چکیده

ویروس موزاییک هندوانه (WMV) یکی از ویروس­های مهم جالیز است که گسترش جهانی دارد و از بسیاری از مناطق دنیا گزارش شده است. به دلیل اهمیت کشت جالیز در استان گلستان و آلودگی گسترده ویروس در این گیاهان شناخت دقیق وضعیت ویروس در منطقه مهم می­باشد. یه منظور شناسایی این ویروس، 100 نمونه از گیاهان هندوانه، خربزه، کدو و خیار با علایم مشکوک به بیماری از مزارع استان گلستان جمع‌ آوری و با آنتی سرم اختصاصی WMV در آزمون الایزای غیر مستقیم مورد بررسی قرار گرفت. از گیاهان آلوده، RNA ویروس با بهره گرفتن از کیت (Roche) mRNA capture استخراج و cDNA تهیه گردید. جهت تکثیر ناحیه پروتئین پوششی ویروس از آغازگرهای اختصاصی در واکنش RT-PCR استفاده گردید. محصول PCR به طور مستقیم ترادف یابی شد و ترادف به دست آمده شامل 964 نوکلئوتید همراه با 31 ترادف انتخاب شده از GenBank مقایسه شدند. همردیف­سازی­های چندگانه و آنالیزهای فیلوژنتیک و تعیین نسبت جانشینی نامترادف (dN) به جانشینی مترادف (dS) با نرم‌افزارهای DNASTAR، DNAMAN، Clustal X وMEGA5  انجام و درخت فیلوژنتیک به روش neighbor-joining ترسیم گردید. برای آنالیز نوترکیبی بین جدایه­ها از نرم افزار RDP3 با بهره گرفتن از متد BootScan استفاده شد. در این بررسی تعداد 18 نمونه در واکنش الایزای مثبت و بقیه منفی بودند. نتایج بدست آمده از درخت فیلوژنتیکی این جدایه­ها را در 4 گروه قرار داد که همه جدایه­های استان گلستان در یک گروه و در کنار جدایه­هایی از اصفهان، شیروان، مشهد، کرمان، یزد و تعدای از کشورهای اروپایی قرار گرفتند و بیشترین شباهت را به جدایه­ای از اصفهان داشت و در میان سایر کشورها به جدایه ترکیه (6/96%) در سطح نوکلئوتیدی شبیه تر بود و در سطح آمینواسیدی بیشترین درصد تشابه را با جدایه اسپانیا (3/97%) داشت. محاسبه تنوع ژنتیکی (π) نشان داد که برای تمامی گروه­ها این میزان 061/0 می باشد. نسبت dN/dS در گروه­های فیلوژنتیک کمتر از 1 بدست آمد که نشان دهنده نقش موثر انتخاب منفی در تنوع و تکامل این ویروس می­باشد. همچنین نتایج نشان داد که در میان جدایه­های ایرانی تنها یک مورد نوترکیبی وجود دارد که مربوط به جدایه یزد بوده که در ناحیه ابتدای ژن پرتئین پوششی خود ترکیبی از ترادف نوکلئوتیدی جدایه اصفهان را دارا می­باشد. اما در بین جدایه­های سایر کشورها اکثر موارد نوترکیبی در ناحیه CP ژنوم ویروس مشاهده می­ شود. با این وجود می­­توان با انجام آنالیزهای اجدادی بررسی کرد که جد اصلی این ویروس مربوط به کدام منطقه جغرافیایی است و به ترادف نوکلئوتیدی کدام کشور نزدیکتر است.

 

کلمات کلیدی: ویروس موزاییک هندوانه، تنوع ژنتیکی، نوترکیبی، الایزای غیر مستقیم، RT-PCR

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

 

فصل اول:

1-1- گیاهشناسی محصولات جالیزی.. 2

1-2- اهمیت محصولات جالیزی.. 3

1-3- سطح زیر کشت.. 4

1-4- بیماری‌های ویروسی جالیز. 4

 

2-1- ویژگی­های گروه پوتی­ویروس…………………………………………………………………………………….. 8

2-2- ویروس موزاییک هندوانه……………………………………………………………………………………………. 9

2-2-1- دامنه­ میزبان……………………………………………………………………………………………………… 10

2-2-2- اپیدمولوژی ویروس……………………………………………………………………………………………… 11

2-2-3- نشانه­ های بیماری ویروس موزاییک هندوانه……………………………………………………………… 12

2-3- تمایز سرولوژیکی جدایه­های ویروس…………………………………………………………………………… 13

2-4- نوترکیبی و تنوع ژنتیکی ویروس­های گیاهی…………………………………………………………………. 14

2-5- تنوع ژنتیکی ویروس موزائیک هندوانه. 16

2-6- بررسی­های صورت گرفته در مورد ویروس موزاییک هندوانه در دنیا…………………………………… 17

2-6-1- ویروس موزاییک هندوانه درایران……………………………………………………………………………. 17

2-6-2- ویروس موزاییک هندوانه در خارج از کشور……………………………………………………………. 22

 

 

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1- زمان و مکان تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 34

3-2- جمع آوری نمونه­ها و داد­ه………………………………………………………………………………………… 34

3-3- آزمون الایزا…………………………………………………………………………………………………………….. 35

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

 

3-3-1- آزمون الیزای غیر مستقیم…………………………………………………………………………………………. 35

3-4- آزمون PCR. 36

3-4-1- استخراج RNA و ساخت cDNA.. 36

3-4-2- مرحله PCR. 37

3-4-2-1- آغازگرهای اختصاصی.. 38

3-5- روش تهیه­ ژل و انجام الکتروفورز برای بررسی نتایج آزمون PCR…………………………………. 39

3-6- ترادف‌یابی محصول PCR. 40

3-7- تجزیه و تحلیل داده ­ها 40

 

4-1- نتایج آزمون الایزا 42

4-2- نتایج آزمون RT-PCR. 43

4-3- تنوع ژنتیکی بین جدایه­های WMV……………………………………………………………………………… 46

4-4- نوترکیبی بین جدایه­هایWMV…………………………………………………………………………………… 47

4-5- مقایسه شباهت­ها و تفاوت­های ناحیه CP جدایه­های WMV در سطح نوکلئوتیدی و آمینواسیدی 52

6- موتیف­های موجود در جدایه WMV ………………………………………………………………………………. 55

 

فصل پنجم:

بحث……………………………………………………………………………………………………………………………….. 57

پیشنهادات اجرایی و پژوهشی…………………………………………………………………………………………………. 62

 

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………… 63

 

 

 

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                                                 صفحه

جدول 1-1- برآورد سطح، تولید و عملکرد در هکتار محصولات زراعی استان گلستان…………………… 4

جدول 3-1- تعداد نمونه و مزارع نمونه برداری شده در استان گلستان……………………………………….. 35

جدول 3-2- مواد لازم در واکنش PCR………………………………………………………………………………… 38

جدول 3-3- شرایط و سیکل‌های حرارتی برنامه ریزی شده برای انجام PCR ……………………………… 38

جدول 3-4- دو جفت آغازگر اختصاصی WMV از ناحیه CP-UTR ………………………………………… 39

جدول 4-1- تنوع ژنتیکی و نسبت جانشینی آمینواسیدی در جدایه­های مختلف WMV در جمعیت­ها و گروه‌های فیلوژنتیک   47

 

 

 

فهرست شكل‌ها

عنوان                                                                                                                 صفحه

 

شکل 4-1- علایم بیماری ویروسی WMV روی برگ و میوه هندوانه…………………………………………. 42

شکل 4-2- نتایج آزمون PCR در ژل آگارز………………………………………………………………………….. 43

شکل 4-3- درخت فیلوژنتیکی ترسیم شده به روش neighbor joinig………………………………………. 45

شکل 4-4- گراف نوترکیبی ترسیم شده با بهره گرفتن از نرم‌افزار RDP3 در جدایه یزد که قطعه نوترکیب از   جدایه اصفهان است 48

شکل 4-5- گراف نوترکیبی ترسیم شده با بهره گرفتن از نرم‌افزار RDP3 در جدایه چین که قطعه نوترکیب از جدایه شیلی است     49

شکل 4-6- گراف نوترکیبی ترسیم شده با بهره گرفتن از نرم‌افزار RDP3 در جدایه ژاپن که قطعه نوترکیب یکی   از جدایه­های فرانسه است  50

شکل 4-7- گراف نوترکیبی ترسیم شده با بهره گرفتن از نرم‌افزار RDP3 در جدایه فرانسه که قطعه نوترکیب یکی دیگر از جدایه­های فرانسه است        51

شکل 4-8- درصد شباهت و تفاوت جدایه WMV گلستان با سایر جدایه­های این ویروس در دنیا بر اساس هم­ردیف سازی ترادف­های نوکلئوتیدی ژن CP    53

شکل 4-9- درصد شباهت و تفاوت جدایه WMV گلستان با سایر جدایه­های این ویروس در دنیا بر اساس   هم ردیف سازی ترادف­های آمینواسیدی ژن CP  54

-1- گیاهشناسی محصولات جالیزی (کدو، خیار، خربزه، هندوانه)

به طورکلی سیستم ریشه‌ای گیاهان صیفی زراعی، گسترده اما کم عمق است و بیشتر ریشه­ها در یک متری فوقانی خاک قرار دارد. ساقه اصلی از محور گیاهچه رشد می­ کند و ممکن است شاخه‌های جانبی کم یا زیاد (8 یا بیشتر) داشته باشد که از گره‌های نزدیک قاعده ساقه بیرون می­آیند. در هیچ یک از گیاهان صیفی عوامل خود ناسازگاری شناخته شده وجود ندارد (امیر اصلانی، 1384).

