تابستان1393

 

 

 

 

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده):

امروزه ارزیابی کیفیت خدمات شرکت و رابطه آن با رضایت مندی مشتری نقش بسزای در عملکرد و اهداف استراتژیک شرکت دارد. درصورت داشتن خدمات دهی مناسب منجر به رضایت مندی مشترک و در انتها منجر به افزایش عملکرد شرکت در تمام حوزه ها می شود.وجود رقابت دربین موسسات و بنگاه ها برای کسب سهم بیشتر ازبازار و تلاش مشتریان برای رسیدن به رضایتمندی بیشتر موجب شده است که بنگاه ها به دنبال کسب موقعیت ممتاز در بازار باشند.

کیفیت کالاها و رضایت مشتریان، بررسی این دو مفهوم در بازارهای خدماتی به دلیل ویژگی های خاص، خدمات حساس تر و مهمتر بوده و برای سازمان های ارائه دهنده خدمات  نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.لذا به نظر می رسد کشف روابط بین این دو مفهوم می تواند در ارتقاء و بهبود سطح خدمات ارائه شده از جانب شرکتهای خدمات ارتباطی از یک سو و کسب رضایتمندی بیشتر مشتری از سوی دیگر تاثیر گذار باشدکه نحوه چگونگی رسیدن به این مهم می تواند از مسائل بارز سازمان های خدماتی باشد.

هدف از این تحقیق که در شرکت خدمات ارتباطی ایرانسل انجام می گیرد، نتایج این تحقیق به تصمیم گیرندگان در شرکت کمک می کند تا بدانند شرکت از نظر مشترکین چگونه است و آن ها چه دیدگاهی در ارتباط با عملکرد شرکت از جنبه ارزیابی خدمات  دارند .تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و نتایج آن باعث شفاف شدن تاثیر ارزیابی کیفیت خدمات شرکت بوسیله ارزیابی خدمات می شود.ودر این پژوهش پرسشنامه بین 200 نفر از شهروندان توزیع گردید که این جامعه آماری از طریق فرمول کوکران محاسبه گردید است.در آزمون فرضیه از جنبه مشتری بدین صورت بوده که H1:H>3 و مقدار آماری آزمون T برابر با 22.10 محاسبه گردید،پس ارزیابی کیفیت از بعد مشتری مناسب می باشد. در آزمون فرضیه برای مقایسه میزان ارزیابی کیفیت در سطح اطمینان 95% رد شده زیرا مقادیر آماری کای – دو برابر با 127.95 بدست آمده که در ناحیه رد فرض صفر قرار دارد. یعنی میزان ارزیابی از جنبه های مختلف متفاوت است.

مشترکین و کارمندان، شرکت را ازلحاظ کیفیت خدمات ، ارائه بسته های متنوع و افزایشی مناسب ارزیابی کرده اند. در این تحقیق مشخص شد که با ارتقا سطح کیفیت خدمات میزان رضایت مندی هم راستا با آن افزایش می یابد. در نهایت افزایش کیفیت خدمات و رضایت مندی مشترک منجر به افزایش عملکرد و درآمد بیشتر حاصل از فعالیت مشترکین و جذب مشتری ماندگار که برای سالها با ما بماند و از شبکه خدمات شرکت برای رفع نیازهای گوناگون در مراحل مختلف سیکل زندگی خود بهره جویند.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                   صفحه

فصل اول :کلیات تحقیق

1-1 بیان مسئله …………………………………………………………………………………………… 2

1-2 اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………….. 5

1-2-1 هدف کلی……………………………………………………………………………………….. 5

1-2-2 هدف فرعی……………………………………………………………………………………… 5

1-3 اهمیت تحقیق……………………………………………………………………………………….. 5

1-4 جنبه نوآوری تحقیق……………………………………………………………………………….. 9

1-5 سوال های تحقیق………………………………………………………………………………… 10

1-6 فرضیه تحقیق……………………………………………………………………………………… 10

1-7  کاربرد تحقیق……………………………………………………………………………………. 10

1-8 مدل مفهومی تحقیق ……………………………………………………………………………… 11

1-9  روش شناسی  تحقیق …………………………………………………………………………. 12

1-10 روش و ابزار جمع آوری داده ها …………………………………………………………. 13

1-10-1 جامعه آماری………………………………………………………………………………… 13

1-10-2 نمونه آماری و تعیین حجم نمونه………………………………………………………. 13

1-10-3  سنجش رضایتمندی …………………………………………………………………… 14

1-11 روش های آماری……………………………………………………………………………… 15

1-11-1جامعه آماری…………………………………………………………………………………. 15

1-12   متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………… 16

1-13  بررسی روائی و پایائی متغیرهای مورد مطالعه………………………………………….. 16

1-1-13  روایی……………………………………………………………………………………….. 17

1-2-13  پایایی……………………………………………………………………………………….. 18

1-14  قلمرو تحقیق………………………………………………………………………………….. 19

1-14-1 قلمرو موضوعی تحقیق…………………………………………………………………… 19

1-14-2 قلمرو زمانی………………………………………………………………………………… 19

1-14-3  قلمرو مکانی………………………………………………………………………………. 19

1-15  پیشینه تحقیق  ………………………………………………………………………………… 20

1-16 واژگان کلیدی………………………………………………………………………………….. 24

1-17 محدوده تحقیق…………………………………………………………………………………. 26

1-17-1 معرفی شرکت مورد بررسی……………………………………………………………… 26

1-17-1-1 گروه MTN…………………………………………………………………………… 26

1-17-1-2 شرکت خدمات ارتباطی MTN ایرانسل………………………………………… 27

1-17-1-3  چشم انداز …………………………………………………………………………….. 29

1-17-1-4  ماموریت ………………………………………………………………………………. 29

1-17-1-5   اهداف استراتژیک ………………………………………………………………….. 30

فصل دوم: ادبیات ومبانی نظری تحقیق

2-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………. 33

2-2 مبانی نظری……………………………………………………………………………………………. 33

2-2-1  چارچوب ها و دیدگاه های کلی در رابطه با رضایت مشتری…………………………. 33

2-2-2 شاخص های رضایتمندی مراجعان در بخش عمومی…………………………………… 34

2-2-3  چارچوب ها و دیدگاه های کلی در رابطه با خدمات…………………………………… 34

2-2-4  چارچوب ها و دیدگاه های کلی در رابطه با ارباب رجوع یا مراجعین……………… 35

2-3  اندازه گیری و ارزیابی کیفیت خدمات………………………………………………………….. 36

2-3-1  کیفیت خدمات و رضایت مشتریان…………………………………………………………. 38

2-3-2 کیفیت خدمات و وفاداری مشتریان………………………………………………………….. 39

2-3-3  رابطه بین كیفیت و رضایت مشتری…………………………………………………………. 39

2-4  معیارهای کیفیت ……………………………………………………………………………………. 40

2-4-1  اهمیت معیارهای کیفیت……………………………………………………………………….. 40

2-4-2 طبقه بندی معیارهای کیفیت……………………………………………………………………. 41

2-4-3 فواید  معیارهای اندازه گیری…………………………………………………………………… 41

2-4-4 مدل های معیار کیفیت خدمات……………………………………………………………….. 42

2-4-5 شاخص رضایت مشتری……………………………………………………………………….. 46

2-4-6 تصمیم گیری برای معیارهای درست ……………………………………………………….. 50

2-5  ارزیابی کیفیت به عنوان یک مدل ………………………………………………………………. 52

2-5-1  جنبه مشتری……………………………………………………………………………………… 56

2-5-2 ارزیابی کیفیت به عنوان سیستم……………………………………………………………….. 56

2-5-3  ایجاد ارزیابی کیفیت ………………………………………………………………………….. 60

2-6   جمع بندی ………………………………………………………………………………………….. 62

فصل سوم : ویژگی های جغرافیایی منطقه

3-1 خصوصیات جغرافیایی و اقلیمی شهر…………………………………………………………… 64

3-1-1موقعیت جغرافیایی شهر و اطراف آن ……………………………………………………….. 64

3-1-2 مسائل هواشناسی حرارت، رطوبت، باد و غیره) ………………………………………….. 65

3-2-2-1  شرایط کلی اقلیمی استان مازندران………………………………………………………. 66

3-2-2-2  میزان درجه حرارت………………………………………………………………………… 68

3-2-2-3 میزان رطوبت در شهر بابل…………………………………………………………………. 69

 

3-2-2-4 میزان بارندگی در شهر بابل………………………………………………………………… 71

3-2-2-5 جمع بندی وضعیت اقلیمی……………………………………………………………….. 72

3-2-2-6 مسائل کلی زمین شناسی و ژئومرفولوژی……………………………………………….. 73

3-2-2-7 لرزه خیزی منطقه بابل ……………………………………………………………………… 74

3-2-2-8 بررسی زمین لرزه های تاریخی و زمین لرزه های قرن بیستم منطقه………………. 75

3-2-2-9 پوشش گیاهی بابل…………………………………………………………………………… 76

3-2-2-10 حیات جانوری شهر بابل…………………………………………………………………. 76

3-2  ویژگیها و شناخت کلی منطقه……………………………………………………………………. 76

3-2-1  شناخت تاریخچه، علل پیدایش، چگونگی توسعه شهر و روند رشد آن در ادوار گذشته77

3-3- خصوصیات جمعیتی و اجتماعی شهر بابل…………………………………………………… 82

3-3-1 خصوصیات جمعیتی و ترکیب آن وضع جمعیت در گذشته و حال………………….. 82

3-3-2 تراکم کلی جمعیت در سطح شهر و تغییرات آن در مناطق مختلف…………………… 88

3-4 خصوصیات اقتصادی شهر…………………………………………………………………………. 89

3-4-1  اوضاع کلی اقتصادی شهر، میزان تولید و نوع آن ……………………………………….. 90

3-4-1-1  چگونگی پخشایش شاغلان در گروه های عمده شغلی……………………………… 92

3-4-1-2  تحول شاغلان در گروه های عمده شغلی طی دهه 85-1375 ………………….. 92

3-4-1-3  مقایسه چگونگی پراکنش شاغلان شهر بابل با مناطق شهری مازندران و گلستان 93

4-1-4-3 وضع شغلی نیروی انسانی شهر بابل و تحول آن……………………………………… 94

3-4-1-5  ترکیب و تحول شاغلان بخش دولتی  ………………………………………………… 95

3-4-1-6 ترکیب و تحول شاغلان بخش خصوصی……………………………………………….. 95

3-4-3 میزان و نسبت درصد جمعیت فعال  ……………………………………………………….. 98

3-4-3-1 جمعیت زیر سن کار شهر بابلو تحول آن……………………………………………….. 99

3-4-3-2جمعیت در سن کار شهر بابل و تحول آن………………………………………………. 99

3-4-3-3 جمعیت فعال اقتصادی، اشتغال و بیکاری شهر بابل و تحول آن…………………… 99

3-5 خصوصیات کالبدی شهر…………………………………………………………………………. 101

3-5-1نحوه استفاده از اراضی شهر برحسب کارکردهای مختلف……………………………… 101………………

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 105

4-2 معرفی شرکت مورد بررسی……………………………………………………………………… 105

4-2-1 گروه MTN……………………………………………………………………………………. 105

4-2-2 شرکت خدمات ارتباطی MTN ایرانسل…………………………………………………. 106

4-2-3چشم انداز ……………………………………………………………………………………….. 108

4-2-4 ماموریت ………………………………………………………………………………………… 109

4-2-5  اهداف استراتژیک ……………………………………………………………………………. 110

4-3 آمار توصیفی………………………………………………………………………………………… 111

4-3-1ارتباط با شرکت…………………………………………………………………………………. 112

4-3-2 میزان تحصیلات ………………………………………………………………………………. 113

4-3-3 سن……………………………………………………………………………………………….. 114

4-3-4 جنسیت………………………………………………………………………………………….. 115

4-3-5 وضعیت تاهل…………………………………………………………………………………… 116

4-4 معیارهای ارزیابی کیفیت خدمات ……………………………………………………………… 117

4-5 جمع بندی یافته ها ……………………………………………………………………………….. 122

4-6 بررسی و رتبه بندی سوالات و معیارهای مربوط به جنبه مشتری………………………… 125

4-6-1 بررسی و رتبه بندی سوالات مربوط به جنبه مشتری……………………………………. 125

4-6-2 بررسی و رتبه بندی معیارهای مربوط به جنبه مشتری………………………………….. 129

4-7 مقایسه میانگین جنبه های ارزیابی در مشترکین و کارمندان……………………………….. 131

4-8 مقایسه میانگین جنبه های ارزیابی در مردان و زنان………………………………………… 132

4-9 مقایسه میانگین جنبه های ارزیابی در متاهلین و مجردین…………………………………. 132

4-10 مقایسه میانگین جنبه های ارزیابی در درجه علمی……………………………………….. 132

4-11 مقایسه میانگین جنبه های ارزیابی در گروه های سنی…………………………………… 133

4-12جمع بندی………………………………………………………………………………………….. 133

فصل پنجم: نتیجه گیری  و پیشنهاد ها

5-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 135

5-2 نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………. 135

5-3 آزمون فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………… 135

5-4 نتایج معیارهای ارزیابی کیفیت خدمات ………………………………………………………. 136

5-5 نتایج یافته های حاصل از تحلیل دو متغیره تحقیق…………………………………………. 137

5-6 آزمون فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………… 146

5-7 نتایج حاصل از معنا داری تحلیل ……………………………………………………………… 147

5-8 محدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………. 148

5-9 پیشنهاد های حاصل از تحقیق…………………………………………………………………… 149

5-10 پیشنهاد برای تحقیقات بعدی…………………………………………………………………. 150

5-11  جمع بندی  ……………………………………………………………………………………… 150

فهرست منابع

الف) منابع فارسی………………………………………………………………………………………… 151

ب) منابع لاتین…………………………………………………………………………………………….. 153

پیوستها

چکیده لاتین

فهرست  جداول

عنوان                                                                                               صفحه

جدول 1-1 اهداف استراتژیک شرکت………………………………………………………………. 35

جدول 2-1 تلفیق و تلخیص ابعاد پنج گانه کیفیت خدمات……………………………………. 45

جدول 2-2 معیارهای جنبه مشتری…………………………………………………………………… 55

جدول 2-3 معیارهای پیش رو و پس رو…………………………………………………………… 60

جدول 2-4 ارزش سهامداران ………………………………………………………………………… 61

جدول 3-1 بررسی حداقل و حداکثر درجه حرارت در شهر بابل- ایستگاه قراخیل(1380-1370)

