چکیده

        

با توجه به افزایش استفاده از اینترنت و رفع بسیاری از نیازهای کاربران از طریق وب، تحقیق در مورد کاربردها، امکانات و نحوه تعامل کاربران با وب اهمیت ویژه ای یافته است. یکی از تکنولوژی‌هایی که در2 دهه اخیر مرکز توجه محققان و همچنین کاربران بوده است، شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر وب هستند. با به وجود آمدن شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر وب بسیاری از کاربران تمرکز خود را بر روی ایجاد ارتباطات جدید و یا حفظ ارتباطات قدیمی با بهره گرفتن از شبکه‌های اجتماعی معطوف کرده اند. با توجه به نقش شبکه های اجتماعی در زندگی حرفه ای و نیز ایجاد و حفظ ارتباطات، نحوه تعامل کاربر با شبکه اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

هدف از انجام این تحقیق بررسی میزان کاربپذیری شبکه های اجتماعی با تکیه بر تجربه کاربری استفاده کاربر از لینکدین است تا بر اساس مشکلات موجود در این شبکه بتوان مبنایی برای طراحی واسط کاربری شبکه های اجتماعی ایجاد کرد. بدین منظور از روشی مطرح در تعامل انسان و کامپیوتر موسوم به ارزیابی کاشفه ای استفاده شده است که برای بالا رفتن ضریب اطمینان از روش تست کاربر بر اساس سناریو بهره گرفته شده است.

روش ارزیابی مکاشفه ای یکی از روش‌های ارزیابی میزان کاربردپذیری است. ارزیابی کاربردپذیری شاخه ای از علم تعامل انسان با کامپیوتر است که به بررسی میزان رضایت کاربر در هنگام کا با سیستم می پردازد. این روش بیشتر در بررسی واسط کاربری نرم افزار‌ها و وب سایت‌ها کاربرد دارد. برای دستیابی به اعتبار بیشتر، از ترکیب ارزیابی مکاشفه ای و تست کاربر بر اساس سناریوهای از پیش مشخص شده استفاده شده است که در ادامه به طور کامل توضیح داده خواهد شد. در این تحقیق با به کارگیری روش ارزیابی مکاشفه ای در کنار استفاده از سناریوهایی که تمامی ابعاد مورد مطالعه را دربرمی گیرند، به بررسی رفتار کاربر و نیز بررسی مشکلات مطرح شده توسط کاربران پرداخته می شود. با انجام ارزیابی مکاشفه ای لیستی از مشکلات کاربران در تعامل با شبکه اجتماعی لینکدین مشخص گردید. برای اعتبارسنجی و اطمینان از نتایج به دست‌ آمده از روش مذکور، از روش تست کاربر استفاده گردید.

پس از بررسی رابط کاربری در مرحله اول و ارسال چک لیست بر اساس چک لیست ارزیابی مکاشفه ای نیلسون،  برای 60 نفر در رده سنی 16 تا 40 سال، از سوی 38 نفر پاسخ دریافت گردید. چک لیست مذکور برای 30 زن و 30 مرد ارسال گردید و از سوی 17 زن و 21 مرد پاسخ دریافت شد. در طول انجام این ارزیابی 48 مورد مشکل مربوط به طراحی واسط کاربری توسط کاربران گزارش گردید.

برای اعتبارسنجی و اطمینان از مشکلات گزارش شده در روش ارزیابی، با 7 نفر داوطلب سناریوهایی که از پیش تهیه دیده شده بود و تمامی جنبه های مورد ارزیابی را در بر می گیرد و با بهره گرفتن ازستناریو ها میزان موفقیت 88% گزارش شده است.

در ادامه به تفصیل به روش انجام و نتایج حاصل از تحقیق پرداخته خواهد شد.

 

واژگان کلیدی: شبکه‌های اجتماعی، تعامل انسان با کامپیوتر، کاربردپذیری، ارزیابی مکاشفه ای، تست کاربر، رابط کاربری، رفتار کاربر

 

 