تیره كدوئیان شامل 100 جنس و حدود 1000 گونه است. برگ­های این گیاهان، ساده، متناوب، دارای دمبرگ دراز و پهنك كامل یا لوب­دار و در هرحال فاقد استیپول است. گل­های آنها منظم، یكپایه، مركب از قطعات 5 تایی، منفرد یا مجتمع به صورت گرزن است (بیتس و همکاران، 1990). نباتات خانواده کدوئیان تمام خزنده و ساکن نواحی گرم و بنابراین حساس به سرما می‌باشند. هرچند که قسمت مورد استفاده گیاهان خانواده کدوئیان میوه آن می‌باشد معهذا این گیاهان را جزو سبزی­ها قرار داده‌اند (شیبانی، 1364).

در جنس Cucumis دو نوع گیاه قرار می­گیرد یکی انواع خربزه و طالبی (C.melo) و دیگری خیار (C.sativus). در جنس Cucumis مانند سایر افراد خانواده کدوئیان بوته‌ها بیشتر یک پایه هستند ولی گاهی گیاه دوپایه و ندرتاً گل دوجنسی در بوته‌های خربزه و خیار دیده می‌شود. از نظر گیاهشناسی بوته خربزه و خیار بسیار شبیه به یکدیگر می‌باشند یعنی در هر دو گیاه برگ­ها گرد قلبی شکل بوده و دارای رنگ سبز روشن می‌باشد ولی رشد بوته خربزه خیلی زیادتر از رشد بوته خیار است، گل­های نر و ماده از هم جدا و در بغل برگ­ها قرار دارند (شیبانی، 1346).

بوته هندوانه  (citrullus lanatus)گیاهی است یکساله از خانواده کدوئیان که دارای شاخه‌های خزنده می‌باشد. برگ بوته هندوانه تقریباً قلبی شکل و دارای بریدگی­های عمیق است و اغلب این بریدگی اصلی دارای بریدگی­های فرعی یا ثانوی می­باشد. گل­های نر و ماده همیشه از هم جدا هستند ولی روی یک پایه قرار دارند (شیبانی، 1346).

انواع کدوها از جنس Cucurbita و از خانواده Cucurbitaceae می‌باشند. این گیاهان مانند سایر جنس­های این خانواده یک پایه و گرمسیری و اغلب یکساله هستند و انواع کدوهای اهلی که میوه آنها مورد استفاده انسان قرار می‌گیرد از

زمین­شیمی شهری نیز به بررسی نابه هنجاری­های ناشی از افزایش غلظت آلاینده­ها در محیط شهری و تاثیر این مسئله بر تندرستی ساکنین شهرها می ­پردازد.در این مطالعه غلظت برخی از فلزات سنگین و نیز ترکیبات آروماتیک چندحلقه­ای(PAHs)، در غبار خیابان کلان­شهر اصفهان اندازه ­گیری شد.نتایج تحلیل تجزیه شیمیایی نشان داد، غلظت بالای فلزات سنگین به عواملی همچون ترافیک، سایش قطعات مختلف اتومبیل( بدنه، لنت ترمز، تایر و غیره)، فرسایش سطح جاده، فرسایش و تجزیه رنگ­های به کار برده شده در خیابان و اتومبیل­ها ارتباط دارد. همچنین غلظت بالای PAHs در درجه اول ناشی از سوختن ناقص سوخت­های فسیلی است. می­توان به عواملی چون ترافیک و سایر فرایندهای درون­شهری به­عنوان مهم­ترین منابع ترکیبات آروماتیک چندحلقه­ای در غبار خیابان کلان­شهر اصفهان اشاره کرد.درجه آلودگی در تمام ایستگاه­ها بیش از 32 می­باشد، که نشان دهنده وضعیت آلودگی با درجه خیلی بالاست. طبق نظر هاکانسون در صورتی که درجه آلودگی بیش از 20 باشد سریعاً باید تمهیداتی جهت پاکسازی و یا کاهش آلاینده­ها اندیشید. همچنین با توجه به میانگین شاخص خطر برای فلزات سنگین، عنصر کادمیم در رده خطر بسیار زیاد، عناصر سرب و آرسنیک در محدوده خطر زیاد و عناصر نیکل، مس، روی و کروم در محدوده متوسط قرار دارند. در مورد PAHs باید گفت غلظت تمام این ترکیبات بیش از حد مجاز در هوای تنفسی است و تمام ایستگاه­ها آلودگی به این ترکیبات را نشان دادند.

کلید واژگان: غبار خیابان، ترکیبات آروماتیک چند حلقه­ای، درجه آلودگی، شاخص خطر.

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

عنوان                                                                                                                     صفحه

 

فصل اول: مقدمه

1-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………… 2

1-2-زمین­شیمی­زیست محیطی…………………………………………………………………………………………… 3

1-3-زمین­شیمی شهری……………………………………………………………………………………………………… 4

1-4-منابع ورود طبیعی عناصر به محیط…………………………………………………………………………… 6

1-5-منابع انسانزاد آلودگی………………………………………………………………………………………………….. 6

1-5-1-سوخت فسیلی………………………………………………………………………………………………………… 7

1-5-2-سایر فعالیت­های صنعتی……………………………………………………………………………………….. 8

1-5-2-1-متالورژی…………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-5-2-2-تولید لوله­های سفلی و آجر……………………………………………………………………………….. 8

1-5-2-3-تولید سیمان……………………………………………………………………………………………………….. 9

1-5-2-4- آلودگی ناشی از حمل ونقل……………………………………………………………………………… 9

1-6- نهشت جوی آلاینده­ها……………………………………………………………………………………………….. 10

1-7- آلودگی محیط شهری………………………………………………………………………………………………… 11

1-8-غبار خیابان…………………………………………………………………………………………………………………… 12

1-8-1-اثرات غبار بر سامانه­های محیطی و سلامت انسان………………………………………………. 13

1-8-2-فلزات سنگین در غبار خیابان در محدوده شهر…………………………………………………… 15

1-8-2-1-روی…………………………………………………………………………………………………………………….. 16

1-8-2-2-سرب…………………………………………………………………………………………………………………… 17

1-8-2-3-مس…………………………………………………………………………………………………………………….. 19

1-8-2-4-آهن…………………………………………………………………………………………………………………….. 21

1-8-2-5-کادمیم………………………………………………………………………………………………………………… 21

1-8-2-6-کروم…………………………………………………………………………………………………………………….. 23

1-8-2-7-مولیبدن……………………………………………………………………………………………………………… 25

1-8-2-8-نیکل……………………………………………………………………………………………………………………. 26

1-8-2-9-منگنز………………………………………………………………………………………………………………….. 27

1-8-2-10-آرسنیک………………………………………………………………………………………………………….. 28

1-8-2-11-آلومینیم……………………………………………………………………………………………………………. 30

1-8-2-12-کبالت………………………………………………………………………………………………………………… 31

1-8-2-13-قلع…………………………………………………………………………………………………………………… 33

1-8-2-14-آنتیموان……………………………………………………………………………………………………………… 35

1-9-ترکیبات آروماتیک………………………………………………………………………………………………………….. 36

1-10-هیدروکربن­های آروماتیک چند­حلقه­ای…………………………………………………………………….. 37

1-10-1-ویژگی­های شیمیایی هیدروکربن­های آروماتیک چند حلقه­ای…………………………… 38

1-10-2-منشا هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه­ای………………………………………………………. 41

1-10-3-ترکیبات PAH در محیط زیست…………………………………………………………………………… 49

1-10-4-راه­های ورود ترکیبات PAHبه بدن………………………………………………………………………. 51

1-10-5-تجزیه و فروکاهی ترکیباتPAH در غبار خیابان………………………………………………… 52

1-11-ضرورت انجام پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 53

1-12-مطالعات پیشین …………………………………………………………………………………………………………. 54

 

فصل دوم: منطقه مورد مطالعه

2 -1-جغرافیای منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………………………………… 57

2-2- هواشناسی منطقه…………………………………………………………………………………………………………….. 59

2-3- صنعت……………………………………………………………………………………………………………………………….. 60

2-4-منابع آلاینده شهری………………………………………………………………………………………………………….. 61

2-5-زمین شناسی منطقه…………………………………………………………………………………………………………. 62

2-5-1- زون ایران مرکزی………………………………………………………………………………………………………… 62

2-5-2-زون سنندج – سیرجان………………………………………………………………………………………………. 64

2-5-3- زون زاگرس مرتفع یا زاگرس رورانده………………………………………………………………………… 65

 

فصل سوم: بررسی زمین شیمی فلزات سنگین در غبار خیابان

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………… 73

3-2-اهمیت نمونه­برداری………………………………………………………………………………………………………….. 74

3-3-نمونه­برداری……………………………………………………………………………………………………………………….. 75

3-4- تفسیر نتایج فلزات سنگین در نمونه­های غبار خیابان………………………………………………….. 77

3-4-1-تحلیل آماری داده ­های نمونه­های غبار خیابان……………………………………………………………. 78

3-4-2- آمار توصیفی فلزات سنگین……………………………………………………………………………………….. 79

 

