رمضان 1431

 

 

 

 

الملخص:

هذه الرسالة تهتمّ باستخراج الصور القرآنیة ومضامینها فی نهج البلاغة ومعالجتها علی أساس المواضیع البلاغیة کالاقتباس والتضمین والتلمیح والاستشهاد و غیرها من الصنایع اللفظیة و المعنویة أحیاناً. بسبب نشوء الإمام علی (ع) فی منزل الوحی والنبوة ورؤیته نزول الآیات القرآنیة وجمعه وتنسیقه، طبیعی بعد هذا التماسك والالتئام بین علی علیه السلام والقرآن، أن ینعكس القرآن فی مفاهیمه ومبادئه على أفكارعلی علیه السلام ومفاهیمه وعقائده، ویصبح أمیر المؤمنین علی علیه السلام ترجمان القرآن للأُمة الإسلامیة وصداه. سکب الرسول (ص) فی قلب الإمام (ع) آیات الله حتی قیل علی (ع) القرآن الناطق الذی یفسر ویشرح ویبین مدلول الکلمات الإلهیة للقرآن الصامت، من هنا، فإن نهج البلاغة فی الحقیقة تفسیر وتوضیح للقرآن الكریم. إنّ دراسة القرآن الکریم ونهج البلاغة فی مختلف جوانبهما، دراسة ممتعة وهی فی نفس الوقت ضرورة إسلامیة ملحّة وكلاهما – القرآنُ الكریمُ ونهج البلاغة – أهمُّ مصدرین للثقافة الإسلامیّة عند جماهیر المسلمین علی مدی القرون. من مجری معالجة هذا البحث أدرک محتوی الخطب فی نهج البلاغة والمضامین القرآنیة فیها وتوضّح هذه المعالجة لنا مقدار وکیفیة تأثر الإمام علیه السلام بالقرآن الكریم مستعیناً بالتفاسیر القرآنیة والشروح المشهورة التی ألّفت حول نهج البلاغة أیضاً تکشف عن الأهداف التی دفعت الإمام لکی یستفید من الآیات القرآنیة فی خطبه اقتباساً أو تضمینا أو استشهادا أو تلمیحاً.

الکلمات الدلیلیة: القرآن، الإمام علی (ع)، نهج البلاغة، المعنی، البلاغة،.

چکیده:

این پایان نامه به استخراج صورت های قرآنی ومضامین آنها در نهج البلاغه اهتمام می ورزد وآنها را بر اساس موضوعات بلاغی اقتباس، تضمین، تلمیح، استشهاد و احیانا صنایع لفظی و معنوی دیگر بررسی می کند. . به علت پرورش یافتن امام علی (ع) در خانه وحی ونبوت ومشاهده نزول آیات قرآنی وگردآوری وتنظیم قرآن (توسط ایشان)، وبعد از این پیوند و همراهی بین امام علی (ع) وقرآن طبیعی است که مفاهیم واصول قرآن در افکار ومفاهیم وعقائد امام علی (ع) منعکس گردد وامیر المؤمنین علی علیه السلام ترجمان وپژواک قرآن برای امت اسلامی گردد. فرستاده (خدا) (ص) آیات الهی را در قلب پیامبر ریخت به صورتیکه گفته می شود علی علی السلام قرآن ناطقی است که کلمات الهی در قرآن صامت را شرح وتفسیر می دهد از اینجاست که در حقیقت نهج البلاغه تفسیر وتوضیح قرآن کریم است. همانا پژوهش در قرآن کریم و نهج البلاغه از جنبه های مختلفشان پژوهشی مفید ودر عین حال ضرورتی اسلامی وشدید است و ایندو قرآن و نهج البلاغه مهم ترین منبع فرهنگ اسلامی نزد همه مسلمانان ودر طول قرن هاست. از طریق بررسی این پژوهش  محتوی و مضمون خطبه های نهج البلاغه را می فهمیم و این پژوهش اندازه وچگونگی تأثیرپذیری امام علی (ع) از قرآن را برایمان مشخص می کند،  با کمک تفسیر های قرآنی وشرح های مشهوری که در زمینه نهج البلاغه تألیف شده است و همچنین از اهدافی که امام را برآن داشته است تا از آیات قرآنی در خطبه هایش به صورت اقتباس وتضمین واستشهاد وتلمیح استفاده نماید، پرده برمی دارد.

کلید واژه ها: قرآن، امام علی (ع) نهج البلاغه، معنی، بلاغت.

 

 

فهرس المطالب

 

العنوان                                                                                          الصفحة

المقدمة …………………………………………………………………..  و

الفصل الأوّل: الإمام علی (ع) من الولادة إلی وفاة الرسول، الشریف الرضی، نهج البلاغة

1-1- الإمام علی (ع) من الولادة إلی وفاة الرسول

1-1-1 ولادته………………………………………………………….. 1

1-1-2 میلاده فی الأشعار…………………………………………………. 2

1-1-3 کناه و ألقابه……………………………………………………… 2

1-1-4 بیعته (ع) بعد مقتل عثمان…………………………………………. 4

1-2- مناقب الإمام (ع)

1-2-1 الإمام علی (ع) عن لسانه………………………………………….. 4

1-2-2 فضائل علی (ع) عن لسان النبی (ص)………………………………… 6

1-3- من هو الشریف الرضی

1-3-1 اسمه، نسبه ومولده………………………………………………… 7

1-3-2 فی خصائصه…………………………………………………….. 7

1-3-3 مؤلفاته و مصنفاته………………………………………………… 8

1-4- دراسة حول نهج البلاغة

1-4-1 ما هو نهج البلاغة…………………………………………………. 9

1-4-2کلمات العلماء حول نهج البلاغة……………………………………… 9

الفصل الثانی:   الإمام علی (ع) و القرآن الکریم، فصاحة الإمام و بلاغته

2-1-1  علی (ع) عن لسان القرآن الکریم………………………………….. 12

 

 

العنوان                                                                                   الصفحة

2-1-2   أوصاف القرآن الکریم فی رؤیة الإمام (ع)…………………………… 13

2-1-3   فی الصلة بین نهج البلاغة و القرآن الکریم……………………………. 14

2-2- الفصاحة و البلاغة فی کلام الإمام علیه السّلام

2-2-1   الفصاحة لغةً………………………………………………….. 15

2-2-2   الفصاحة إصطلاحاً…………………………………………….. 15

2-2-3   البلاغة لغةً…………………………………………………… 15

2-2-4   البلاغة إصطلاحاً………………………………………………. 15

2-2- 5  فی فصاحة الإمام و بلاغته……………………………………….. 16

2-3- تأثّر الإمام علیه السّلام بالقرآن الکریم

2-3-1   ما مدی تأثّر الإمام علیه السّلام بالقرآن الکریم………………………… 16

2- 3-1-1   الإقتباس…………………………………………………. 17

2-3-1-2    التضمین…………………………………………………. 18

2-3-1-3    التلمیح………………………………………………….. 18

الفصل الثالث: الصور القرآنیة فی نهج البلاغة معنی وبلاغة

 

3-1- 1   الخطبة 1……………………………………………………. 19

3-1- 2   الخطبة 2……………………………………………………. 30

3-1- 3  الخطبة 3…………………………………………………….. 32

3-1- 4   الخطبة 4……………………………………………………. 36

3-1- 5   الخطبة 7……………………………………………………. 38

3-1- 6   الخطبة 8……………………………………………………. 39

3-1- 7   الخطبة 10………………………………………………….. 39

3-1- 8   الخطبة 11………………………………………………….. 40

 

العنوان                                                                                   الصفحة

3-1- 9  الخطبة 13…………………………………………………… 41

3-1- 10   الخطبة 16………………………………………………… 41

3-1- 11   الخطبة 17………………………………………………… 45

3-1- 12  الخطبة 18…………………………………………………. 46

3-1- 13   الخطبة 19………………………………………………… 47

3-1- 14   الخطبة 20………………………………………………… 48

3-1- 15   الخطبة 22………………………………………………… 49

3-1- 16   الخطبة 23………………………………………………… 49

3-1- 17   الخطبة 24………………………………………………… 51

3-1- 18   الخطبة 27………………………………………………… 52

3-1- 19   الخطبة 28………………………………………………… 52

3-1- 20   الخطبة 29………………………………………………… 54

3-1- 21   الخطبة 31………………………………………………… 55

3-1- 22   الخطبة 32………………………………………………… 56

3-1- 23   الخطبة 33………………………………………………… 57

3-1- 24   الخطبة 34………………………………………………… 57

3-1- 25   الخطبة 35………………………………………………… 58

3-1- 26   الخطبة 37………………………………………………… 59

3-1- 27  الخطبة 38…………………………………………………. 59

3-1- 28   الخطبة 39………………………………………………… 60

3-1- 29   الخطبة 40………………………………………………… 61

3-1- 30   الخطبة 42………………………………………………… 61

3-1- 31   الخطبة 45………………………………………………… 62

العنوان                                                                                   الصفحة

