در کتاب مصطفی اعلم مترجم کتاب راهنمای اسکی گفته شده که در برخی دهات کردستان اهالی از مدت ها پیش در فصل زمستان برای شکار و رفتن از دهی به ده دیگر از تخته های دراز و باریک استفاده می کردند که هنوز هم بین ساکنان این نواحی رواج دارد. اسکی به عنوان ورزش در اواسط دهه ۱۳۱۰ شمسی یعنی تقریباً ۸۰ تا ۸۵ سال پس از برگزاری اولین مسابقه اسکی در جهان از اروپا وارد ایران شد (شریفی اردانی، ۱۳۸۰).

در ارتباط با کشور عزیزمان ایران باید گفت که اگر چه ایران در منطقه گرم و خشک واقع شده اما بر اساس شاخص اقلیمی ساخت پیست های اسکی، در سراسر زاگرس و بخش های زیادی از البرز امکان ایجاد پیست های اسکی و فضاهای بازی های برفی وجود دارد. در این میان مناطق زاگرس مرکزی، لرستان، همدان، فارس مرتفع، کهگیلویه و بویراحمد و چهار محال و بختیاری با توجه به برخورداری کوه های برف گیر با ارتفاع بیش از ۱ هزار متر که فصل ماندگاری برف در برخی از مناطق آن ها تا بیش از ۳ ماه طول می کشد، مطلوب ترین زمینه را برای گسترش ورزش های زمستانی فراهم می کند (محمد کریمی، ۱۳۹۱).

گردشگری اسکی در ایران، با وجود برخورداری از پتانسیل های مناسب طبیعی، علاقه مندان فراوان و در پی داشتن تأثیرات و پیامدهای بسیار در توسعه فضایی، همواره مورد بی توجهی قرار گرفته است. وجود تعداد محدودی پیست فعال که اغلب آن ها بدون امکانات، اقامتگاه، بالابر و غیره هستند، حاکی از آن است که گردشگری اسکی در ایران، هنوز به جایگاه مطلوب خود دست نیافته است (بدری و وثوقی، ۱۳۸۸).  نکته مهمی که در ارتباط با گردشگری اسکی نباید از نظر دور داشت، این است که تفریح و ورزش در قلب گردشگری اسکی قرار داشته و جزء جدایی ناپذیر آن محسوب می شود. در واقع گردشگری اسکی اغلب سفر، ورزش و تفریح را با خود به طور توأم به همراه دارد (بدری و وثوقی، ۱۳۸۸).

شناخت مکان های مناسب و مستعد احداث پیست اسکی، لزوم مطالعات امکان سنجی را برای ما آشکار می سازد.

• مطالعه امکان سنجی

مطالعه امکان سنجی، که به عنوان تحلیل امکان سنجی نیز شناخته می شود، مطالعه ای اولیه جهت تعیین امکان پذیر بودن اجرای یک پروژه می باشد. نتایج حاصل از این تحلیل در تصمیم گیری درباره اینکه پروژه اجرا شود یا خیر، استفاده می گردد. این ابزار تحلیلی که در مرحله برنامه ریزی پروژه استفاده می شود، نشان می دهد که یک پروژه، چگونه تحت مجموعه ای از فرضیات، همانند فناوری مورد استفاده، ابزار و امکانات، سرمایه مورد نیاز و مسائل مالی دیگر اجرا می شود.

پروژه ای که امکان اجرا شدن دارد، پروژه ایست که می تواند جریان پولی و سود کافی ایجاد کند؛ با خطرات موجود مقابله کند؛ در بلند مدت، دوام داشته باشد و به اهداف پروژه دست یابد (کاتیمونیتورن[۲]، ۲۰۰۸).

اگرچه هزینه اجرای این مطالعه ممکن است زیاد باشد اما در مقایسه با کل هزینه پروژه، بسیار ناچیز می باشد. این هزینه اولیه می تواند به ما کمک کند تا از ضررهای بزرگ تر بعدی، جلوگیری به عمل آید (کاتیمونیتورن، ۲۰۰۸).