……………………………………………………………………………………………………………….. 68

جدول 3-2 بررسی میزان رطوبت در شهر بابل- ایستگاه بابلسر (1380-1370)……….. 70

جدول 3-3 بررسی تعداد روز های بارندگی در شهر بابل در ایستگاه بابلسر (1380-1370)

……………………………………………………………………………………………………………….. 71

جدول 3-4 بررسی تعداد روزهای بارندگی در شهر بابل در ایستگاه قراخیل (1380-1374)

……………………………………………………………………………………………………………….. 72

جدول 3-5 پراکندگی جمعیت در قالب گروه های عمده سنی و به تفکیک جنس، شهر

بابل،سال 1385…………………………………………………………………………………………… 86

جدول 3-6 ساختار گروه های سنی پنج ساله، به تفکیک جنس و نسبت جنسی،شهر بابل،

سال 1385………………………………………………………………………………………………… 87

جدول 4-1 اهداف استراتژیک شرکت…………………………………………………………….. 110

جدول 4-2 توصیف داده ها با آماره ‌های خلاصه میانگین، میانه، … به تفکیک فرضیات. 111

جدول 4-3 نوع ارتباط با شرکت پاسخ گویان………………………………………………….. 112

جدول 4-4 وضعیت سطح تحصیلی پاسخ گویان………………………………………………. 113

جدول 4-5 وضعیت پاسخ گویان از نظر سن……………………………………………………. 114

جدول 4-6 وضعیت پاسخ گویان از نظر جنسیت………………………………………………. 115

جدول 4-7 وضعیت پاسخ گویان از نظر وضعیت تاهل………………………………………. 116

جدول 4-8 سوالات پرسشنامه و اهداف استراتژیک شرکت………………………………….. 117

جدول 4-9 سوالات پرسشنامه و معیارهای ارزیابی خدمات…………………………………. 120

جدول 4-10 آزمون t – استودنت برای جنبه مشتری…………………………………………. 122

جدول 4-11 آماره آزمون فریدمن ( كای – دو ) برای مقایسه میزان ارزیابی کیفیت…… 124

جدول 4-12 آزمون t – استودنت برای سوالات جنبه مشتری………………………………. 125

جدول 4-13  آماره آزمون فریدمن ( كای – دو ) برای مقایسه سوالات مشتری………… 127

جدول 4-14  میانگین رتبه سوالات جنبه مشتری………………………………………………. 128

جدول 4-15 آزمون t – استودنت برای معیارهای جنبه مشتری…………………………….. 129

جدول 4-16 آماره آزمون فریدمن ( كای – دو ) برای مقایسه معیارهای مشتری……….. 130

جدول4-17 میانگین رتبه معیارهای جنبه مشتری……………………………………………….. 131

جدول 5-1  ارزیابی شرکت از نظر رضایت مشتری…………………………………………… 135

جدول5-2معیارهای ارزیابی خدمات………………………………………………………………. 136

جدول5-3مقایسه رتبه بندی سوالات و معیار های ارزیابی جنبه مشتری…………………… 139

جدول5-4رتبه بندی اپراتور های جهان بر اساس تعداد مشترکین…………………………… 144

جدول 5-5 سهم از بازار……………………………………………………………………………… 146

جدول 5-6 تفاوت معناداری………………………………………………………………………… 147

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                            صفحه

نمودار 1-1 گروه MTN………………………………………………………………………………. 26

نمودار 2-1……………………………………………………………………………………………………………….48

نمودار 4-1 گروه MTN……………………………………………………………………………. 106

نمودار 4-2 نوع ارتباط با شرکت پاسخ گویان…………………………………………………… 111

نمودار 4-3 وضعیت سطح تحصیلی پاسخ گویان………………………………………………. 113

نمودار 4-4 وضعیت پاسخ گویان از نظر سن……………………………………………………. 114

نمودار 4-5 وضعیت پاسخ گویان از نظر جنسیت………………………………………………. 115

نمودار 4-6 وضعیت پاسخ گویان از نظر وضعیت تاهل………………………………………. 116

نمودار 5-1 مقایسه درآمد ایرانسل و همراه اول…………………………………………………. 143

نمودار 5-2 مقایسه سود عملیاتی ایرانسل و همراه اول……………………………………….. 143

فهرست  نقشه ها

عنوان                                                                                             صفحه

نقشه 3-1 شهر بابل……………………………………………………………………………………. 103

مقدمه

امروزه بخش خدمات در اقتصاد کشورها نقش کلیدی ایفا می کند بطوریکه بیش از 75% تولید ناخالص ملی کشورهای توسعه یافته، مربوط به بخش خدمات آنها می باشد و این میزان پیوسته در حال افزایش می باشد . از طرف دیگر بیش از 70% نیروی کار کشورهای توسعه یافته نیز در بخش خدمات آن کشورها مشغول به فعالیت می باشند . امروزه به دلیل فشارهای رقابتی شدید یکی از استراتژی هایی که سازمان های خدماتی از طریق آن می توانند به مزیت رقابتی پایدرا دست یابند، بهبود کیفیت خدماتشان میباشد . اهمیت توجه به مبحث کیفیت خدمات  نه تنها در شرکتهای انتفاعی بلکه در سازمان های  غیر انتفاعی مثل انجمنهای خیریه و نهادهای مذهبی نیز مورد توجه قرار گرفته است . بررسی های مختلف در این زمینه نشان میدهد که بهبود کیفیت خدمات نتایج ارزنده یا را برای سازمانها به همراه داشته و نهایتا منجر به رضایت و وفاداری مشتریان، کسب سهم بازار بیشتر ونهایتا سود آوری بیشتر سازمان می گردد . در واقع به جرات می توان گفت که سازمان های خدماتی که امروزه موضوع کیفیت خدمات را به طور ویژه ای مورد توجه قرار ندهند ، نمیتوانند در کسب و کار خود موفق باشند. به طور کلی میتوان گفت که امروزه کیفیت خدمات بعنوان یک اهرم استراتژیک نقش ویژه ای در موفقیت سازمان های خدماتی دارد . از این رو تعجب آور نیست که بسیاری از صاحبنظران و محققان مباحثی مثل کیفیت خدمات، مدیریت کیفیت خدمات، ارزیابی کیفیت خدمات سازمانها و غیره را مورد توجه قرار میدهند. همانطوری که در بالا ذکر شد امروزه به دلیل افزایش رقابت، سازمانها بایستی به دنبال افزایش کیفیت خدمات خود بوده و در پروسه های زمانی مختلف اقدام به ارزیابی کیفیت خدمات خود از دیدگاه مشتریان خود نمایند تا از این طریق از گردونه رقابت با دیگر سازمانها عقب نمانند . مدیران سازمان های خدماتی بایستی این نکته را مورد توجه قرار دهند که کیفیت خدمات یک اهرم استراتژیک و سود آور برای سازمانها به حساب می آید . آنها باید بدین باور دست یابند که سرمایه گذاری برای ارتقای کیفیت خدماتی که توسط آنها به مشتریان ارائه می گردد، در بلند مدت مزایای زیادی را عاید آنها خواهد نمود و نهایتا منجر به بقای آنها در صحنه رقابت می گردد.

یکی از مهمترین شرکتهای خدماتی که نقش مهمی را در اقتصاد کشورها ایفا می کند شرکتهای خدمات ارتباطی می باشند .

بیان مسئله

وجود رقابت دربین موسسات و بنگاه ها برای کسب سهم بیشتر ازبازار و تلاش مشتریان برای رسیدن به رضایتمندی بیشتر موجب شده است که هم بنگاه ها به دنبال کسب موقعیت ممتاز در بازار باشند و هم مشتریان درپی یافتن سرنخ هایی برای رسیدن به بهترین تامین کنندگان . رسیدن به این اهداف با بررسی دو مفهوم ارتباط نزدیکی دارد،کیفیت کالاها و رضایت مشتریان، بررسی این دو مفهوم در بازارهای خدماتی به دلیل ویژگی های خاص، خدمات حساس تر و مهمتر بوده و برای سازمان های ارائه دهنده خدمات  نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است .یکی از بنگاه ها و سازمان هایی که در زمینه ارائه خدمات فعالیت نموده ونقش و اهمیت آن در اقتصاد و توسعه کشور بر هیچ کس پوشیده نیست شرکتهای خدمات ارتباطی هستند . لذا به نظر می رسد کشف روابط بین این دو مفهوم می تواند در ارتقاء و بهبود سطح خدمات ارائه شده از جانب شرکتهای خدمات ارتباطی از یک سو و کسب رضایتمندی بیشتر مشتری از سوی دیگر تاثیر گذار باشدکه نحوه چگونگی رسیدن به این مهم می تواند از مسائل بارز سازمان های خدماتی باشد.

ضرورت و اهمیت توجه به رضایتمندی مراجعان در سازمان های امروزی تا حد زیادی در اولویت قرار گرفته که الوین تافلر نویسنده و جامعه شناس مشهور آمریكایی جابجایی در قدرت یكی از مهمترین ویژگیهای عصر فرا صنعتی (موج سوم و عصر دانش) را مشتری سالاری عنوان می كند و براین باور است كه به علت سفارشی شدن تولید‌، از دهه 90 سده بیستم به بعد‌ ، دیگر تولید انبوه وجود نخواهد داشت ، بلكه كالاها و خدمات بر اساس خواست و نیاز مشتری ارائه خواهد شد. یكی از استراتژی ها و اولویتهای اول سازمان های كامیاب و موفق در دنیای كنونی‌، مشتری مداری و جلب رضایت مراجعان است.

اندازه گیری کیفیت خدمات از دیدگاه مشتریان و رضایت مشتریان از جمله اقدامات داخلی محسوب می شود که نمایانگر جهت گیری سازمانها به سمت کیفیت می باشد.

نکاتی که در ارزیابی خدمات  تاکید می شود، شامل این موارد است. اول، ارزیابی خدمات  باید متناسب با استراتژی های شرکت باشد، ارزیابی خدمات  هر شرکتی منحصر به فرد است و نباید به عنوان الگوی عمومی که مناسب برای هر شرکتی است، در نظر گرفته شود. دوم، ارزیابی خدمات  استراتژی یا فرضیه مشخص درباره ی اینکه چگونه شرکت اهدافش را به وسیله ی انجام عملیات پیش ببرد، مشخص می کند. (Garrison,2003, 43)

کیفیت خدمات عبارت است از آماده بودن خدمت یا کالا برای استفاده کننده که خود نیازمند کیفیت طراحی [1]،انطباق[2]، در دسترس بودن مکان ارائه خدمات[3]است. (Coyothetis, 1992, 82) در عصر دانایی و عصر فراصنعتی امروز، تغییرات سریع، تحولات تكنولو‍ژیكی سبب شده است كه سازمانها جهانی بیندیشند و برای رویارویی با رقابتهای موجود پیش بینی نشده خود را آماده سازند.

در دنیایی كه تغییرات با سرعت فوق العاده زیاد رخ می دهد، سازمانها و موسسات در معرض تهدید و نابودی قرار دارند. پیدایش رقبا در عرصه رقابت ارائه خدمات و تولید كالا با كیفیت مرغوب و قیمت مناسب تهدیدی برای سازمانهاست. در جهان رقابتی امروزه موسساتی موفق هستد كه در عرصه فعالیت یک گام از رقبای خود جلوتر باشند.

امروزه افراد در محیطی زندگی می کنند که به طور روزافزون به سوی اقتصاد مبتنی بر خدمات پیش  می رود، بررسی و مطالعه ویژگی ها، عقاید و انتظارات مراجعه کنندگان سازمان ها می تواند هم به اصلاح فعالیت ها ی سازمان کمک کند و هم رضایتمندی استفاده کنندگان از خدمات سازمانها را در پی داشته باشد، تعلل در بکارگیری فنون کیفیت در خدمات به عنوان اصلی بنیادین در فعالیتهای مربوط به تعیین کیفیت موسسات رابه تحمل فعالیتهای ضایعه آفرین وا می دارد، این نوع عملکرد ضعیف در ارائه خدماتی با کیفیت نه تنها از رقابت پذیری واحد ها در بازار کار جلوگیری خواهد کردبلکه باعث رکود و یا ورشکستگی موسسات نیز می شود.

صاحب نظران مدیریت کسب رضایت مشتری را از مهمترین وظایف واولویتهای مدیریت شرکتها بر شمرده. و لزوم پایبندی همیشگی پایدار مدیران عالی برجلب رضایت مشتریان را پیش شرط اصلی موفقیت به حساب آورده اند (سجادی، 1377 ،  شماره 22)

از سوی دیگر همۀ سازمان ها دریافته اند که رضایت مشتری در گرو افزایش کیفیت کالاها و خدمات ارائه شده می باشد و یکی از مهمترین مزایای رسیدن به رضایتمندی مشتری توسعه و ارائه خدمات با کیفیت می باشد. بحث در خصوص کیفیت خدمات از پیچیدگی های زیادی برخوردار است. تعریف و اندازه گیری کیفیت خدمات ارائه شده توسط یک موسسه خدماتی مانند شرکت خدمات ارتباطی ایرانسل بسیار مشکل است. ارزیابی های انجام شده نشان می دهد که درک مشتری از خدمات در چار چوب انتظارات او شکل می گیرد.

با توجه به تجارب حاصل از شرکتهای مخابراتی و صنعت مخابرات در دنیا شرکتها برای برنامه های خود راهبردهای سازمان و داده ها و اطلاعات حاصل از اندازه گیری عملکرد کیفیت خدمات را شناسایی و درک نیازمندی های مشتریان و یادگیری حاصل از فرایندها و فعالیتهای مرتبط با آن را کشف کرده و بر معیارهای زیر تاکید می کند (بیانیه ی MTN آکادمی 2012 ،42).