3-4-3-ضریب غنی شدگی………………………………………………………………………………………………………. 84

3-4-4- شاخص زمین انباشت…………………………………………………………………………………………………. 87

3-4-5-شاخص خطر بالقوه بوم­شناختی فلات سمناک…………………………………………………………. 89

3-4-6-ضریب و درجه آلودگی………………………………………………………………………………………………… 96

3-4-7- شاخص آلودگی و شاخص تجمعی آلودگی…………………………………………………………….. 100

3-4-8-نسبت و شاخص خطر………………………………………………………………………………………………… 105

3-4-9- جذب روازنه شیمیایی………………………………………………………………………………………………. 112

3-5-تشخیص منبع احتمالی فلزات……………………………………………………………………………………….. 113

3-6-آزمون تحلیل آماری…………………………………………………………………………………………………………. 116

 

فصل چهارم: بررسی زمین­شیمی ترکیبات آروماتیک چند حلقه­ای در غبار خیابان

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………. 119

4-2- نمونه­برداری…………………………………………………………………………………………………………………….. 119

4-3-تفسیر نتایج ترکیبات آروماتیک چند حلقه­ای در نمونه­های غبار خیابان…………………… 124

4-3-1- روش­های آماری…………………………………………………………………………………………………………. 124

4-3-2- ضریب همبستگی……………………………………………………………………………………………………… 127

4-3-3- غلظت ترکیباتPAH در ایستگاه­های مختلف………………………………………………………… 129

4-4-نفتالن………………………………………………………………………………………………………………………………… 140

4-5-اسنفتیلن…………………………………………………………………………………………………………………………… 141

4-6- اسنفتن……………………………………………………………………………………………………………………………. 142

4-7- فلورن……………………………………………………………………………………………………………………………….. 143

4-8- فنانترن…………………………………………………………………………………………………………………………….. 143

4-9- آنتراسن…………………………………………………………………………………………………………………………… 144

4-10- فلورانتن………………………………………………………………………………………………………………………… 145

4-11-پایرن………………………………………………………………………………………………………………………………. 146

4-12- بنزو(a) آنتراسن…………………………………………………………………………………………………………… 147

4-13-کرایزن……………………………………………………………………………………………………………………………. 148

4-14- بنزو(b+k)فلورانتن……………………………………………………………………………………………………….. 149

4-15- بنزو(a)پایرن………………………………………………………………………………………………………………….. 150

4-16-مجموع هیدروکربن­های آروماتیک چند حلقه­ای……………………………………………………….. 151

4-17-PAHهای سرطان­زا و غیر سرطان­زا……………………………………………………………………………. 152

4-18-تعداد حلقه­های ترکیباتPAH…………………………………………………………………………………….. 156

4-19- ضریب هم­ارز سمناکی………………………………………………………………………………………………… 161

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1-نتیجه ­گیری……………………………………………………………………………………………………………………… 165

5-2-پیشنهاد برای مطالعات آینده…………………………………………………………………………………………. 167

 

–        فهرست منابع و مأخذ

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………. 168

منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………. 168

فهرست جدول ها

 

 

عنوان و شماره                                                                                                        صفحه

جدول 1-1- خصوصیات شیمیایی PAHs………………………………………………………………………………. 39

جدول 1-2- توزیع PAHs در محیط زیست بر حسب درصد……………………………………………….. 44

جدول2-1-  نام و ویژگی­ ایستگاه­های هواشناسی موجود در منطقه مورد مطالعه………………. 59

جدول3-1- نام و مختصات محل نمونه­برداری غبار خیابان……………………………………………………. 77

جدول3-2- نتایج آمار توصیفی غلظت عناصر در نمونه­های غبار خیابان……………………………… 80

جدول3-3- تقسیم ­بندی غبار بر اساس ضریب غنی­شدگی…………………………………………………… 85

جدول 3-4- ضریب غنی­شدگی نمونه­های غبار خیابان کلان­شهر اصفهان…………………………… 86

جدول3-5- شاخص زمین انباشت و ارتباط آن با کیفیت غبار……………………………………………… 87

جدول 3-6-تعیین ضریب زمین­انباشت و کیفیت غبار خیابان……………………………………………… 88

جدول 3-7- شاخص زمین­انباشت در نمونه­های غبار ذوب­آهن و معدن باما……………………….. 89

جدول 3-8- رده­بندی عناصر در نمونه­ها با توجه به شاخص خطر بالقوه بوم­شناختی……….. 90

جدول 3-9- ضریب و شاخص خطر بالقوه بوم­شناختی فلزات سنگین مهم در غبار خیابان. 92

جدول 3-10- رده­بندی نمونه­های غبار خیابان با توجه به ضریب آلودگی و درجه آلودگی. 96

جدول 3-11- ضریب و درجه آلودگی فلزات سنگین در نمونه­های غبار خیابان………………… 98

جدول 3-12- مقادیر آستانه برای فلزات بالقوه سمی بر اساس استاندارد کیفیت زیست محیطی برای خاک   101

جدول 3-13- رده­بندی نمونه­های غبار خیابان بر اساس شاخص آلودگی…………………………. 102

جدول3-14- رده­بندی نمونه­های غبار خیابان بر اساس شاخص تجمعی آلودگی…………….. 102

جدول3-15- شاخص و شاخص تجمعی آلودگی فلزات سنگین در نمونه­های غبار خیابان 104

جدول 3-16- ضریب خطر و خطر سرطان­زایی برای فلزات سنگین در غبار خیابان………… 108

جدول3-17- جذب روزانه شیمیایی فلزات بالقوه سمناک در نمونه­های غبار خیابان……….. 113

جدول 3-18- نتایج ضریب همبستگی بین عناصر در نمونه­های غبار خیابان…………………… 115

جدول 4-1-نام و مختصات محل نمونه­برداری غبار خیابان………………………………………………….. 123

جدول 4-2- آمار توصیفی ترکیبات مختلف PAH در نمونه­های غبار خیابان……………………. 124

جدول 4-3- ماتریس همبستگی بین ترکیبات PAH در نمونه­های غبار…………………………… 128

جدول4-4- تقسیم ­بندی PAHs بر اساس رده بندی آژانس بین ­المللی تحقیقات سرطان… 153

جدول 4-5- مجموعPAHsسرطان­زا و غیر سرطان­زا در نمونه­های غبار خیابان………………… 156

جدول4-6- تعداد حلقه­های آروماتیکی ترکیبات مختلف PAH………………………………………….. 157

جدول 4-7- درصد ترکیبات PAH دو، سه، چهار، پنج و شش حلقه­ای در نمونه­های غبار 160.

جدول 4-8- ضریب هم­ارز سمناکی ترکیبات PAH…………………………………………………………….. 161

جدول4-9- ضریب سمناکی و ضریب هم­ارز سمناکی در نمونه­های غبار خیابان……………… 162

فهرست شکل ها

 

 

عنوان                                                                                                                     صفحه

 

شکل 1-1- اجزای اصلی یک محیط شهری……………………………………………………………………………… 5

شکل 1-2- تفاوت میان غبارهای شهری و بین شهری………………………………………………………….. 14

شکل 1-3- ساختار شیمیایی بنزن………………………………………………………………………………………….. 37

شکل 1-4- ساختار رایج PAHs در محیط……………………………………………………………………………… 40

شکل 1-5- تفاوت غلظت PAH ها در فصول تابستان و زمستان………………………………………….. 49

شکل2-1- نقشه محدوده شهرستان­های واقع در شعاع 50 کیلومتری شهر اصفهان………….. 58

شکل 2- 2- روند تغییرات دما در منطقه مورد مطالعه در سال 1388……………………………….. 60

شکل 2-3 میانگین بارش ماهانه در منطقه مورد مطالعه در سال 1388…………………………….. 60

شکل 2-4- نقشه زمین شناسی تا شعاع 50 کیلومتری اصفهان………………………………………….. 71

شکل 3-1- نقشه ایستگاه­های نمونه­برداری از غبار خیابان در محدوده مطالعاتی………………… 76

شکل 3-2- نمونه­برداری از غبار خیابان(فلزات سنگین)………………………………………………………… 76

شکل 3-3- نمونه­برداری از غبار خیابان(فلزات سنگین)………………………………………………………… 76

شکل 3-4- کدگذاری نمونه­های جمع­آوری شده…………………………………………………………………… 76

شکل 3-5- نمودارهای هیستوگرام عناصر در نمونه­های غبار خیابان…………………………………… 82

شکل 3-6- نمودار جعبه­ای ضریب زمین­انباشت عناصر در نمونه­های غبار خیابان…………….. 88