مطالعات امکان سنجی انواع گوناگونی دارد که عبارتند از مطالعات عملیاتی، فنی، اقتصادی (تحلیل هزینه- منفعت) و زمانی- برنامه ای (کاسترو و مایلوپولس، ۲۰۰۲). مطالعات بازار و مطالعات قانونی از مقوله های بسیار مهم در مطالعات امکان سنجی می باشند که در برخی از منابع بدان به صورت مجزا اشاره شده است، اما در منبع مذکور به عنوان زیرمجموعه ای از مطالعات عملیاتی محسوب می گردند. به علاوه، از آنجایی که گردشگری فعالیتی است که با محیط طبیعی در تعامل است، مؤلفه مطالعه محیطی نیز حائز اهمیت می گردد.

بیشتر شهرها، شهرستان ها و استان ها، کمیسیون ها و شوراهای برنامه ریزی دارند که نیاز به موافقت آن ها با پروژه بر مبنای بخشنامه های موجود ضروری است. بنابراین به لحاظی قانونی، اجازه احداث و بهره برداری از یک پیست اسکی باید بررسی گردد که این امر در زمره مطالعات عملیاتی قرار می گیرد. از آنجایی که یک پیست اسکی در دل طبیعت بنا می شود، اداره منابع طبیعی در امر واگذاری زمین مسئول می باشد.

مکان در زمره مطالعات فنی پیست اسکی قرار می گیرد. مکان مناسب تأثیرات قابل ملاحضه ای در موفقیت فعالیت های تفریحی و گردشگری دارد. بعضی مشخصه های فیزیکی می تواند منطبق بر عملکردهای موجود تغییر یابند، اما موقعیت و محل نمی تواند تغییر یابد.

در مطالعات امکان سنجی اقتصادی، پشتیبانی مالی امری ضروری به شمار می رود و باید قبل از شروع به کار مطالعه شود. متأسفانه هزینه ها قبل از درآمد به وجود می آیند و این حقیقتی است که بسیاری از مکان ها و مؤسسات تفریحی و گردشگری را در مرحله توسعه متوقف می سازد (جواهری، ۱۳۸۳).

۱-۳-۲ امکان سنجی عملیاتی

امکان سنجی عملیاتی اهمیت موضوع و پذیرش هر راه حلی برای آن را تعریف می کند. بدین معنی که اگر این سیستم توسعه یابد، مورد استفاده قرار می گیرد یا خیر. همچنین دربردارنده مسائل مردمی و اجتماعی است که در بردارنده مسائل داخلی مانند مشکلات نیروی انسانی، اعتراضات کارگری، مقاومت مدیران، درگیری ها و سیاست های سازمانی و مسائل خارجی همچون مقبولیت عمومی، جوانب قانونی و قوانین دولتی می باشد (کاسترو و مایلوپولس، ۲۰۰۲).

۱-۱-۳-۲ امکان سنجی قانونی

مطالعات امکان سنجی قانونی تعیین می کند که آیا پروژه مذکور با الزامات قانونی مغایر است یا خیر. اگر این مقوله در مراحل اولیه مطالعه امکان سنجی، مورد بررسی قرار نگیرد، ممکن است که پروژه بعد از اجرا، با مسائل قانونی مواجه گردد (کاتیمونیتورن، ۲۰۰۸).

۲-۳-۲ امکان سنجی فنی

مطالعات امکان سنجی فنی برای ارزیابی این است که آیا پروژه به خوبی اجرا خواهد شد و آیا یک سازمان توانایی اجرای پروژه را دارد یا خیر. در واقع امکان سنجی فنی به سوالاتی چون: آیا فن لازم برای اجرا در اختیار است؟، آیا تخصص لازم در اختیار است؟ و مواردی از این دست، پاسخ می دهد (کاسترو و مایلوپولس، ۲۰۰۲).