3-1- 32   الخطبة 49………………………………………………… 63

3-1- 33   الخطبة 51………………………………………………… 65

3-1- 34   الخطبة 52………………………………………………… 65

3-1- 35   الخطبة 56………………………………………………… 66

3-1- 36   الخطبة 58………………………………………………… 67

3-1- 37   الخطبة 62………………………………………………… 68

3-1- 38   الخطبة 63………………………………………………… 70

3-1- 39   الخطبة 64………………………………………………… 71

3-1- 40   الخطبة 65………………………………………………… 73

3-1- 41   الخطبة 66………………………………………………… 76

3-1- 42   الخطبة 72………………………………………………… 77

3-1- 43   الخطبة 73………………………………………………… 79

3-1- 44   الخطبة 79………………………………………………… 80

3-1- 45   الخطبة 80………………………………………………… 81

3-1- 46   الخطبة 81………………………………………………… 82

3-1- 47   الخطبة 83………………………………………………… 83

3-1- 48   الخطبة 85………………………………………………… 86

3-1- 49   الخطبة 86………………………………………………… 87

3-1- 50   الخطبة 87………………………………………………… 89

3-1- 51   الخطبة 88………………………………………………… 93

3-1- 52   الخطبة 89………………………………………………… 94

3-1- 53   الخطبة 90………………………………………………… 95

3-1- 54   الخطبة 91………………………………………………… 97

العنوان                                                                                   الصفحة

3-1- 55   الخطبة 94………………………………………………. 103

3-1- 56   الخطبة 95………………………………………………. 104

3-1- 57   الخطبة 97………………………………………………. 105

3-1- 58   الخطبة 100…………………………………………….. 107

3-1- 59   الخطبة 102…………………………………………….. 109

3-1- 60  الخطبة 103……………………………………………… 110

3-1- 61   الخطبة 104…………………………………………….. 111

3-1- 62   الخطبة 105…………………………………………….. 112

3-1- 63   الخطبة 106…………………………………………….. 114

3-1- 64   الخطبة 108…………………………………………….. 117

3-1- 65   الخطبة 109…………………………………………….. 119

3-1- 66   الخطبة 110…………………………………………….. 124

3-1- 67   الخطبة 111…………………………………………….. 125

3-1- 68   الخطبة 113…………………………………………….. 126

3-1- 69   الخطبة 114…………………………………………….. 128

3-1- 70   الخطبة 117…………………………………………….. 130

3-1- 71   الخطبة 118…………………………………………….. 131

نتیجة البحث………………………………………………………….. 133

المصادر و المراجع……………………………………………………….. 134

المقدمه

«رَبِّ أَدْخِلْنی‏ مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنی‏ مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لی‏ مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصیراً» (إسراء، 17: 80).

الحمد للّه الذی أَلهَمَ اولیائه الحكم، و أجرى على ألسنتهم طیب الكلم، و الصلاة و السلام على سید العرب و العجم، محمد و آله أهل الجود و الكرم، الذین حبهم من افضل النعم، و بغضهم یورث الخسران و الندم، سیما الامام العادل، و الأسد الباسل و الغیث الهاطل، نفس الرسول، و زوج البتول، و ابو الشبول، امیر المؤمنین ابو الحسن علی بن أبی طالب (ع).

تبیین الموضوع:

إن نهج البلاغه هو أخ القرآن و یعتبر من أشرف الکتب بعد القرآن الکریم و أهم مصدر و أعظم مرجع یعین القارئین فی معرفة القرآن الکریم بأدقّ المعنی و هو یحذو حذو القرآن، و القرآن فی رؤیة الإمام علی علیه السلام کتاب جامع، کامل لإیصال البشر إلی المدارج العلیا و قد أثبت الإمام علی (ع)هذا الأمر فی نهج البلاغة و ما من کلمة فی القرآن إلاّ و قد أشار علیها الإمام علی (ع) مفصلاً أو مجملاً.

هذان الدران الثمینان، لا یفترقان فی أیّ مکان، بل یتصلان و یرتبطان دائماً و لم یرد الإمام علی(ع) خطبة أو کتاباً أو حکمة الّا و فیه لون من القرآن، فی الحقیقة نهج البلاغة هو بحر مواج یغترف منه کل عالم بعلمه و هو سماء مملوءة بالنجوم یهتدی بها کل ضالّ لهدایته فعلینا أن نتخذ هذا الکتاب المبارک نصب أعیننا فی کافة الحقول.

لنهج البلاغة جاذبیّة خاصة و الكثیر من قوّة الجذب التی لا عهد لنا بها إلّا فی القرآن الكریم فهو كالمسك ما كرّرته یتضوّع، و لهذا یعتقد الكثیر من أئمة البیان و الكلام، أنّ نهج البلاغة ولید القرآن فحسب(إختیار مصباح السالکین، البحرانی، ص9).

هو والقرآن یسیران فی طریق واحد، ویدعوان إلی مبدأ وهدف واحد، فعلی (ع) یعرف القرآن وفنونه وعلومه وأحکامه وفضائله ومزایاه، کما یشیر القرآن إلی شخصیة علی (ع) ومکارمه ومحاسنه وخصائصه، وینوّه عن مواقفه ومواطنه وتضحیاته فی سبیل الهدف الذی أنزل من أجله القرآن.

إنّ الإمام علی (ع) کان وحید أقرانه و ذروة الفهم و قمةً فی کلّ شیء، ینحدر عنه السیل، ولا یرقی إلیه الطیر، استغنی عن الکل، واحتاج الکل إلیه، هو ربّ البلاغة و الحکمة و البیان لأنّه کان قرینا بالقرآن و تابعا له کما قال رسول الله (ص): «علی مع القرآن و القرآن مع علی لن یفترقا حتی یردا علی الحوض»( المستدرک الحاکم النیشابوری، 3: 124)

هذه الصفات التی إختصّ الإمام (ع) بها، هی السبب الرئیسی لإهتمام الأدباء و المحققین فی جمع وتدوین کلامه و النظر إلی بلاغته ومحسناته اللفظیة والمعنویة.

بلاغة الإمام وخطابه البلیغ فارقا عن مضمون کلامه الإسلامی والدینی شغل أفکار الأدباء منذ القرن الثالث إلی الاهتمام بکلامه الذی علیه مسحة من الکلام الإلهی.

بما أنّ الإمام (ع) کان عدیل القرآن وقرینه ویسیر مع القرآن جنباً إلی جنب، و ما إن رأیت کلاما من الإمام (ع) الاّ وذلک متأثر بالقرآن الکریم صریحا کان أو ضمنیا، بناء علی هذا الأمر عزمتُ علی أن أعالج کیفیة تأثر الإمام (ع) بالقرآن الکریم من حیث البلاغة و المعنی، فاخترت قسم الخطب نصفها، (من الخطبة الأولی إلی خطبة المئة و العشرین) لکی أبیّن مدی تأثرها  بالقرآن الکریم معنی وبلاغة، أی کیفیة أثر القرآن الکریم فی خطب نهج البلاغة من حیث اللفظ وأخذ المعنی، راجیاً أن یسهّل الأمر للباحثین الذین یشتاقون معالجة الصلة بین نهج البلاغه و القرآن الکریم.

ومنهجیتنا فی هذه الرسالة أن نذکر الخطب التی فیها صلة بالقرآن الکریم تضمیناً أو اقتباساً أو استشهادا أو تلمیحاًً أو تفسیراً وبعد هذه، نأتی بموارد هذه الصلة مبینین مفهوم العبارة، وموضوعها الذی أدّت إلی بیان کلامه متأثراً بالقرآن الکریم، ونذکر الصلة البلاغیة، أی کیفیة التأثر وبیان نوعه مستعینین بالتفاسیر القرآنیة فی تبیین مفهوم الآیات التی أعطت روعة وجلالة لکلام الإمام (ع) فی الخطبه و جعلها سهل الفهم للدارسین و الباحثین.

1-2-1. صنایع هوانوردی و اتوماسیون: 5
1-2-2. الكترونیک وارتباطات : 5
1-2-3. مواد شیمیایی و مواد: 5
1-2-4. درمان، بهداشت و علوم زیستی: 5
1-2-5. ساخت وتولید : 5
1-2-6. فناوریهای انرژی: 6
1-2-7. كاوش درفضا : 6
1-2-8. محیط زیست : 6
1-2-9. امنیت ملی : 6
1-1. روش ساخت میکرولوله­ها 6
1-2. پیشینه­ی تحقیق.. 8
فصل2. 12
تحلیل ارتعاشات آزاد غیرخطی و رفتار پس  از کمانش میکرولوله­های حاوی جریان.. 12
2-1. مقدمه. 13
2-2. تئوری تنش کوپل.. 13
2-3. تئوری گرادیان کرنش…. 14
2-4. روابط سینماتیک…. 16

 