شکل 3-7- ضریب خطر بالقوه بوم­شناختی برای عنصر مس………………………………………………… 93

شکل 3-8- ضریب خطر بالقوه بوم­شناختی برای عنصر سرب………………………………………………. 93

شکل 3-9- ضریب خطر بالقوه بوم­شناختی برای عنصر روی………………………………………………… 93

شکل 3-10- ضریب خطر بالقوه بوم­شناختی برای عنصر نیکل…………………………………………….. 94

شکل 3-11- ضریب خطر بالقوه بوم­شناختی برای عنصر کروم…………………………………………….. 94

شکل 3-12- ضریب خطر بالقوه بوم­شناختی برای عنصر کادمیم…………………………………………. 94

شکل 3-13- ضریب خطر بالقوه بوم­شناختی برای عنصر آرسنیک………………………………………. 95

شکل 3-14- شاخص خطر بالقوه بوم­شناختی در نمونه­های غبار خیابان…………………………….. 95

شکل 3-15- مدل نقطه­ای شاخص خطر بالقوه بوم­شناختی در نمونه­های غبار خیابان……… 95

شکل3-16- مدل نقطه­ای شاخص خطر بالقوه بوم­شناختی در نمونه­های غبار خیابان……….. 99

شکل 3-17- نمودار جعبه­ای ضریب آلودگی عناصر در نمونه­های غبار خیابان…………………. 100

شکل 3-18- مدل نقطه­ای وضعیت آلودگی نمونه­های غبار خیابان……………………………………. 103

شکل 3-19- نمودار جعبه­ای شاخص آلودگی عناصر در نمونه­های غبار خیابان………………. 105

شکل 3-20- مدل نقطه­ای شاخص تجمعی آلودگی در نمونه­های غبار خیابان…………………. 109

شکل 3-21- خطر سرطان­زایی عناصر در غبار خیابان………………………………………………………… 109

شکل 3-22- شاخص خطر عناصر در غبار خیابان……………………………………………………………….. 111

شکل 3-23- مقایسه شاخص خطر و خطر سرطان­زایی در اصفهان با چین و آنگولا………… 112

شکل 4-1- نقشه پهنه­ بندی خطر بالقوه بوم­شناختی فلزات سنگین شهرستان اصفهان……. 121

شکل 4-2- نقشه ایستگاه­های نمونه­برداری از غبار خیابان در محدوده مطالعاتی………………. 121

شکل 4-3- نمونه­برداری از غبار خیابان…………………………………………………………………………………. 121

شکل 4-4- نمونه­برداری از غبار خیابان( ترکیبات آروماتیک چند حلقه­ای)………………………. 122

شکل 4-5- آماده ­سازی ظروف قبل از انجام نمونه­برداری……………………………………………………… 122

شکل4-6- شستشوی ظروف با محلولn-Hexan و سپس با محلول استون………………………… 122

شکل 4-7- نمودارهای هیستوگرام ترکیبات PAH………………………………………………………………. 125

شکل 4-8- نمودار Scree برای داده ­های مورد بررسی در تحلیل عاملی……………………………… 130

شکل 4-9- نمایش سه بعدی تحلیل عاملی نمونه­های غبار خیابان…………………………………….. 140

شکل 4-10- غلظت ترکیبات PAHs در ایستگاه­های مختلف…………………………………………….. 141

شکل 4-11- غلظت نفتالن در ایستگاه­های مختلف……………………………………………………………… 142

شکل 4-12- غلظت اسنفتیلن در ایستگاه­های مختلف………………………………………………………… 143

شکل 4-13- غلظت اسنفتن در ایستگاه­های مختلف…………………………………………………………… 144

شکل 4-14- غلظت فلورن در ایستگاه­های مختلف………………………………………………………………. 145

شکل 4-15- غلظت فنانترن در ایستگاه­های مختلف……………………………………………………………. 146

شکل 4-16- غلظت آنتراسن در ایستگاه­های مختلف………………………………………………………….. 147

شکل 4-17- غلظت فلورانتن در ایستگاه­های مختلف………………………………………………………….. 148

شکل 4-18- غلظت پایرن در ایستگاه­های مختلف……………………………………………………………….. 149

شکل 4-19- غلظت بنزو(a) آنتراسن در ایستگاه­های مختلف……………………………………………… 150

شکل 4-20- غلظت کرایزن در ایستگاه­های مختلف…………………………………………………………….. 151

شکل 4-21- غلظت بنزو(b+k)فلورانتن در ایستگاه­های مختلف…………………………………………. 152

فصل اول : کلیات
1-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
1-2 موقعیت جغرافیایی و راه‌های ارتباطی برش چینه‌شناسی گردنه پلمیس…………………………………………………………..
1-3 مشخصات عمومی، آب و هوا و مورفولوژی منطقه مورد مطالعه…………………………………………………………………….
1-4 تاریخچه مطالعات سازند نیور در ایران …………………………………………………………………………………………….
1-5 اهداف …………………………………………………………………………………………………………………………………………
1-6  روش کار ……………………………………………………………………………………………………………………………………
1-6-1  نمونه برداری ……………………………………………………………………………………………………………………….
1-6-2 جداسازی پالینومورف‌ها از رسوبات دربرگیرنده و تهیه اسلایدهای دائمی ………………………………………
1-6-3 مطالعه و عکس‌برداری از پالینومورف‌ها ……………………………………………………………………………………

فصل دوم : لیتوستراتیگرافی
2-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2-2 نهشته‌های سیلورین در ایران ……………………………………………………………………………………………………………………………….
2-3 سازند نیور ……………………………………………………………………………………………………………………………………
2-4 لیتوستراتیگرافی برش چینه‌شناسی گردنه پلمیس ………………………………………………………………………………..

فصل سوم : سیستماتیک
3-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3-2 آکریتارش‌ها

 ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

فصل چهارم : پالینوستراتیگرافی و پالئواکولوژی
4-1 بیوستراتیگرافی گردنه پلمیس………………………………………………………………………………………………………………………………..
4-1-1 بیوزون I  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4-1-2 بیوزون II  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
4-1-3 بیوزون III  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4-1-4 بیوزون IV  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4-1-5 بیوزون V  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
4-1-6 بیوزون VI  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4-1-7 بیوزون VII  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4-1-8 بیوزون VIII  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
4-1-9 بیوزون IX  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4-1-10 بیوزون X  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
4-2 تعیین سن …………………………………………………………………………………………………………………………………………….
4-3 مقایسه پالینوفلور گردنه پلمیس با پالینوفلورای سایر نقاط ایران …………………………………………………………..
4-4 مقایسه پالینوفلور گردنه پلمیس با پالینوفلورای سایر نقاط جهان ………………………………………………………….

 

فهرست مطالب
عنوان                                                                                   صفحه

فصل اول: كلیات تحقیق     1
مقدمه    2
عنوان تحقیق     2
تعریف (موضوعی) عنوان تحقیق    2
قلمرو تحقیق     4
مساله تحقیق     4
اهمیت و ضرورت تحقیق     6
اهداف تحقیق     8
مدل تحقیق    8
پرسش و فرضیه های تحقیق     9
متغیرهای تحقیق     11
تعاریف و اصطلاحات    12
تعریف عملیاتی متغیرها    14
نتیجه‌گیری    16
فصل دوم:  مبانی نظری تحقیق    17
مقدمه    18
قسمت اول: آشنایی با بهبود سازمان     20
مقدمه    21
تعاریف بهبود سازمان    21
•    حمایت مدیریت عالی سازمان     22
•    فرایندهای حل مشكلات سازمانی    22
•    برنامه‌ریزی شده در سراسر سازمان    23
تحول سازمان به كمك علوم رفتاری     24
اهداف بهبود سازمان    25
نتیجه‌گیری    26
قسمت دوم: سیستم‌ها و تغییر در بهبود سازمان     27
مقدمه    28
نگرش سیستمی به بهبود سازمان    28
ماهیت تغییر سازمانی    32
مراحل تغییر برنامه‌ریزی شده    34
سطوح تغییر     35
•    تغییر حمایتی     36
•    تغییر هدایتی     36
مقاومت در برابر تغییر     37
راهبردهای رفتار مناسب در برابر تغییر    38
تأثیر فرهنگ بر تغییر و مقاومت در برابر آن     40
•    واژه فرهنگ    40
•    فرهنگ سازمانی    41
•    بهبود سازمان و فرهنگ سازمانی     42
استراتژی تغییر در بهبود سازمان     42
ویژگیهای برنامه بهبود با تأكید بر ابعاد رفتاری     44
ویژگیهای برنامه بهبود با تأكید بر ابعاد ساختاری     45
ویژگیهای برنامه بهبود با تأكید بر روشها و فنون     46
تحلیل نیازهای ساختاری، رفتاری، خط‌مشی و تكنولوژی    48
نتیجه‌گیری    50
قسمت سوم: فرایند بهبود سازمان    51
مقدمه    52
مراحل بهبود و بازسازی سازمان    52
طبیعت بهبود سازمان    55
فرایند بهبود سازمان    56
نتیجه‌گیری     59
قسمت چهارم: آسیب‌شناسی سازمانی    60
مقدمه    61
مفهوم و تعاریف آسیب‌شناسی    61
كانونهای آسیب‌زا    62
عوامل ایجادكننده آسیب‌ها    65
انواع آسیب‌ها    66
•    تحمیلی و ناخوشایند    66
•    تسری و تشدید    66
•    تخریب و آنتروپی    68
مفاهیم كاربردی مرتبط با آسیب‌شناسی    69
معیارها و اصول مهم در فرایند آسیب‌شناسی    71
نتیجه‌گیری     74
قسمت پنجم:  فنون بهبود سازمان، الگوها و مدلهای آسیب‌شناسی     75
مقدمه    76
فنون و مداخلات بهبود سازمان    76
•    تكنیك‌ها و فنون بهبود در سراسر سازمان    77
o    جلسه‌های رویارویی    77
o    بررسی – بازخورد    77
o    مدیریت بر مبنای هدف    78
o    مدیریت سیستم (4) رنسیس لیكرت    79
o    بهبود سازمان با بهره گرفتن از شبكه     80
•    مداخله‌های ساختاری و رفتاری     81
o    طراحی مجدد ساختاری     81
o    تیم‌سازی    81
o    انگیزش و پاداش‌ها    81
o    تئوری برابری     83
o    اقدام مثبت     84
الگوهای آسیب‌شناسی سازمانی     85
•    مدل هفت بعدی ماروین و ایزبورد    85
•    مدل توسعه منابع انسانی    ….89
•    مدل هاریسون    ..91
•    مدل تحلیلی سه‌شاخگی    …91