به طور معمول مناطقی که برای گردشگری تفریحی برگزیده می شوند، وابستگی شدیدی به منابع طبیعی دارند (جواهری، ۱۳۸۳). درحال حاضر نیاز اصلی برای ورزش های زمستانی موفق، اعتبار پیست های ورزش های زمستانی است. این اعتبار زمانی به دست می آید که پیست اسکی به لحاظ فنی و زیست محیطی دارای یک سری شرایط استاندارد باشد. این استانداردها، بستری مناسب را جهت راه اندازی یک پیست اسکی فراهم می سازند (کامر[۳]، ۲۰۰۲):

1. شیب مناسب: از آنجایی که برای افراد مختلف (مبتدی، متوسط و حرفه ای) شیب های متفاوتی وجود دارد، شیب در پیست اسکی متغیر است. بر همین اساس مناطقی که شیب بین ۲۰ تا ۷۰ درصد (شیب ۱۱ تا ۳۵ درجه) ^{(پیوست ۱)} را دارا می باشند، مناسب برای راه اندازی پیست اسکی می باشند (فرج زاده اصل و کریم پناه، ۱۳۸۷)، زیرا در این صورت برای تمای اسکی بازان از مبتدی گرفته تا حرفه ای قابل استفاده می باشد.
2. جهت شیب دامنه: با توجه به اظهارات جغرافی دانان، قرار داشتن پیست در ضلع شمالی، یکی از معیارهای مهم برای انتخاب پیست است زیرا در این ضلع به دلیل تابش غیر مستقیم آفتاب، ماندگاری برف بسیار خوب است.
3. ماندگاری برف: منظور از ماندگاری برف، مدت زمانی است که برف مفید در منطقه وجود دارد. برف باید به مدت حداقل ۱۰۰ روز (کامر، ۲۰۰۲) یا حداقل ۴ ماه (بنسبردی و همکاران، ۱۳۹۲) ماندگاری داشته باشد.

از نتیجه مصاحبه با کارشناسان فدراسیون اسکی می توان گفت که جنس خاک کوه، حائز اهمیت نمی باشد زیرا تنها توجه به این مسأله مهم است که کوه مناسب جهت راه اندازی پیست اسکی، با هرنوع خاکی که داراست، توانایی نگهداری برف برای حداقل مدت مذکور را داشته باشد.

4. سرعت و جهت باد: نقاطی که کانون های برف گیر هستند و در آن ها باد سرعت کمتری دارد، برای پیست های اسکی مناسب هستند. سرعت زیاد باد باعث جابجایی برف و ایجاد شیار روی برف می شود که می تواند یک عامل خطر برای اسکی بازان باشد (http://afos.persianblog.ir). صاحب نظران معتقدند که سرعت و جهت باد در مسابقات اهمیت پیدا می کند و در حالت عادی جزء الزامات شرایط فنی احداث پیست اسکی نمی باشد.
5. ارتفاع یا عمق برف: حداقل عمق مناسب برف برای ورزش های زمستانی، ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر (برف کوبیده شده) می باشد (کامر، ۲۰۰۲). کارشناسان فدراسیون اسکی معتقدند از آنجایی که برف نرم برای اسکی مناسب نمی باشد، انباشت برف هرچقدر که باشد، آن را می کوبند و این برف کوبیده شده است که مناسب اسکی می گردد.
6. ارتفاع از سطح دریا: در حال حاضر اعتبار برف در مناطقی با ارتفاع بالای ۱۲۰۰ متر از سطح دریا اتفاق می افتد (کامر، ۲۰۰۲). البته با توجه به اینکه کشور ایران دارای آب و هوایی گرم و خشک است، این حداقل ارتفاع تغییر می کند. درواقع مناطقی که دارای سطوح ارتفاعی بالای ۲۳۰۰ متر هستند، مناسب برای ایجاد پیست اسکی و ورزش های زمستانه هستند زیرا امکان جمع شدن برف در آن ها برای ایجاد پیست اسکی وجود دارد (فرج زاده اصل و کریم پناه، ۱۳۸۷).
7. بهمن خیز نبودن: بر اساس گفته های کارشناسان فدراسیون اسکی، پیست اسکی نباید بهمن خیز باشد زیرا وجود بهمن می تواند خطرات زیادی را برای افراد و تأسیسات به وجود آورد.
8. امنیت در منطقه: کارشناسان فدراسیون اسکی معتقدند که منطقه انتخابی پیست اسکی باید مانند هر ورزش دیگر، امنیت لازم را داشته باشد.
9. امکانات زیر بنایی: طی مصاحبه صورت گرفته با یکی از کارشناسان فعال در فدراسیون اسکی، جاده و یا به عبارتی دسترسی، آب، برق و تلفن از جمله امکانات زیربنایی هستند که وجود آن ها در منطقه بسیار ضروری می باشد. بنابراین در صورت عدم وجود هریک از آن ها باید این امکانات را در منطقه به وجود آورد.

