• گسترش روزافزون و استقبال علاقه مندان از ورزش مفرح اسکی در ایران و توسعه و راه اندازی پیست های جدید بالاخص در سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، سبب تدوین آئین نامه ای از سوی فدراسیون اسکی جمهوری اسلامی ایران شده است.

در این آئین نامه، قوانینی به منظور رعایت ایمنی و بالا بردن ضریب امنیت پیست ها، اقلام و امکانات مورد نیاز جهت بهره برداری از پیست ها، و پست های شغلی مورد نیاز و فعال در پیست های اسکی درج شده است (آئین نامه فدراسیون اسکی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۱).

این اقلام و امکانات و نیز افراد شاغل در تمامی پست های شغلی یک پیست اسکی، هزینه هایی را به بار خواهند آورد که باید در امکان سنجی اقتصادی در نظر گرفته شوند (جدول ۴-۲).

در مرحله بعدی، هزینه ساخت است که اهمیت پیدا می کند. هزینه ساخت، شامل اقلامی چون پیست ها (پیست اسکی مخصوص نوآموزان، پیست اسکی مخصوص افراد حرفه ای و …)؛ هتل؛ رستوران؛ پارکینگ؛ مسجد؛ مدرسه اسکی جهت آموزش اسکی؛ بوفه؛ سرویس بهداشتی؛ جایگاه کرایه و یا فروش تجهیزات اسکی؛ جایگاه کرایه سورتمه؛ جایگاه مخصوص صف بالابرها؛ محل استراحت پرسنل و مربیان؛ اتاق امداد و یا درمانگاه؛ آشیانه مناسب جهت نگهداری ماشین برف کوب در بالا و پایین پیست؛ مکان استراحت و تجدید قوای ورزشکاران؛ تأسیسات زیربنایی آب، برق، گاز و تلفن؛ جایگاه به زمین نشستن هلیکوپتر؛ و تأسیسات برق اضطراری می باشد. ساخت برخی از اقلام مانند پارک اسکی (مکان های اجرای حرکات نمایشی آلپاین و اسنوبرد)، بسته به اندازه محوطه پیست، کاملاً اختیاری می باشد و هیچگونه ضرورتی در ساخت آن ها وجود ندارد (آئین نامه فدراسیون اسکی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۱).

زیرساخت ها، به غیر از شبکه حمل و نقل شامل مواردی چون تهیه آب، نیروی برق، دفع فاضلاب و زباله جامد، زه کشی و ارتباطات راه دور است. توجه به امکان در دسترس بودن کلی زیرساخت های موجود یا امکان فراهم کردن آن ها در آینده مهم است. تهیه آب نوعاً مهمترین جزء از نظر موجود بودن و دسترسی است. زیرساخت های دیگر به طور معمول می توانند از طریق سرمایه گذاری مناسب در خدمات و تسهیلات فراهم شوند. تقاضا برای تهیه آب برای کمک کردن به توسعه جهانگردی، به نوع توسعه و موقعیت محیطی وابستگی زیادی دارد (ضرغام بروجنی، ۱۳۸۹).

همچنین، درجه و یا سطح این امکانات و حتی ظرفیت آن ها، به بازار پیست وابسته است؛ به عنوان مثال اگر بازار یک پیست افراد پردرآمد و یا به عبارتی متمول باشند که تنها استفاده از امکانات لوکس برای آن ها مهم است، ساخت یک هتل پنج ستاره باید در دستور کار قرار گیرد. همچنین اگر تعداد ورزشکاران پیست زیاد باشند، در نتیجه باید ظرفیت هتل، پارکینگ، رستوران و غیره را متناسب با میزان بازدید در نظرگرفت.

علاوه بر این، پیست ها برای آغاز فعالیت خود به تجهیزاتی نیاز دارند که وجود آن ها در پیست الزامی می باشد؛ ماشین برف کوب، دستگاه های بالابر، علائم و تابلوها، توری دور محوطه، نور افکن برای دید در شب، نقشه جامع از پیست (که در سردر پیست باید نصب گردد، نقشه مربوط به هر مسیر پیست، آمبولانس، تعدادی اسنومبیل برای انجام خدمات ضروری، سیستم ارتباطی بین کارکنان مانند تلفن یا بی سیم، تجهیزات مورد نیاز پرسنل، دو لوژ حمل مجروح، تجهیزات ساخت برف مصنوعی (برای پیست های بین المللی) و بلندگو (آئین نامه فدراسیون اسکی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۱).

