چکیده

 

زمینه: اهمیت فزاینده دانش در عصــر حاضر، سازمان ها را ناگزیر می سازد تا نسبت به معانی ای چون خلاقیت در تكنیك، خلاقیت در محصول و خلاقیت سازمانی یا استراتژیك، با تعمقی بیشتر بیندیشند. این موضوع سازمان ها را با چالش هایی در زمینه چگونگی پــــردازش دانش و ایجاد آن مواجه می سازد. زمانی كه نوآوری وخلاقیت راه پیروزی در جهان امروز است، سازمان باید بتواند دانش مناسب را در جای مناسب خود به كار گیرد.

هدف: هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین مدیریت دانش و خلاقیت در مراکز آموزشی و درمانی دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران می باشد.

روش: این پژوهش یک مطالعه پیمایشی از نوع توصیفی_تحلیلی می باشد. جامعه آماری شامل كلیه كاركنان بیمارستان های دانشگاه های علوم پزشكی شهر تهران بوده است. با بهره گرفتن از فرمول نمونه گیری تصادفی، حجم نمونه ای برابر با 502 نفر برآورد گردید. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه “مدیریت دانش” پروست و پرسشنامه “خلاقیت” جزنی می باشد. پایایی آنها از طریق آلفای كرونباخ به ترتیب89/0 و 69/0 بدست آمد و روایی پرسشنامه ها نیز با نظر اساتید مجرب مورد تایید واقع شده است. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS18 و آزمون های T، ANOVA و ضریب همبستگی و رگرسیون استفاده شده است.

یافته ها: با توجه به نتایج بدست آمده معلوم گردید مدیریت دانش و خلاقیت در سطح 018/0 با یکدیگر رابطه معنادار دارند، و به ازای یک واحد افزایش در نمره مدیریت دانش به میزان 05/0 به نمره خلاقیت اضافه می شود. همچنین مشاهده شد که وضعیت خلاقیت در بیمارستان های مورد مطالعه در سطح متوسط رو به بالا و وضعیت مدیریت دانش و ابعاد آن (تعیین اهداف، شناسایی، كسب، توسعه، تسهیم، استفاده، نگهداری و ارزیابی دانش) در سطح متوسط قرار دارد، که از میان ابعاد، تعیین اهداف و تسهیم دانش بالاترین نمره و استفاده از دانش کمترین نمره را دریافت کرده اند.

نتیجه گیری: وضعیت مدیریت دانش و خلاقیت در بیمارستان های مورد مطالعه به ترتیب در حد متوسط و متوسط رو  به بالا ارزیابی شدند، با توجه به فاصله مدیریت دانش تا حد مطلوب و همچنین رسالت این مراکز آموزشی و درمانی در تربیت دانشجویان، نیاز به توجه و اولویت قرار دادن آن، در برنامه و اهداف کاری خود، نسبت به سازمان های دیگر بیشتر احساس می شود. در این راستا برای ارتقای مدیریت دانش و تبعا خلاقیت، باید به هر یک از ابعاد مطرح شده توجه ویژه ای کرد. چرا که اگر سازمان ها نتوانند زیرساخت های لازم را برای پیاده سازی مدیریت دانش مهیا کنند قطعاً با چالش های مختلفی روبرو خواهند شد.

 

کلید واژه ها: مدیریت دانش، خلاقیت، بیمارستان

 

 

 

                                                                فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

 

فصل اول: مقدمه و بیان مساله

• مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..9
• بیان مسئله و اهمیت پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………11

1-3 اهداف و فرضیات:

1-3-1هدف اصلی ……………………………………………………………………………………………………………………………………..18

1-3-2 اهداف فرعی……………………………………………………………………………………………………………………………………18

1-3-3 هدف کاربردی………………………………………………………………………………………………………………………………….18

1-3-4 فرضیات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………19

فصل دوم: بررسی متون

2-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………20

2-2 مبانی نظری پژوهش:

تاریخچه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….20

مدیریت دانش ……………………………………………………………………………………………………………………………………………21

اهداف مدیریت دانش …………………………………………………………………………………………………………………………………25

تعاریف مدیریت دانش ………………………………………………………………………………………………………………………………..25

انواع دانش ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..27

تفاوت بین داده، اطلاعات و دانش ……………………………………………………………………………………………………………….29

روابط میان داده، اطلاعات و دانش……………………………………………………………………………………………………………….31

تفاوت مدیریت اطلاعات با مدیریت دانش ……………………………………………………………………………………………………33

مدل پایه های ساختمان مدیریت دانش (پروست) …………………………………………………………………………………………34

مهارت های اولیه برای استقرار مدیریت دانش………………………………………………………………………………………………43

عوامل موثر بر موفقیت و شکست مدیریت دانش در سازما ن ها……………………………………………………………………..44