دسترسی از جمله مواردی است که هم می توان در امکان سنجی فنی و هم می توان در تحلیل بازار، آن را مورد مطالعه قرار داد.

10. فاصله تا نزدیک ترین شهر: بنا بر اظهارات یکی از کوهنوردان استان لرستان، از نکات مهم در مورد پیست اسکی نزدیک بودن آن به یک منطقه پر جمعیت است. این امر سبب می شود که به امکانات خدماتی و رفاهی موجود در یک شهر دسترسی بهتری داشت؛ به عنوان مثال در صورت بروز حادثه ای، می توان در مدت زمانی کم، مجروحان را به مراکز درمانی و بیمارستان های شهر انتقال داد.

این قسمت نیز غالباً در تحلیل بازار بررسی می شود.

11. وسعت منطقه: منطقه مورد نظر باید دارای یک حداقل مساحتی جهت احداث پیست باشد که بنا بر اطلاعات کسب شده از مصاحبه با مدیر پیست اسکی دیزین، این میزان حداقل باید ۱۰۰ هکتار باشد. از موارد دیگری که باید در راه اندازی یک پیست اسکی در نظر داشت، عرض پیست است که بنا بر نظر کارشناسان فدراسیون اسکی باید حداقل ۵۰ متر باشد.
12. صخره ای نبودن

جدول  ۳-۲ خلاصه استانداردهای ذکر شده در بالا را نشان می دهد:

• توسعه پایدار گردشگری اسکی

توسعه پایدار توسعه ای است که در عین برآورده کردن نیازهای نسل موجود، توانایی نسل های آینده در برآورده کردن نیازهایشان را از بین نبرد (سمینار بررسی سیاست ها و برنامه های توسعه جهانگردی در جهموری اسلامی ایران، ۱۳۸۲). بر اساس تعریف دیگری که از سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۰۴ ارائه شده است، گردشگری پایدار به آن دسته از توسعه گردشگری اطلاق می‌شود که با توجه به نیازهای گردشگران موجود و منطقه میزبان‌، ضمن حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی، در پی یافتن راه‌های مدیریت صحیح آن ها درآینده است (سوپرادیست، ۲۰۰۴).

گردشگری پایدار به این معناست که رشد گردشگری، مشکلات جدی زیست محیطی یا اجتماعی- فرهنگی در بر نداشته باشد، کیفیت زیست محیطی ناحیه گردشگری حفظ و مزایای حاصل از آن به طور گسترده ای در سراسر جامعه توزیع گردد (ضرغام بروجنی، ۱۳۸۹).