• تحلیل بازگشت سرمایه

در تحلیل بازگشت سرمایه، مدت زمانی که (معمولاً به سال) طول می کشد تا تمام هزینه های پروژه پرداخته شوند، محاسبه می گردد. برای این کار لازم است تا زمانی را که منافع حاصل از اجرای پروژه از هزینه های آن سبقت می گیرند، تعیین شود. نقطه تلاقی هزینه ها و منافع، یعنی در جایی که هزینه ها و منافع با یکدیگر برابر می شوند را نقطه سر به سر گویند. از این زمان و یا به عبارتی از این نقطه به بعد است که پروژه سودده می شود. درواقع در مرحله اول، از تحلیل هزینه- منفعت استفاده می گردد و سپس با بهره گرفتن از آن، زمان بازگشت سرمایه به روش زیر محاسبه می شود:

مجموع هزینه ها (هزینه های اولیه + هزینه های عملیاتی) – بازگشت سالانه سرمایه

از طریق فرمول بالا متوجه می شویم که در چه سالی میزان درآمد کسب شده از پروژه و هزینه های آن، با یکدیگر برابر می شوند (کاسترو و مایلوپولس، ۲۰۰۲).

۴-۳-۲ امکان سنجی زمانی- برنامه ای

امکان سنجی زمانی- برنامه ای برای ارزیابی مدت زمان اجرای پروژه است. تحلیل گران سیستم و یا پروژه، علاوه بر اینکه باید مدت زمانی را که طول می کشد تا پروژه توسعه یابد و حتی تمامی چارچوب های زمانی احتمالی و تاریخ اتمام پروژه را تخمین بزنند، باید محاسبه کنند که این تاریخ، نیازهای سازمان را پاسخ گو هست یا خیر (کاتیمونیتورن، ۲۰۰۸).

۵-۳-۲ دسترسی و تجزیه و تحلیل بازار

گردشگری یک صنعت پویا، بزرگ، متنوع، پاکیزه و نیز یکی از بخش های رشد یابنده در سیستم اقتصاد ملی به شمار می رود. بنابراین تمامی کشورها در پی استفاده از فرصت ها و مزایای فراوان حاصل از آن هستند تا به واسطه آن، رفاه نسبی را برای حال و آینده جوامع خود رقم بزنند. مهمترین مسأله در برنامه ریزی موفق گردشگری، شناسایی دقیق بازار است، زیرا گردشگران براساس نیازهایشان در طبقه بندی های متفاوتی قرار می گیرند. این که هر منطقه، کدام بخش از بازار را جذب کرده، یا مایل به جذب کدام قسمت است، مهم می باشد (زنگی آبادی و همکاران، ۱۳۸۵).

تحلیل بازار، نوع و گستره ای از بازارهای جهانگردی را که می تواند به صورت واقعی و بالقوه برای بازدید از ناحیه مورد نظر تحریک شده و دولت ها در تعیین اهداف جهانگردی، آرزوی جذب آن ها را دارند، تعریف می کند (ضرغام بروجنی، ۱۳۸۹).

بنابراین گردشگران به سه دسته تقسیم می شوند :

۱- گردشگران داخلی، به ساکنان یک کشور که فقط د اخل آن کشور مسافرت می کنند اطلاق می گردد.

۲- گردشگران ورودی، به افرادی که ساکن یک کشور نیستند و به آن کشور مسافرت می کنند اطلاق می شود.

۳- گردشگران خروجی، به افر اد ساکن یک کشور که به خارج از آن کشور مسافرت می کنند گفته می شود.

دو گروه گردشگران داخلی و گردشگران ورودی برای یک کشور از اهمیت بیشتری برخوردارند، زیرا به توسعه اقتصاد محلی و در نهایت توسعه اقتصاد ملی کمک می کنند.

از آنجایی که امروزه گردشگری یکی از بزرگترین صنایع دنیا به حساب می آید، به آن به عنوان ابزاری برای توسعه اقتصادی و منبع درآمد ارزی برای بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه نگاه می شود. به همین جهت است که گردشگران ورودی، از اهمیت زیادی برخوردار هستند (سوپرادیست، ۲۰۰۴).

مسافرت داخلی نیز دارای ارزش های زیادی است و سیاست تشویق سفرهای داخلی دارای دو جنبه اساسی است: از یک سو از خروج ارز جلوگیری می کند و به برقراری توازن در تراز پرداخت ها می انجامد و از سوی دیگر به ایجاد ارتباط فرهنگی در سطح ملی برای تأمین وحدت و یکپارچگی یاری می رساند. همچنین گردشگری داخلی یک ابزار مؤثر در دست برنامه ریزان اقتصاد ملی است تا با توزیع مجدد درآمدها (توزیع درآمد از مناطق با درآمد بالا به مناطق با درآمد پایین تر) و جریان بیشتر و سریع تر پول و ایجاد اشتغال بر مشکل بیکاری فائق آیند.