2-5. استخراج معادلات حاکم به روش انرژی.. 19
2-6. روش حل تحلیل هموتوپی.. 27
2-7. اعمال روش تحلیل هموتوپی.. 28
2-8. روش حل ماکزیمم – مینیمم.. 32
2-9. تحلیل رفتار پس از کمانش…. 34
فصل3. 40
اعتبارسازی و نتایج.. 40
3-1. مقدمه. 41
3-2. اعتبار سنجی.. 41
3-3. ارتعاش غیرخطی میکرولوله­های حاوی جریان.. 43
3-4. رفتار پس از کمانش میکرولوله­های حاوی جریان.. 52
4-1. مقدمه. 57
4-2. ارتعاشات آزاد میکرولوله­ی هدفمند حاوی جریان.. 58
4-3. رفتار پس از کمانش میکرولوله­های هدفمند. 65
4-4. نتایج.. 66
4-4-1. ارتعاشات غیرخطی میکرولوله­های هدفمند حاوی جریان.. 67
4-4-2. رفتار پس از کمانش میکرولوله­های هدفمند. 71
فصل5. 73
نتیجه ­گیری و پیشنهادات.. 73
5-1. نتیجه ­گیری.. 74
5-2. پیشنهادات… 75
مراجع. 76
مراجع: 77
Abstract 82
فهرست شکل‌ها
شکل1-1. مراحل ساخت میکرولوله­ها 7
شکل1-2. رسوب فلز در روش الکترو-شیمیایی.. 8
شکل2-1. شماتیکی از میکرولوله حاوی جریان بر روی دو تکیه­گاه ساده 16
شکل3-1. فرکانس طبیعی خطی میکرولوله­ی حاوی جریان بر حسب سرعت جریان.. 42
شکل3-2. فرکانس طبیعی بی­بعد شده میکرولوله­ی حاوی جریان بر حسب سرعت بیبعد جریان سیال بر اساس تئوری­های گرادیان کرنش، تنش کوپل و مکانیک کلاسیک در ­حالت    برای الف:  ب: ج:   و  د: … 46
شکل3-3. نمودار تغییرات سرعت بحرانی بر حسب تغییرات قطر خارجی میکرولوله بر اساس تئوریهای غیرخطی گرادیان کرنش، تنش کوپل و مکانیک کلاسیک…. 47
شکل3-4. نسبت فرکانس غیرخطی به فرکانس خطی بر حسب ماکزیمم دامنه­ ارتعاشی میکرولولهی حاوی جریان برای  و … 48
شکل3-5. فرکانس طبیعی بیبعد میکرولوله حاوی جریان بر حسب سرعت بی­بعد جریان سیال در اختلاف دماهای مختلف برای  و   . 49
شکل3-6. نمودار تغییرات سرعت بحرانی بر حسب تغییرات قطر خارجی میکرولوله با در نظر گرفتن اثر اختلاف دما برای . 50
شکل3-7. تاثیر اختلاف دما بر نسبت فرکانس غیرخطی به فرکانس خطی بر حسب ماکزیمم دامنه­ ارتعاشی میکرولوله­ی حاوی جریان برای . 50
شکل3-8. رفتار ارتعاشی میکرولوله­ی حاوی جریان در دو حالت غیرخطی و خطی برای  و الف: ،  ب: . 52
شکل3-9. دامنه­ پس از کمانش بی بعد شده بر حسب سرعت بی­بعد جریان سیال بر اساس تئوری­های گرادیان کرنش، تنش کوپل و کلاسیک در حالت    برای  الف: ب:  ج:   و د:    54
شکل3-10. تأثیر دما بر دامنه­ پس از کمانش بی­بعد بر حسب سرعت بی­بعد جریان سیال بر اساس تئوری گرادیان کرنش در حالت   و . 55

چكیده
منگنز به دلایل اقتصادی و داشتن خصوصیات فیزیكی و شیمیایی خاص به عنوان یكی از فلزات کاربردی و مهم در صنایع متالورژی و آلیاژهای غیر آهنی استفاده می‏شود. استحصال این فلز به لحاظ اهمیت آن از کانه‏های با عیار پایین دارای توجیه اقتصادی می‏باشد. در تحقیق حاضر امکانسنجی پرعیارسازی کانسنگ منگنز معدن محمدآباد جیرفت مورد بررسی قرار گرفته است.  بر اساس آنالیزهای شیمیایی، عیار منگنز در نمونه 21 درصد، اکسید آهن­ 66/19 درصد و اکسید سیلیس  07/32 درصد به دست آمده است. مطالعات کانی­شناسی نمونه نشان از حضور بلورهای ریز کانی­های منگنزدار و هم­چنین درگیری با کانی­های گانگ نمونه دارد، در نتایج آزمایش پراش پرتو ایکس کانی­های منگنز به دلیل آمورف بودن و پایین بودن کریستالینیتی بلورها تشخیص داده نشد. آزمایش‏های ثقلی ابتدا با بهره گرفتن از جداکننده جیگ بر روی محدوده‏ی دانه بندی1000+3000- میکرون انجام شد. عیار منگنز در کنسانتره جیگ به 61/23 درصد منگنز  رسید. دربازه‏­های 1000- 300+ ، 300- و 100- میکرون با بهره گرفتن از میزلرزان آزمایش­­های پرعیارسازی انجام شد، بهترین نتیجه­ کنسانتره منگنز در این مرحله، عیار 14/31 درصد و بازیابی 43/30 درصد به دست آمد. به منظور افزایش بازیابی منگنز، از جداکننده‏های مغناطیسی خشک و تر برای پرعیارسازی محصول میانی میزلرزان در محدوده ابعادی 300- میکرون استفاده شد. در مرحله­ بعد، آزمایش‏های فلوتاسیون بر روی محدوده­ ابعاد 100- میکرون انجام پذیرفت که در بهترین حالت عیار منگنز 59/27 درصد شد. به دلیل دست نیافتن به نتیجه­ مطلوب از روش­های رایج پرعیارسازی فیزیکی و فلوتاسیون می­توان این­طور نتیجه گرفت که این نوع کانسنگ در گروه کانی­های سخت منگنز قرار داد و باید روش­های شیمیایی مانند لیچینگ احیایی را برای پرعیارسازی کانسنگ منگنز معدن محمدآباد جیرفت انتخاب کرد. در بخش نهایی این تحقیق، مراحل روش لیچینگ احیایی بررسی و نتایج آن تحلیل شد. در روش لیچینگ احیایی بیش­ترین بازیابی منگنز نسبت به سایر روش‏ها به دست آمد. کاهنده­ی موثر در این روش اسیداکسالیک انتخاب شد، هم­چنین عامل کنترل لیچینگ تعیین شد. با بهره گرفتن از نرم­افزار طراحی آزمایش روش CCD با انجام 30 آزمایش لیچینگ،در آزمایش­های اعتبارسنجی با 4/14 درصد جامد، 60 گرم بر لیتر اسیدسولفوریک، 93/49 گرم بر لیتر اسید اکسالیک در دمای 70 درجه سانتی ­گراد، بازیابی منگنز به 4/88 درصد، بازیابی آهن 57/6 درصد و بازیابی سیلیس به 66/0 درصد  رسید.
 
کلمات کلیدی: پرعیارسازی کانسنگ منگنز، معدن محمدآباد جیرفت، لیچینگ احیایی، روش CCD
فهرست مطالب
عنوان…………………………………………………………………………..صفحه
مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1
فصل اول ………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………….3
1-1آشنایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4
1-2خواص…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….4
1-3کانی شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….5
1-4ژئوشیمی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ..5
1-5زمین شناسی اقتصادی………………………………………………………………………………………………………………………………….6

• تقسیم بندی کانسارهای منگنز (پارک و مک دیارمید 1975) …………………………………………………8

1-5-2تقسیم بندی کانسارهای منگنز (گیلبرت و پارک 1977) ……………………………………………………………..8
1-6 اکتشاف و ارزیابی ذخایر منگنز…………………………………………………………………………………………………………………..14
1-7روش های عمده استخراج منگنز…………………………………………………………………………………………………………………14
1-8کاربردهای منگنز…………………………………………………………………………………………………………………………………………15
1-9توزیع منگنز در دنیا……………………………………………………………………………………………………………………………………..16
1-9-1تولید منگنز در ایران………………………………………………………………………………………………………………………17
1-9-2 تولید منگنز در دنیا و توسعه های اخیر……………………………………………………………………………………….18
فصل دوم……………………………………………………………………………………………………………………………………………..21
روش های فرآوری منگنز
2-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………22
2-2 سنگ جوری………………………………………………………………………………………………………………………………………………22
2-3 پرعیارسازی به روش ثقلی………………………………………………………………………………………………………………………..22
2-4 پرعیارسازی به روش مغناطیسی……………………………………………………………………………………………………………….24
2-5 پرعیارسازی به روش فلوتاسیون………………………………………………………………………………………………………………..24
2-6 روش تشویه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….24
2-7 پرعیارسازی به روش لیچینگ…………………………………………………………………………………………………………………..25
2-7-1 لیچینگ کاهشی با محلول یون آهن……………………………………………………………………………………………..28
2-7-2 لیچینگ کاهشی توسط سولفور دی­اکسید یا محلول­های سولفیت……………………………………………….30
2-7-3 لیچینگ کاهشی با بهره گرفتن از کاهنده­های ارگانیک…………………………………………………………………………31
2-7-4 لیچینگ الکترو-کاهشی…………………………………………………………………………………………………………………….39
2-7-5 لیچینگ همزمان منگنز (IV) و کانی­های سولفیدی……………………………………………………………………….39
2-7-6 لیچینگ با هیدروژن پراکسید…………………………………………………………………………………………………………….40
2-7-7 لیچینگ در محلول اسید هیدروکلریک……………………………………………………………………………………………..42
2-7-8 لیچینگ با نیتروژن دی­اکسید و محلول نیتریک اسید……………………………………………………………………….43
2-8 استحصال منگنز از محلول های لیچینگ…………………………………………………………………………………………………..45
2-8-1 بازیابی منگنز به روش استخراج حلالی……………………….. …………………………………………………………………46
2-8-2 بازیابی منگنز به روش  رسوب شیمیایی…………………………………………………………………………………………..46
2-8-3  بازیابی منگنز به روش تبادل یونی………………………………………………………………………………………………….. 47
2-8-4 مطالعه انجام شده برای بازیابی منگنز……………………………………………………………………………………………….47
2-8-4-1 ترسیب منگنز و آهن…………………………………………………………………………………………………………………..48
2-9  تولید منگنز الکترولیتی…………………………………………………………………………………………………………………………….49
2-10 تولید منگنزدی اکسید  الکترولیتی ……………………………………………………………………………………………………….50
2-11 تولید منگنز دی اکسید  شیمیایی…………………………………………………………………………………………………………..50
فصل سوم…………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………..51
معرفی مواد،روش ها و تجهیزات

