است.

این پایان نامه قصد دارد که چیستی سعادت و شقاوت حقیقی از نظر ابن سینا و دیدگاه وی درباره نسبت تأثیر عمل و نظر در سعادت انسان، را به ترتیب در طی دو فصل بررسی نماید. به این صورت که سعی می­ شود اول تعریف ابن سینا از سعادت و شقاوت و مراتب و انواعی که وی برای هر یک بر شمرده است بیان گردد  سپس با  روشن نمودن  دو مفهوم «نظر» و «عمل» از نگاه وی به این نکته پرداخته می­ شود که  ابن سینا چه نقشی برای  هر یک از این دو مقوله قائل است؟ آیا وی فقط یکی از این دو را در سعادت انسان دخیل می­داند یا هر دو را؟ و اگر هر دو را مؤثر می­داند نسبت این تأثیر چگونه است ؟آیا این نسبت به صورت مساوی است یا خیر؟ و اگر خیر، ابن سینا بر اساس چه مبانی قائل به اولویت می­ شود؟

1.کلیات

1.سؤال های تحقیق

• سئوال اصلی: تعریف ابن سینا از سعادت و شقاوت نهایی انسان چیست؟ و وی چه نقشی را برای عمل در سعادت و شقاوت انسان قائل است؟به بیان دیگر سؤال اصلی این پژوهش اینست که از نگاه ابن سینا «عمل» چقدر و چگونه در سعادت نهایی انسا ن مؤثر است ؟

توضیح: در این پایان نامه با  روشن نمودن  دو مفهوم «نظر» و «عمل» از نگاه ابن سینا به این نکته پرداخته می­ شود که  وی چه نقشی برای  هر یک از این دو مقوله قائل است؟ آیا وی فقط یکی از این دو را در سعادت انسان دخیل می­داند یا هر دو را؟ و اگر هر دو را مؤثر می­داند نسبت این تأثیر چگونه است ؟

چكیده:

مقدمه: بیماران نارسایی مرحله نهایی کلیه، درد ناشی از کانولاسیون های مکرر فیستول را به عنوان شدیدترین استرس حاصل از روند درمان و بزرگ ترین دغدغه زندگی خود می دانند. پرستاران به عنوان یکی از اهداف اساسی اقدامات خود، وظیفه تسکین این درد را بر عهده دارند. براین اساس، این مطالعه با هدف تعیین تاثیر دو داروی موضعی پیروکسیکام و املا بر شدت درد ناشی از کانولاسیون فیستول در بیماران همودیالیزی انجام شد.

مواد و روش ها: این مطالعه به روش کارآزمایی بالینی بر روی 75 بیمار مراجعه کننده به بخش دیالیز بیمارستان شهدای عشایر خرم آباد 1392 انجام شد. بیماران به صورت تصادفی به سه گروه A(پیروکسیکام)، گروه B(املا) و گروه C(پلاسبو) تقسیم شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه شامل سه بخش اطلاعات دموگرافیک، مقیاس دیداری اندازه گیری درد(VAS) و چک لیست عوارض جانبی احتمالی داروها می باشد. شدت درد حین کانولاسیون فیستول در سه گروه، در دو نوبت قبل و بعد از مداخله اندازه گیری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ­ها از آزمون­های آماری کروسکال والیس و من ویتنی و  نرم افزار spss19 استفاده شد.

یافته‌ها: براساس نتایج بین میانه شدت درد در سه گروه قبل و پس از مداخله اختلاف آماری معنی داری وجود داشت(p<0/001). بیشترین میزان میانه کاهش شدت درد به ترتیب در گروه املا، پیروکسیکام و پلاسبو بود. در ضمن در 16% از بیماران گروه املا عوارض جانبی کوتاه مدت، سفیدشدگی ناحیه فیستول دیده شد.

نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که پماد املا و ژل پیروکسیکام در کاهش درد ناشی از کانولاسیون فیستول بیماران دیالیزی مؤثر بوده است، لذا  براساس نتایج این مطالعه می توان پیشنهاد نمود كه از پماد املا و ژل پیروکسیکام به عنوان روشی آسان و با قابلیت کاربرد توسط خود بیمار، جهت كاهش درد حین کانولاسیون فیستول بیماران همودیالیزی مورد استفاده قرار گیرد.

 

واژه‌های كلیدی:ژل پیروکسیکام ،پماد املا، درد، کانولاسیون، فیستول ،بیماران همودیالیزی

فهرست مطالب

 

 

فصل اول:   بیان مساله …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1 فصل دوم: چارچوب پنداشتی و بر متون……………………………………………………………………………………………. 10 2-1.چارچوب پنداشتی……………………………………………………………………………………………………………….. 11 2-1-1. اناتومی و فیزیولوژی کلیه……………………………………………………………………………………………… 11 2-1-1-1.عملکرد کلیه ها………………………………………………………………………………………………………….. 13  2-1-2. نارسایی کلیه………………………………………………………………………………………………………………….. 13   2-1-2-1. نارسایی حاد کلیه……………………………………………………………………………………………………… 14   2-1-2-2. نارسایی مزمن کلیه…………………………………………………………………………………………………… 14  2-1-3. انتخاب های درمانی برای بیماران ESRD…………………………………………………………………….. 16   2-1-3-1. دیالیز…………………………………………………………………………………………………………………………. 17     2-1-3-2. همودیالیز………………………………………………………………………………………………………………….. 17   2-1-4. ارتباط فیستول و درد حاد در بیماران دیالیزی………………………………………………………………. 19   2-1-5. درد…………………………………………………………………………………………………………………………………. 20   2-1-5-1. انواع درد……………………………………………………………………………………………………………………. 21 2-1-5-2. ویژگی های درد………………………………………………………………………………………………………….. 22 2-1-5-3. عوامل موثر بر درد……………………………………………………………………………………………………… 24  2-1-6. اثرات درد بر مددجویان………………………………………………………………………………………………….. 25   2-1-7. اقدامات کنترل درد………………………………………………………………………………………………………… 28   2-7-1-1. اقدامات غیر دارویی برای کنترل درد…………………………………………………………………………. 28  2-1-7-2. اقدامات دارویی برای کنترل درد های حاد…………………………………………………………………. 29   2-2. بررسی متون……………………………………………………………………………………………………………………….. 33     فصل سوم: مواد و روش ها …………………………………………………………………………………………………………………………….. 38 3-1. اهداف، پیش فرض ها و فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………….. 39 3-1-1.هدف کلی………………………………………………………………………………………………………………………. 39 3-1-2.اهداف جزئی………………………………………………………………………………………………………………….. 39 3-1-3.پیش فرض ها…………………………………………………………………………………………………………………. 39 3-1-4. سؤالات یا فرضیات تحقیق با توجه به اهداف طرح……………………………………………………….. 40  3-2.تعریف واژه ها……………………………………………………………………………………………………………………… 40 3-2-1.تعریف نظری واژه ها………………………………………………………………………………………………………. 40 3-2-2. تعریف عملی واژه‌ها……………………………………………………………………………………………………….  40 3-3. معیارهای پذیرش و خروج نمونه………………………………………………………………………………………… 41 3-3-1. معیارهای پذیرش نمونه………………………………………………………………………………………………… 41 3-3-2.معیارهای خروج نمونه…………………………………………………………………………………………………… 42  3-4.متدولوژی و روش اجرا……………………………………………………………………………………………………….. 42  3-5.نحوه‌ی تجزیه و تحلیل اطلاعات/ روش‌های آماری مورد استفاده……………………………………….. 45 3-6. محدودیت­ها و متغیرهای قابل کنترل………………………………………………………………………………… 45 3-7. نكات اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………………… 45 فصل چهارم: نتایج و یافته ها……………………………………………………………………………………………………………………………. 46 4-1. مقایسه آزمودنی ها از نظر متغیرهای زمینه ای به تفکیک گروه مورد آزمایش……………………. 47 4-1-1. مقایسه بیماران براساس گروه سنی و نوع گروه آزمایش……………………………………………….. 47 4-1-2. مقایسه بیماران براساس جنسیت و نوع گروه آزمایش………………………………………………….. 48 4-1-3. مقایسه بیماران براساس سطح تحصیلات  و نوع گروه آزمایش…………………………………….. 49 4-1-4. مقایسه بیماران براساس عمر فیستول و نوع گروه آزمایش…………………………………………… 50 4-2. مقایسه میزان درد بیماران قبل و پس از مداخله به تفکیک گروه های مورد آزمایش………… 51 4-2-1. مقایسه کلی شدت درد ، قبل و پس از مداخله (بدون توجه به گروه مورد آزمایش)………. 52 4-2-2. مقایسه کلی کاهش شدت درد ، در گروه های آزمایشی A  ،B وC……………………………….. 53 4-2-3. مقایسه دو به دوی گروه های آزمایشی از نظر شدت درد………………………………………………. 53 4-3 . مقایسه میزان بروز عوارض جانبی احتمالی کوتاه مدت داروها…………………………………………. 53 فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………………………………….. 54 5-1. فاکتورهای دموگرافیک……………………………………………………………………………………………………….. 55 5-2. تاثیر مداخله بر شدت درد کانولاسیون فیستول………………………………………………………………… 56 5-3. عوارض جانبی داروها…………………………………………………………………………………………………………… 58 5-4. کاربرد نتایج در حرفه پرستاری…………………………………………………………………………………………… 59 5-5. پیشنهادات برای تحقیقات آینده………………………………………………………………………………………… 60 فهرست منابع  …………………………………………………………………………………………………………………………….. 61 ضمائم ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 68 ضمیمه الف (پرسشنامه پژوهش)…………………………………………………………………………………………………. 69 چكیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………………. 71