به دلیل رابطه تنگاتنگ گردشگری اسکی با محیط زیست، اکوسیستم و تنوع زیستی، توجه به پایداری محیط زیست، یکی از ارکان مهم هر برنامه ریزی گردشگری اسکی است (بدری و وثوقی، ۱۳۸۸). پایداری زیست محیطی به فعالیت هایی اشاره دارد که منابع طبیعی را سریع تر از زمانی که بتوانند خود را بازسازی کنند، تخریب نمی کنند و یا موجودیت سیستم های زیست محیطی را تهدید نمی کنند. درواقع پایداری زیست محیطی برای این است که تضمین کند که توسعه گردشگری با حفظ فرایندهای حیاتی زیست محیطی، منابع و تنوع زیستی مطابقت دارد (سوپرادیست، ۲۰۰۴).

اساس توسعه پایدار گردشگری از منظر WTO (1993) در نظر داشتن رابطه ای است که میان سه جزء سازنده محیط زیست گردشگری برقرار است. این سه جزء عبارتند از: گردشگران، مقصد و جامعه میزبان. این رابطه می تواند پویا و سازنده و یا مخرب باشد. هدف گردشگری پایدار این است که با حفظ منابع طبیعی در درازمدت، بین این سه جزء تشکیل دهنده گردشگری اعتدالی موزون برقرار کند. در همین رابطه باید اذعان داشت مناطق کوهستانی غیر از اینکه منابع طبیعی مهمی محسوب می شوند، به دلیل عرضه چشم اندازهای زیبا و تفریحی، امروزه طرفداران بسیاری دارد و هر چند اکوسیستم و زیست بوم های ارتفاعات بالا به لحاظ تنوع گونه های زیستی قابل توجه هستند، اما در مقابل سوء رفتارهای انسانی و تغییر کاربری ها و ساخت و سازها، بسیار حساس و آسیب پذیر هستند (بدری و وثوقی، ۱۳۸۸).

بر همین اساس می توان گفت گردشگری اسکی نیز از حساسیت بالایی برخوردار است، زیرا زمستان اساساً فصل خاصی است؛ برف روی گیاهان را می پوشاند و دریاچه ها و رودخانه ها یخ می بندد، بسیاری از حیوانات و گیاهان در سراسر زمستان یا کم تحرک اند و یا در خواب هستند. غذا کمیاب است و تنها حیواناتی فعال باقی می مانند که قادرند سردی هوا و کمبود غذا را تحمل کنند. از طرفی آغاز بهار مناسب ترین زمان برای اسکی از نظر اسکی بازان است، زیرا روزها بلندتر و هوا پایدارتر است؛ خطر بهمن کمتر و درجه حرارت روزانه نیز قابل پیش بینی تر است. اما در همین زمان حیوانات از خواب زمستانی بیدار می شوند، تولید مثل آغاز و حیوانات در جستجوی غذا هستند. بنابراین اختلالی که توسط اسکی بازان در این زمان ایجاد می شود، می تواند مشکلاتی را در اکوسیستم ایجاد کند (بدری و وثوقی، ۱۳۸۸).

بر مبنای تحقیقات میدانی در زمینه پیامدهای محیطی گردشگری اسکی، برخی از تأثیرات نامطلوب آن چنین گزارش شده است:

• از بین رفتن زیست بوم برخی گونه های جانوری و پراکنده شدن آن ها در منطقه؛ درواقع وجود پیست اسکی در یک منطقه می تواند سبب نابودی یا پراکنده ساختن حیات وحش آن منطقه شود.
• فرسایش خاک؛ خاک و پوشش گیاهی منطقه از طریق کوبیدن برف ها و رفت و آمد ماشین آلات برف کوب، آسیب جدی می بینند.
• افزایش مخاطرات طبیعی؛ ساختار ژئومورفولوژی زمین از تخریب و تغییر شکل زمین، تأثیر می پذیرد. این امر ممکن است که مخاطرات طبیعی همچون زمین لغزش و یا ریزش بهمن را افزایش دهد.
• کاهش ارزش اکولوژیک جنگل ها و از بین رفتن برخی گونه های گیاهی؛ ایجاد برف مصنوعی از مواردی است که به پوشش گیاهی پیست ها آسیب وارد می کند. ایجاد برف مصنوعی سبب می شود تا میزان ورودی آب و یون به پیست اسکی افزایش یابد. درنتیجه منجر به فرسایش و تغییر در سطح زمین یا خاک و پوشش گیاهی منطقه می شود. بنابراین تنوع پوشش گیاهی کاهش می یابد و گیاهان کمیاب نیز در معرض انقراض (نابودی) قرار می گیرند.