 

o    شاخه ساختار    .93
o    شاخه محتوی یا رفتار    96
o    شاخه زمینه یا محیط     97
نتیجه‌گیری     99
قسمت ششم:  پیشینه پژوهش    100
مقدمه    101
آسیب‌شناسی در شركت آب منطقه‌ای كرمان    101
آسیب‌شناسی در شركت آب منطقه‌ای غرب     104
نتیجه‌گیری     107

قسمت هفتم:  آشنایی با شركت برق منطقه‌ای تهران …………………………………..   108
مقدمه      109
عوامل ساختاری    109
•    سیر تحولات ساختاری شركت برق منطقه‌ای تهران    109
•    ساختار حقوق و دستمزد    110
•    روش‌ها، رویه‌ها و فرایندهای كاری    112
عوامل رفتاری     113
•    ویژگی‌های فرهنگ موجود     113
•    سبك مدیریت     114
•    ساختار آموزش     115
•    انگیزش و رضایت شغلی    116
عوامل محیطی (زمینه‌ای)     117
•    الزامات و روندهای محیطی     117
•    مأموریت شركت برق منطقه‌ای تهران    117
•    منشور عملیاتی معاونت منابع انسانی برق تهران     120
•    چشم‌انداز برق تهران     121
نتیجه‌گیری    124
فصل سوم: روش تحقیق    125
مقدمه    126
نوع تحقیق    126
روش تحقیق    126
جامعه آماری     128
نمونه آماری تحقیق    130
روش نمونه‌گیری     133
روش‌های جمع‌ آوری اطلاعات    134
•    اسناد و مدارك و كتابخانه    135
•    مشاهده و مصاحبه    135
•    پرسشنامه    136
o    روایی تحقیق     137
o    اعتبار و پایایی تحقیق     140
o    آزمون‌های آماری تحقیق    141
نتیجه‌گیری     142

فصل چهارم:  تجزیه و تحلیل آماری داده های تحقیق    143
مقدمه    144
روش های توصیفی     145
ویژگی های جمعیت شناختی    145
•    جنسیت    145
•    میزان تحصیلات    146
•    سابقه خدمت    147
•    سطح سازمانی    149
•    سوالات پرسشنامه و متغیرها    150
روش های استنباطی    155
•    فرضیه اول     155
•    فرضیه دوم     158
•    فرضیه سوم     162
•    فرضیه چهارم     165
نتیجه گیری ……………………………………..168
فصل پنجم:  نتیجه‌گیری و پیشنهادها    169
مقدمه    170
نتیجه گیری تحقیق………………………………170
الف) یافته های توصیفی     170
ب)یافته‌های استنباطی     172
•    فرضیه اول     172
•    فرضیه دوم     173
•    فرضیه سوم     174
•    فرضیه چهارم     176
پیشنهادهای تحقیق     177
الف) پیشنهادهای مرتبط با عوامل ساختاری     177
الف.1) گزینش و استخدام     177
الف.2) انتصابات و ارتقای شغلی     177
الف.3) ارزیابی عملكرد     178
الف.4)  جبران خدمت     178
الف.5) ساختار سازمانی     179
الف.6) بهبود روشها     179
الف.7) سیستم مكانیزه اطلاعاتی     179
ب)  پیشنهادهای مرتبط با عوامل رفتاری     180
ب.1)  انگیزش و رضایت شغلی     180
ب.2)  رهبری     180
ب.3)  فرهنگ سازمانی     181
ب.4) امنیت شغلی     181
ب.5)  آموزش و بالندگی كاركنان    182
پ)  پیشنهادهای مرتبط با عوامل زمینه‌ایی     183
پ.1)  مشتری‌گرایی     183
پ.2)  پیمانكاران و مشاوران     183
سایر پیشنهادها    184
الف)  عوامل ساختاری     184
الف.1)  گزینش و انتصابات     184
الف.2)  ساختار و تشكیلات     184
الف.3)  حقوق و دستمزد و رفاه     185
ب)  عوامل رفتاری     185
ب.1)  آموزش و بالندگی كاركنان     185
ب.2)  فرهنگ سازمانی و رضایت شغلی     186
پیشنهاد برای تحقیقات آتی     187
محدودیت‌های پژوهش    188
منابع و ماخذ    190
الف. منابع فارسی……………………………………..190
ب.منابع انگلیسی………………………………………194
ضمائم…………………………………………..195

 

خلاصه پژوهش

 

پژوهش حاضر تحت عنوان “بررسی آسیب‌شناسی معاونت منابع انسانی شركت برق منطقه‌ای تهران با هدف بهبود و توسعه” در محدوده زمانی سال 1383 و در قلمرو مكانی حوزه ستادی معاونت منابع انسانی شركت برق منطقه‌ای تهران صورت پذیرفته است. هدف اصلی این تحقیق، شناسایی معیارها و شاخص‌های آسیب‌شناسی معاونت منابع انسانی برق تهران، طبقه‌بندی آسیب‌های مزبور و ارائه پیشنهادات و توصیه‌هایی برای بهبود و توسعه می‌باشد تا در این راستا به حل مشكلات و ارتقای اثربخشی معاونت منابع انسانی یاری رسانده و از حادشدن مشكلات، كاهش بهره‌وری جلوگیری بعمل آورد.

آسیب‌ها بسیار متعدد و متنوع هستند و همه سطوح عملكردها، اهداف و رفتارها و ساختارهای سازمانی را درگیر اختلال می‌نمایند؛ از اینرو، مناسبترین تئوری و متدولوژی برای تجزیه و تحلیل و شناخت آسیب‌های سازمانی، مدل سه‌شاخگی است. این مدل از “عوامل رفتاری” (شامل: فرهنگ سازمانی، انگیزش و رضایت شغلی،‌رهبری، آموزش و بالندگی كاركنان، و امنیت شغلی)، “عوامل ساختاری” (شامل: ساختار سازمانی، بهبود روشها، سیستم مكانیزه اطلاعاتی، نظام پرداخت، گزینش و استخدام، انتصابات و ارتقای شغلی و ارزیابی عملكرد) و سرانجام “عوامل زمینه‌ای” (شامل: مشتری‌گرایی و پیمانكاران و مشاوران) تشكیل شده است.

با توجه به مدل و اهداف مورد نظر، پژوهش حاضر در صدد یافتن پاسخ به این پرسش بود كه “عواملی كه عملكرد معاونت منابع انسانی شركت برق منطقه‌ای تهران را تحت تأثیر قرار می‌دهد چیست؟” به همین منظور، چهار فرضیه ـ به شرح ـ مطرح گردید:

• فرضیه اول: عوامل ساختاری بر عملكرد معاونت منابع انسانی برق تهران تأثیر دارد؟
• فرضیه دوم: عوامل رفتاری بر عملكرد معاونت منابع انسانی برق تهران تأثیر دارد؟
• فرضیه سوم: عوامل زمینه‌ای بر عملكرد معاونت منابع انسانی برق تهران تأثیر دارد؟
• فرضیه چهارم: بین میزان تأثیر عوامل ساختاری، رفتاری و زمینه‌ای بر عملكرد معاونت منابع انسانی برق تهران تفاوت وجود دارد.

روش تحقیق حاضر، از آن جهت كه به بررسی و شناسایی آسیب‌های سازمانی در شرایط موجود می‌پردازد، تحقیق توصیفی ـ پیمایشی بوده است و جامعه آماری نیز شامل كلیه كاركنانی كه در حوزه ستادی شركت برق منطقه‌ای تهران و در مشاغل مدیریتی، سرپرستی و كارشناسی ـ به تعداد 339 نفر ـ مشغول بكار هستند در نظر گرفته شد. از جامعه آماری مزبور، نمونه‌ای به حجم 100 نفر با بهره گرفتن از روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب گردید. در راستای اندازه‌گیری دقیق شاخص‌های آسیب‌شناسی معاونت منابع انسانی شركت برق منطقه‌ای تهران، پرسشنامه‌ای آماده شد و از پاسخ‌دهندگان درخواست گردید، نقطه‌نظرات و دیدگاه های خود را نسبت به شرایط موجود شاخص‌ها براساس مقیاس پنج‌گزینه‌ای لیكرت اعلام دارند. برای بررسی اعتبار پرسشنامه از روش محاسبه ضریب “آلفای كرونباخ” استفاده شد. ضریب اشاره شده برای كل پرسشنامه ـ كه شامل 40 سؤال بوده است ـ برابر 93/0 و برای هر یک از خرده مقیاس یا سؤالات (عوامل ساختاری، عوامل رفتاری، و عوامل زمینه‌ای) به ترتیب 88/0، 87/0، و 74/0 محاسبه گردید.

برای تجزیه و تحلیل اطلاعات ابتدا داده‌های پژوهش از پرسشنامه‌ها استخراج و سپس با بهره گرفتن از كامپیوتر و از طریق نرم‌افزار آماری SPSS در بخش روش های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج آزمون آماری حاكی از آن است كه تمامی فرضیات تحقیق در سطح 99% مورد تایید قرار می‌گیرند. به این ترتیب با استفاده جداول و نمودارهای حاصل از فصل چهارم، اولویت آســیب‌های هر یک از عوامل ساختاری، رفتاری و زمینه‌ای و همچنیـن علل و ریشه هــر آسیب ـ باتوجه به نقطه‌نظر كل پاسخگویان ـ مورد شناسایی قرار گرفت. اولویت آسیب‌های هر یک از عوامل ـ به ترتیب گستردگی آسیب ـ به شرح زیر حاصل گردید:

الف –  عوامل ساختاری

• گزینش و استخدام؛
• انتصابات و ارتقای شغلی؛
• ارزیابی عملكرد؛
• سیستم پرداخت؛
• ساختار سازمانی؛
• بهبود روشها؛ و
• سیستم مكانیزه اطلاعاتی.