منافع و مزایا………………………………………………………………………………………………………………………………………………49

پیامد های عدم پیاده سازی مدیریت دانش……………………………………………………………………………………………………50

خلاقیت ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………51

تعاریف خلاقیت …………………………………………………………………………………………………………………………………………54

تفاوت خلاقیت و نوآوری …………………………………………………………………………………………………………………………….55

موانع و راهکارهای بروز خلاقیت ………………………………………………………………………………………………………………….56

ویژگی های  افراد خلاق ……………………………………………………………………………………………………………………………..60

آثار و نتایج خلاقیت …………………………………………………………………………………………………………………………………….61

رابطه بین مدیریت دانش با خلاقیت ……………………………………………………………………………………………………………..62

 

2-3 بر مطالعات انجام یافته:

2-3-1مطالعات انجام شده در ایران……………………………………………………………………………………………………………66

2-3-2مطالعات انجام شده در جهان

 ………………………………………………………………………………………………………….69

فصل سوم: روش پژوهش

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………72

3-2 نوع پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………..72

3-3 جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………….72

3-4 روش نمونه گیری و حجم نمونه…………………………………………………………………………………………………………73

3-5 ضریب پاسخ دهی…………………………………………………………………………………………………………………………….73

3-6 روش و ابزار گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………………………………74

3- 7 روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………..75

3-8 محدودیت­های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………….75

3-9 ملاحظات اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………………………….75

3-10 تعاریف نظری و عملی واژه ها…………………………………………………………………………………………………………76

فصل چهارم : یافته ها

4-1  مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..79

4-2  نتایج مربوط به مشخصات دموگرافیک  ………………………………………………………………………………………….79

4-3 نتایج مربوط به اهداف و فرضیات……………………………………………………………………………………………………..84

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………….98

5-2 بحث…………………………………………………………………………………………………………………………………………….98

5-3 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………….102

5-4 پیشنهادات اجرایی…………………………………………………………………………………………………………………………103

5-5 پیشنهادات برای پژوهش های آتی ………………………………………………………………………………………………..106

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..107

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………116

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                              صفحه

جدول 2-1: تفاوت بین مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش……………………………………………………………………………………………33

جدول 4-1: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک بیمارستان………………………………………………………………………………….79

جدول 4-2: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک دانشگاه ……………………………………………………………………………………80

جدول 4-3: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک گروه های سنی ………………………………………………………………………..80

جدول 4-4: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک جنسیت ……………………………………………………………………………………80

جدول 4-5: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک سنوات………………………………………………………………………………………81

جدول 4-6: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک میزان تحصیلات ………………………………………………………………………81

جدول 4-7: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک رده شغلی …………………………………………………………………………………81

جدول 4-8: توزیع فراوانی پاسخ افراد مورد مطالعه به سوالات مدیریت دانش ………………………………………………………………….82

جدول 4-9: توزیع فراوانی پاسخ افراد مورد مطالعه به سوالات خلاقیت …………………………………………………………………………..83

جدول 4-10: رابطه بین ابعاد مدیریت دانش با خلاقیت………………………………………………………………………………………………….85

جدول 4-11: میانگین نمره خلاقیت به تفکیک دانشگاه…………………………………………………………………………………………………87

جدول 4-12: میانگین نمره مدیریت دانش به تفکیک دانشگاه………………………………………………………………………………………..88

جدول 4-13: میانگین نمره ابعاد مدیریت دانش به تفکیک دانشگاه…………………………………………………………………………………89

جدول 4-14: میانگین نمره مدیریت دانش و خلاقیت به تفکیک جنسیت افراد مورد مطالعه………………………………………………91

جدول 4-15: میانگین نمره مدیریت دانش و خلاقیت به تفکیک سنوات افراد مورد مطالعه………………………………………………..92

جدول 4-16: میانگین نمره مدیریت دانش و خلاقیت به تفکیک تحصیلات افراد مورد مطالعه…………………………………………..94

جدول 4-17: میانگین نمره مدیریت دانش و خلاقیت به تفکیک رده شغلی افراد مورد مطالعه……………………………………………96

جدول 4-18: میانگین و انحراف معیار خلاقیت، مدیریت دانش و ابعاد آن………………………………………………………………………..97

 

 

 

فهرست شکل ها و نمودارها

عنوان                                                                                                             شماره صفحه

 

شکل 2-1: روابط میان داده و اطلاعات و دانش……………………………………………………………………………………………………31

شکل 2-2: اثر اطلاعات و دانش بر تصمیم گیری…………………………………………………………………………………………………32

شکل 2-3: مدل پایه های مدیریت دانش پروست…………………………………………………………………………………………………34

نمودار 4-1: رابطه بین خلاقیت و مدیریت دانش……………………………………………………………………………………………………84

نمودار 4-2: رابطه بین خلاقیت و شناسایی دانش…………………………………………………………………………………………………..85

نمودار 4-3: رابطه بین خلاقیت و کسب دانش……………………………………………………………………………………………………….86