 

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………52
3-2 تهیه نمونه………………………………………………………………………………………………………… …………………………….. …….. 52
3-3 شناسایی نمونه………………………………………………………………………………………………………… ……………………………… 52
3-3-1 تجزیه شیمیایی نمونه…………………………… …………………………… ………………………….. ………………………….. 52
3-3-2 مطالعات پراش پرتو ایکس(XRD) ……………………………………………………………………………………………..53
3-3-3 مطالعات میکروسکوپی………………………………………………………………………………………………………………….53
3-3-4 تجزیه سرندی و تعیین دانه بندی و عیار کانسنگ منگنز…………………………………………………………….55
3-3-5 مطالعات درجه آزادی…………………………………………………………………………………………………………………………57
3-4 پرعیارسازی منگنز……………………………………………………………………………………………………………………………………..58
3-4-1 آزمایش پرعیارسازی با جیگ………………………………………………………………………………………………………….58
3-4-2 آزمایش های پرعیارسازی با میزلرزان……………………………………………………………………………………………..59
3-4-3 آزمایش های پرعیارسازی به روش مغناطیسی………………………………………………………………………………59
3-4-4 انجام آزمایش های پرعیارسازی به روش فلوتاسیون………………………………………………………………………60
3-4-5  روش آزمایش های پرعیارسازی به روش لیچینگ…………………………………………………………………………60
3-4-5-1 تئوری سینتیک لیچینگ……………………………………………………………………………………………………..61
الف- نفوذ از لایه مایع…………………………………………………………………………………………………………………….63
ب-نفوذ از میان خاکستر………………………………………………………………………………………………………………..64
ج- واکنش شیمیایی……………………………………………………………………………………………………………………….64
3-4-6 روش انجام آزمایش های سینتیک………………………………………………………………………………………………………66
3-4-7 نرم افزار طراحی آزمایش……………………………………………………………………………………………………………………. 66
3-4-8 روش انجام آزمایش­ها ……………………………………………………………………………………………………………………….69
فصل چهارم……………………………………………………………………………………………………………………………………………………70
بحث و نتایج
4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..71
4-2 آزمایش های جیگ……………………………………………………………………………………………………………………………………..71
4-3 نتایج آزمایش های میزلرزان………………………………………………………………………………………………………………………72
4-4 نتایج آزمایش های پرعیار سازی به روش مغناطیسی……………………………………………………………………………….77
4-5 نتایج آزمایش های پرعیار سازی به روش فلوتاسیون………………………………………………………………………………..80
4-6  نتایج آزمایش های پرعیار سازی به روش لیچینگ………………………………………………………………………………….82
الف) تعیین ماده کاهنده………………………………………………………………………………………………………………………………..82
ب) تعیین عامل کنترل لیچینگ…………………………………………………………………………………………………………………..83
4-6-1 طراحی آزمایش………………………………………………………………………… …………………………………………………..86
4-6-1-1 آنالیز واریانس مدل­ها………………………………………………………………………………………………………………88
4-7 بررسی اثر پارامترهای عملیاتی…………………………………………………………………………………………………………….91
4-7-1 بررسی اثر پارامترهای عملیاتی بر بازیابی منگنز…………………………………………………………………………….91
4-7-2 بررسی اثر پارامترهای عملیاتی بر بازیابی آهن…………………………………………………………………………………96
4-7-3 بررسی اثر پارامترهای عملیاتی بر بازیابی سیلیس………………………………………………………………………….99
4-8 بهینه سازی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….99
فصل پنجم………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………..102
نتایح و پیشنهادات
5-1 مقدمه………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………….103
5-2 نتایج و پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………………..103
مراجع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….106
فهرست شکل­ها
عنوان…………………………………………………………………………..صفحه
شکل1-1 دیاگرام پوربه منگنز ……………………………………………………………………………………………………………………..6
شکل1-2 طرح شماتیک یک گرهک همبرگری شکل…………………………………………………………………………………13
شکل1-3 نحوه­ توزیع ذخایر منگنز در دنیا………………………………………………………………………………………………..17
شکل2-1 فلوشیت فرایند بازیابی منگنز با بهره گرفتن از محلول لیچ……………………………………………………………….28
شکل2-2 اثر مقدارSO2 بر بازیابی فلزات در کانه با عیار متوسط………………………………………………………………31
شکل2-3 اثر مقدارSO2 بر بازیابی فلزات در کانه پر عیار………………………………………………………………………….31
شکل2-4 اثر مقدارSO2 بر بازیابی فلزات در کانه کم عیار…………………………………………………………………………31
شکل 2-5 اندرکنش متغیرها بر بازیابی منگنز……………………………………………………………………………………………..33
شکل2-6 تاثیر غلظت­های مختلف اسیدنیتریک…………………………………………………………………………………………..34
شکل2-7 تاثیر غلظت­های مختلف اسیداکسالیک…………………………………………………………………………………………34
شکل2-8 تاثیر مقدار کاهنده بر نرخ لیچینگ منگنز…………………………………………………………………………………….35
شکل2-9 اثر غلظت ملاس نیشکر بر بازیابی…………………………………………………………………………………………………..37
شکل2-10 اثر غلظت اسیدسولفوریک بر بازیابی منگنز………………………………………………………………………………….38
شکل2-11 اثر نسبت وزنی کانسنگ به کاهنده بر بازیابی منگنز……………………………………………………………………38
شکل2-12 بازیابی منگنز بر حسب زمان در دماهای مختلف………………………………………………………………………….38
شکل2-13 اثر غلظت اسیدسولفوریک بر بازیابی منگنز…………………………………………………………………………………..41
شکل2-14 اثر غلظت هیدروژن­پراکسید بر بازیابی منگنز………………………………………………………………………………..41
شکل2-15 اثر غلظت کاهنده­های متفاوت بر بازیابی منگنز…………………………………………………………………………….42
شکل2-16 اثر غلظت اسیدسولفوریک بر بازیابی منگنز…………………………………………………………………………………..42
شکل2-17 اثر غلظت اسیدهیدروکلریک بر بازیابی منگنز……………………………………………………………………………….43
شکل2-18 اثر غلظت هیدروژن­پراکسید بر بازیابی منگنز……………………………………………………………………………….43
شکل2-19 بلوک دیاگرام تولید هیدرومتالورژیکی از محصولات فعال و غیرفعال……………………………………………..44
شکل2-20 تاثیر غلظت اسیدنیتریک بر بازیابی عناصر موجود در کانسنگ………………………………………………………45
شکل2-21 تاثیر غلظت ملاس بر بازیابی عناصر موجود در کانسنگ………………………………………………………………..45
شکل2-22 تاثیر دما بر بازیابی عناصر موجود در کانسنگ………………………………………………………………………………..45
شکل2-23 فلوشیت بازیابی منگنز و حذف آهن از محلول لیچ………………………………………………………………………..48
شکل2-24 دیاگرام Eh-pH برای سیستم منگنز-آهن-گوگرد………………………………………………………………………49
شکل3-1 طیف EDX مربوط به کانی منگنزدار……………………………………………………………………………………………..55
شکل3-2 طیف EDX مربوط به کانی حاوی منگنز-سیلیس-کلسیم……………………………………………………………56
شکل3-3 منحنی توزیع دانه­بندی نمونه کانسنگ منگنز………………………………………………………………………………….58
شکل3-4 منحنی مربوط به توزیع تجمعی منگنز، آهن و سیلیس……………………………………………………………………58
شکل3-5 منحنی مربوط به عیار منگنز، آهن و سیلیس……………………………………………………………………………………58
شکل3-6 نمودار مراحل اجرای آزمایش­های پرعیارسازی………………………………………………………………………………….60
شکل3-7 نحوه ترکیب ذرات جامد……………………………………………………………………………………………………………………..63
شکل3-8 واکنش ذره جامد با سیال اطراف آن طبق مدل هسته انقباظی………………………………………………………..64
شکل3-9 پارامترهای محدودکننده نرخ واکنش در مدل هسته انقباظی…………………………………………………………..65
شکل4-1 نمودار بازیابی منگنز بر حسب زمان…………………………………………………………………………………………………..85
شکل4-2 نمودار تعیین عامل کنترل لیچینگ نفوذ…………………………………………………………………………………………..86
شکل4-3 نمودار آرنیوس…………………………………………………………………………………………………………………………………….87
شکل4-4 اثر پارامترهای عملیاتی بر بازیابی منگنز……………………………………………………………………………………………92
شکل4-5 نمودار کنتوری اثر متقابل درصدجامد و دما بر بازیابی منگنز…………………………………………………………..93
شکل4-6 نمودار کنتوری درصدجامد و اسیدسولفوریک بر بازیابی منگنز……………………………………………………….94
شکل4-7 نمودار کنتوری درصدجامد و اسیداکسالیک بر بازیابی منگنز…………………………………………………………..94
شکل4-8 اثر متقابل اسیدسولفوریک و دما بر بازیابی منگنز…………………………………………………………………………….95
شکل4-9 اثر متقابل اسیداکسالیک و دما بر بازیابی منگنز……………………………………………………………………………..96
شکل4-10 اثر متقابل اسیداکسالیک و اسیدسولفوریک بر بازیابی منگنز……………………………………………………..96
شکل4-11 اثر پارامترهای عملیاتی بر بازیابی آهن…………………………………………………………………………………………98
شکل4-12 نمودار کنتوری اثر متقابل درصدجامد و دما بر بازیابی آهن………………………………………………………..98
شکل4-13 نمودار کنتوری درصدجامد و اسیدسولفوریک بر بازیابی آهن………………………………………………………99
شکل4-14 نمودار کنتوری درصدجامد و اسیداکسالیک بر بازیابی آهن………………………………………………………….99
شکل4-15 اثر پارامترهای عملیاتی بر بازیابی سیلیس……………………………………………………………………………………100
فهرست جدول­ها
عنوان…………………………………………………………………………..صفحه
جدول1-1 مشخصات ترکیب­های موجود در محصولات منگنز……………………………………………………………….16
جدول3-1 آنالیز شیمیایی کامل نمونه برداشت شده………………………………………………………………………………54
جدول3-2 نتایج تجزیه سرندی و تجزیه شیمیایی بخش­های مختلف ابعادی………………………………………..57
جدول3-3 معادلات سینتیک بر اساس مکانیسم مدل نفوذ……………………………………………………………………..66
جدول3-4 معادلات سینتیک برای واکنش­های جامد-مایع………………………………………………………………………67
جدول3-5 پارامترهای عملیاتی و سطوح آنها……………………………………………………………………………………………69
جدول3-6 آزمایش­های طراحی شده با بهره گرفتن از روش CCD……………………………………………………………70
جدول3-7 پارامترهای ثابت و مقادیر آنها در آزمایش­های لیچینگ احیایی……………………………………………71
جدول4-1 آزمایش جیگ بر روی دانه بندی(1000+3350-) میکرون………………………………………………….73
جدول4-2 آزمایش میزلرزان بر روی دانه بندی(1000-300+) میکرون………………………………………………..74
جدول4-3 آزمایش میزلرزان بر روی دانه بندی(1000-300+) میکرون…………………………………………………75
جدول4-4 آزمایش میزلرزان بر روی دانه بندی(300-) میکرون……………………………………………………………..76
جدول4-5 آزمایش میزلرزان بر روی دانه بندی(300-) میکرون…………………………………………………………….77
جدول4-6 آزمایش میزلرزان بر روی دانه بندی(300-) میکرون…………………………………………………………….78
جدول4-7 آزمایش میزلرزان بر روی دانه بندی(100-) میکرون……………………………………………………………79
جدول4-8 آزمایش مغناطیسی خشک بر روی محصول میانی دانه بندی(300-) میکرون…………………..80
جدول4-9 آزمایش مغناطیسی بر روی دانه بندی(100-) میکرون……………………………………………………….81
جدول4-10 پرعیارسازی توسط فلوتاسیون مستقیم……………………………………………………………………………..84
جدول4-11 نتایج آزمایش سینتیک لیچینگ در معادله مدل نفوذ………………………………………………………..86
جدول4-12 مقادیر لگاریتم Kدر دماهای متفاوت………………………………………………………………………………..87
جدول4-13 نتایج حاصل از طراحی آزمایش…………………………………………………………………………………………..88
جدول4-14 نتایج آنالیز واریانس مربوط به مدل­های ارائه شده……………………………………………………………….91
جدول4-15 مقادیر P و F برای پارامترهای عملیاتی و برهم کنش آنها…………………………………………………91
جدول4-16 شرایط بهینه­سازی پیشنهادی توسط نرم­افزار………………………………………………………………………101
جدول4-17 مقادیر متغیرها در بهینه­سازی پیشنهادی توسط نرم­افزار…………………………………………………….102