علت اصلی اغلب آن ها توسعه زیرساخت های اسکی، بدون توجه لازم به اکوسیستم و تنوع زیستی شناسایی شده است (جنلیتی، ۲۰۰۸). توجه برنامه ریزان به پیامدهای منفی گردشگری اسکی، آنان را در جهت توسعه پایدار گردشگری اسکی یاری خواهد کرد. لوت به چند نکته برای کاهش اثرات نامطلوب محیط زیست اشاره کرده است که به نظر مؤثر می رسد، از جمله:

- کنترل دسترسی انفرادی اسکی بازان به مناطق اطراف پیست اسکی؛

- جلوگیری از وارد شدن اسکی بازان به مناطق بکر و حفاظت شده کوهستانی؛

- در نظر گرفتن حساسیت بالای حیات وحش در مناطق بکر؛

- وجود پوشش گیاهی مناسب و پوشش کافی برف در منطقه؛

- فراهم کردن استراحتگاه، پناهگاه و کلبه های مناسب اسکی در محدوده پیست با ارزیابی دقیق زیست محیطی؛

- بالابردن آگاهی های محیطی اسکی بازان از طرق مختلف (بدری و وثوقی، ۱۳۸۸).

توسعه اقامتگاه های توریستی اسکی منافع بسیاری را برای مناطق به همراه دارد از جمله: تنوع اقتصادی و درآمدی، بهبود خدمات و زیرساخت ها و ایجاد “ثبات روانی” میان ساکنان و کاهش تأثیرات منفی وارده به محیط زیست. هرچند پیامدهای منفی آن، از جمله تغییر چشم انداز، تقابل اجتماعی بین افرادی که از گردشگری حمایت می کنند و آن را می پذیرند و کسانی که آن را نمی پذیرند، و تنزل و تخریب میراث فرهنگی و شهری را نباید نادیده گرفت (لزانتا و همکاران[۵]، ۲۰۰۷).

لزانتا بر اساس تحقیقاتی که در زمینه تأثیرات اقامتگاه های اسکی در اسپانیا انجام داده، تصریح می کند که چون تأثیرات اقامتگاه های اسکی بر توسعه منطقه ای، اغلب کمتر شناخته شده هستند، سؤال های بسیاری هنوز مطرح است. برای مثال آیا رشد اقامتگاه های گردشگری اسکی توسعه ای پایدار و متعادل برای مدیریت قلمرو است یا خیر؟ آیا منافع حاصله در سرتاسر منطقه گسترش می یابد؟ و مانند آن (لزانتا و همکاران، ۲۰۰۷).

نکته مهم دیگر این است که با توجه به حساسیت شدید گردشگری زمستانی به کمبود برف، تغییرات آب و هوایی به شدت بر صنعت گردشگری مناطق متکی به اسکی اثر می گذارد (الساسر و بورکی، ۲۰۰۲). یکی از مهمترین این تدابیر، تولید برف مصنوعی برای تضمین ورزش های زمستانی می باشد که درنتیجه فصل اسکی را طولانی تر می کنند. علی رغم این توسعه، مطالعات پراکنده ای بر روی اثرات احتمالی برف مصنوعی بر روی اکوسیستم و به ویژه پوشش گیاهی صورت گرفته است (کامر، ۲۰۰۲). البته، تکنولوژی پر هزینه برف سازی، بحث های بسیاری را در مجامع علمی بر انگیخته است، زیرا توافق یکسانی در مورد آن وجود ندارد. عده ای معتقدند این تکنیک به هیچ وجه نمی تواند با برف طبیعی برابری کند و برخی نیز آن را بهترین راه می دانند (بدری و وثوقی، ص۳۱).