 

فهرست جداول

 

جدول4-1. جدول توافقی بیماران براساس گروه سنی و نوع گروه آزمایش…………………………………. 48

جدول4-2. جدول توافقی بیماران براساس جنسیت و نوع گروه آزمایش……………………………………. 49

جدول 4-3. جدول توافقی بیماران براساس سطح تحصیلات و نوع گروه آزمایش……………………….. 50

جدول 4-4. جدول توافقی بیماران براساس عمر فیستول و نوع گروه آزمایش…………………………….. 51

جدول 4-5. جدول مقایسه میزان درد بیماران قبل و پس از مداخله به تفکیک گروه آزمایش …… 52

بیان مساله:

بیماری مزمن کلیه1 طیفی از فرایند های پاتوفیزیولوژیک مختلف، مرتبط با عملکرد غیر طبیعی کلیه و یک کاهش پیشرونده در میزان فیلتراسیون گلومرولی2(GFR) است[1]. لفظ دلسرد کننده بیماری کلیوی مرحله نهایی، بیان کننده مرحله ای از نارسایی است که در آن تجمع مواد سمی ، مایعات و الکترولیت ها که به طور طبیعی توسط کلیه دفع می شوند، باعث ایجاد سندرم اورمیک3 می شود. این سندرم منجر به مرگ بیمار شده، مگر در حالتی که مواد سمی توسط درمان های جایگزین کلیه، استفاده از دیالیز4 یا پیوند کلیه5 ، برداشته شوند[1].

سالیانه میلیون ها نفر از این بیماری رنج می برند و هزینه های مالی بسیار زیادی در سیستم سلامتی و بهداشت صرف آن می شود. در ایالات متحده بیماری کلیوی یکی از علل اساسی گرفتاری و مرگ و میر می باشد. شیوع نارسایی کلیه 3500 مورد جدید در سال است و شیوع بالای 1000 مورد به ازای یک میلیون جمعیت در کشور های توسعه یافته پیش بینی می شود[2]. در حال حاضر، شیوع نارسایی مزمن كلیه در سراسرجهان در حال افزایش می باشد.