1-بازخورد استراتژی در زمینه ی وضعیت شاخص های کیفیت شرکت و تصویر سازان جهت بازنگری در اهداف

1-1             مقدمه. 2
1-2             بازار برق دنیا و اصول پیشنهاد قیمت در بازار برق ایران. 5
1-3             تشکیل بازار برق ایران و خصوصی سازی صنعت برق. 9
1-4             ساختار جدید بازار برق و عمده فروشی.. 10
1-5             تغییر تفکر و نوع نگاه به برق. 11
1-6             شکل گیری بازار برق در ایران. 12
1-7             موانع شکل گیری و یا انحراف بازار رقابتی برق. 13
1-7-1         ذینفع بودن بهره بردار مستقل سیستم و بازار از مبادلات.. 13
1-7-2         قدرت بازار. 13
1-7-3         ذخیره تولید. 13
1-7-4         نیروگاه های خاص… 13
1-7-5         تبانی.. 14
1-7-6         دسترسی منصفانه به شبكه. 14
1-7-7         تعرفه های استفاده از خدمات انتقال و توزیع. 14
1-7-8         بازبینی مستمر بر عملكرد بازار. 14
فصل دوم مدل سازی با بهره گرفتن از شبکه عصبی.. 15
1-2             معرفی شبکه عصبی مصنوعی.. 16
2-2             سابقه تاریخی.. 18
2-3             ساختار شبکه های عصبی مصنوعی.. 18
2-4             مبانی محاسباتی شبکه های عصبی مصنوعی.. 21
2-4-1         لایه ورودی.. 22
2-4-2         لایه پنهانی.. 22
2-4-3         لایه خروجی.. 22
2-4-4         عناصر محاسباتی یک نرون. 24
2-4-5         معرفی برخی از توابع انتقال خطی و غیرخطی قابل استفاده در شبکه عصبی.. 26
2-4-5-1                  تابع انتقال Hard limit 26
2-4-5-2                  تابع انتقال خطی.. 26
2-4-5-3                  تابع انتقال Log sigmoid. 27
2-4-5-4                  تابع انتقال Radial basis. 27
2-4-5-5                  تابع انتقال Tan sigmoid. 27
2-5             نحوه عملکرد شبکه عصبی.. 28
2-6             توابع آموزش… 29
فصل سوم بهینه سازی مدل با بهره گرفتن از الگوریتم ژنتیک… 30
3-1             مقدمه ای بر الگوریتم ژنتیک… 31
3-2             نکات مهم در الگوریتم های ژنتیک… 31
3-3             مفاهیم اولیه در الگوریتم ژنتیک… 32
اصول پایه    32
3-4             کد کردن. 33
3-4-1         انواع كدینگ… 34
3-4-2         روش های کدینگ… 34
3-4-2-1                  كدینگ باینری.. 34
3-4-2-2                  کدینگ جهشی.. 34
3-4-2-3                  کدینگ ارزشی.. 35
3-4-2-4                  کدینگ درختی.. 35
3-4-3         مسائل مربوط به کدینگ… 36
3-5             کروموزوم. 38
3-6             جمعیت.. 38
3-7             مقدار برازندگی.. 39
3-8             عملگر تقاطعی.. 39
3-9             عملگر جهشی.. 41
3-10           مراحل اجرای الگوریتم ژنتیک… 41
فصل چهارم الگوریتم پیشنهادی به منظور تعیین استراتژی قیمت دهی برق. 46
4-1             طرح پیشنهادی به منظور تعیین استراتژی قیمت دهی.. 47
4-2             متغیرهای ورودی.. 50
4-3             متغیرخروجی.. 50
4-4             بکارگیری الگوریتم ژنتیک جهت بدست آوردن معماری شبکه عصبی.. 50
4-4-1         قیود اعمال شده به فضای جستجوی الگوریتم ژنتیک جهت معماری شبکه عصبی.. 51
4-4-2         پارامترهای مهم تعیین شده در الگوریتم. 51
4-4-3         نتایج بدست آمده از الگوریتم ژنتیک در معماری شبکه عصبی جعبه های تصمیم گیری.. 52
4-4-4         روش های اندازه گیری خطاهای نتایج خروجی.. 54
4-4-5         جداول خطاهای نتایج خروجی از الگوریتم. 55
4-4-6         رگرسیون شبکه عصبی مربوط به جعبه های الگوریتم پیشنهادی.. 57
4-5             اعتبارسنجی نتایج در بازار واقعی برق ایران. 61
نتایج خروجی نرم افزار در یک روز مشخص(قیمت بهینه پیش بینی شده) 63
 
 
فصل پنجم نتایج کلی و ارائه پیشنهادات.. 66
5-1             نتیجه گیری.. 67
5-2             پیشنهادات.. 68
مراجع. 69
فهرست اشکال
 
 
شکل 1-1: منحنی عرضه و تقاضا و نقطه تسویه بازار. 4
شکل 2- 1: ساختمان سلول عصبی.. 19

 

شکل 2- 2: الگوی کلی از یک شبکه عصبی.. 21
شکل 2- 3: شماتیک ارتباطات بین لایه ها و وزن های سیناپتیکی در شبکه عصبی.. 22
شکل 2- 4: تناظر بین شبکه عصبی و شبکه عصبی مصنوعی.. 23
شکل 2- 5: نمای شماتیک یک نرون. 23
شکل 2- 6: شبیه سازی یک نرون بیولوژیکی و مصنوعی.. 24
شکل 2- 7: برخی از توابع انتقال غیرخطی قابل استفاده در شبکه عصبی.. 25
شکل 2- 8: تابع انتقال  Hard limit 26
شکل 2- 9: تابع انتقال خطی.. 26
شکل 2- 10: تابع انتقال  Log sigmoid. 27
شکل 2- 11: تابع انتقال  Radial basis. 27
شکل 2- 12: تابع انتقال  Tan sigmoid. 27
شکل 2- 13: نمایش لایه ای از شبکه عصبی.. 28
شکل 2- 14: نمایش شبکه عصبی سه لایه ای.. 28
شکل 3- 1: کدینگ باینری.. 34
شکل 3- 2: کدینگ جهشی.. 35
شکل 3- 3: کدینگ ارزشی.. 35
شکل 3- 4: کدینگ درختی.. 36
شکل 3- 5: فضای کدینگ و فضای جواب.. 36
 
 
شکل 3- 6: رابطه بین كروموزوم ها و جواب ها 37
شکل 3- 7: انواع روابط بین کروموزوم ها و جواب ها 38
شکل 3- 8: نمایش یک کروموزوم n بیتی.. 38
شکل 3- 9: تقاطع در کرموزوم هایی که از شکل کد شده چهار متغیر به وجود آمده اند. 40
شکل 3- 10: مراحل اجرای الگوریتم ژنتیک… 42
شکل 3- 11:چرخ رولت.. 43
شکل 4- 1: شماتیک پله های قیمت در بازار، میزان تقاضا، نقطه تسویه بازار در یک ساعت مشخص…. 47
شکل 4- 2: شماتیک طرح پیشنهادی و جعبه های تصمیم گیری تعبیه شده در الگوریتم حل مساله. 49
شکل 4- 3: نتایج خروجی الگوریتم ژنتیک برای جعبه مربوط به داده های 1 سال گذشته. 52
شکل 4- 4: نتایج خروجی الگوریتم ژنتیک برای جعبه مربوط به داده های 1 ماه گذشته. 52
شکل 4- 5: نتایج خروجی الگوریتم ژنتیک برای جعبه مربوط به داده های 1 هفته گذشته. 53
شکل 4- 6: نتایج خروجی الگوریتم ژنتیک برای جعبه مربوط به داده های بارهای مصرفی نزدیک به داده مورد نظر. 53
شکل 4- 7: رگرسیون شبکه عصبی مربوط به جعبه داده های 1 سال گذشته. 57
شکل 4- 8: رگرسیون شبکه عصبی مربوط به جعبه داده های 1 ماه گذشته. 58
شکل 4- 9: رگرسیون شبکه عصبی مربوط به جعبه داده های 1 هفته گذشته. 59
شکل 4- 10: رگرسیون شبکه عصبی مربوط به جعبه داده های بارهای مصرفی نزدیک به داده مورد نظر. 60
شکل 4- 11: فرم ثبت قیمت برای فروشندگان برق و مالکان نیروگاه ها 61
شکل 4- 12: فرم مخصوص خریداران برق جهت مشخص شدن نیاز بار مصرفی در روزهای آتی.. 61
شکل 4- 13: گزارش آرایش تولید فروشنده 62
شکل 4- 14: قیمت های بهینه استخراج شده از نرم افزار در روز 27/01/1392 و ثبت آنها در بازار واقعی.. 63
شکل 4- 15: مقدار ظرفیت مگاواتی پیشنهادی در هر پله فروش برق در روز 27/01/1392. 63
شکل 4- 16: آرایش تولید نیروگاه تست شده در روز 27/01/1392. 64
شکل 4- 17: آرایش تولید نیروگاه تست شده در روز 28/01/1392. 65
شکل 4- 18: آرایش تولید نیروگاه تست شده در روز 29/01/1392. 65
فهرست جداول
 
 
جدول 2- 1: انواع توابع آموزش… 29
جدول 3- 1: انتخاب کروموزوم ها با بهره گرفتن از مدل چرخ رولت.. 43
جدول 4- 1: متغیرهای ورودی مدل سازی.. 50
جدول 4- 2: خطاهای اندازه گیری شده توسط روش های مختلف برای جعبه مربوط به داده های 1 سال گذشته. 55
جدول 4- 3: خطاهای اندازه گیری شده توسط روش های مختلف برای جعبه مربوط به داده های 1 ماه گذشته. 55
جدول 4- 4: خطاهای اندازه گیری شده توسط روش های مختلف برای جعبه مربوط به داده های 1 هفته گذشته. 55
جدول 4- 5: خطاهای اندازه گیری شده توسط روش های مختلف برای جعبه مربوط به داده های بارهای مصرفی نزدیک به داده مورد نظر  56
چکیده
 
در فرایند تجدید ساختار بازار برق ، روش های قیمت دهی تولید کنندگان نیرو مهمترین عامل برای بدست آوردن سود بیشتر می باشد و به همین دلیل پژوهش های زیادی با رویکرد های مختلف مانند رویکرد بهینه سازی در زمینه تعیین استراتژی های قیمت دهی صورت گرفته است. در این پژوهش سعی شده است با بهره گرفتن از مفاهیم کاربردی الگوریتم ژنتیک و استخراج یک مدل مناسب از شبکه عصبی به این مسئله نگاه شود. در واقع نو آوری این پژوهش نیز علاوه بر ارائه طرحی جدید برای حل مسئله بهینه سازی مدل، مقایسه و آزمایش واقعی خروجی های نرم افزار در بازار برق ایران و نگاه ویژه به کاربردی بودن حل مسئله با بهره گرفتن از الگوریتم پیشنهادی و مفاهیم اقتصادی بوده است. در این پژوهش پس از معرفی بازار برق ایران و ساختار حاکم بر آن، طرحی نو جهت بهینه سازی استراتژی فروش برق توسط مالکان نیروگاه ها و تولیدکنندگان ارائه گردیده است، به طوری که ابتدا طرح و الگوریتم جدید معرفی می شود و سپس تابع هدف مورد نظر ما در بهینه سازی پیش رو، در شبکه عصبی مدل می گردد تا با داشتن یک مدل مناسب و توان­مند در توصیف سیستم بتوان بهینه سازی قابل قبولی با بهره گرفتن از الگوریتم ژنتیک انجام داد. در انتها در ابتکاری داوطلبانه و با بهره گرفتن از جلب اطمینان و همکاری یکی از نیروگاه های سیکل ترکیبی کشور، خروجی های الگوریتم پیشنهادی در سامانه قیمت دهی نیروگاه های کشور ثبت گردید و نتایج بدست آمده بر مبنای این طرح در فضای واقعی بازار برق ایران تست شد و خوشبختانه نتایج فراتر از انتظار پژوهش انجام شده، حاصل گردید؛ که گواه این ادعا نیز گزارشات خروجی سامانه قیمت دهی وزارت نیرو می باشد که در فصل مربوط به نتایج این پایان نامه گنجانده شده است. این موضوع موید نقاط قوت این مدل سازی و بهینه سازی می باشد.
 
کلمات کلیدی: قیمت بهینه، استراتژی های قیمت دهی، شبکه عصبی، الگوریتم ژنتیک،  بازار برق ایران

• مقدمه

بازارهای برق به منظور ایجاد رقابت در تمام دنیا در حال راه اندازی می باشند. هدف اصلی رقابت در این بازارها، موثرتر کردن فضای رقابت و مفهوم بازار در آن ها می باشد. مفهوم کلی سرمایه گذاری، اگر ساختارهای بازار عادلانه و منصفانه باشد، این است که انگیزه ای به شرکت های فعال در بازار در جهت حداکثر سازی سودشان بدهد و سپس بازار به طریقی رفتار کند که سود هر شرکت حداکثر شود(یا متناسب با فعالیت و تصمیمات خود مشمول سود و زیان گردد). اگر این هدف قابل دست یابی باشد، صنعت برق به الگوریتم های جدیدی برای کمک به شرکت های بازار در جهت حداکثر کردن سودشان نیاز دارد. این الگوریتم ها علاوه بر مدل کردن جنبه های اقتصادی بازارهای برق لازم است ملزومات اساسی مهندسی را نیز تامین کنند.
جهت ورود به بحث های تخصصی پیرامون بازار برق ایران، مدل سازی یک تابع هدف مشخص، پیشنهاد یک الگوریتم جدید و معقول و حل و بهینه سازی مدل پیشنهادی باید بازار برق ایران را شناخت و با ساختار آن آشنایی کامل داشت.
مالکان نیروگاه ها در کشور ایران می توانند محصول تولیدی خود(برق) را به روش های گوناگونی به فروش برسانند که از مهمترین انواع قراردادهای فروش می توان به چند مورد زیر اشاره کرد که عموماً مورد استفاده نیروگاه ها جهت عقد قرارداد فروش با وزارت نیرو (شرکت توانیر و شرکت مدیریت شبکه برق ایران) قرار می گیرند:

• قراردادهای عمده فروشی در بازار رقابتی
• قراردادهای خرید تضمینی
• قراردادهای دوجانبه
• قراردادهای فروش برون مرزی
• قراردادهای تبدیل انرژی[1]