۳-۳-۲ امکان سنجی اقتصادی

در بسیاری از پروژه ها، امکان سنجی اقتصادی، از درجه بالایی از اهمیت برخوردار است. امکان سنجی اقتصادی، در طی مراحل اولیه هر پروژه ای مشخص می کند که منافع حاصل از پروژه، ارزشمند است یا خیر (کاسترو و مایلوپولس، ۲۰۰۲). این نوع امکان سنجی، سازمان ها را قادر می سازد تا امکان اجرای پروژه، هزینه ها و منافع حاصل از آن را پیش از اختصاص منابع مالی ارزیابی کند. همچنین این مطالعات، اعتبار بیشتری به پروژه می بخشد.

برای ارزیابی امکان سنجی اقتصادی، مدیریت باید هزینه ها و منافع مربوط به پروژه را ارزیابی کند. ارزیابی هزینه، فرایندی است که تلاش می کند تا نتایج نهایی سرمایه گذاری آتی را پیش بینی کند. با اینکه به نظر می رسد به دست آوردن رقم دقیق هزینه ها و منافع یک پروژه در مراحل اولیه فرایند توسعه غیر ممکن باشد اما ارزیاب باید زمان کافی صرف کند تا هزینه ها و منافع یک پروژه را با مقایسه کردن با سایر پروژه های مشابه تخمین بزند (کاتیمونیتورن، ۲۰۰۸).

از نظر بـوردمن[۶]، تحلیـل هزینـه- فایـده ترازویـی برای اندازه گیری است به طوری کـه همـه مقـادیر مثبـت (جریـان پـول نقـد و فواید) در یک طرف ترازو و همه مقادیر منفی (هزینه ها و زیان) در طـرف دیگـر ترازو قرار داده می شوند. از نظر ره[۷]، تحلیل هزینه - فایده روشی برای یافتن کلیـه هزینه ها و فواید یک طرح و کمی کردن آنها است به طوری که تفاوت این دو نشان دهنده مقرون به صرفه بودن فعالیت تصمیم گیری است. در کـشورهای در حـال توسعه به دلیل کمبود منابع سرمایه، تخصیص آن در بهترین شقوق سرمایه گـذاری امری حیاتی است (لطفعلی پور، ۱۳۸۶).

تحلیل هزینه- منفعت روشی است که در امکان سنجی اقتصادی استفاده می شود و به نوعی می توان گفت نام دیگرِ امکان سنجی اقتصادی می باشد.

هدف از تحلیل هزینه – منفعت، پاسخگویی به سوالاتی همچون سوالات ذیل می باشد:

• آیا پروژه، (به لحاظ اقتصادی) توجیه شده است؟ بدان معنی که آیا منافع حاصل از اجرای پروژه بر هزینه های آن غلبه می کند؟
• آیا پروژه با چنین هزینه هایی می تواند اجرا شود؟
• حداقل هزینه برای دستیابی به یک سیستم مشخص چقدر است؟
• بهترین راه حل از میان راه حل های پیشنهادی چیست؟ (کاسترو و مایلوپولس، ۲۰۰۲).

نمودارهای تحلیل هزینه-منفعت ابزاری هستند که به مدیران کمک می کنند تا بازگشت سرمایه را بهینه سازی کنند.