فهرست مطالب                

فصل 1- مقدمه.. 2

1-1- تاریخچه تعامل انسان با کامپیوتر: 2

1-2- شبکه‌های اجتماعی: 3

1-2-1- چرا کاربران عضو شبکه‌های اجتماعی می‌شوند؟. 5

6

1-3- تعاریف تجربه کاربری و اهمیت پرداختن به آن: 8

8

8

1-4- ارزیابی مکاشفه ای : 9

بر ادبیات تحقیق و مبانی نظری… 11

2-1- سادگی طراحی واسط کاربری: 11

2-2- جستجوی برجسته و تابعی : 12

2-3- طراحی دکمه‌های برجسته : 13

2-4- جدایی عناصر : 13

2-5- فرم‌های ساده و قابل استفاده : 14

2-6- به روز رسانی به موقع : 14

2-7- کاربرمحور بودن واسط کاربری : 14

فصل 3- پیشینه پژوهشی… 17

3-1- دیده شدن وضعیت سیستم : 20

3-2- ایجاد ارتباط یک به یک بین سیستم و دنیای واقعی: 20

3-3- کنترل کاربر و آزادی : 21

 

3-4- رعایت استاندارد و سازگاری : 21

3-5- جلوگیری از خطا : 21

3-6- شناخت به جای دوباره فراخوانی : 22

3-7- انعطاف‌پذیری و کارایی : 22

3-8- طراحی زیبا و حداقلی : 22

3-9- کمک به کاربران برای تشخیص و رفع خطا و بازگشت به حالت قبل از خطا: 23

3-10- راهنما و مستندات سیستم: 23

فصل 4- روش انجام پژوهش…. 26

4-1- روش‌های ارزیابی استفاده شده و توجیه استفاده از آنها: 26

4-2- چرخه مورد استفاده در تحقیق: 28

4-3- پرسشنامه: 28

4-3-1- انتخاب شرکت کنندگان: 30

4-4- مراحل انجام تحقیق: 30

4-4-1- انجام ارزیابی مکاشفه ای: 30

4-4-2- تست کاربر: 35

4-4-3- اندازه گیری میزان موفقیت و سختی: 43

4-4-4- بررسی میزان کارایی بر اساس معیار زمانی: 44

4-4-1- مشاهده میدانی: 46

فصل 5- بحث و نتیجه‌گیری… 48

فصل 6- پیشنهادها و فرصت‌های پژوهشی آینده. 51

6-1- پیشنهادها: 51

6-2- فرصت‌های پژوهشی آینده: 52

 

 

 

 

فهرست شکل‌ها

عنوان                                                                                  صفحه

 

شکل 1: نحوه تعامل و ارتباطات بین شبکه‌های اجتماعی.. 13

شکل 2: ارتباط بین شبکه های اجتماعی و دنیای وب.. 14

شکل 3: Twitte. 21

شکل 4: نمودار مراحل انجام کار 37

شکل 5: بخشی از چک لیست طراحی شده برای انجام ارزیابی مکاشفه ای.. 43

شکل 6: بخشی از سناریو مورد استفاده در تست کاربر. 45

شکل 7: ایجاد حساب کاربری.. 46

شکل 8: کامل کردن اطلاعات کاربر. 47

شکل 9:  بارگزاری عکس…. 48

شکل 10: اضافه کردن یک نفر به دوستان.. 49

شکل 11: اضافه شدن به یک گروه 50

شکل 12: تنظیمات Notification. 50

شکل 13: درخواست recommendation. 51

شکل 14: خروج از سیستم. 52

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                  صفحه

 

جدول 1: لیست ارزیابی مکاشفه‌ای Nielson. 27

جدول 2: جامعه آماری مورد مطالعه. 39

جدول 3: خلاصه نتایج به دست آمده از ارزیابی مکاشفه ای.. 40

جدول 4: میزان موفقیت انجام عملیات در تست کاربر. 51

جدول 5: نحوه تعامل کاربر با وب سایت بر اساس معیار زمان.. 52

جدول 6: جامعه آماری مورد مطالعه. 55

جدول 7: مشکلات مطرح شده در ارزیابی مکاشفه ای.. 56

 

 

 فهرست فرمول ها

عنوان                                                                                  صفحه

معادلة 1: فرمول اندازه گیری میزان موفقیت… 51

 

فهرست پیوست‌ها

پیوست A – منابع و مآخذ.. 59

پیوست B – سناریو مربوط به تست کاربر. 61

پیوست C – چک لیست ارزیابی مکاشفه ای… 63

فصل 1- مقدمه

 

1-1- تاریخچه تعامل انسان با کامپیوتر:

تحقیقات در زمینه تعامل انسان و کامپیوتر باعث ایجاد تغییرات اساسی در دنیای کامپیوتر شده است. تعامل انسان با کامپیوتر مطالعه و تحقیق در زمینه کاربردپذیری[1] است و بیشتر در مورد درک و تولید نرم‌افزارها و دیگر تکنولوژی‌هایی است که افراد از آنها استفاده می‌کنند. در طول دو دهه گذشته تعامل انسان و کامپیوتر مرکز توجه تحقیقات علوم کامپیوتر و علوم اجتماعی و رفتارشناسی قرار گرفته است. بررسی رفتار کاربر در مقابله با تغییرات ایجاد شده در رابط کاربری یا سایر تنظیمات از شاخه‌های علم تعامل انسان با کامپیوتر(Human Computer Interaction-HCI) است که با رویکرد روانشناسی در بهبود سیستم‌های طراحی شده برای کاربران به کار می رود. علم “تعامل انسان و كامپیوتر” اولین باردر سال 1975 مطرح و شناخته شد. در سال 1980 به عنوان شاخه ای مستقل از علم مطرح شد و نیز اولین كتاب در این زمینه در سال 1983 چاپ شد.[2] این مبحث پس از مطرح شدن این شاخه از علم توجه گروه بسیار زیادی از متخصصان سیستم و برنامه نویسان و طراحان رابط كاربری به آن جلب شد زیرا تا آن زمان در طراحی سیستم‌های كامپیوتری به نقش كاربر توجه زیادی نشده بود. هدف از پرداختن به این علم میان رشته ای ایجاد متدولوژی‌ها و پروسه‌های طراحی رابط کاربری، ایجاد متد‌های برای تغییر رابط‌های کاربری جدید، تکنیک‌های سنجش و مقایسه رابط‌های کاربری،پیاده سازی رابط‌های کاربری جدید و تکنیک‌های تعامل، پیاده سازی  مدل‌های توصیفی و پیشگویانه[2]و تئوری‌های تعامل بوده است. هدف طولانی مدت تعامل انسان و کامپیوتر نیز طراحی و ساخت سیستم‌هایی است که کمترین مانع و مشکل را برای مدل شناختی کاربران و آنچه کاربران از کار کردن با سیستم طراحی شده می دانند، ایجاد نماید.[3] کاربرد پذیری، ثبات، امنیت، سادگی ارتباط با شبکه اجتماعی و رابط کاربری همه از مواردی است که در طراحی و حتی بازبینی و اعمال تغییرات در این بستر ارتباطی باید مورد توجه قرار گیرد. در بخش‌های بعدی به تفصیل به این موضوع پرداخته خواهد شد. برخی از دلایل موفقیت این علم کاملاَ ریشه در تکنولوژی دارد: تعامل انسان با کامپیوتر مشکلات زیادی را تشخیص داده و برای حل آنها راه حل‌های مناسبی در حوزه علوم کامپیوتر ارئه کرده است. برای مثال در ایجاد تغییر در واسط کاربری، سیستم‌های مدیریت واسط کاربری، راهنما‌های سیستم .

سایر دلایل به طور عمده فرهنگی است: این علم موجب شده است که در صورت استفاده افراد غیر فنی از کامپیوتر و سایر تکنولوژی‌های وابسته، تاثیرشان بر زندگی فرد مشخص باشد.

بررسی رفتار کاربر در مقابله با تغییرات ایجاد شده در رابط کاربری یا سایر تنظیمات از شاخه‌های علم تعامل انسان با کامپیوتر(Human Computer Interaction-HCI) است که با رویکرد روانشناسی در بهبود سیستم‌های طراحی شده برای کاربران به کار می رود. علم “تعامل انسان و كامپیوتر” اولین باردر سال 1975 مطرح و شناخته شد. در سال 1980 به عنوان شاخه ای مستقل از علم مطرح شد و نیز اولین كتاب در این زمینه در سال 1983 چاپ شد.[2] این مبحث پس از مطرح شدن این شاخه از علم توجه گروه بسیار زیادی از متخصصان سیستم وبرنامه نویسان و طراحان رابط كاربری به آن جلب شد زیرا تا آن زمان در طراحی سیستم‌های كامپیوتری به نقش كاربر توجه زیادی نشده بود. هدف از پرداختن به این علم میان رشته ای ایجاد متدولوژی‌ها و پروسه‌های طراحی رابط کاربری، ایجاد متد‌های برای تغییر رابط‌های کاربری جدید، تکنیک‌های سنجش و مقایسه رابط‌های کاربری،پیاده سازی رابط‌های کاربری جدید و تکنیک‌های