ب – عوامل رفتاری

• انگیزش و رضایت شغلی؛
• رهبری؛
• فرهنگ سازمانی؛
• امنیت شغلی؛ و
• آموزش و بالندگی كاركنان.

پ – عوامل زمینه‌ای

واژگان کلیدی: راهبردهای مقابله ای ، حمایت های اجتماعی ، کیفیت زندگی ، نشانگان روانشناختی ، سبک های فرزند پروری ، زنان سرپرست خانوار

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                              صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1-مقدمه. 8

1-2-بیان مسئله. 10

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق.. 15

1-4- اهدف تحقیق.. 16

1-4-1-هدف کلی.. 16

1-4-2-فرضیه های پژوهش…. 16

1-4-3- متغیرهای پژوهش…. 17

1-5-1- تعاریف نظری.. 17

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیقاتی

2-1- مبانی نظری پژوهش…. 21

2-2- کیفیت زندگی.. 21

2-3-  مدلهای کیفیت زندگی.. 22

2-3-1- مدل فلس و پری.. 22

2-3-2-  مدل کلی کیفیت زندگی.. 23

2-3-3- مدل توضیحی.. 24

2-4- نظریه ی کیفیت زندگی.. 26

2-5- عوامل موثر بر کیفیت زندگی.. 28

2-6- محیط زندگی وکیفیت زندگی.. 29

2-7- متغیرهای جمعیت شناختی وکیفیت زندگی.. 29

2-8- کیفیت زندگی و بهزیستی روانی.. 30

2-9- سلامت روانی.. 32

2-10- هدف بهداشت روانی.. 33

2-11- مفهوم سلامت… 34

2-12- الگو‌های سلامت… 35

2-12-1- الگوی پزشکی.. 35

2-12-2- الگوی محیطی.. 36

2-12-3- الگوی کلی نگر. 36

2-13- ابعاد سلامت… 37

2-13-1- سلامت جسمانی.. 37

2-13-2- سلامت اجتماعی.. 38

2-13-3- سلامت هیجانی.. 40

2-13-4- سلامت عقلانی.. 41

2-13-5- سلامت معنوی.. 41

2-13-6- سلامت روانشناختی.. 43

2-14- نظریه های سلامت روانی.. 47

2-14-1- دیدگاه زیست‌گرایی.. 47

2-14-2- دیدگاه تحلیل روانی.. 47

2-14-3- دیدگاه رفتارگرایی.. 47

2-14-4- دیدگاه انسان‌گرایی.. 48

2-15- شیوه های فرزندپروری.. 49

2-16- نظریه اریكسون.. 54

2-17- نظریه آدلر. 55

2-18- الگوی شفر. 58

2-19- الگوی وینترباتوم. 59

والدین و اجتماعی کردن فرزندان.. 60

انطباق فرزندپروری با تحول خود. 61

2-20- طبقه اجتماعی و سبک فرزندپروری.. 62

2-21- شکل‌‌های موثر کنترل والدین.. 63

2-22- راهبردهای مقابله ای.. 65

2-23- مقابله از نظر لازاروس و فولکمن.. 68

2-24- سبک های مقابله ای جرابک….. 68

2-25- سبک های مقابله ای فیلیپس و جارویس…. 69

2-26- سبک های مقابله ای کرونی.. 69

2-27-  دیدگاه شفگه- کرنگ….. 69

2-28- دیدگاه های نظری مفهوم مقابله. 70

2-28-1- دیدگاه تکاملی و سازگاری رفتاری.. 70

2-28-2- دیدگاه روان تحلیل گری.. 70

2-28-3- دیدگاه پردازش اطلاعات… 70

2-29- حمایت اجتماعی.. 71

2-30-  تعاریف حمایت اجتماعی.. 71

2-31-  منابع حمایت اجتماعی.. 72

2-32- انواع حمایت اجتماعی: 73

2-33- نظریه های مرتبط با موضوع حمایت اجتماعی: 74

2-33-1- نظریه تاثیر مستقیم حمایت اجتماعی: 74

22-33-2-  مدل تاثیر غیر مستقیم.. 74

2-33-3-  تئوری شبکه. 74

2-33-4- تئوری انسجام. 75

2-34- مهارت های اجتماعی.. 75

2-34-1- تعریف مهارت های اجتماعی.. 75

 

2-35- مفهوم رشد اجتماعی.. 78

2-36-  اجتماعی شدن.. 79

2-37- مهارت های اجتماعی.. 79

2-38-  ضرورت یادگیری مهارت اجتماعی.. 79

2-39-  اجتماعی شدن در گستره نظریه های تحول روانی.. 80

2-39-1- نظریه روان تحلیل گری فروید.. 80

2-39-2- نظریه تحول روانی، اجتماعی  اریکسون.. 81

2-39-3- نظریه تحولی کلبرگ…. 82

2-39-4- نظریه شناختی اجتماعی بندورا 82

2-40- تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 83

2-41- مطالعات انجام شده در خارج از کشور. 85

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- روش پژوهش…. 92

3-2- جامعه آماری.. 92

3-3- حجم نمونه  نمونه و روش نمونه گیری.. 92

3-4- ملاک های ورودی:‌ 92

3-5- ملاک های خروج: 92

3-6- ابزار های پژوهش ر روایی و پایایی آن ها 93

نسخه ی کوتاه فهرست مقابله با موقعیت های استرس زا 93

3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 97

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1- مقدمه. 99

4-2-  توصیف ویژگی های نمونه آماری.. 99

4-3- تحلیل استنباطی داده ها 101

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه. 117

5-2- محدودیت های پژوهش…. 121

5-3- پیشنهادهای پژوهشی.. 121

5-4- پیشنهادهای کاربردی.. 122

 

فصل اول:

کلیات پژوهش

1-1-مقدمه

امروزه دركنارافزایش طول عمر،عامل مهم دیگری مثل چگونگی زندگی كردن یاكیفیت زندگی مطرح است ، بنا به تعریف گروه كیفیت سازمان جهانی بهداشت كیفیت زندگی به ادراك فرد از جایگاه خودش درزندگی ، با توجه به بافت فرهنگی جامعه و اهداف ، معیارها و نگرانی های فرد اشاره دارد و از متغیرهایی مثل سلامت جسمانی ، وضعیت روانشناختی ، استقلال و روابط اجتماعی ناشی می شود ( استنر، کوپر و اسکوینگتون ، 2003) .  كیفیت زندگی با بهداشت روانی افراد ارتباط دارد و به بیان حالات وتغییرات وتوانایی های افراد و میزان رضایت افراد از عملكرد های زندگی می پردازد . منظور از کیفیت زندگی توجه به آن جنبه از زندگی است که بیانگر بهترین وضعیت زندگی برای فرد است( نجات[1]، 2008). اکثر محققان معتقدند که کیفیت زندگی دارای ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی می باشد و با عواملی مانند سن، فرهنگ، جنسیت، تحصیلات، طبقه اجتماعی، بیماری و محیط اجتماعی ارتباط دارد (کینگ و هیندز[2]، 2011) امروزه توجه به ظرفیت هایی معطوف شده است كه دركیفیت زندگی نقش بسیار دارند.  یكی ازاین مؤلفه ها، حمایت های اجتماعی اطرافیان می باشد. شواهدی که از مطالعات مختلف به دست آمده نشان می دهد که حمایت های اجتماعی نقش مهمی در سلامتی افراد بازی می کنند . همچنین حمایت های اجتماعی باعث کاهش آثار منفی استرس های فراوانی که از محیط و جامعه کسب می گردد و به تبع آن بر کیفیت زندگی اثر مستقیم و مثبت خواهد داشت (جانگر، 2002).

یکی از عوامل فردی که می توان با کیفیت زندگی و سلامت روان افراد در ارتباط باشد روش های کنار آمدن با شکل و مسئله است که تحت عنوان راهبردهای مقابله ای از آن یاد می شود. لازاروس و فلوکمن (2003) دریافتندكه راهبردهای مقابله ای فعال ، هم موفقیت تحصیلی و همسازگاری شخصی و هیجانی را پیش بینی می کند. همچنین تأثیرات طولانی مدت راهبردهای ناسازگارانه وازدست دادن كلی اعتمادشخصی نسبت به تواناییهابرای مقابله،به مسایلی، چون ترس ، اضطراب ، بیماریهای جسمانی وافسردگی منجرمی شود (ربیعی، مولوی، کلانتری و عظیمی، 1388).

علاوه بر متغرهای فردی و محیطی که تاثیر بالقوه ای بر سلامت افراد دارند شیوه های تربیت خانواده نیز بر کیفیت زندگی و به تبع آن برسلامت افراد تاثیر می گذارند.