قرارداد عمده فروشی در بازار رقابتی در واقع همان بازار پویایی است که رقابت در آن بر سر قیمت نهایی فروش برق بین خریداران(برق های منطقه ای) و فروشندگان برق(نیروگاه ها) انجام می شود و موضوعی که در این پایان نامه بر روی آن کار شده است در این فضا مدل سازی و بهینه سازی می شود. قرارداد خرید تضمینی، قراردادی است که بین یک فروشنده و یک خریدار منعقد می شود و با یک نرخ ثابت کالای برق مورد معامله قرار می گیرد، در این نوع قرارداد ها عملاً ریسکی انجام نمی شود و به ازای متحمل نشدن ریسک قیمت فروش برق نیز پایین تر از نرخ های وسوسه کننده در بازار رقابتی برق می باشد به گونه ای که معمولاً نیروگاه ها با مالکیت خصوصی کمتر راضی به فروش محصول خود با نرخ های تضمینی مصوب وزارت نیرو می گردند.
قراردادهای دوجانبه نیز مابین یک تولیدکننده و یک مصرف کننده  منعقد می شوند به طوری که تنها از شبکه برق سراسری برای انتقال انرژی استفاده می کنند و مابه ازای این استفاده، هزینه ای را به عنوان هزینه ترانزیت می پردازند. قراردادهای فروش برق برون مرزی با کسب مجوز های لازم از وزارت نیرو با متقاضیان برق در خارج از مرزهای کشور عزیزمان بسته شده و به نوعی صادر می گردند. همچنین قرارداد های تبدیل انرژی نیز فی مابین برخی از نیروگاه ها و وزارت نیرو منعقد شده و نیروگاه صرف نظر از بهای برق تولیدی و هزینه سوخت مصرفی و یک سری هزینه های مورد توافق، تنها وتنها درآمدی را به ازای تبدیل سوخت مصرفی به برق تولیدی دارا خواهد شد.
موضوع اصلی مورد بحث در این پایان نامه ساختار بازار رقابتی برق ایران و چگونگی شکل گیری رقابت در فضای بازار می باشد. با عنایت به راه اندازی بازار عمده فروشی برق در کشورمان از آبان ماه سال 1382 تحت نظارت هیئت تنظیم بازار برق ایران و قوانین مصوب این هیئت، موضوع پیشنهاد قیمت بهینه برای فروش برق توسط تولیدکنندگان(نیروگاه ها) و همچنین خریداران(شرکت های برق منطقه ای) اهمیت ویژه ای مخصوصاً در سال های اخیر پیدا کرده است.
موضوع بدین ترتیب می باشد که یک حداکثر قیمت(383 ریال برای هر کیلووات در حال حاضر) و حداقل قیمت(235 ریال برای هر کیلووات در حال حاضر)  برای فروش برق نیروگاه ها توسط هیئت تنظیم بازار برق ایران در نظر گرفته شده است و نیروگاه ها در نرم افزاری که توسط بازار ارائه شده است هر روزه، قیمت سه روز آتی را پیش بینی می کنند و ابراز آمادگی جهت حضور در مدار شبکه می نمایند.
بعد از ابراز آمادگی نیروگاه ها و ظرفیت مگاوات اعلام شده از سوی آن ها برای حضور در مدار، نرم افزار بازار اجرا شده و متناسب با مصرف احتمالی کل کشور و به تفکیک نقاط مختلف و بر اساس پیشنهادهای خریداران و فروشندگان(بازیگران بازار)، آرایش تولید برای نیروگاه ها در روزهای آتی اعلام می گردد، نیروگاه هایی که قیمت آن ها مناسب نباشد بازنده شده و برق آنها در صورت نیاز شبکه به قیمت های بسیار نازل خریداری می گردد.
شکل 1-1 معرف خوبی از فرایند مشارکت نیروگاه ها در بازار برق ایران و چگونگی برنده و بازنده شدن نیروگاه­ها را نشان می دهد. منطق بازار مینیمم کردن هزینه های خرید برق، انتقال و تلفات شبکه سراسری برق می باشد به طوری که قیمت های پیشنهادی نیروگاه ها از کم به زیاد مرتب می گردد و پیشنهاد نیروگاه ها طبعاً تا جایی پذیرفته خواهد بود که مصرف برق کشور بر اساس اعلام نیاز برق های منطقه ای تامین گردد بنابراین برنده شدن و بازنده شدن معنا پیدا می کند.
با توجه به گرایش نسبت به خصوصی سازی در صنعت برق، تمایل برای کسب سود بیشتر در ازای ریسک بالاتر افزایش یافته است و بازیگران بازار برق به دنبال کشف نقطه تسویه بازار می باشند. در بخش 1-2 ، این نقطه بسیار مهم بیشتر معرفی می شود.
شکل 1-1: منحنی عرضه و تقاضا و نقطه تسویه بازار
 
فاکتورهای زیادی بر پیچیده شدن مسئله دخالت دارند و بدست آوردن یک قیمت بهینه را دشوار می سازند. موقعیت جغرافیایی که نیروگاه ها و شرکت های برق منطقه ای در آن قرار دارند، قیمت های پیشنهادی دیگر بازیگران بازار برق،

فصل اول: مقدمه و کلیات تحقیق

1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………2

2-1 بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………………3

3-1- اهمیت و ضرورت ………………………………………………………………………………………………………..8

4-1- اهداف پژوهش ………………………………………………………………………………………………………….12

5-1- فرض های پژوهش……………………………………………………………………………………………………..13

6-1- محدودیت های پژوهش………………………………………………………………………………………………13

7-1- محدوده های پژوهش …………………………………………………………………………………………………14

8-1- تعاریف مفهومی ………………………………………………………………………………………………………..14

فصل دوم: ادبیات، مبانی نظری وپیشینه پژوهش

2-1        اوقات فراغت …………………………………………………………………………………………………………17

2-1-1    ریشه لغوی فراغت ……………………………………………………………………………………………….. 17                           

2-2       تعاریف مفهوم و نظریات اوقات فراغت …………………………………………………………………….. 18

2-3       تفریح ………………………………………………………………………………………………………………… 24

2-4      ورزش تفریحی …………………………………………………………………………………………………………. 26

2-5      سرمایه اجتماعی، تعاریف، نظریه‌ها………………………………………………………………………………. 30

2-6     تعاریف ارائه شده از سرمایه‌اجتماعی…………………………………………………………………………….. 32

2-6-1  سرمایه‌اجتماعی از دیدگاه پیرپوردیو…………………………………………………………………………… 33

2-6-2    سرمایه‌اجتماعی از دیدگاه جیمز کلمن……………………………………………………………………..34

2-6-3   سرمایه‌اجتماعی از دیدگاه رابرت پوتنام ………………………………………………………………….. 36

2-6-4  سرمایه‌اجتماعی از دیدگاه نان لین ………………………………………………………………………….. 38

2-6-5  سرمایه‌اجتماعی از دیدگاه فرانسیس فوکویاما…………………………………………………………….. 40

2-7      تعاریف دیگر از سرمایه‌اجتماعی …………………………………………………………………………….. 42

2-8      تبار‌شناسی و زمینه تاریخی سرمایه‌اجتماعی ……………………………………………………………….. 43

2-9      بررسی نظریه‌های پیرامون سرمایه‌اجتماعی ………………………………………………………………… 47

2-9-1   عوامل ساخت سرمایه‌اجتماعی ………………………………………………………………………………. 47

2-9-1-1  عوامل نهادی ………………………………………………………………………………………………….. 47

2-9-1-2  عوامل خودجوش ……………………………………………………………………………………………. 48

2-9-1-3   عوامل بیرونی ………………………………………………………………………………………………… 48

2-9-1-4  عوامل طبیعی …………………………………………………………………………………………………  49

2-10     سرمایه‌اجتماعی در پژوهش حاضر …………………………………………………………………………. 49

2-10-1  عضویت در گروه‌هاو شبکه‌ها ……………………………………………………………………………… 50

2-10-2  اعتماد و اتحاد ………………………………………………………………………………………………….. 51

2-10-3  فعالیت‌های اشتراکی ………………………………………………………………………………………….. 55

2-10-3-1  مشارکت اجتماعی ………………………………………………………………………………………… 56

2-10-4   اطلاعات و ارتباطات …………………………………………………………………………………………. 60

2-10-5  وابستگی و شمول اجتماعی …………………………………………………………………………………. 61

2-10-6   توانمند سازی و فعالیت سیاسی …………………………………………………………………………….. 62

2-11    پیشینه پژوهش  …………………………………………………………………………………………………….. 63

2-12    جمع‌بندی پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………….. 71

فصل سوم : روش تحقیق

3-1     روش پژوهش ………………………………………………………………………………………………………. 75

3-2     جامعه آماری پژوهش …………………………………………………………………………………………….. 75

3-3    نمونه و روش نمونه‌گیری …………………………………………………………………………………………. 75

3-4    ابزار‌گردآوری داده‌های پژوهش …………………………………………………………………………………77

3-5   روایی پایایی پرسش‌نامه …………………………………………………………………………………………… 80

3-5-1  مشارکت در ورزش‌های تفریحی …………………………………………………………………………….. 80

3-5-2  سرمایه‌اجتماعی …………………………………………………………………………………………………… 80

3-5-3 تعیین پایایی پرسش‌نامه‌ها ……………………………………………………………………………………….. 81

3-6    متغیر‌های پژوهش ………………………………………………………………………………………………….. 82

3-7    روش‌های آماری …………………………………………………………………………………………………… 82

فصل چهارم : یافته‌های پژوهش

4-1    توصیف ویژگی‌های فردی آزمودنی‌های پژوهش ………………………………………………………….. 85

4-1-1  جنسیت ………………………………………………………………………………………………………………. 85

4-1-2  سن ……………………………………………………………………………………………………………………. 86

4-1-3  شغل ………………………………………………………………………………………………………………….. 86

4-1-4  وضعیت تحصیلی ………………………………………………………………………………………………….87

4-1-5  میزان درآمد ………………………………………………………………………………………………………. 87

4-1-6  زمان فراغت در طول روز………………………………………………………………………………………. 88

 

 

4-1-7  اولویت بندی‌هایی که برای اوقات فراغت در نظر دارند ………………………………………………… 90

4-2     شاخص‌های توصیفی مربوط به متغیر‌های پژوهش ……………………………………………………….. 90

4-2-1 توصیف مشارکت در ورزش‌های تفریحی آزمودنی‌های پژوهش ……………………………………. 90

4-2-2  توصیف ابعاد سرمایه‌اجتماعی آزمودنی‌ها …………………………………………………………………. 91

4-3      بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها …………………………………………………………………………… 97

4-4      آزمون فرضیه‌های پژوهش …………………………………………………………………………………… 98

4-4-1 فرضیه اول ………………………………………………………………………………………………………… 98

4-4-2 فرضیه دوم ……………………………………………………………………………………………………….. 99

4-4-3 فرضیه سوم ……………………………………………………………………………………………………….. 100

4-4-4 فرضیه چهارم …………………………………………………………………………………………………….. 101

4-4-5 فرضیه پنجم ……………………………………………………………………………………………………… 102

4-4-6 فرضیه ششم ……………………………………………………………………………………………………… 103

4-4-7 فرضیه هفتم ……………………………………………………………………………………………………… 104

4-4-8 فرضیه هشتم …………………………………………………………………………………………………….. 105

فصل پنجم :بحث ونتیجه‌گیری

5-1    خلاصه پژوهش ………………………………………………………………………………………………….. 108

5-2     نتایج پژوهش ……………………………………………………………………………………………………. 109

5-2-1 نتایج توصیفی …………………………………………………………………………………………………… 109

5-2-2 نتایج آزمون فرضیه‌ها …………………………………………………………………………………………. 111

5-3     بحث و نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………. 112

5-4    پبشنهادات برخاسته از پژوهش ……………………………………………………………………………… 117

5-5     پیشنهاداتی که برای پژوهش آینده ……………………………………………………………………….. 120

فهرست منابع  ……………………………………………………………………………………………………………..122

پیوست‌ها

پیوست 1  پرسش‌نامه مشخصات فردی ……………………………………………………………………………. 137

پیوست 2  پرسش‌نامه سرمایه‌اجتماعی ……………………………………………………………………………… 138

پیوست 3 پرسش‌نامه مشارکت در ورزش‌های تفریحی ……………………………………………………….. 141

چکیده:

هدف از تحقیق حاضرتعیین ارتباط بین مشارکت در ورزش‌های تفریحی و ابعاد سرمایه‌اجتماعی در جوانان 29-15 سال شهر تهران بود. حجم نمونه با بهره گرفتن از فرمول کوکران 384 نفر محاسبه و نمونه‌گیری به روش تصادفی خوشه‌ای انجام شد. تحقیق حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. ابزار جمع‌ آوری اطلاعات، بخش سوم پرسشنامه جامع فعالیت جسمانی سازمان بهداشت جهانی و پرسش‌نامه شش بعدی گروترت بود. هر دو ابزار به روش سه مرحله‌ای ترجمه شدند. روایی صوری و محتوایی آنها توسط گروهی از متخصصین حوزه علوم اجتماعی و مدیریت ورزشی بررسی وتأیید شد. برای محاسبه پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که این مقدار برای سرمایه‌اجتماعی 84/0 و برای مشارکت ورزشی 782/0 بود. به منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌های تحقیق ‌از آمارتوصیفی(میانگین، فراوانی، درصد، انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمونk-s، همبستگی اسپیرمن و پیرسون و رگرسیون تک متغیره) استفاده گردید. بر اساس یافته‌های تحقیق بین مشارکت در ورزش با عضویت در گروه‌ها وشبکه‌ها، اعتماد و اتحاد، فعالیت‌های اشتراکی و همکاری، وابستگی و پیوستگی اجتماعی، توانمندسازی و شرکت در فعالیت‌های سیاسی ارتباط معنی‌دار و مثبتی مشاهده شد. اما متغیر مشارکت در ورزش‌های تفریحی با میزان اطلاعات و ارتباطات رابطه معنی‌داری را نشان نداد. نتایج رگرسیون نشان داد که مشارکت در ورزش‌های تفریحی پیش‌بین معنی‌داری برای سرمایه اجتماعی است. با فراهم ساختن و تدارک سرمایه‌اجتماعی از طریق اطلاع رسانی و آگاه‌سازی به منظور افزایش اعتماد و اتحاد، آموزش جامعه‌پذیری مشارکت، همبستگی‌های اجتماعی در بین جوانان، حمایت ازکانون‌های فرهنگی، برگزاری مسابقات ورزشی باهدف شادی بخشی، تأمین امنیت جوانان به منظور حضور داوطلبانه در نهادها، ارتقای گروه‌های محلی، زمینه سازی، ایجاد و تقویت نهادهای اجتماعی از روش‌های افزایش سرمایه‌اجتماعی است.