از طریق شناسایی بازار، می توان محصولاتی مطابق با سلیقه و نیاز گردشگران فراهم کرد و عرضه کالا را با تغییر سلیقه بازار یا تغییر شرایط منطبق نمود. همچنین عرضه هر کالا را با توجه به بخش خاصی از بازار و با در نظر گرفتن کیفیت مورد درخواست و قیمتی که مصرف کننده قادر به پرداخت است با بهترین نسبت قیمت-کیفیت عرضه نمود. شناسایی بازار، پایه و اساس بازاریابی و ابزار کلیدی، برای اتخاذ تصمیمات کارای مدیریتی است که دست اندرکاران هر دو بخش عمومی و خصوصی را در راه تدوین راهبردهای اثر بخش، یاری می دهد (زنگی آبادی و همکاران، ۱۳۸۵).

از دیگر مواردی که در تحلیل بازار بسیار حائز اهمیت است، دسترسی است. دسترسی از دو جنبه مطرح می شود:

1. دسترسی به کشور یا منطقه از بازارهای عمده گردشگر فرست.
2. نظام حمل و نقل درونی که اتصال به جاذبه ها و نواحی توسعه جهانگردی را به کمک وسایل گوناگون حمل و نقل میسر می سازد.

از نظر تحلیل الزامات دسترسی به یک کشور یا منطقه، تحلیل بازار، حجم جریان فعلی جهانگردان و جهانگردان مورد انتظار در آینده از بازار کشورهای مبدأ یا مناطق گوناگون را مشخص می نماید. تعداد گردشگرانی که از طریق گشت های چند مقصدی می آیند و بنابراین شاید از نقاط مبدائی متفاوت با کشور اصلی خودشان بیایند نیز لازم است مورد ملاحظه قرار گیرند. اگر برای گردشگران ورودی فقط یک نوع نقطه دسترسی وجود داشته باشد- مانند یک فرودگاه- توجه اساسی برنامه ریزان نظام حمل و نقل به گنجایش مسافر هوایی و فراوانی پروازها از نقطه مبدأ جهانگردها خواهد بود. از برخی جاها پرواز مستقیمی بین مبدأ و مقصد جهانگردی وجود ندارد و ممکن است در طول راه، ناچار از انتقال پرواز باشند که باید به دقت در نظر گرفته شود (ضرغام بروجنی، ۱۳۸۹).

اگر بیش از یک نقطه دسترسی (مثلاً علاوه بر فرودگاه، دسترسی از راه آهن یا زمین) وجود داشته باشد، تحلیل بازار مبدأ و مقصد اصولی را برای تعیین جریان گردشگران و تقاضای فصلی آن ها از نقاط دسترسی مختلف فراهم می کند و انعطاف پذیری لازم برای تغییر روند بازار میسر می شود. برای سفر زمینی، ظرفیت های اتوبوس و راه آهن می تواند محاسبه و پیش بینی شود و جریان گردشگران اتومبیل (گردشگرانی که با اتومبیل شخصی خود سفر می کنند)، برای تعیین جاده مورد نیاز در نظر گرفته شود.

با کمک از مقاله “تحلیل بازار گردشگری داخلی اصفهان"، نوشته دکتر علی زنگ آبادی و همکاران ایشان، برای تحلیل بازار یک منطقه تفریحی، موارد دیگری نیز وجود دارند که باید در نظر گرفته شوند و مورد مطالعه قرار گیرند. اینکه:

1. 1. بازارهای گردشگری محلی منطقه تفریحی-گردشگری مورد نظر کدام مناطق هستند؟
   2. ویژگی های جمعیتی، اقتصادی، اجتماعی آن ها چیست؟

1. میزان ورود گردشگران به این منطقه چه میزان خواهد بود؟
2. اهداف گردشگران از ورود به این منطقه تفریحی و گردشگری چیست؟ به عنوان مثال در رابطه با یک پیست اسکی، آیا گردشگران با هدف انجام ورزش اسکی به منطقه وارد شده اند و یا با هدف استفاده از مجموعه و امکانات آن سفر کرده اند؟

تحلیل بازار گردشگری کمک می کند تا ظرفیت های منطقه جهت ارائه خدمات به گردشگران، شناسایی و در رفع نواقص و یا افزایش ظرفیت ها- ظرفیت مکان های اقامتی، ظرفیت حمل و نقل، گسترش جاده ها و … - تلاش صورت گیرد.

[۱] - Payback Analysis

[۲] - break-even point

[۳] - domestic tourists