                                                فهرست مطالب                             

عنوان                                                                                                صفحه 

 

 

 

خلاصه فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1

فصل اول: کلیات

1- 1.ضرورت و اهمیت موضوع……………………………………………………………………………………………………………………….. 3

1- 2.هدف………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….3

فصل دوم: بررسی متون و مطالعات دیگران در این زمینه   

بخش اول:بررسی متون                                                                        

2-1-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……5

2-1-2. تاریخچه………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……7

2-1-3. التهاب…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……7

 

2-1-3-1. علایم التهاب……………………………………………………………………………………………………………………………………9

2-1-3-2. مدیاتور های التهاب………………………………………………………………………………………………………………………..9

2-1-3-3. پاسخ التهابی…………………………………………………………………………………………………………………………………….9

2-1-4. ایكوزانوئیدها……………………………………………………………………………………………………………………………………….11

2-1-4-1. تعریف………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 11

2-1-4-2. ساختمان و بیوسنتز……………………………………………………………………………………………………………………..11

2-1-5. مسیر سیكلواكسیژناز…………………………………………………………………………………………………………………………14

2-1-5-1. پروستاگلاندین‌ها……………………………………………………………………………………………………………………………18

2-1-5-1-1. تاریخچه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 18

2-1-5-1-2. ساختمان…………………………………………………………………………………………………………………………………. 18

2-1-5-2. اثرات بیولوژیک پروستانوئیدها……………………………………………………………………………………………………. 19

2-1-5-2-1. نقش پروستانوئیدها در فرایند درد و التهاب…………………………………………………………………………. 21

2-1-6-3.آنزیم سیکلواکسیژناز  و  ایزوفرمهای  آن……………………………………………………………………………………..21

2-1-5-3-1.ساختمان بیوشیمیایی ایزوفرم‌های آنزیم سیکلو اکسیژناز……………………………………………………..22

2-1-5-3-2.ساختمان سه بعدی آنزیم سیکلو اکسیژناز………………………………………………………………………………23

2-1-5-3-3.جایگاه فعال سیکلواکسیژنازی……………………………………………………………………………………………….. 25

2-1-5-3-4.مقایسه‌ی جایگاه فعال سیکلواکسیژنازی cox-1وcox-2 ………………………………………………….. 27

2-1-5-3-5.مقایسه‌ی cox-1 و cox-2 دراتصال به مهارکننده‌های سیکلو اکسیژناز……………………………..29

2-1-5-3-6. بررسی ساختار کریستالی کمپلکس آنزیم cox-1 و مهار کننده……………………………………….. 30

2-1-5-3-7.بررسی ساختار کریستالی کمپلکس آنزیم cox-2-مهار کننده …………………………………………. 31

2-1-6.مهار كننده‌های سیكلواكسیژناز……………………………………………………………………………………………………… 33

2-1-6-1.مهار كننده‌های كلاسیک (غیرانتخابی)…………………………………………………………………………………….. 34

2-1-6-1-1.طبقه‌بندی ساختمانی مهار کنندگان غیر انتخابی آنزیم سیکلو اکسیژناز…………………………… 34

2-1-6-1-1-1.سالیسیلات‌ها…………………………………………………………………………………………………………………… 38

2-1-6-1-1-2. آریل آلکانوئیک اسیدها……………………………………………………………………………………………………39

 

2-1-6-1-1-3. N–آریل آنترانیلیک اسید ها (فنامات ها)……………………………………………………………………. 40

2-1-6-1-1-4. انوئیک اسیدها (اکسیکامها)………………………………………………………………………………………….. 41

2-6-1-2.مکانیسم مهار آنزیم سیکلو اکسیژناز توسط مهار کنندگان غیر انتخابی……………………………….. 42

2-1-6-1-3.کاربردهای درمانی مهار کنندگان غیر انتخابی آنزیم سیکلو اکسیژناز………………………………..43

2-1-6-1-3-1. فعالیت  ضد التهابی داروهای ضد التهاب غیر استروئی……………………………………………… 43

2-1-6-1-3-2.اثرات ضد تب داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی………………………………………………………. 44

2-1-6-1-3.عوارض جانبی مهار کنندگان غیر انتخابی آنزیم سیکلو اکسیژناز……………………………………… 44

2-1-6-1-4-1. عوارض گوارشی…………………………………………………………………………………………………………….. 45

2-1-6-1-4-2. عوارض پوستی :……………………………………………………………………………………………………………. 47

2-1-6-1-4-3. عوارض كلیوی :…………………………………………………………………………………………………………….. 47

2-1-6-1-4-4. عوارض کبدی :……………………………………………………………………………………………………………… 48

2-1-6-1-4-5. اثرات داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی بر پلاکت ها……………………………………………… 48

2-1-6-1-4-6. واکنش حساسیت به نور:………………………………………………………………………………………………   48

2-1-6-2. مهارکننده های انتخابی COX2 …………………………………………………………………………………………  48

2-1-6-2-1. طبقه‌بندی ساختمانی مهار کنندگان انتخابی cox-2 …………………………………………………….  49

 