فصل اول: مقدمه و کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

سرمایه‌اجتماعی[1] با دامنه‌ی وسیعی از مفاهیم خود در 20 سال گذشته به طور فزاینده‌ای توجه متخصصان و اندیشمندان علوم اجتماعی را به خود جلب کرده است. این سرمایه منشاء گروه‌هایی است که به طور خودجوش و داوطلبانه سازمان می‌یابند و وجود آن برای کار کرد صحیح نهادهای عمومی و رسمی نیز ضروری و حیاتی است. شبکه‌ها و هنجارهای اجتماعی مرتبط با سرمایه اجتماعی از طریق شکل‌های متفاوت مشارکت در فعالیت‌های مدنی و ارتباطی که شامل تعامل‌های شخصی است، خلق می‌شوند و از این طریق موجب افزایش اعتماد و تعامل می‌شوند. به طور کلی پیامدهای سودآورش در سطح فردی، ارتقاء بهداشت، ایجاد و بهبود فرصت‌های کارآفرینی و در سطح اجتماع افزایش هماهنگی و انسجام اجتماعی و توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی و کاهش نرخ جرم و جنایت و رویه‌های دموکراتیک است (پارسامهرو همکاران، 1392). همواره در جامعه‌ای که از نعمت سرمایه‌اجتماعی چشم گیر برخوردار است همکاری آسان‌تر به نظر می‌رسد (شارع‌پور و حسینی راد، 1387). امروزه این امر مسلم است که رسیدن به توسعه، جامعه مدنی، معیارهای جهان شمول و بستر مناسب برای زیست اجتماعی تنها با وجود سرمایه‌اجتماعی شکل می‌گیرد. فوکویاما[2] زندگی در جامعۀ دارای سرمایه‌اجتماعی را ساده دانسته و نارسایی‌ها و مشکلات رو به رشد کشورهای غربی را ناشی از فرسایش و تحلیل رفتن این سرمایه، به خصوص منبع اصلی آن یعنی خانواده می‌داند (محققی، 1385).

از سوی دیگر عاملی که سبب می‌شود از میان عناصر مختلف اجتماعی در درون یک جامعه، ورزش به طور گسترده مورد توجه بیشتر محققان سرمایه‌اجتماعی قرار گیرد این‌است‌که فعالیت‌های اجتماعی در سطح غیر سازمان یافته این قابلیت را دارند که می‌توانند باعث انگیزش، الهام بخشی و ایجاد روحیه‌ی اجتماعی در جامعه شوند. ورزش می‌تواند به عنوان وسیله‌ای برای ایجاد روابط دوستانه و ارتباط اجتماعی جدید به ویژه بین طبقات مختلف از لحاظ مذهب و قومیت مورد استفاده قرار گیرد. این افراد می‌توانند شامل ورزشکاران، مشارکت کنندگان غیر ورزشکار (تماشاچیان) نیز باشد و در نهایت می‌تواند به افزایش هنجارهای اعتماد و تعامل منجر می شود.

پوتنام[3] مشهورترین نظریه‌پرداز سرمایه‌اجتماعی معتقد است که بیشتر ورزش‌ها با توجه به ماهیتشان فعالیتی ارتباطی محسوب شده و مشارکت در ورزش شامل شرکت آگاهانه افراد به صورت مشارکت کننده و تماشاچی می‌شود که با هم ارتباط متقابل دارند و در اثر این روابط متقابل پاداش‌های اجتماعی میان آنها مبادله می شود. پوتنام عضویت و مشارکت در گروه‌های دارای نظم افقی (مانند باشگاه‌های ورزشی، اتحادیه‌های داوطلبانه و …) و شبکه‌های مشارکت مدنی را یکی از اشکال ضروری سرمایه‌اجتماعی می‌داند (پارسامهرو همکاران، 1392).

2-1- بیان مسئله

تمدن و پیشرفت روزافزون فناوری‌های مدرن، پدیده‌ای به نام فقر حرکتی را با خود به همراه آورده است. برون‌رفت از وضع موجود، نیازمند ابزارهای درخور و شایسته از جمله فعالیت‌های ورزشی به عنوان یک ابزار چند بعدی با تأثیرات گسترده بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی، کمک به اوقات فراغت سالم و ایجاد نشاط و شادابی است (رضوی و طاهری، 1388). ورزش‌های تفریحی می‌تواند کم تحرکی زندگی روزمره را در اوقات فراغت جبران کند و از مناسب ترین و شاید ضروری‌ترین گونه‌های گذران اوقات فراغت در عصر حاضر است. (جلالی فراهانی، 1390). کارکرد اجتماعی ورزش در توسعه و تحکیم روابط اجتماعی، کارکرد زیربنایی و بنیادی است که در کل ساختار جامعه و روابط موجود در اقشار و آحاد اجتماعی اثرات قابل توجهی بر جای می‌گذارد(کریمیان و همکاران، 1392).

ازسوی دیگر  یکی از فعالیت‌هایی که افراد می‌توانند در اوقات فراغت خود انجام دهند برقراری ارتباط با دیگر افراد به دلایل مختلف باشد؛ اما به موازات افزایش جمعیت روابط چهره‌به‌چهره کارکرد خود را از دست داده و جای خود را به نوع دیگری از روابط می‌دهند. به اعتقاد زیمل[1] نتیجه چنین شرایطی ناپایداری روابط و کاهش اعتماد اجتماعی است. سرمایه‌اجتماعی از جمله مفاهیم چند وجهی در علوم اجتماعی است که در اوایل قرن بیستم به صورت علمی و آکادمیک مطرح و از سال 1980 وارد متون علوم سیاسی و جامعه شناسی شد. کاربرد مفهوم سرمایه‌اجتماعی بصورت آنچه که امروزه مدنظر است به تدریج در دهه 1990 رایج شده است (شیخی، 1393).

در بسیاری از کشورهای غربی مردم برای جزئی‌ترین مسائل اشتراکی جامعه، گروه و انجمن تشکیل می‌دهند. اما در کشورهای جهان سوم کم بودن این ارتباطات و البته کارایی نامطلوب و غیر کارکردی کانون‌ها و انجمن‌های صنفی یا گروهی، قابل توجه و ملموس است. (محققی، 1385). در این میان ورزش به عنوان یک پدیده اجتماعی و فرهنگی شناخته شده است که افراد را در یک شبکه اجتماعی که دارای روابط اجتماعی پیچیده هستند به تعامل و کنش متقابل وا داشته و عرصه ظهور رفتارها، نگرش‌ها، بازنمایی‌های معنا دار در قرن حاضر شده است. (فتحی، 1388).

سرمایه‌اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی، یکی از عوامل محیطی تعیین کننده سطح سازگاری و سلامت جامعه محسوب می‌شوند، به این دلیل که فعالیت‌ها و تحرکات اجتماعی، فعالیت‌های بدنی بیشتری را می‌طلبد تا فعالیت‌هایی که در انزوای اجتماعی قراردارد (ترکانو پارسامهر، 1391 ).

 این پژوهش از تقسیم‌بندی شش بعدی گروترت[2] استفاده خواهد کرد که به شرح زیر می باشد:

1- گروه ها و شبکه ها:

گروه‌ها می‌توانند گروه‌های رسمی سازمان یافته یا گروه‌های غیررسمی و داوطلبی باشند. این گروه‌ها طیف وسیعی از تنوع را در خود جای داده اند(گروترت،2004 ). انجام فعالیت‌های داوطلبی به دلیل انتقال دانش و اعتماد شخصی، موجب افزایش رشد اجتماعی و ارتقای ارزش بشری در جامعه می‌شود(رضوی و طاهری، 1388).

2- اعتماد و اتحاد

این بعد کمی پا را فراتر از اعتماد و اتحاد متعارف در جوامع می‌گذارد، به دنبال آن است تا نشان دهد افراد تا چه اندازه حاضرند به همسایگان، مقامات دولتی، محلی و یا مرکزی اعتماد کنند (گروترت،2004 ). اعتماد از پیش شرط‌های اساسی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر جامعه ای محسوب می‌شود. با بسط و گسترش فرهنگ اعتماد می‌توان به جای ارزش‌های منفی مانند دروغ، کلاهبرداری، چاپلوسی، نفاق و غیره،  ارزش‌های اخلاقی مثبت مانند صداقت، راست‌گویی، انصاف، امانت‌داری، تعهد و شهامت را در جامعه پروراند (حیدرآبادی، 1390).

3- فعالیت اشتراکی و همکاری

این مقوله بررسی می‌کند که افراد یک جامعه‌ی کوچک مثل خانواده در بروز مشکلات به دیگر جوامع بزرگ‌تر کمک کرده و در پروژه‌های دسته جمعی شرکت می‌کنند؛ و در پاسخ به بحران‌های به وجود آمده همکاری‌های لازم را انجام می‌دهند(‌گروترت،2004 ). در همین رابطه وزارت ورزش و جوانان اعلام می‌دارد که مشارکت‌های اجتماعی و توسعه فعالیت‌های بشر دوستانه جوانان می‌تواند آسیب‌های اجتماعی را کاهش دهد و به کنترل و پیش‌گیری از آسیب های فضای مجازی منجر شود (درگاه وزارت ورزش و جوانان،1393).

4- اطلاعات و ارتباطات

این بعد کاوش می کند تا نشان دهد که افراد برای به دست آوردن اطلاعات مهم که در طول روز به آن احتیاج دارند از چگونه منابع اطلاعاتی استفاده می‌کنند. استفاده از منابعی همچون گروه ها و انجمن ها، خویشاوندان، دوستان و همسایگان نشان دهنده ارتباطات بالای افراد است و منابعی اطلاعاتی همچون رادیو، تلویزیون، روزنامه و اینترنت ارتباط پایین افراد را نشان می‌دهد(گروتروت،2004‌).

5- وابستگی و شمول اجتماعی

تفاوت‌هایی بین شخصیت‌های افراد در یک جامعه وجود دارد. مثل تفاوت در ثروت، موقعیت اجتماعی یا تفاوت‌هایی در اعتقادات مذهبی و سیاسی، تفاوت‌هایی که می‌تواند به اقتضای سن یا جنسیت به وجود آمده باشد. این تفاوت‌ها ویژگی‌های خاص جوامع را نشان می‌دهد. جایی که افراد تفاوت‌هایشان منجر به خشونت و جنایت می‌شود این بعد از سرمایه‌اجتماعی دچار ضعف شدید است(گروترت، 2004‌).

6- توانمند سازی و فعالیت سیاسی

افرادی که از سلامت روانی برخوردار هستند، توانایی آن را دارند که در مراحل مهم زندگی خود تصمیمات اساسی گرفته و توانایی ایجاد تغییر در زندگی خود را دارند، این افراد توانمند بوده و به اتفاقاتی که در جامعه در حال وقوع است حساس هستند و خود را مسئول می‌دانند و در فعالیت‌های سیاسی شرکت می‌کنند ( مثلا بی‌شک در انتخابات استانی، ملی یا ریاست جمهوری رأی می‌دهند.)(رضوی و بیرون، 1393).

در اغلب تحقیقات داخلی که با عناوین مختلف سرمایه‌اجتماعی و میزان مشارکت ورزشی جوانان یا نوجوانان صورت گرفته است، نشان می‌دهد که رابطه معنی‌دار و مثبتی بین این دو مؤلفه وجود دارد(شارع‌پور و حسینی،1387. ترکان و مهربان، 1391. جسمانی و پاسامهر، 1390). آنچه موجب توجه محققان ورزشی به سرمایه‌اجتماعی شده، این است که نوع و میزان تعامل اجتماعی انسان‌ها در حوزه‌ی ورزش چه پیامدهای اجتماعی و سیاسی برای کل جامعه دارد(جسمانی و پاسامهر، 1390). تا جایی که پوتنام می‌گوید حتی برای ساختن پل هم به سرمایه‌اجتماعی احتیاج است! ما فراسوی سرمایه اجتماعی، سیاسی شدن، اجتماعی شدن و حتی ارتباطی متفاوت با مردم برقرار کردن را می‌آموزیم. به همین دلیل است که ورزش‌های گروهی مکان خوبی برای ایجاد سرمایه‌اجتماعی هستند(نیکلسون[1]‌، 2008 ‌). بیشتر تحقیقات در حوزه سرمایه‌اجتماعی در جامعه‌ای سازمانی مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است، تعداد اندکی هم که در بین شهروندان یا جوامع خاص به صورت موردی هستند. سرمایه اجتماعی در مطالعه حاضر  مشتمل بر 6 بعد است و موشکافانه به بررسی این موضوع می‌پردازد و نگاهی نو به سرمایه اجتماعی دارد. از این رو بررسی ابعاد ششگانه سرمایه اجتماعی از نگاه گروترت با مشارکت در ورزش های تفریحی می‌تواند نتایج قابل توجهی را در اختیار محققین این حوزه قرار دهد. این تحقیق سعی دارد مشارکت ورزشی جوانان را، به طور تخصصی در فعالیت‌های تفریحی مورد بررسی قرار دهد. در نهایت محقق به دنبال بررسی این موضوع است که: آیا مشارکت در ورزش های تفریحی می‌تواند میزان سرمایه‌اجتماعی جوانان شهر تهران را افزایش دهد؟

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

زندگی در دنیای امروز ابتکار عمل سریع را از انسان گرفته و او را دچار فقر حرکتی کرده و این فقر حرکتی مشکلات عدیده جسمی، روانی و اجتماعی را برای وی پدید آورده است. تحقیقات نشان داده است که تنبلی، نبود همراه و همپای مناسب و آلودگی هوا به ترتیب از عوامل بازدارنده انجام فعالیت فیزیکی می‌باشند و حمایت‌های اجتماعی اطرافیان، سابقه قبلی انجام فعالیت‌های ورزشی و قرارگیری در طیف طبیعی توده بدنی نقش مهمی در پیش بینی مراحل آمادگی افراد از نظر انجام فعالیت جسمانی هستند (عامری و محمدآلق، 1391). از مهم‌ترین ویژگی‌های ورزش در اوقات فراغت انجام برنامه‌های گروهی و دسته جمعی است که خود عاملی برای درمان انزواطلبی و رشد شخصیت اجتماعی می‌باشد. در واقع فعالیت جسمانی ابزاری است که از طریق آن نگرش‌های ارزشمند فرهنگی، شخصی، اجتماعی و رفتارها می‌توانند به دیگر اجزای زندگی اجتماعی راه یابند (لیکر[1]، 1384).