در سال 2000 تعداد بیماران نارسایی مزمن كلیه تحت درمان در سراسر جهان حدود 1470000 نفر بود، در پایان سال 2009 تعداد این بیماران به2654000  نفر رسید (كه با افز ایش 7-6 درصدی، دارای رشد معنی داری بیش تر از جمعیت جهان بوده است) [3]. تخمین زده می شود كه در سال 2020 میلادی تعداد بیماران همودیالیزی به 3500000 نفر برسد[4].

 

 

1.Chronic renal failure          2.Glomerular filtration

3. Uremic syndrome  4.Dialysis
4. kidney transplant

بروزکلی این بیماری ۲۶۰ مورد در هر یک میلیون نفر جمعیت درسال است و هر ساله تقریباً ۶ درصد افزایش می یابد[1]. در ایران شیوع و بروز آن234/49به ازای هر میلیون نفر در سال1380[5]  به 863/357 به ازای هر میلیون نفر در سال 1386 افزایش یافته است[6] و طبق گزارش های موجود، شیوع این بیماری در حال افزایش است[7و8].

در ایران میزان رشد این بیماری از متوسط رشد جهانی بیشتر است و در حدود 12 % در سال است. برطبق گزارشهای مرکز تحقیقات بیماران کلیوی و پیوند کلیه ایران در سال 1386 ، حدود 29000 نفر از بیماران مبتلا به نارسایی مرحله پایانی کلیه 1 تحت درمان بودند که از این تعداد 14700نفر 5/48% تحت درمان با همودیالیز2 قرار داشتند [9].

با توجه به میزان شیوع و بروز بالای این بیماری کنترل و درمان آن ازاهمیت بسزایی برخوردار است. از روش های مهم کنترل و درمان آن می توان، به همودیالیز، دیالیز صفاقی3 و پیوند کلیه اشاره نمود. همودیالیز رایج ترین شیوه درمانی در روش های جایگزین دربیماران با نارسایی کلیه است[7و8] که در ایران و جهان از آن استفاده می شود[6]. دسترسی گسترده به دیالیز باعث شده که زندگی صدها نفر از هزاران بیمار دارای بیماری کلیوی مرحله نهایی (ESRD) طولانی گردد[1]. هدف از دیالیز خارج کردن مواد اضافی بدن و ثبات محیط داخلی بدن است و نیز روشی برای خارج کردن فوری توکسین ها4 و سمومی است که باعث ضایعات و صدمات دائمی یا مهلک می شوند.

در جهان میزان مرگ و میر بیماران ESRD در اروپا و ژاپن در کمترین حد می باشد، و در کشور های در حال توسعه بعلت محدودیت دسترسی به دیالیز این میزان بسیار بالاست. در ایالات متحده میزان مرگ و میر بیماران تحت دیالیز در حدود 18-20 درصد در سال و میزان بقای 5 ساله تقریبا 30-35 درصد می باشد[1].

جهت همودیالیز بیماران نارسایی کلیه دسترسی به جریان خون بیمار نیاز است. فیستول5 ، گرافت6 و یا کتتری7 که خون از طریق آن به درون سیستم دیالیز می آید را دسترسی عروقی8 می نامند [1]. هارویچ9، بریسکا10و اپل11 در سال 1966 تکنیک جراحی فیستول بین شریان و ورید را گزارش كردند كه امروزه بعنوان بهترین وسیله جهت دستیابی مناسب عروقی برای بیمارانی كه احتیاج به همودیالیز مزمن دارند شناخته شده است[10]. فیستول دارای میزان موفقیت طولانی مدت بسیار بالایی در میان تمام گزینه های دسترسی دیالیز است[1] و فیستول شریانی وریدی (AVF)12 را می توان به عنوان استاندارد طلایی جهت دسترسی عروقی در بیماران دیالیزی به حساب آورد[11].