2-1-7. مسیر لیپوكسیژناز………………………………………………………………………………………………………………………. 50

2-1-8-1.  لكوترین‌ها…………………………………………………………………………………………………………………………….  50

2-1-7-1-1. بیوسنتز……………………………………………………………………………………………………………………………..  51

2-1-7-1-2. اثرات بیولوژیک لكوترین‌ها……………………………………………………………………………………………….  54

2-1-7-1-3. اثرات لكوترین‌ها در فرایند التهاب…………………………………………………………………………………..  55

2-1-7-2. مهارکننده‌های لکوترینها:………………………………………………………………………………………………………  56

2-1-7-2-1. آنتی‌اکسیدانها:…………………………………………………………………………………………………………………..  56

2-1-7-2-2. شلات کننده‌های آهن:……………………………………………………………………………………………………..  57

2-1-7-2-3. مهار کننده‌های رقابتی:…………………………………………………………………………………………………….  58

…………………………………………………………………………………………………  59FLAP. مهارکننده‌های   2-1-7-2-4

2-1-7-2-5. آنتاگونیست رسپتور لکوترین‌ها:……………………………………………………………………………………….  60

2-1-8. مسیرهاغیر آنزیماتیك……………………………………………………………………………………………………………….  61

2-1-8-1. مسیر ایزوپروستان…………………………………………………………………………………………………………………  61

2-1-8-2. مالون دی آلدهید…………………………………………………………………………………………………………………..  64

2-1-8-4.3 هیدروکسی نوننال 4-Hydroxynonenal   ………………………………………………………………..  65

2-1-8-4. نقش سوپراکسید و نیتریک اکسید در فرایندهای التهابی…………………………………………………..  66

بخش دوم:مطالعات دیگران دراین زمینه

2-2-1. بررسی مطالعات دیگران در این زمینه………………………………………………………………………………………. 70

2-2-2. مهار کننده‌های همزمان COX/LOX :………………………………………………………………………………..  71

2-2-2-1.NSAID ‌های اصلاح شده: …………………………………………………………………………………………………  71

2-2-2-2. مشتقات ان-آریل فتالیمیدها:………………………………………………………………………………………………….71

فصل سوم: مواد وروش‌ها

3-3.مراحل فارماکولوژیک……………………………………………………………………………………………………………………….. 76

3-3-1.حیوانات……………………………………………………………………………………………………………………………………….  76

3-3-2.تهیه‌ی نمونه‌ها جهت انجام تست‌های فارماکولوژیک…………………………………………………………………  76

3-3-3.اثرات ضد التهابی…………………………………………………………………………………………………………………………  77

3-3-5.انالیز اماری داده ها………………………………………………………………………………………………………………………..78

فصل چهارم: نتایج

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………  94

 

خلاصه انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….99 منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..101

 

 

عنوان                                          فهرست جداول                                           صفحه

 

 

جدول 1. مقایسه درصد مهار ضد التهابی مشتقات در ساعت 1 الی 4 …………………………………………………..91

جدول2. بررسی اثرات ضد التهابی مشتقات سنتز شده………………………………………………………………………….92

عنوان                                      فهرست نمودارها                                          صفحه

 

نمودار شماره 1. مقایسه اثر ضد التهابی مشتق  4-Fluroبا ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل…………………………………………………………………………………………………………………………………………….80

نمودار شماره 2. مقایسه اثر ضد التهابی مشتق 2,6 di-Chloro  با ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل………………………………………………………………………………………………………………………….81

نمودار شماره 3. مقایسه اثر ضد التهابی مشتق  4-Fluroبا ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل…………………………………………………………………………………………………………………………………………….82

نمودار شماره 4.مقایسه اثر ضد التهابی مشتق 4-Chloro  با ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل…………………………………………………………………………………………………………………………83

نمودار شماره 5. مقایسه اثر ضد التهابی مشتق  2-Chloroبا ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل…………………………………………………………………………………………………………………………84

نمودارشماره6. مقایسه اثر ضد التهابی مشتق 2-Fluro  با ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل………………………………………………………………………………………………………………………………………………85

نمودار شماره 7. مقایسه اثر ضد التهابی مشتق 3-Chloro با ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل…………………………………………………………………………………………………………………………86

نمودار شماره 8. مقایسه اثر ضد التهابی مشتق Furanبا ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل………………………………………………………………………………………………………………………………………………87

نمودار شماره 9. مقایسه اثر ضد التهابی مشتق Pirazol با ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل………………………………………………………………………………………………………………………………………………88

نمودار شماره 10. مقایسه اثر ضد التهابی مشتق4-Nitro  با ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل…………………………………………………………………………………………………………………………89

نمودار شماره 11. مقایسه اثر ضد التهابی مشتق 12(pirazol) با ایندومتاسین, مفنامیک اسید,بروفن, دیکلوفناک , آسپرین وکنترل………………………………………………………………………………………………………………………….90

 

عنوان                                          فهرست تصاویر                                        صفحه

 

 

شکل 2-1.مسیرهای اصلی سنتز ایکوزانوئیدها…………………………………………………………………………………………14

شكل 2-2. اثرات پروستاگلاندین‌های تولید شده توسط COX-1 و COX-2…………………………………….15

شکل 2-3. دو مرحله‌ی ابتدایی بیوسنتز پروستانوئیدها……………………………………………………………………………16

شكل 2-4. مسیر سیكلواكسیژناز……………………………………………………………………………………………………………….17

شکل2-5.  ساختار عمومی پروستاگلاندینها……………………………………………………………………………………………..18

شکل 2-6.ساختمان سه بعدی آنزیم سیکلواکسیژناز………………………………………………………………………………..24

شکل 2-7. طرح شماتیک جایگاه های فعال cox-1و cox-2……………………………………………………………….26

شکل 2-8. نقش کلیدی جایگزینی  اسید آمینه ی والین به جای ایزولوسین درcox-2 و افزایش حساسیت cox-2 در  مهار اختصاصی توسط سلکوکسیب………………………………………………………………………………………28

شکل 2-9. مقایسه ی جایگاه فعال سیکلو اکسیژنازی cox-1و cox-2………………………………………………..29

شکل 2-10. ساختمان مولکولی sc-558………………………………………………………………………………………………..31

شکل 2-11. ساختار کریستالی کمپلکس cox-1 با فلوربی پروفن و cox-2 باsc-558………………….32

شکل2-12. ساختار مشتقات سالیسیلیک اسید………………………………………………………………………………………..34

شکل 2-13. ساختار مشتقات آریل و هترو آریل استیک اسید………………………………………………………………..35

شکل2-14. ساختار مشتقات آریل پروپیونیک اسید…………………………………………………………………………………36

شکل 2-15 .ساختار مشتقات فنامات……………………………………………………………………………………………………….36

شکل 2-16.ساختار مشتقات انولیک اسید………………………………………………………………………………………………..37

شکل 2-17.واکنش انولیزاسیون ………………………………………………………………………………………………………………37

شکل 2-18.نقش های فیزیولوژیک پروستانوئید ها در بدن……………………………………………………………………..45

شکل 2-19.آسیب اولیه و ثانویه توسط NSAIDs………………………………………………………………………………..47

شکل2-20. دو مهار کننده ی اختصاصی cox-2…………………………………………………………………………………..49

شکل 2-21.طبیعت رادیکالی واکنش تشکیل 5-HPETE……………………………………………………………………52

شكل 2-22. مسیر لیپوكسیژناز…………………………………………………………………………………………………………………53

شكل (2-23)……………………………………………………………………………………………………………………………………………..57

شکل(2-24)………………………………………………………………………………………………………………………………………………57

شکل(2-25)……………………………………………………………………………………………………………………………………………….58

شکل(2-26)……………………………………………………………………………………………………………………………………………….59

شکل(2-27)……………………………………………………………………………………………………………………………………………….59

شکل(2-28)……………………………………………………………………………………………………………………………………………….60

شکل(2-29)شمای کلی از مسیرهای آنزیماتیک و غیر آنزیماتیک آراشیدونیک اسید……………………………61

شکل(2-30)شمایی از تشکیل تعدادی از ایزوپروستان ها………………………………………………………………………..62

شکل(2-31)تشکیل ایزوپروستان‌ها از آراشیدونیک اسید…………………………………………………………………………62

شکل(2-32)F3-isoprostane………………………………………………………………………………………………………………64

شکل(2-33)مراحل لیپید پراکسیداسیون و تشکیل مالون دی آلدهید……………………………………………………65

شکل(2-34)4-هیدروکسی نوننال…………………………………………………………………………………………………………….66

شکل(2-35)شمایی از NO و سوپراکسید و تولید پراکسی نیتریت………………………………………………………..67

شکل (2-36) تصویری از تخریب سلولی ایجاد شده بر اثر پراکسی نیتریت تولید شده بوسیله‌ی سوپر اکسید و NO………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..68

شکل (2-37) شکل مربوط به ترکیبات مشابه ترکیبات بررسی شده………………………………………………………71

شکل (2-38) تالیدوماید……………………………………………………………………………………………………………………………72

شکل (2-39) فتالیمید……………………………………………………………………………………………………………………………..72

شکل (2-40) نحوه سنتز ترکیبات مورد بررسی……………………………………………………………………………………….73

شکل (2-41) ترکیبات مورد آزمایش به ترتیب از سمت چپ به راست از شماره 1-9 و 3 ترکیب 10و11و12…………………………………………………………………………………………………………………………………………………74

شكل (3-1) گاواژ موش صحرایی………………………………………………………………………………………………………………76

شكل (3-2) نحوه گرفتن موش صحرایی…………………………………………………………………………………………………..77

 

 

خلاصه فارسی

گروهی از مشتقات N– آریل فتالیمید برای بررسی فعالیت ضد التهابی مورد ارزیابی قرار گرفتند.داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی به عنوان ضد درد و ضد التهاب محسوب میشوند و مکانیسم اولیه آنها مهار آنزیم سیکلواکسیژناز است. سیکلواکسیژناز آنزیم کلیدی در تهیه پروستاگلاندین و ترومبوکسان است و این محصولات سیکلواکسیژناز مدیاتورهای مهم در درد,تب و التهاب هستند.