سرمایه‌اجتماعی بالا موجب کاهش جرم و اعتیاد می‌شود؛ تحقیقات صورت گرفته نشان داده‌اند که بین معرف‌های سرمایه‌اجتماعی، اعتماد نهادی، اعتماد تعمیم یافته، پیوندهای خانوادگی و دوستی و شدت جرم رابطه منفی وجود دارد. همچنین نقش سرمایه‌اجتماعی در تأمین امنیت اجتماعی به دلیل جلوگیری از بروز ناهنجاری ها و انواع جرایم اجتماعی افراد و زمینه‌سازی مشارکت مثبت و فعال جوانان در زندگی اجتماعی؛ حائز اهمیت است. بنابراین، سرمایه‌اجتماعی به عنوان ابزاری اساسی قابلیت و کارایی بالایی در تبیین و توضیح مسائل و مشکلات از جمله آسیب های اجتماعی دارد، چنانچه می توان از آن به عنوان راه حل مشکلات اجتماعی نام برد. بنابر‌این، در صورتی که عناصر این مفهوم به خوبی مورد بررسی قرار گیرد و در قالب منسجم مدون گردد؛ قادر است تا به خوبی در شناخت و تحلیل آسیب‌ها موثر واقع شود و راهکارهای مناسبی را در بحث پیشگیری در اختیار ما قرار دهد (حیدرنژاد و همکاران، 1391).

کارشناسان جرم شناسی استرالیا بر اساس تحقیقی که در کشورهای کانادا، استرالیا، انگلستان، آمریکا در زمینه ارتباط بین شرکت جوانان در فعالیت‌های ورزشی با کاهش میزان وقوع جرایم و جنایات در جامعه انجام داده‌اند به این نتیجه رسیدند که اجرای برنامه‌های ورزشی برای نوجوانان و جوانان بویژه در بخش‌های فقیر‌نشین و حاشیه شهر‌ها در کاهش میزان جرایم نقش بسیار مؤثری دارد. به گفته کارشناسان، این گروه از جوانان و نوجوانان هنگامی که در فعالیت‌های ورزشی قرار می‌گیرند احساس وابستگی اجتماعی، حمایت و وفاداری را تجربه می‌کنند.بر اساس آمار بدست آمده از این پژوهش شرکت این گونه افراد در فعالیت‌های ورزشی اعتیاد به مواد مخدر، الکل، رفتارهای تهاجمی، خشونت و حتی مزاحمت‌های تلفنی در این مناطق کاهش پیدا کرده است (سلیمانی، 1388).  

.Lekar

[1] . Nicholson

قدردانی
چکیده

 

الف
ب فهرست مطالب
فهرست جداول
فهرست اشکال
فهرست علائم

 

د
ک
م
ر مقدمه

 

1 فصل اول-مقدمه و مرور بر تحقیقات انجام شده در گذشته

 

3 1-1- تاریخچه

 

4 1-2- تجربیات انجام شده در زمینه موتور گازسوز

 

5 1-3-اقدامات انجام شده برای نصب توربوشارژر

 

7 1-4-معرفی پروژه حاضر

 

10 فصل دوم- توربوشارژ كردن موتورهای احتراق داخلی

 

11 2-1- هدف توربوشارینگ

 

12 2-2- روش های پرخورانی

 

12 2-3-  مقایسه موتورهای توربوشارژ شده و تنفس طبیعی

 

15 2-3-1- انواع سیستمهای توربوشارژری

 

16 2-3-2- توربوشارژر فشار ثابت

 

16 2-4 توربوشارژینگ با سیستم ضربانی

 

17 2-5- سیستم‌های تك توربوشارژری

 

19 2-5-1- سیستم‌های ترتیبی

 

21 2-5-2- سیستم‌های دومرحله‌ای

 

21 فصل سوم-تغییرات موتور برای تجهیز به توربوشارژر

 

23 3-1- استفاده از توربوشارژر برای موتور گازسوز

 

24 3-2- تغییرات موتور برای تجهیز به توربوشارژر

 

24 3-3- کاهش مشکلات توربوشارژینگ

 

25 3-3-1- جلوگیری از تولید کوبش

 

25 3-3-1-1- روش های جلوگیری از تولید کوبش

 

26 3-3-2- کنترل افزایش فشار در توربوشارژر

 

28 3-3-3- زمانبندی سوپاپ های ورودی و خروجی

 

30 3-3-6- تأثیر توربوشارژر بر آلودگی خروجی

 

30 فصل چهارم- انطباق توربوشارژر

 

31 4-1- انطباق موتور و توربوشارژر

 

32 4-2- تعیین پارامترهای توربین و كمپرسور

 

32 4-3- انتخاب توربوشارژر

 

34 4-4 نواحی کاری کمپرسور

 

35 4-5- دریچة كنترل توربین

 

37 4-6- تاخیر در عملکرد توربوشارژر

 

37 4-7 تغییر در شرایط ورودی

 

38 4-8- فصل پنجم-مدلسازی موتور

 

40 5-1- مقدمه

 

41 5-2- تحلیل جریان در راهگاه های موتور با بهره گرفتن از رفتار موج فشاری

 

41 5–3 محاسبه پارامترهای عملکردی موتور

 

43 5-3- 1- فشار موثر متوسط اندیکاتوری و ترمزی

 

43 5-3-2- توان و مصرف سوخت ویژه

 

44 5-4- مدلسازی بازده حجمی

 

44 5-5- مدلسازی اصطکاک موتور

 

45 5-6- مدل اصطکاک جریان سیال

 

46 5-7-محاسبه ضریب جریان

 

47 5-8- محاسبه دبی جریان عبوری از سوپاپ

 

48 5-9-مدل انتقال حرارت بین سیال و راهگاه های جریان

 

49 5-10-مدلسازی انتقال حرارت در داخل سیلندر

 

49 5-11- مدلسازی پرخورانی موتور با بهره گرفتن از عملکرد پرخوران
5-11-1- انتخاب کمپرسور
5-11-2-انتخاب توربین

 

51
51
52 فصل شش – مدلسازی موتور EF7 با بهره گرفتن از نرم افزار GT-POWER

 

54 6-1- مدلسازی پورت های ورودی و خروجی

 

55 6-2- مدلسازی منیفولد و دریچه گاز

 

55 6-3- مدلسازی انژكتور

 

58 6-4- مشخصات سیلندر

 

59 6-5- مدلسازی توربوشارژر

 

60 6-6- مدلسازی خنك كن میانی

 

60 6-7- مدلسازی كاتالیست

 

61 6-8- مدلسازی احتراق

 

61 فصل هفت- نتایج توربوشارژ کردن موتور EF7

 

63 7-1- تغییرات اعمال شده به موتور تنفس طبیعی

 

64 7-2- تعیین هدف

 

66 7-3- نکاتی در مورد انتخاب توربوشارژر

 

67 7-4- مشخصات توربوشارژرهای انتخابی

 

68 7-5- اصطکاک موتورEF7

 

69 7-6- انتقال حرارت در داخل سیلندر

 

70 7-7- کالیبراسیون مدل موتور پرخورانی شده

 

70 7-8- پارامترهای عملكردی موتورEF7 در حالت بار کامل

 

84 7-9- مقایسه عملکرد دو توربوشارژر با بهره گرفتن از نتایج مدل

 

 

80 7-10- تعیین بهینه پارامترهای طراحی موتور پرخوران شده با بهره گرفتن از مدل

 

85 (فصل)هشتم-آنالیز حساسیت موتور EF7

 

95 8-1- آنالیز حساسیت

 

96 8-1-1-  فشار موثر متوسط ترمزی

 

98 8-1-2-مصرف مخصوص ترمزی سوخت

 

99 8-1-3- راندمان حجمی

 

101 8-1-4-سرعت توربین

 

102 8-1-5- راندمان کمپرسور

 

104 8-1-6- فشار در پائین دست کمپرسور

 

105 8-1-7-جریان هوا

 

107 8-1-8- جریان سوخت

 

108 8-1-9- گشتاور ترمزی موتور

 

110 8-1-10- دمای پائین دست کمپرسور

 

111 8-1-11- دمای پائین دست خنک کن

 

113 8-1-12- دمای منیفولد

 

114 8-1-13- فشار منیفولد

 

116 8-1-14- فشار ورودی توربین

 

117 8-1-15- فشار خروجی توربین

 

119 8-1-16- دمای ورودی توربین

 

120 8-1-17- دمای خروجی از توربین

 

122 8-1-18- راندمان توربین

 

123 8-1-19- راندمان اندیکاتوری موتور

 

125 8-1-20- توان مصرفی کمپرسور

 

126 8-1-21- فشار موثر متوسط اندیکاتوری

 

128 8-1-22- ماکزیمم فشار سیلندر

 

129 8-1-23- درجه ماکزیمم فشار سیلندر

 

130 8-1-24- ماکزیمم دمای سیلندر

 

132 8-1-25- فشار ورودی به سیلندر

 

134 8-1-26- دمای ورودی به سیلندر

 

135 8-1-27- فشار خروجی از سیلندر

 

137 8-1-28- دمای خروجی از سیلندر

 

138 فصل نهم-سوپرشارژ کردن موتور توربوشارژ شده

 

140 9-1- هدف از سوپرتوربوشارژ کردن

 

141 9-2- سوپرشارژر روتز
 
9-3- مدلسلزی و نتایج سوپر شارژینگ

 

142
143 پیشنهادات
لیست مقالات ارائه شده

 

151
151 نتایج

 

152 ضمیمه

 

156 مراجع

 

161 چکیده انگلیسی

 

166

 
 
فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول(2-1)	مقایسه یک موتور توربوشارژری و تنفس طبیعی با گشتاور و توان حداكثر برابر
جدول (5-1)	توضیح پارامترهای معادله (5-18)
جدول (6-1)	مشخصات هندسی سیلندر موتور تنفس طبیعی
جدول (7-1)	مشخصات هندسی سیلندر موتور پرخوران شده
جدول (7-2)	مقادیر ثابت فشار موثر متوسط اصطکاکی در دورهای مختلف
جدول(8-1)	جدول تعریف متغیرها و مقدار آنها
جدول (8-2)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی فشار موثر متوسط ترمزی
جدول (8-3)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی مصرف مخصوص ترمزی سوخت
جدول (8-4)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی راندمان حجمی
جدول (8-5)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی سرعت توربین
جدول (8-6)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی راندمان کمپرسور
جدول (8-7)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی فشار در پائین دست کمپرسور
جدول (8-8)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی جریان هوا
جدول (8-9)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر  روی جریان سوخت
جدول (8-10)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی گشتاور موتور
جدول (8-11)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی دمای پائین دست کمپرسور
جدول (8-12)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی دمای پائین دست خنک کن
جدول (8-13)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی دمای منیفولد
جدول (8-14)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی فشار منیفولد
جدول (8-15)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی فشار ورودی توربین
جدول (8-16)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر  روی فشار خروجی توربین
جدول (8-17)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی دمای ورودی توربین
جدول (8-18)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی دمای خروجی از توربین
جدول (8-19)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی راندمان توربین
جدول (8-20)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی راندمان اندیکاتوری موتور
جدول (8-21)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی راندمان توربین
جدول (8-22)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی فشار موثر متوسط اندیکاتوری
جدول (8-23)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی ماکزیمم فشار سیلندر
جدول (8-24)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی درجه مربوط به ماکزیمم فشار
جدول (8-25)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی ماکزیمم دمای سیلندر
جدول (8-26)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی فشار ورودی به سیلندر
جدول (8-27)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی دمای ورودی به سیلندر
جدول (8-28)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی فشار خروجی از سیلندر
جدول (8-29)	دسته بندی متغیرها بر حسب میزان تاثیر روی دمای خروجی از سیلندر
جدولA-1	نام های توربین و کمپرسور دو توربوشارژر
جدول A-2	مشخصات عملکرد کمپرسور توربوشارژر1
جدول A-3	مشخصات عملکرد کمپرسور توربوشارژر 2
جدول(A-4 )	مشخصات عملکردی توربین

 
 
 
 