برای تعیین هزینه های واقعی جهت ایجاد یک مجموعه پیست اسکی به عنوان یک مجموعه ورزشی و تفریحی، نیاز به مطالعه، برنامه ریزی و ارزیابی با جزئیات بیشتری خواهد بود. مواردی که باید در این مرحله تخمین زده شوند، شامل هزینه آب رسانی، هزینه سیستم بهداشتی، هزینه تأمین برق، هزینه سوخت، هزینه سیستم ارتباطات از راه دور، هزینه سیستم های حرارتی، هزینه توسعه مکانی، هزینه ساختمان و مبلمان، هزینه لوازم جنبی و مبلمان شهری، هزینه وسایل و تجهیزات نگهداری مکان، هزینه علایم (جواهری، ۱۳۸۳) و سایر هزینه های دیگر می باشد که وجود برخی از آنان الزامیست و بدون این امکانات و تجهیزات هیچ گونه مجوز بهره برداری از پیست اسکی داده نمی شود و وجود برخی دیگر بسته به بازار، متفاوت می باشد (آئین نامه فدراسیون اسکی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۱).

هنگام پیش بینی درآمد فعالیت های تفریحی و گردشگری موردنظر باید از شیوه های ثابتی در محاسبه ادواری میزان و نحوه کاربری تسهیلات استفاده شود. کانون های تجاری، مراکز مشاوره ای و عملکردهای رقابتی می تواند اطلاعات و داده های مهمی را به برنامه ریزان ارائه کنند. این نکته را نباید از نظر دور داشت که فصلی بودن، هفتگی بودن، شرایط آب و هوایی و مواردی از این قبیل هم در درآمد و هم در بهره وری پروژه تأثیر خواهد گذاشت.

در نهایت، از اختلاف میان درآمد و هزینه ها می توان سود و یا بازده را محاسبه کرد. آنچه که در تحلیل سوددهی اهمیت دارد، محاسبه دو نوع هزینه می باشد: ۱- هزینه های ثابت و غیر قابل تغییر و ۲- هزینه های متغیر و قابل کنترل (جواهری، ۱۳۸۳).

• منافع حاصل از اجرای پروژه به ۳ صورت منافع مالی، محسوس و نامحسوس می باشند. منافع مالی به آن دسته از منافعی گویند که با ارزش های پولی (مانند دلار و …) قابل محاسبه می باشد. منافع محسوس منافعی هستند که به لحاظ کمّی تعیین می شوند اما نمی توان آن ها را با ارزش های پولی محاسبه کرد. منافع نامحسوس هم آن دسته از منافعی هستند که نه می توان آن ها را کمّی کرد و نه می توان با ارزش های پولی محاسبه کرد (کاسترو و مایلوپولس، ۲۰۰۲).

[۱]- پیست های دیزین، شمشک، آبعلی، دربندسر، توچال، کلوپ نور و خور در استان تهران؛ شازند در استان مرکزی، تاریک دره در استان همدان، پاپایی در استان زنجان، پیام در استان آذربایجان شرقی، خوشاکوه در استان آذربایجان غربی، سپیدان در استان فارس، دنا در استان کهگیلویه و بویر احمد، چلگرد در استان چهارمحال و بختیاری و نسار بیجار در استان کردستان، از پیست های فعال اسکی هستند که در این میان تنها پیست دیزین تهران از نظر شرایط و امکانات پیست، به استانداردهای جهانی نزدیک است. برخی از پیست ها از جمله دربندسر، علیرغم داشتن برخی امکانات به دلیل رعایت نکردن مسایل امنیتی و استاندارد، همواره حادثه ساز بوده اند و دیگر پیست ها اغلب، فاقد هر گونه امکانات هستند. اساساً پیست بدون تسهیلات و امکانات لازم، با توسعه پایدار گردشگری اسکی مغایر است، زیرا رضایت گردشگران را جلب نمی کند؛ دارای منافع اقتصادی نیست و به محیط زیست صدمات بسیاری وارد می کند.

[۲] - Katimuneetorn

[۳] - Kammer

[۴]- Luthe

[۵] - Lasanta et al.