در این پروژه برای سنجش پاسخ ضد التهابی مشتقات جدید N– آریل فتالیمید از تست Carrageenan induced rat Paw edema استفاده می شود.

ادم از طریق تزریق زیر جلدی 0.1ml از محلول   کاراژینان که در نرمال سالین حل شده است به کف پای راست موش صحرایی نیم ساعت بعد از گاواژ دوزهای مختلف مشتقات (تست) ایجاد می شود و سپس ضخامت کف پا، بخش داخلی تا خارجی توسط کولیس دیجیتال به فاصله زمانی 5/0، 1، 2، 3، 4 و 5 ساعت بعد از تزریق کاراژینان اندازه گیری می شود و ادم توسط تغییرات ضخامت کف پا قبل و بعد از تزریق کاراژینان اندازه گیری می شود.

اثر ضد التهابی توسط درصد مهار ادم توسط فرمول زیر محاسبه می گردد:

 

: تغییرات ضخامت کف پا قبل و بعد از تزریق (گروه کنترل)

: تغییرات ضخامت کف پا قبل و بعد از تزریق (گروه تست)

 

دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی رش

عنوان                                                                                                           صفحه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول:  کلیات
بیان مساله	1
اهداف پژوهش( هدف کلی و اهداف ویژه)	7
سوالات پژوهش	9
تعاریف نظری واژه ها	10
تعاریف عملی واژه ها	12
محدودیت های پژوهش	15
پیش فرض های پژوهش	15
فصل دوم : زمینه و پیشینه پژوهش
چهار چوب پژوهش	16
بر مطالعات	41
فصل سوم  : روش اجرای تحقیق
نوع پژوهش	60
جامعه پژوهش	60
نمونه پژوهش، تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری	60
مشخصات واحدهای مورد پژوهش	60
محیط پژوهش	61
ابزار گردآوری اطلاعات	61
تعیین اعتبار علمی یا روایی ابزار	63
تعیین اعتماد علمی یا پایایی ابزار	63
روش گردآوری اطلاعات	65
روش تجزیه تحلیل داده ها و روش های آماری	66
ملاحظات اخلاقی	66
فصل چهارم : نتایج تحقیق
یافته های پژوهش	67
فصل پنجم : بحث و بررسی یافته ها
تجزیه و تحلیل  یافته ها	95
نتیجه گیری نهائی یافته ها	112
کاربرد یافته ها در پرستاری	115
پیشنهادات براساس یافته ها	117
فهرست منابع	119
پیوست
پرسشنامه تعارض کار- خانواده کارلسون
پرسشنامه 28 سوالی سلامت عمومی گلدبرگ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول و نمودارها:
عنوان	صفحه
جدول شماره 1: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب خصوصیات فردی، خانوادگی و شغلی	67
جدول شماره 2 : شاخص های پراکنندگی مرکزی صفات کمی واحدهای مورد پژوهش	71
جدول شماره 3: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب انتخاب سوالات مربوط به تعارض کار – خانواد از نظر زمان و تعیین م   میانگین آن	72
جدول شماره 4: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب انتخاب سوالات مربوط به تعارض کار – خانواد از نظر فشار و تعیین میانگین آن	73
جدول شماره 5: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب انتخاب سوالات مربوط به تعارض کار- خانواده از نظر رفتار و تعیین میانگین آن	74
جدول شماره 6: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب انتخاب سوالات مربوط به تعارض خانواده- کار از نظر زمان و تعیین میانگین آن	75
جدول شماره 7: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب انتخاب سوالات مربوط به تعارض خانواده- کار از نظرفشار و تعیین میانگین آن	76
جدول شماره8: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب انتخاب سوالات مربوط به تعارض خانواده- کار از نظر رفتار و تعیین میانگین آن	77
جدول شماره 9: تعیین میانگین  کلی نمره تعارض کار- خانواده و خانواده- کار و ابعاد آن ها	78
جدول شماره 10: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب انتخاب سوالات مربوط به حیطه جسمانی پرسشنامه سلامت عمومی و میانگین نمره این حیطه	79
جدول شماره11: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب انتخاب سوالات مربوط به حیطه اضطراب و بی خوابی پرسشنامه سلامت عمومی و میانگین نمره این حیطه	80
جدول شماره 12: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب انتخاب سوالات مربوط به حیطه اختلال در عملکرد اجتماعی پرسشنامه سلامت عمومی و میانگین نمره این حیطه:	81
جدول شماره 13: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب انتخاب سوالات مربوط به حیطه افسردگی پرسشنامه سلامت عمومی و میانگین نمره این حیطه	82
جدول شماره 14: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب وضعیت کلی سلامت عمومی	83
جدول شماره 15: تعیین نرمال بودن توزیع سلامت عمومی و تعارض کار – خانواده و خانواده – کار و ابعاد آن ها	84
جدول شماره 16: تعیین ارتباط ابعاد سلامت عمومی با تعارض کار- خانواده	85
جدول شماره 17: تعیین ارتباط سلامت عمومی(کیفی) با تعارض کار- خانواده	86
جدول شماره 18: تعیین ارتباط ابعاد سلامت عمومی با تعارض خانواده- کار	87
جدول شماره 19: تعیین ارتباط سلامت عمومی(کیفی) با تعارض خانواده- کار	88
جدول شماره 20: برآورد ضریب رگرسیونی ارتباط سلامت عمومی و تعارض کار- خانواده با تعدیل متغیرهای فردی و شغلی بر اساس مدل لجستیک رگرسیون چندگانه	89
جدول شماره 21: برآورد ضریب رگرسیونی ارتباط سلامت عمومی و تعارض خانواده- کار با تعدیل متغیرهای فردی و شغلی بر اساس مدل لجستیک رگرسیون چندگان	92
نمودارها:
نمودار شماره 1: وضعیت سلامت عمومی واحدهای مورد پژوهش	83
نمودار شماره 2:  شدت ارتباط تعارض کار- خانواده از نظر فشار  با سلامت عمومی	90
نمودار شماره 3: مقایسه فاصله اعتماد 95% میانگین نمره تعارض کار- خانواده از نظر فشار بر حسب اختلال در سلامت عمومی	91
نمودار شماره 4: شدت ارتباط تعارض خانواده- کار از نظرزمان  با سلامت عمومی	93
نمودار شماره5: مقایسه فاصله اعتماد 95% میانگین نمره تعارض خانواده- کار از نظرزمان  بر حسب اختلال در سلامت عمومی	94

بیان مسئله:

سلامتی حق اساسی هر انسان و یک هدف اجتماعی است؛ تمام دولت ها و سازمان ها موظف به تامین سلامت افراد می باشند(1). سلامتی که دارای ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی است، شرط لازم و ضروری برای ایفای نقش های فردی و اجتماعی می باشد و همه انسان ها در صورتی می توانند فعالیت کامل داشته باشند که هم خود را سالم احساس کنند و هم جامعه آن ها را سالم بداند(2). عوامل متعددی از قبیل ساختار زیست شناختی، سبک زندگی، محیط، وضعیت اقتصادی- اجتماعی و جنسیت بر سلامتی تاثیر گذار هستند. بدون تردید کسی که دچار اختلال در سلامتی است از بر عهده گرفتن تعهدات و الزامات فردی، خانوادگی و اجتماعی ناتوان خواهد بود(3). تعریف سازمان بهداشت جهانی[1] از سلامت نیز بیان کننده ارتباط بین ابعاد مختلف جسمی، روانشناختی، اجتماعی، معنوی و فیزیکی انسان می باشد(4).

از عوامل بسیار مهم اثرگذار بر سلامتی فرد شغل اوست. برخی مشاغل از طریق در معرض قرار دادن فرد با عوامل تنش زای متعدد و مختلف فیزیکی، جسمی، روان شناختی و اجتماعی بیش از سایر مشاغل سلامتی فرد را تهدید می کنند(3). سلامت کارکنان چه از بعد جسمی و چه از بعد روانی در محیط کار، از جمله مسائلی است که در سازمان ها مورد توجه زیادی قرار گرفته است. مطالعات متعددی نشان داده اند که سلامت ارتباط مستقیمی با عوامل درونی- اجتماعی دارد و این عوامل نیز نقش مهمی هم در وضعیت سلامت و هم در ایجاد بیماری بر عهده دارند(5). کار ابزار تامین نیازهای انسان است و طبیعتاً فردی که با انجام مقدار معینی از کار، نیازهای خود را تامین می کند باید به جنبه های دیگر زندگی خود نیز بپردازد چرا که کار تمام نیازهای انسان را ارضاء نمی کند(6).