 
فهرست اشکال

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل (2-1)	یک نمونه سوپرشارژ
شکل(2-2)	طرز کار توربوشارژر به صورت شماتیک
شکل (2-4)	نحوه ارتباط توربوشارژ فشار ثابت با موتور به صورت طرحواره
شکل(3-1)	رابطه بین نسبت تراکم و افزایش فشار ورودی موتور
شکل (4-1)	نقشه عملکرد  یک کمپرسور
شکل (4-2)	مشخصه یک توربین جریان محوری
شکل(5-1)	المان در نظر گرفته شده
شکل (6-1)	طرحواره پورت های ورودی و خروجی
شکل (6-2)	مدل سازی منیفولد توسط چند انشعاب
شکل (6-3)	قرار دادن دستگاه مختصات در مرکز انشعاب
شکل (6-4)	دریچه گاز
شکل (6-5)	مشخصات هندسی سیلندر
شکل(6-6)	زمانبندی جرقه در دورهای مختلف(TDC=0)
شکل (7-1)	منحنی لیفت و زمانبندی سوپاپ های ورودی و خروجی برای دو موتور تنفس طبیعی و پرخوران شده EF7
شکل (7-2 )	مقدار افزایش مورد نظر درگشتاور موتور در حالت تمام بار
شکل (7-3)	مقادیر بیشینیه فشار سیلندر در دورهای مختلف برای یک موتور پرخورانی شده مشابه با موتورEF7 در حالت تمام بار
شكل (7-4)	فشار موثر متوسط اصطكاك در دورهای مختلف در حالت بار کامل
شكل (7-5)	بازده اندیكه در دورهای مختلف در حالت بار کامل
شكل(7-6)	منحنی فشار لحظه ای داخل سیلندر در حالت بار کامل در دور rpm 1500
شكل(7-7)	منحنی فشار لحظه ای داخل سیلندر در حالت بار کامل در دور rpm 2000
شكل(7-8)	منحنی فشار لحظه ای داخل سیلندر در حالت بار کامل در دور rpm 2500
شكل(7-9)	منحنی فشار لحظه ای داخل سیلندر در حالت بار کامل در دور rpm 3500
شكل(7-10)	منحنی فشار لحظه ای داخل سیلندر در حالت بار کامل در دور rpm 4800
شكل(7-11)	منحنی فشار لحظه ای داخل سیلندر در حالت بار کامل در دور rpm 5000
شكل(7-12)	نتایج کالیبراسیون فشار بعد از کمپرسور برای دو حالت بار کامل و بار جزیی در زمانی که درصد فشردگی پدال گاز 25 درصد می باشد
شكل(7-13)	نتایج کالیبراسیون دبی هوا در دورهای مختلف برای دو حالت بار کامل و بار جزیی در زمانی که درصد فشردگی پدال گاز 25 درصد می باشد
شكل(7-14)	نتایج کالیبراسیون بازده حجمی در دورهای مختلف برای دو حالت بار کامل و بار جزیی در زمانی که درصد فشردگی پدال گاز 25 درصد می باشد
شكل(7-15)	نتایج کالیبراسیون گشتاور موتور پورخوران شده در دورهای مختلف برای دو حالت بار کامل و بار جزیی در زمانی که درصد فشردگی پدال گاز 25 درصد می باشد
شكل(7-16)	نتایج کالیبراسیون فشار موثر متوسط ترمزی موتور پورخوران شده در دورهای مختلف برای دو حالت بار کامل و بار جزیی در زمانی که درصد فشردگی پدال گاز 25 درصد می باشد
شكل(7-17)	نتایج کالیبراسیون جریان سوخت موتور پورخوران شده در دورهای مختلف برای دو حالت بار کامل و بار جزیی در زمانی که درصد فشردگی پدال گاز 25 درصد می باشد
شكل(7-18)	نتایج کالیبراسیون فشار بعد از خنک کن موتور پورخوران شده در دورهای مختلف برای دو حالت بار کامل و بار جزیی در زمانی که درصد فشردگی پدال گاز 25 درصد می باشد
شكل(7-19)	نتایج کالیبراسیون فشار گازهای خروجی قبل از توربین موتور پورخوران شده در دورهای مختلف برای دو حالت بار کامل و بار جزیی در زمانی که درصد فشردگی پدال گاز 25 درصد می باشد
شكل(7-20)	نتایج کالیبراسیون فشار گازهای خروجی بعد از توربین موتور پورخوران شده در دورهای مختلف برای دو حالت بار کامل و بار جزیی در زمانی که درصد فشردگی پدال گاز 25 درصد می باشد
شكل(7-21)	بازده ترمزی در دورهای مختلف
شكل(7-22)	گشتاور اندیكه در دورهای مختلف
شكل(7-23)	گشتاور ترمزی در دورهای مختلف
شكل(7-24)	مصرف سوخت ویژة ترمزی در دورهای مختلف
شكل(7-25)	فشار مؤثر متوسط پمپاژ در دورهای مختلف
شكل(7-26)	دمای خروجی از خنك كن میانی در دورهای مختلف
شكل(7-27)	مقادیر گشتاور موتور EF7 TC که از توربوشارژر  (1)برای پرخورانی استفاده شده است و گشتاور مورد نظر در حالت تمام بار
شكل(7-28)	مقادیر گشتاور موتور EF7 TC که از توربوشارژر  (2)برای پرخورانی استفاده شده است و گشتاور مورد نظر در حالت تمام بار
شكل(7-29)	مقایسه بازده کمپرسور دو توربوشارژر در دورهای مختلف و در حالت تمام بار
شكل(7-30)	مقادیر گشتاور خروجی موتور حاصل از مدل در ارتفاع ۲۰۰۰ متر از سطح دریا
شكل(7-31)	بازده کمپرسور دو توربوشارژر در دورهای مختلف موتور در حالت بار کامل
شكل(7-32)	دور توربوشارژر در مقابل دور موتور در حالت بار کامل
شكل(7-33)	مقادیر فشار بیشینه داخل سیلندر در مقابل دور موتور قبل از اصلاح در پارامترهای طراحی
شكل(7-34)	زمانبندی جرقه موتور در دورهای مختلف برای دو حالت تنفس طبیعی( (NAو پرخوران شده)  (TC
شكل(7-35)	دمای گازهای ورودی به توربین در دورهای مختلف برای زمانبندی جرقة جدید برای موتور TC
شكل(7-36)	فشار بیشینه داخل سیلندر در دورهای مختلف برای زمانبندی جرقة جدید برای موتور TC
شكل(7-37)	فشار بیشینه داخل سیلندر موتور پورخوران شده در مقابل دور با زمانبندی جرقة جدید و نسبت تراکم 9.8
شكل(7-38)	تعیین بهترین زمان باز شدن سوپاپ ورودی در دورrpm1500
شكل(7-39)	شکل(7-43) منحنی سوپاپ ورودی و خروجی موتور برای دو حالت تنفس طبیعی و پرخوران شده
شكل(7-40)	مقادیر بازده حجمی موتور پرخوران شده با دو منحنی سوپاپ مختلف در مقابل دور موتور
شكل(7-41)	نقاط كاركردی موتور بر روی منحنی عملكردی كمپرسور در حالت بار کامل
شكل(7-42)	نقاط كاركردی موتور بر روی منحنی عملكردی توربین در حالت بار کامل
شكل(7-43)	مقدار دبی جرمی عبوری از دریچة كنترل توربین در دورهای مختلف
شكل(7-44)	بازده حجمی موتور EF7 در مقابل دور موتور برای دو حالت تنفس طبیعی و پرخورانی شده
شكل(7-45)	مقادیر گشتاور ترمزی در مقابل دور موتور برای موتور EF7 در حالت تنفس طبیعی و پرخورانی شده
شكل(7-46)	مقادیر فشار بیشینة سیلندر در دورهای مختلف موتور برای دو حالت تنفس طبیعی و پرخورانی شده
شكل(7-47)	دمای گازهای حاصل از احتراق در خروجی منیفولد خروجی در موتورEF7 برای دو حالت تنفس طبیعی و پرخورانی شده
شکل(7-48)	ماکزیمم فشار سیلندر
شكل(7-49)	سرعت گردشی کمپرسور
شكل(7-50)	شکل  BMEP موتور EF7 مدل شده
نمودار (8-1)	آنالیز حساسیت فشار موثر متوسط ترمزی
نمودار (8-2)	متوسط مقادیر مطلق فشار موثر متوسط ترمزی در سرعت های مختلف
نمودار (8-3)	نتایج آنالیز حساسیت برای مصرف مخصوص ترمزی سوخت
نمودار (8-4)	متوسط مقادیر مصرف مخصوص ترمزی سوخت در سرعت های مختلف
نمودار (8-5)	نتایج آنالیز حساسیت برای راندمان حجمی
نمودار (8-6)	متوسط مقادیر راندمان حجمی در سرعت های مختلف
نمودار (8-7)	نتایج آنالیز حساسیت برای سرعت توربین
نمودار (8-8)	متوسط مقادیر سرعت توربین در سرعت های مختلف موتور
نمودار (8-9)	نتایج آنالیز حساسیت برای راندمان کمپرسور
نمودار (8-10)	متوسط مقادیر راندمان کمپرسور در سرعت های مختلف
نمودار (8-11)	نتایج آنالیز حساسیت برای  فشار در پائین دست کمپرسور
نمودار (8-12)	متوسط مقادیر فشار در پائین دست کمپرسور در سرعت های مختلف
نمودار (8-13)	نتایج آنالیز حساسیت برای جریان هوا
نمودار (8-14)	متوسط مقادیر جریان هوا در سرعت های مختلف
نمودار (8-15)	نتایج آنالیز حساسیت برای جریان سوخت
نمودار (8-16)	متوسط مقادیر جریان سوخت در سرعت های مختلف
نمودار (8-17)	نتایج آنالیز حساسیت برای گشتاور ترمزی موتور
نمودار (8-18)	متوسط مقادیر گشتاور موتور در سرعت های مختلف
نمودار (8-19)	نتایج آنالیز حساسیت برای دمای پائین دست کمپرسور
نمودار (8-20)	متوسط مقادیر دمای پائین دست کمپرسور در سرعت های مختلف
نمودار (8-21)	نتایج آنالیز حساسیت برای دمای پائین دست خنک کن
نمودار (8-22)	متوسط مقادیر دمای پائین دست خنک کن در سرعت های مختلف
نمودار (8-23)	نتایج آنالیز حساسیت برای دمای منیفولد
نمودار (8-24)	متوسط مقادیر دمای منیفولد در سرعت های مختلف
نمودار (8-25)	نتایج آنالیز حساسیت برای فشار منیفولد
نمودار (8-26)	متوسط مقادیر فشار منیفولد در سرعت های مختلف
نمودار (8-27)	نتایج آنالیز حساسیت برای فشار ورودی توربین
نمودار (8-28)	متوسط مقادیر فشار ورودی توربین در سرعت های مختلف
نمودار (8-29)	نتایج آنالیز حساسیت برای فشار خروجی توربین
نمودار (8-30)	متوسط مقادیر فشار خروجی توربین در سرعت های مختلف
نمودار (8-31)	نتایج آنالیز حساسیت برای دمای ورودی توربین
نمودار (8-32)	متوسط مقادیر دمای ورودی توربین در سرعت های مختلف
نمودار (8-33)	نتایج آنالیز حساسیت برای  دمای خروجی از توربین
نمودار (8-34)	متوسط مقادیر دمای خروجی از توربین در سرعت های مختلف
نمودار (8-35)	نتایج آنالیز حساسیت برای  راندمان توربین
نمودار (8-36)	متوسط مقادیر راندمان توربین در سرعت های مختلف
نمودار (8-37)	نتایج آنالیز حساسیت برای  راندمان اندیکاتوری موتور
نمودار (8-38)	متوسط مقادیر راندمان اندیکاتوری موتور در سرعت های مختلف
نمودار (8-39)	نتایج آنالیز حساسیت برای  توان مصرفی کمپرسور
نمودار (8-40)	متوسط مقادیر راندمان توربین در سرعت های مختلف
نمودار (8-41)	نتایج آنالیز حساسیت برای فشار موثر متوسط اندیکاتوری
نمودار (8-42)	متوسط مقادیر فشار موثر متوسط اندیکاتوری در سرعت های مختلف
نمودار (8-43)	نتایج آنالیز حساسیت برای  ماکزیمم فشار سیلندر
نمودار (8-44)	متوسط مقادیر ماکزیمم فشار سیلندر در سرعت های مختلف
نمودار (8-45)	نتایج آنالیز حساسیت برای درجه ماکزیمم فشار سیلندر
نمودار (8-46)	متوسط مقادیر درجه مربوط به ماکزیمم فشار در سرعت های مختلف
نمودار (8-47)	نتایج آنالیز حساسیت برای ماکزیمم دمای سیلندر
نمودار (8-48)	متوسط مقادیر ماکزیمم دمای سیلندر در سرعت های مختلف
نمودار (8-49)	نتایج آنالیز حساسیت برای  فشار ورودی به سیلندر
نمودار (8-50)	متوسط مقادیر فشار ورودی به سیلندر در سرعت های مختلف
نمودار (8-51)	نتایج آنالیز حساسیت برای  دمای ورودی به سیلندر
نمودار (8-52)	متوسط مقادیر دمای ورودی به سیلندر در سرعت های مختلف
نمودار (8-53)	نتایج آنالیز حساسیت برای  فشار خروجی از سیلندر
نمودار (8-54)	متوسط مقادیر فشار خروجی از سیلندر در سرعت های مختلف
نمودار (8-55)	نتایج آنالیز حساسیت برای  دمای خروجی از سیلندر
نمودار (8-56)	متوسط مقادیر دمای خروجی از سیلندر در سرعت های مختلف
شكل(9-1)	منحنی عملکرد موتور توربوشارژ شده و تنفس طبیعی در حالت بار کامل
شكل(9-2)	مسیر جریان هوا در کمپرسور روتز
شكل(9-3)	طریقه اتصال توربوشارژ و سوپرشارژ به موتور
شكل(9-4)	نحوه قرار گیری سوپرشارژ و توربوشارژ در مدل
شکل(9-5)	انطباق ناصحیح موتور و یک سوپرشارژ روتز
شکل(9-6)	نقشه عملکرد کمپرسور همراه نقاط عملکردی موتور در حالت بار کامل
شکل(9-7)	فشار داخل سیلندر با نسبت دنده5.1 در حالت بار کامل
شکل(9-8)	دمای گازهای ورودی به توربین در حالت بار کامل
شکل(9-9)	مقایسه توان ترمزی دو موتور توربوشارژ شده و سوپرتوربوشارژ شده
شکل(9-10)	مقایسه گشتاور ترمزی دو موتور توربوشارژ شده و سوپرتوربوشارژ شده
شکل(9-11)	مقایسه راندمان حجمی دو موتور توربوشارژ شده و سوپرتوربوشارژ شده
شکل(9-12)	میزان گشودگی دریچه میان گذر
شکل(9-13)	میزان افزایش گشتاور توسط سوپرشارژ بعد از رعایت حد کوبش
شکل(9-14)	میزان افزایش راندمان حجمی توسط سوپرشارژ بعد از رعایت حد کوبش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست علائم                     

چکیده

موفقیت در رسیدن به اهداف توزیع درآمد و برابری در یک اقتصاد، نیازمند شناخت ویژگی­های بنیانی آن اقتصاد
می­باشد؛ چراكه از این طریق می­توان منابع مالیاتی را به­منظور تأمین مالی مخارج و برنامه ­های سرمایه ­گذاری شناخت. اقتصادهایی كه از ظرفیت مالیاتی پایینی برخوردار می­باشند، به­منظور فراهم كردن خدمات اقتصادی و اجتماعی و همچنین دستیابی به رشد سریع اقتصادی، نیاز بیشتری به منابع مالی دارند. بنابراین به­ دلیل نیاز به مخارج بالاتر در مقابل ظرفیت مالیاتی پایین، اقتصادهای مذكور اغلب شاهد شكاف زیادی بین منابع درآمدی و نیازهای هزینه­ای خود هستند. از آن­جا كه اقتصاد ایران نیز از جمله چنین اقتصادها به­شمار می­رود و همچنین نظر به­اینكه اقتصاد ایران در وضعیت مالی وخیمی(كسری بودجه شدید، تورم بالا و توزیع درآمدی بسیار ضعیف) قرار دارد كه هم­زمان با این وضعیت، در مسیر دشوار تغییر نظام مالی خود نیز گام بر­می­دارد، نیاز به رشد اقتصادی بالا و بدون تورم و همچنین تأمین مالی دولت از طریق مالیات­ها(به­جای استقراض عمومی و یا سیاست كسری بودجه مداوم) امری ضروری به­نظر می­رسد.