خانواده به عنوان كوچكترین واحد اجتماعی و از اركان اصلی و عمده هر جامعه بشمارمی‌آید. محیط خانه اولین و مهمترین عاملی است كه بررشد شخصیت افرادتاثیرمی‌گذارد. كودك خصوصیاتی را از والدین به ارث می‌برد اما نقش والدین در رشد كودك تنها به جنبه‌های ارثی محدود نیست. ایده‌آلها و آرزوهای والدین، میزان رضایت آنها ازروابط زناشویی و سبك‌های فرزندپروری اتخاذ شده ازجانب والدین، همگی می‌توانند بر شكل‌دهی رفتار كودك و سلامت روان او نقش بسزایی داشته باشند (رضائیان، 1383).

بامریند(1971) مجموعه بررسی‌هایی انجام داد كه در آنها الگوهایی از شیوه‌های رفتاری والدین مشخص شده است. دراین بررسی‌ها چهار جنبه رفتار والدین با كودك شامل كنترل، سطح توقع برای رفتار عاقلانه، روشن بودن ارتباط بین والدین و كودك و مراقبت از سوی والدین مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت شیوه تعامل والدین در سه گروه تقیسم‌بندی شد. والدین اقتدارگراكه با ویژگی‌هایی چون تشویق روابط كلامی، واگذاری حدودی ازخودمختاری به همراه وجود مرزهای مشخص برای رفتار و عملكرد فرزند مشخص می‌شوند. والدین سلطه جو، اطاعت بی چون و چرای فرزند را یک حسن می‌دانند و در كنترل فرزندان از خشونت و تنبیه بدنی استفاده می‌كنند. والدین سهل‌گیر هیچگونه مرز و چارچوبی برای فرزندان تعیین نمی‌كنند و خود را از مسئوولیت‌های والدینی رها می‌كنند.

پژوهش‌های انجام شده دراین زمینه نشان می‌دهد كه هر كدام از این شیوه‌ها آثار و پیامدهای خاصی را به دنبال دارد. پژوهش طاهری (1374) نشان داد كه نوع سبک فرزندپروریپدران بر میزان اضطراب فرزندان تاثیر می‌گذارد. پژوهش چناری (1374) نیزنشان داده كهبین خودپنداره فرزندان و نگرش تربیتی والدین رابطه مثبتوجود دارد. علاوه بر آن در تحقیقات خارجی، ویلانگ و همكارانش (2004) مشخصكرده‌اند كه سبك‌های فرزند‌پروری به صورت مستقیم برویژگی‌های شخصیتی فرزندان و از این طریق بر بیماری‌ها و كیفیت زندگی آنهاتاثیر می‌گذارد.  با توجه به مسائل مطرح شده پژوهش حاضر به بررسی اثر تعدیل کنندگی راهبردهای مقابله ای و حمایت های اجتماعی در رابطه با کیفیت زندگی ، نشانگان روانشناختی و سبک های فرزند پروری زنان سرپرست خانوار می پردازد.

 

1-2-بیان مسئله

تغییرهای ایجاد شده در جوامع در دهه‌ های اخیر سبب ایجاد تغییر ساختار خانواده، پذیرش مسئولیت بیشتر و استرس بیشتر جهت اداره‌ی زندگی گردیده است. (كوین[9]،2003). در كشور ما طی آمارهای ارائه شده توسط رئیس پژوهشكده آمار بر اساس سرشماری سال 90 از 21 میلیون خانوار موجود در كشور 2 میلیون و 500 خانوار زن سرپرست هستند و به عبارت دیگر در سال 90 سهم خانواده‌های زن سرپرست نسبت به سال 85 از 5/9 درصد به 5/12 درصد افزایش یافته (پایگاه تحلیلی خبری خانواده و زنان، 1393). و به گفته رئیس مركز آمار ایران تا سه سال آینده آمار زنان سرپرست خانوار به 15 درصد افزایش می‌یابد (Mehr News Agency, 2014). در خانواده‌های ایرانی، اغلب مرد (پدر) سرپرست خانواده محسوب می‌شود. اما تحت شرایطی این مسئولیت به عهده زنان (مادر) قرار می‌گیرد (حبیبی، قنبری، خدایی، قنبری،1391).

بر مبنای تعریف سازمان بهزیستی كشور زنان سرپرست خانوار شامل زنانی هستند که به واسطه فوت ، طلاق ، زندانی شدن همسر و غیره سرپرستی خانواده را به عهده دارند .

قابل ذکر است مواردی از قبیل فوت، جدایی از همسر و سایر عوامل یاد شده نیازمند سازگاری مجدد هستند (كوین، 2003).

این زنان بواسطه وجود مشكلاتی كه در زمینه سرپرستی دارند جزء اقشار آسیب‌پذیر جامعه به شمار می‌روند (شعبان‌زاده، بهرام‌آبادی، حاتمی، زهراكار، 1392). در جوامع كنونی وقوع تحولات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منجر به تغییرات ساخت خانواده شده و شكل‌گیری پدیده «زن سرپرستی» به امری عادی تبدیل گردیده (بادنجانی، بیرامی، هاشمی، 1391). این زنان، با از دست دادن همسر به یكباره با جهان دیگری روبرو می‌شوند. دنیایی كه بسیاری از مختصات آن برای ایشان ناآشنا است (سیدمیرزایی، عبدالهی، كمربیگی، 1390). در این ساخت خانوادگی جدید زنان نیاز به تاب‌آوری بالایی دارند و در این بین زنان در زندگی روزمره خود با مشكلات متعددی مواجه می‌شوند كه ممكن است ایشان را به مشكلات اجتماعی و روانی دچار كند. طبق گزارش خبرگزاری مهر و اعلام رئیس پژوهشكده آمار ایران 30 درصد از زنان سرپرست خانوار به دلیل مشكلات جسمی خاص یا مشكلات روانی از كار افتاده هستند.

در این راستا یافته‌ها نشان می‌دهد، عمده‌ترین مشكلات زنان سرپرست خانوار در قالب مشكلات اجتماعی، اقتصادی، نگرش‌های منفی اجتماعی نسبت به آنها، نگرانی نسبت به آینده فرزندان و تعدد و تعارض نقش‌ها تظاهر پیدا می‌كند (بادنجانی، بیرامی، هاشمی،1391).

از جمله موارد یاد شده مشكلات اقتصادی بوده و همواره مشكل فقر در خانواده‌های زن سرپرست بیشتر از خانواده‌هایی با سرپرست مرد می‌باشد، و این خود باعث نگرانی دربارة آینده خود و فرزندانشان می‌شود (كوین، 2003).

گزارش رئیس پژوهشكده آمار ایران نیز مؤید این موضوع بوده و درآمد زنان سرپرست خانوار را حدود 34 درصد كمتر از مردان سرپرست خانوار بیان نموده است.

عامل فقر اقتصادی ، به تنهایی تأثیر مستقیم و غیرمستقیم خود را بر وضعیت فرهنگی و اجتماعی خانواده بر جای می‌گذارد (حبیبی، قنبری، خدایی، قنبری، 1392).

این زنان به علت برخورداری از تحصیل و مهارت‌های فنی و آموزشی كم‌تر نسبت به سایر زنان حتی در صورت فعالیت اقتصادی ، در مشاغل كم درآمد مشغول به كار می‌شوند (شعبان‌زاده، بهرام‌آبادی، حاتمی، زهراكار، 1392). در واقع این زنان از نظر دستیابی به امكانات و خدمات محدودیت دارند و اغلب با عواملی چون عدم دسترسی به فرصت‌های شغلی، كم سوادی، نداشتن درآمد مستمر مواجه بوده (سیدمیرزایی، عبدالهی، كمربیگی، 1390). و همین نابرابری در فرصت‌ها یكی از عوامل بسیار مهم شكل‌گیری مشكلات فوق‌الذكر می‌باشد.

تا آنجا كه یكی از مؤلفه‌های توانمندی، داشتن فرصت برابر و حق انتخاب عنوان می‌گردد (دستورالعمل جامع حمایت‌های اجتماعی از زنان سرپرست خانوار سازمان بهزیستی كشور، 1391).

در حال حاضر طبق اظهارات رئیس پژوهشكده آمار ایران 82 درصد زنان سرپرست خانوار بیكار بوده و میانگین درآمد سالیانه ایشان 9 میلیون و900 هزار تومان است و 81 درصد زنان سرپرست خانوار دهك اول بی‌سواد بوده و دارای جمعیت خانواده‌ای بالا و درآمد پایین می‌باشند.

حال آنچه مطرح است نه تنها این زنان با مشكل فقر روبه‌رو بوده، بلكه بواسطه عقاید و سنت‌های موجود در جامعه مورد قضاوت قرار گرفته و در كشمكش با فرهنگ مردسالاری جوامع مسئولیت خانواده را به دوش می‌گیرند (حبیب[10]، 2010).

در واقع زنان سرپرست خانواده نسبت به مردان سرپرست خانواده ، به دلیل داشتن چند نقش مختلف و همزمان مانند اداره‌ی امور خانه و تربیت و مراقبت از فرزندان و كار در خارج از خانه با دستمزد كمتر، استرس و مشكلات روانی بیشتری را تجربه می‌كنند. زنان سرپرست خانواده معمولاً چندین نقش مختلف را ایفا می‌كنند و به واسطه آن دچار تعارض نقش‌ها می‌شوند و این امر به ایجاد استرس و اضطراب در آنها منجر می‌شود (بادنجانی، بیرامی، هاشمی، 1391).