امروزه بخش بهداشت و درمان به دلیل ارتباط مستقیم با سلامت انسان ها یکی از مهم ترین حوزه های توسعه پایدار در جوامع بشری به شمار می رود(7). یكی از ارزشمند ترین سرمایه‏ های سازمان های بهداشتی و درمانی هر کشور، نیروی انسانی آن ها می‏باشد که در این میان پرستار نقش مهم و اساسی را در مراقبت از بیمار و سلامت وی ایفاء می کند(8). پرستاران از اعضای مهم در سیستم خدمات سلامت هستند که جامعه بشری به خدمات آن ها نیازمند است و آن ها تاثیر خود را در نظام سلامت از طریق ایفای نقش های مختلف انجام می دهند(9). کادر پرستاری حدود 80-60 درصد از نیروی انسانی بیمارستانها را تشکیل می دهند(9). به طوری که طبق  آمار سال 1390، 170 هزار نفر از کارکنان پرستاری مرد و زن در بخش دولتی و خصوصی مشغول به كار می باشند و سالیانه 8000 نفراز پرستاران فارغ التحصیل به این تعداد اضافه می شوند(10).  همچنین آمار ارائه شده از سوی سازمان نظام  پرستاری شهر رشت در سال 1390، تعداد پرستاران شاغل در بیمارستان های دولتی شهر رشت را 1169 نفر گزارش نموده است. لذا با توجه به تعداد زیاد پرستاران، به خصوص پرستاران زن، بدیهی است آن ها در انجام مسئولیت جهت تامین بهداشت و سلامت جامعه نقش مهم و اساسی دارند زیرا ضمن مراقبت از سلامت و بهداشت جامعه و خانواده مسئول سلامت خود نیز هستند(12،11).

سلامت پرستاران به دلایل متعددی نسبت به سایر مردم جامعه در معرض خطر بیشتری است(13). سازمان بهداشت جهانی پس از مطالعه بر روی مشاغل پر تنش اعلام کرد که از 130 شغل مورد بررسی، پرستاران رتبه 27 را در مراجعه به پزشک از نظر مشکلات مربوط به سلامت کسب کرده اند(14). به علاوه مطالعات نشان دهنده بروز مشکلات مختلف روحی، به خصوص افسردگی و اضطراب در پرستاران         می باشد(15). کار طولانی با بیماران بدحال، ایفای نقش حمایتی در ارتباط با بیماران سالخورده و ارائه مراقبت های ویژه به بیماران خاص، به خصوص، پرستاران زن را با توجه به ویژگی حساس بودنشان مستعد ابتلاء به انواع اختلالات روحی و روانی می کند(16). از دیگر مسائل، مشکلات جسمی پرستاران می باشد که به علت شرایط فیزیکی کار پرستاری، این افراد با آن مواجه می شوند. به طوری که کمردرد شایع ترین مشکل جسمی بیش از نیمی از زنان پرستار می باشد که باعث می شود حدود 18 درصد از آن ها کار خودرا ترک کنند و یا به مشاغل دیگر روی بیاورند. همچنین اختلالات خواب و ریتم های بیولوژیک از جمله مشکلاتی است که به وفور در میان این قشر یافت می شود(18،17).

گوستافسن[2] نیز در مطالعه خود، کیفیت خواب و سلامتی زنان را در ارتباط با شرایط کاری پرستاری بر روی160 نـمونه مورد مطالعه قرار داد و نتیجه گرفـت که 45 درصد از پرستاران، خـواب ناکافی 30 درصـد

مشکلات گوارشی و 62 درصد از درد کمـر و مفاصل شکایت داشتند و 35 درصد از آن ها دچار فرسـودگی

شغلی بودنـد(19).

در این میـان، یکی از مهـم ترین علل ایجاد کننده اختلال در سـلامت پرستاران که کمـتر به آن پرداخته شده، تعارض کار با خانواده[3] و خانواده با کار است[4] که می توانند تاثیرات مهمی بر عملـکرد پرستاران داشته

باشند. نتایج مطالعات بر روی تاثیر تعارض نقش در کار و خانواده اشخاص متناقض است. عده ای از پژوهشگران معتقدند که ایفای نقش های متعدد برای اشخاص سودمند است و سبب حفظ جایگاه اجتماعی و احساس مفید بودن می شود(14). در حالی که برخی دیگر مدعی هستند، تعدد نقش ها می تواند سلامت اشخاص را به خطر بیندازد(20). به طور کلی پیدایش و افزایش خانواده هایی که در آن زن و شوهر هر دو شاغل و دارای درآمد هستند، از تحولات اجتماعی هر کشور است. این حالت از زندگی خانوادگی به رغم بهره مندی از فواید ترکیب نقش، به دلیل نادیده گرفتن تقسیم سنتی کار در خانواده و نیز پذیرش و ایفای تعهدات بیشتر و جدیدتر، با فشارهایی مواجه است. یکی از این فشارها، تعارض متقابل کار با خانواده است که اگر مدیریت نشود، می تواند پیامدهایی ناخواسته بر کارکردهای خانواده و نیز سلامت روانی و اجتماعی اعضای آن داشته باشد(21). برای پرستاران مانند دیگر اقشار جامعه کار و پیشه به عنوان مهم ترین عامل شکل دهنده هویت اجتماعی، منبع تامین کننده خانواده و شکل دهنده روابط اجتماعی تلقی می شود؛ به همین دلیل است که امروزه توجه به محیط های شغلی و شرایط کار کارکنان امری است که به منظور بالا بردن کیفیت کار، حفظ سلامت و بهداشت کارکنان و همچنین بهره وری بیشتر و بهتر از طول مدت سنوات کاری مورد توجه قرار می گیرد(16). با وجود تمام اثرات مثبتی که کار و درآمد حاصل از آن روی زندگی هر انسانی دارد، مفهوم کار به شکل نامحسوسی در طول زمان تغییر کرده و روابط اجتماعی و خانوادگی     انسان ها را در معرض تغییراتی گسترده قرار داده و نهایتاً سبب به وجود آمدن مشکلاتی برای افراد گردیده است(21).

مفاهیم کار و خانواده بیشترین و قوی ترین پیوند را با فرد و جامعه دارند که ایجاد تعادل بین آن ها از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است. تعادل مورد نظر تعادلی پویاست که هر عنصر آن ضمن ارتباط و کنش متقابل با عنصر دیگر، نقش مکمل و حمایت کننده نیز دارد و برای رسیدن به چنین تعادلی لازم نیست یکی به نفع دیگری کنار گذاشته شود. این تعادل خود به خود ایجاد نمی شود و اگر رابطه بین کار و زندگی مدیریت نشود، تعارض بین آن ها زیان های جبران ناپذیری برای فرد، سازمان و جامعه در پی خواهد داشت(22).

روش بلا و اسپنله[5]، تعارض نقش ها[6] را محصول از دست رفتن شرایط تعادل نقش ها در جامعه              می دانند(23). ابرکرامپی و همکاران[7] سه معنی جداگانه برای تعارض نقش در نظر می گیرند؛ در معنای اول تعارض نقش حاصل انتظارات ناسازگار دو یا تعداد بیشتری از نقش هایی است که فرد ایفای آن ها را به طور هم زمان برعهده دارد. در معنای دوم تعارض نتیجه اختلاف در تعریف نقش مشخص از سوی فرد و سایر شرکای نقش است و در معنای سوم تعارض ناشی از انتظارات متعارض نقش های مرتبط با یک نقش کانونی است. بنابراین هر گاه فرد در وضعیتی قرار بگیرد که مجبور به قبول هم زمان دو نقش شود که تکالیفی متداخل بر عهده اش می گذارند، تعارض نقش ایجاد شده است(24).

تعارض متقابل کار- خانواده مشکلی برای پرستاران و حرفه پرستاری محسوب می شود. بسیاری از پرستاران امروزه با چالش متعادل سازی نقش های شغلی و خانوادگی خود روبرو هستند. هنوز دقیقاً مشخص نیست که چگونه و چه تعداد از پرستاران آن را تجربه می کنند و کدام یک از ابعاد آن می توان تاثیر بیشتری بر عملکرد پرستاران داشته باشد. اما نتایج مطالعات، شیوع و تکرار بالای این پدیده را نشان         می دهد که می تواند علتی برای ترک خدمت پرستاران باشد(25). کریز واکز[8] و همکاران در مطالعه خود بر روی پرستاران آمریکایی می نویسند که تعارض کار و خانواده ممکن است منجر به ترک حرفه و تشدید بحران کمبود پرستار گردد. به اعتقاد آنان پرستاران به دلیل شرایط شغلی از جمله پایین بودن حمایت سازمانی، تعداد نوبت های کاری، سختی کار، ساعات کاری طولانی و غیره بیشتر در معرض تعارض ناشی از کار و خانواده قرار دارند و هر ساله تعداد زیادی از پرستاران در آمریکا به دلیل عدم رضایت شغلی، کارشان را ترک می کنند که این امر علاوه بر اتلاف هزینه های صرف شده جهت آموزش آنان، موجب از دست دادن مهارت ها، تخصص و منابع نیز می شود(26).