روش پژوهش حاضر برگرفته از روش مورد استفاده در مقاله “برآورد تلاش مالیاتی در ایران و مقایسه آن با کشورهای در حال توسعه منتخب” نوشته قطمیری، محمد علی و اسلاملوئیان، کریم، (1387) می­باشد. در این پژوهش ابتدا ظرفیت مالیاتی كشورهای ایران ، مصر، مالزی، مراکش، پاکستان، لبنان، اردن، اندونزی، بنگلادش، عراق، كویت، عمان، عربستان، و تونس به­عنوان كشورهای عضو سازمان كنفرانس اسلامی با بهره گرفتن از داده ­های تلفیقی طی دوره 2005-1999 با بهره­ گیری از روش پانل متوازن در قالب الگوی اثرات ثابت برآورد و پس از آن شاخص تلاش مالیاتی مربوط به كشورهای مذكور محاسبه می­گردد. در این پژوهش ظرفیت مالیاتی تابعی از متغیرهای سهم بخش­های كشاورزی، خدمات و صنعت از تولید ناخالص داخلی(GDP)، سهم بدهی­های خارجی از GDP، سهم بخش خارجی از GDP، معكوس GDP سرانه، سهم جمعیت شهری از كل جمعیت، پولی­کردن و ضریب جینی می­باشد. نتایج برآورد این الگو نشان می­ دهند كه ضریب متغیرهای سهم بدهی­های خارجی، سهم بخش خدمات از GDP، سهم بخش­های صنعت و سهم بخش خارجی از GDP مثبت و معنادار می­باشد. همچنین ضریب متغیرهای نسبت شهرنشینی، كشاورزی از GDP،  ضریب­جینی، معكوس GDP سرانه و پولی­کردن منفی به­دست آمده­اند. در این رابطه می­توان گفت تمامی ضرایب به­دست­آمده  با نتایج مطالعات قبلی سازگار بوده ­اند. در مورد مقایسه ظرفیت مالیاتی و تلاش مالیاتی ایران با سایر كشورهای مورد مطالعه، باید گفت اقتصاد ایران از ظرفیت مالیاتی متوسط و تلاش مالیاتی پایین­تری نسبت به این کشورها برخوردار است. بنابراین سیاست­گذاران می­توانند با اتخاذ سیاست­های مناسب در جهت افزایش تلاش مالیاتی، اتکای بودجه دولت به نفت را کمتر کرده، و عمده مخارج دولتی را از محل درآمدهای مالیاتی تأمین نمایند.

کلید واژه ­ها: مالیات، ظرفیت مالیاتی، تلاش مالیاتی، داده ­های پانل، كشورهای عضو سازمان كنفرانس اسلامی

فهرست مطالب

عنوان                                                صفحه

 

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه. 1

1-2- شرح وبیان مسأله پژوهش 2

1-3- هدف پژوهش 3

1-4- فرضیه ­های پژوهش 4

1-5- اهمیت و ارزش پژوهش 4

1-6- روش پژوهش 5

1-6-1- داده ­های استفاده­شده در پژوهش 8

1-6-2- ابزار گردآوری و تحلیل داده ­ها 8

1-7- واژگان کلیدی 9

1-8- جمع­بندی فصل 10

 

فصل دوم: مروری بر ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش

مقدمه 11

2-1- تعریف، مفهوم کلی و اهمیت مالیات 13

2-2- پایه مالیاتی 13

2-3- نرخ مالیات و انواع آن 14

2-4- بار مالیاتی و تعلق واقعی مالیات 15

2-5- اصول مالیات 15

2-6- امتیاز، پرهیز و فرار مالیاتی 16

2-7- انواع درآمدهای دولت 17

2-8- بررسی ضرورت مالیات در اقتصاد 18

2-9- مالیاتهای مستقیم و غیر مستقیم وجوه تمایز آنها 20

2-10-  انواع مالیاتها 22

2-10-1-  مالیات بر درآمد وثروت 23

2-10-2-  مالیات بر کالاها و خدمات 23

عنوان                                                صفحه

 

2-10-3- مالیات بر سازمانها ……………….25

2-10-4- مالیات بر رهن 26

2-10-5- مالیات در اقتصاد جهانی 27

2-11- بررسی نقش مالیاتها در تخصیص منابع، تصحیح و تثبیت فعالیتهای اقتصادی………………………………..28

2-12- اختلالات در تخصیص منابع وکاهش رفاه و رشد اقتصادی…………………………………………………………..30

2-13- سیاستگذاری و اصلاح نظام مالیاتی در کشورهای در حال توسعه……………………………………………….31

2-14- اثرات عامل مالیات در یک مدل دو بخشی رشد درونزا……………………………………………………………………31

2-15- بررسی مالیات از جنبه های انگیزه و منابع…………………………………………………………………………………….32

2-16- مسأله انتقال مالیاتها………………………………………………………………………………………………………………………32

2-17- ظرفیت مالیاتی……………………………………………………………………………………………………………………………….33

2-17-1- تعاریف مختلف از ظرفیت مالیاتی……………………………………………………………………………………………33

2-17-2- ساختار انواع ظرفیت مالیاتی……………………………………………………………………………………………………..35

2-17-3- عوامل تشخیص ظرفیت مالیاتی جامعه…………………………………………………………………………………..38

2-18- تلاش مالیاتی…………………………………………………………………………………………………………………………………..38

2-18-1- تلاش مالیاتی، تعریف، مفهوم و نحوه محاسبه………………………………………………………………………….39

2-18-2- عوامل تعیین کننده تلاش مالیاتی( برسی اجمالی ادبیات مربوطه)………………………………………….39

2-19- سابقه

 تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………..42

2-19-1- کارهای انجام شده در داخل کشور……………………………………………………………………………………………42

2-19-2- کارهای انجام شده برای کشورهای در حال توسعه……………………………………………………………………..48

2-20-  نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………..59

 

فصل سوم: الگوی نظری پژوهش

مقدمه 61

3-1- تعیین و تصریح الگو 61

3-1-1- عوامل تعیین کننده ظرفیت مالیاتی 62

3-1-1-1- نسبت مالیاتی مطلوب 63

3-1-1-2- سهم بخشهای مختلف از تولید ناخالص داخلی .63

3-1-1-3- درجه باز بودن اقتصاد 64

3-1-1-4- سهم بخش جمعیت شهری از کل جمعیت……………………………………………………………………………….64

3-1-1-5- درجه پولی کردن…………………………………………………………………………………………………………………….64

عنوان                                                صفحه

 

3-1-1-6- ضریب جینی ………………………………………………………………………………………………………………………..65

3-2- تصریح الگو………………………………………………………………………………………………………………………….65

3-2-1- تابع رفاه اجتماعی مطلوبیت­گرایان ………………………………………………………………………………………………….67

3-2-2- تابع رفاه اجتماعی رالزین …………………………………………………………………………………………………………………68

3-2-3- تابع رفاه اجتماعی برنولی-نش ………………………………………………………………………………………………………..69

3-2-4- تابع رفاه اجتماعی هم­کشش …………………………………………………………………………………………………………..69

3-3- تلاش مالیاتی…………………………………………………………………………………………………………………………………..78

3-4- داده های تابلویی………………………………………………………………………………………………………………………………79

3-5- روش های تخمین داده های تابلویی……………………………………………………………………………………………………79

3-5-1- مراحل تخمین به وسیله داده های تلفیقی………………………………………………………………………………….80

3-5-2- اثرات ثابت………………………………………………………………………………………………………………………………………82

3-5-3-  اثرات تصادفی…………………………………………………………………………………………………………………………..83

3-5-4- آماره هاسمن………………………………………………………………………………………………………………………………….83

3-5-5- آزمون LM بروش پاگان……………………………………………………………………………………………………………….84

3-6- جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………………………….85

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل الگو بر اساس مشاهدات تجربی

مقدمه 87

4-1- داده های پانل 87

4-1-1- اثرات ثابت 88

4-1-2- اثرات تصادفی 89

4-2- برآورد الگو 90

4-2-1- محاسبه نسبت مالیاتی تخمینی 96

4-2-2-  محاسبه تلاش مالیاتی …………………………………………………………………………………………………….97

4-3-  نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………….104

 

فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه 105

5-2- نتایج پژوهش 106

5-3- آزمون فرضیه ­ها 107

عنوان                                                صفحه

 

5-4- محدودیت­های پژوهش 108

5-5- پیشنهادات ……………………………….. 108

5-5-1- پیشنهادات پژوهشی ……………………….. 108

5-5-2- پیشنهادات کاربردی ………………………. 108

پیوست 109

منابع و مآخذ 119

فهرست شکل­ها

عنوان                                                صفحه

شکل (3-1)نمودار رفاه اجتماعی مطلوبیت­گرایی ……………………………………………………………………………………………68

شکل (3-1) نمودار  رفاه اجتماعی رالزین ……………………………………………………………………………………………………….69

شکل (3-1)نمودار تابع عمومی رفاه اجتماعی ………………………………………………………………………………………………..70

شکل (4-1)  نمودارهای نسبت مالیاتی واقعی و تخمینی كشورهای مورد مطالعه…………………………………..101

شکل(4-2) نمودارهای تلاش مالیاتی كشورهای مورد مطالعه … . .. 103

 

 

 

 

 

عنوان                                                صفحهفهرست جدول­ها

 

جدول 3-1 : تفسیرهای مختلف ازقانون واگنر………………………………………………………………………………………………..76

جدول 4-1: بررسی مرتبه جمعی بودن متغیرها.. 91

جدول 4-2: نتایج آزمون F لیمر……………………………………………………………………………………………………………………93

جدول 4-3: نتایج آزمون هاسمن…………………………………………………………………………………………………………………..93

جدول 4-4: نتایج تخمین.. 93

جدول 4-5: نتایج آزمون­های ریشه واحد بر روی پسماندهای رگرسیون   95

جدول 4-6: نتایج آزمون والد………………………………………………………………………………………………………………………95

جدول 4-7: نسبت مالیاتی تخمینی و واقعی هر كشور در سال­های مختلف   96

جدول 4-8: تلاش مالیاتی كشورهای مورد مطالعه.. 98

مقدمه

درآمدهای مالیاتی می­توانند مهم­ترین روش تأمین مخارج دولت بوده و نقش مهمی در اعمال سیاست­های اقتصادی دولت­ها ایفا نمایند. درصورتی­كه دولت­ها بتوانند با برنامه ­ریزی از این منبع مهم درآمدی به بهترین نحو استفاده نمایند، اقتصادشان به اهداف مطلوب اقتصادی نزدیك­تر خواهدشد. سوالی كه در این بین مطرح می­ شود، این است كه آیا برای یک كشور همیشه امكان گسترش درآمدهای مالیاتی وجود دارد، و آیا یک كشور می ­تواند در صورت تمایل تا هر میزان درآمد مالیاتی خود را افزایش دهد؟ در ادبیات اقتصادی برای پاسخ به این سوال از دو شاخص ظرفیت مالیاتی و تلاش مالیاتی استفاده می­ شود.

اما كاربرد صحیح ظرفیت و تلاش مالیاتی، و همچنین تأثیر بیشتر آن­ها در اقتصاد، مستلزم شناخت صحیح و درست از عوامل تأثیرگذار و معیارهای آن­ها می­باشد. بنابراین پژوهش حاضر سعی در معرفی عوامل موثر بر ظرفیت مالیاتی و تلاش مالیاتی دارد، تا از طریق ایجاد امکان گسترش درآمدهای مالیاتی، دولت را در رسیدن به اهداف کلان خود یاری نماید. در این راستا، همچنین به مقایسه ظرفیت و تلاش مالیاتی ایران با چند کشور منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی نیز پرداخته می­ شود.

این فصل به کلیات پژوهش خواهد پرداخت و در این زمینه به بیان مسأله پژوهشی، اهمیت و ارزش پژوهش، اهداف و فرضیه ­های پژوهش، روش تحقیق، ابزار گردآوری و تحلیل داده ­ها، داده ­های استفاده­شده در پژوهش و در نهایت به بیان تعریف کلید واژه ­ها می ­پردازد.

1-2- شرح و بیان مسئله پژوهشی

مالیات به­عنوان معمول­ترین و مهم­ترین منبع مالی برای تأمین درآمدهای عمومی و یکی از کاراترین و مؤثرترین ابزارهای سیاست­های مالی به­شمار می­رود که دولت می ­تواند به واسطه آن، بسیاری از خدمات اجتماعی و رفاهی را  به مردم ارائه دهد و به بسیاری از فعالیت­ها و جریانات اقتصادی و اجتماعی سمت وسوی لازم را ببخشد. متأسفانه تلقی برخی از افراد از وصول مالیات محدود به کسب درآمد بیشتر به­منظور اداره­نمودن تشکیلات دولتی است و آنچه کمتر به آن توجه می­ شود این است که پایین بودن سهم وصولی­های مالیاتی در ترکیب درآمدی دولت علاوه بر آنکه عوارض ناگواری همچون وابستگی درآمد کشور به صدور یک کالا را دربر دارد، اقتصاد کشور را از امکان استفاده از ابزار مالی محروم ساخته است. در حالیکه با بهره گرفتن از این ابزار می­توان بسیاری از نابسامانی­های اقتصادی را به­سمت صحیحی هدایت نمود. با تغییر در  پایه­ های مالیاتی می­توان مکانیزم­ هایی ایجاد نمود که مسائل و مشکلات اقتصادی همچون: کسری بودجه، تورم، بیکاری، نامتعادل بودن توزیع درآمد، کاهش صادرات غیرنفتی و افزایش واردات، افزایش مهاجرت به شهرهای بزرگ، بالا رفتن مصرف کالاهای تجملی در مناطق شهری و بسیاری از مسائل دیگر را سامان بخشید و ضمانت لازم برای رشد و شکوفائی اقتصاد و تحقق اهداف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را فراهم آورد.

ظرفیت مالیاتی توان جامعه را در پرداخت مالیات نشان می دهد. به عبارتی، ظرفیت مالیاتی میزان مالیاتی است که مردم می توانند بپردازند.(حمید صفایی نیكو، 1375) ظرفیت مالیاتی در واقع حجم مالیاتی است که جامعه به طور