در این خصوص تحقیقات نشان داده حتی مادرانی كه حضانت فرزندان را به عهده ندارند نسبت به پدران بی حضانت دو برابر بیشتر با فرزندان تماس دارند (صادقی، ناجی، محمدزاده، كریمیان، 1392) و وقتی زن سرپرست خانوار مجبور می‌شود از انتظارهای جنسی پیروی كند، نمی‌تواند به مهارت‌ها و یا تمایلات خود در زمینه‌های خارج از مرزهای جنسی خویش دست یابد (پروچسكا، 2007) . همچنین اغلب روابط ایشان با اطرافیان خدشه‌دار گردیده بطور مثال طی بررسی صورت گرفته افراد هنگامی كه طلاق می‌گیرند سه تا از دوستان خود را از دست می‌دهند و یا افراد مطلقه دو برابر بیشتر از متأهلین احتمال قطع ارتباط با یک دوست نزدیک را دارند كه این احتمال طرد شدن می‌تواند از سوی دو طرف رابطه دوستانه باشد (صادقی، ناجی، محمدزاده، كریمیان، 1392).

در مجموع عوامل مختلف یاد شده از جمله عوامل اجتماعی و اقتصادی سلامت روانی زنان سرپرست خانوار را تحت تأثیر قرار داده و باعث می‌گردد كه خلق افسرده‌ای داشته كه این خلق افسرده میل به انزوا و كناره‌گیری از دیگران را ترغیب می‌كند و در نتیجه افسردگی ایشان را در یک چرخه معیوب تشدید نموده (حبیبی، قنبری، خدایی، قنبری،1392). در صورتیكه روابط اجتماعی گسترش یافته- دریافت حمایت اجتماعی را افزایش می‌دهد و در نهایت منجر به كاهش افسردگی می‌گردد.

همچنین فرزندان خانواده‌های زن سرپرست به احتمال بیشتری دچار مشكلات رفتاری و اجتماعی می‌شوند و از كیفیت زندگی پایین‌تری نسبت به فرزندان خانواده‌های هسته‌ای برخوردارند (شعبان‌زاده، بهرام‌آبادی، حاتمی، زهراكار، 1392). با توجه به شروع بالای افسردگی و اضطراب در جمعیت زنان سرپرست خانوار (حبیبی، قنبری، خدایی، قنبری،1392) این گروه از زنان سطوح بالاتری از آسیب‌پذیری را نشان می‌دهند .

مجموعه مشكلات ذكر شده بهداشت روانی این گروه را متأثر می‌سازد و اگر چه ممكن است برخی از این زنان، توان سازگاری با چنین شرایطی را داشته باشند، اما اغلب آنها تحت تأثیر این شرایط مشكلات مختلفی از جمله مشكلات جسمانی، مشكلات خواب و موارد فوق‌الذكر را نشان می‌دهند (كوین، 2003).

با توجه به موارد یاد شده و درصد بالای استرس وارده نحوة به كارگیری راهبردهای مقابله و حمایت‌های اجتماعی دریافتی نقش به سزایی در زندگی ایشان دارد.

در واقع با توجه به اینكه زنان سرپرست خانوار نسبت به سایر افراد جامعه استرس‌های روزمرة بیشتری را تجربه می‌كنند، توانایی كنترل هیجانات منفی و مقابله‌ی صحیح با عوامل استرس‌زا در عملكرد روزانه ایشان قابل توجه بوده و نقش مهمی در سلامت روانی، جسمانی و كیفیت زندگی این گروه از زنان ایفا می‌كند (شعبان‌زاده، بهرام‌آبادی، حاتمی، زهراكار، 1392).

سبك‌های مقابله‌ای مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و فرایندهای رفتاری و شناختی برای ممانعت، مدیریت یا كاهش استرس است (زنجانی، فیض‌آبادی، باغبانی، زهراكار، 1392). چگونگی مقابله با عوامل استرس‌زای زندگی ، به كیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار، نشانگان روانشناختی و سلامت عمومی و نیز كیفیت زندگی ایشان (با توجه به حجم و كیفیت استرس وارده) تأثیرگذار بوده ، برای مثال سبك مقابله‌ای مسأله مدار باعث افزایش كیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار می‌شود (شعبان‌زاده، بهرام‌آبادی، حاتمی، زهراكار، 1392).

باید توجه داشت كه آموزش مهارت‌های مقابله‌ای، به عنوان یكی دیگر از فنون مدیریت استرس، افراد را قادر به مقابله‌ی سازگارانه می‌كند و طی آن افراد می‌آموزند، كه به جای درماندگی، نشخوار فكری و انفعال به افزایش توانمندی خود و كاهش ملزومات موقعیت استرس‌زا روی آورند كه راهبردی مؤثرتر و كارآمدتر در برابر استرس ناشی از شرایط اقتصادی، اجتماعی و روانی زنان سرپرست خانوار است (بارتلی[11]، 2011).

انتخاب سبك مقابله‌ای به كار برده شده تا حدود زیادی به عوامل خلق و خو مرتبط بوده بطور مثال افراد منفعل بیشتر سبك مقابله‌ای تسلیم یا اجتناب را انتخاب می‌كنند، در حالی كه افراد پرخاشگر به احتمال زیاد از سبک مقابله‌ای جبران افراطی بهره می‌گیرند. با این حال در این انتخاب عوامل محیطی نیز نقش بسزایی دارند.

بطور مثال راهبردهایی كه مراقبین مهم زندگی فرد به نمایش می‌گذارند بسیار مهم بوده. لذا راهبردهایی كه اتخاذ می‌شود ماحصل تعامل بین طبع ذاتی و تعامل محیطی است .اما این راهبردها با همه تنوعی كه دارند، آثار و پیامدهای متفاوتی به بار می‌آورند و هر یک از این شیوه‌ها، متناسب با عوامل استرس‌زا می‌توانند سازگارانه، یا ناسازگارانه باشند. با این حال شیوه‌های مسأله مدار، پیامدهای سازگارانه بیشتری دارند.

در این راستا فقدان شبكه‌های حمایتی در فضای زندگی زنان سرپرست خانواده و ادراك ایشان از مسئولیت‌های خود در محیط خانواده بر انتخاب سبك مقابله‌ای مؤثر است (بادنجانی، بیرامی، هاشمی، 1391).

از طرفی میزان برخورداری زنان سرپرست خانوار از حمایت‌های اجتماعی (از سوی خانواده، دوستان و سایرین) نقش اساسی در انتخاب راهبرد مقابله‌ای سلامت روانی، شیوه‌های فرزند پروری ایشان دارد.

باید توجه داشت كیفیت حمایت اجتماعی از كمیت آن اثرگذارتر می‌باشد (سیدمیرزایی، عبدالهی، كمربیگی، 1390). چنانچه زنان سرپرست خانوار از حمایت اجتماعی كافی برخوردار باشند ، بهتر با شرایط زندگی‌شان سازگار می‌شوند و نقش‌های گوناگون خود را در خانواده و جامعه می‌پذیرند. و این در حالی است كه عدم برخورداری از حمایت اجتماعی كافی و راهبردهای مقابله‌ای مناسب و سازش یافته، نه تنها سلامت روانی و جسمانی زنان سرپرست خانوار را تهدید نموده، بلكه به سلامت اعضاء خانواده، كیفیت زندگی و نوع ارتباط با فرزندان ایشان نیز مؤثر است. كیفیت زندگی در واقع نگرش ذهنی فرد نسبت به جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی محیطی است كه در آن زندگی می‌كند و به سادگی قابل توصیف نمی‌باشد و خود دارای شش بعد جسمانی، روان‌شناختی، سطوح استقلال، روابط اجتماعی، محیطی و معنوی است (شعبان‌زاده، زارع‌بهرام‌آبادی، حاتمی، زهراكار، 1392). عوامل متعددی كیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد كه در این بین می‌توان به تأثیر حمایت‌های اجتماعی و راهبردهای مقابله‌ای اشاره نمود.

با توجه به اینكه خانواده اولین و مهم‌ترین بافت اجتماعی، برای رشد و تحول انسان را فراهم می‌سازد، در جریان این رشد طبیعی هر كودك، تغییرات شناختی، عاطفی و اجتماعی را سپری نموده و در این مسیر استرس و تعارضاتی را تجربه می کند، در نیازمند سازگاری بوده و به مشكلات عاطفی/ رفتاری و یا یادگیری، انجامیده كه متأثر از شیوه‌های فرزند پروری می‌باشد.

فرزند پروری در واقع روش‌هایی است كه والدین برای تربیت فرزندان خود به كار می‌گیرند و بیانگر نگرش‌هایی است كه آنها نسبت به فرزندان خود دارند و در برگیرنده معیارها و قوانین وضع شده برای ایشان می‌باشد.

ولی باید پذیرفت كه این شیوه و سبک به كار رفته در فرزند پروری خود متأثر از فرهنگ، شرایط اجتماعی، اقتصادی و الگوهای آموخته شده و خلق و خوی كودك و والد می‌باشد (برك[12]، 2007).

اكنون با توجه به آمار یاد شده زنان سرپرست خانوار و افزایش روز‌افزون ایشان و مشكلات پیش روی آنها به عنوان بخش عظیمی از جامعه كه سرپرستی مجموعه‌ای به نام خانواده را به عهده دارند، هدف این پژوهش بررسی اثر تعدیل کنندگی راهبردهای مقابله‌ای و حمایت‌های اجتماعی در كیفیت زندگی، سلامت روانی (نشانگان روانشناختی) و سبك‌های فرزند پروری ایشان می باشد .

[1] ..Nejat

[2] . king & Hinds

[3]- Baumrind

[4]-Authoritative

[5]- Authoritarian

[6]- Permissive

[7]- Parental rearing

[8]-Weylung

[9]- Coyne