نمودار 4-4: رابطه بین خلاقیت و تسهیم دانش……………………………………………………………………………………………………..86

نمودار 4-5: رابطه بین خلاقیت و نگهداری دانش………………………………………………………………………………………………….87

نمودار 4-6: رابطه بین کسب دانش و سن…………………………………………………………………………………………………………….90

 

 

مقدمه

عصر حاضر، عصر تحولات و تغییرات شگرف در فنآوری ها می باشد. عصری كه ساختار فكری آن آكنده از عمق بخشیدن به اطلاعات و توجه به مشاركت نیروی انسانی خلاق و دانش گرا است (نیر و جوکار 1391). در جهان کنونی شرایط و فضای رقابتی در بسیاری از سازمان ها بسیار پیچیده، متغیر و گسترده تر از گذشته است، به گونه ای که این سرعت در بیشتر سازمان ها به مراتب بیش از سرعت پاسخگویی و توان تطبیق با شرایط جدید است. به عبارت دیگر به محض اینکه تغییری در شرایط یاد شده به وجود آید و سازمان بخواهد نسبت به آن تغییر، واکنش نشان دهد و خود را با آن هماهنگ و منطبق سازد تغییر بعدی از راه می رسد. هرگونه تغییر در فضای رقابتی، فرصتی را فراهم می آورد و فرصت دیگری را از بین می برد و چالش یا تهدیدی را ایجاد و چالش یا تهدیدی دیگر را حذف می کند (نیرومند و زارع 1387).

الوین تافلر اعتقاد دارد ورود به قرن بیست و یكم به عنوان عصر فرانظریه ،هنگامی برای انسان ها جاذب خواهد بود كه آدم كنونی بتواند در مقابل تغییرات آن قرن، قدرت تحمل لازم را داشته باشد و با شجاعت در مقابل آن ظاهر شود. تحقق این پدیده ایده آل زمانی امكان پذیر خواهد بود كه از هم اكنون بشر امروزی بتواند خودش را برای تغییرات آنچنانی در دنیای آیندگان آماده سازد. این نیز مشروط به دانش، مهارت، بینش و پویایی است. زندگی در دنیای جدید نیازمند شناخت كامل و كسب مهارت های استفاده از این ابزارهاست. بدون شناخت چنین ابزاری رقابت و زندگی بسیار مشكل خواهد بود و مستلزم از دست دادن فرصت های فراوانی در زندگی روزانه افراد و جوامع است (صادقی و همکاران 1390).

توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به طور اعم جامعه بشری و به طور اخص، سازمان های تجاری – صنعتی را در وضعیتی قرار داده است که برای ادامه حیات می بایستی در پی یافتن ابزارها و راهکارهای نوین متناسب با شرایط حاکم باشند. زمانی سازمان ها به دنبال کسب و یافتن اطلاعات و دانش بودند، اما امروزه با حجم انبوهی از اطلاعات و داده های گوناگون رو به رو هستند که در بسیاری موارد، طبقه بندی ، تلخیص و بهره برداری صحیح از آنها نیازمند اتخاذ تدابیر و تجهیزات مغزافزاری، سخت افزاری و نرم افزاری مرتبط است (فاتحی 1390).

امروزه برای اینکه سازمان ها بتوانند در دنیای تجارت و رقابت حضور مستمر و پایدار داشته باشند باید حول محور علم و دانش فعالیت کنند (تقی زاده و تاری 1388). اساسی ترین مشخصه سازمان های هوشمند در قرن 21 ، تأکید بر دانش و اطلاعات است (محمدی فاتح و همکاران 1387).

دیوید استمپز (1999) معتقد است که بهترین چیز داشتن دانش در موضوعی خاص نیست بلکه دانستن مکان و طرز دسترسی به دانش است. به زعم پیتر دراکر نیز مدیران موفق در عصر اطلاعات و دانش تنها به دنبال دسترسی به اطلاعات نیستند زیرا اطلاعات به اندازه کافی از طریق شبکه های اطلاع رسانی و پایگاه های اطلاعاتی و محمل های مختلف در دسترس هستند. مدیران بیشتر نیازمند به دسترسی به اطلاعات مناسب و مرتبطی هستند که پردازش، سازماندهی شده و شکل گرفته و با توجه به بسترهای فکری و شغلی آنها تلخیص شده باشد، اطلاعاتی که قابلیت تبدیل به عمل را داشته و به عبارت دیگر عملیاتی و کاربردی باشد. این دو نقل قول در کمال ایجاز ارزش دانش را بخوبی نشان می دهند (پوراصغر 1387).

دانایی مهمترین سرمایه هر سازمان است و سازمانی که از این موهبت بیشتر برخوردار باشد با چالش های موجود، بهتر برخورد می کند و در عرصه رقابت موفق تر خواهد بود (صمدیان و علوی 1390). عصر “دانایی یا دانش”، عنوان جدیدی است که به زمان حاضر اطلاق می شود (فاتحی 1390).  عصر دانش تحولات قابل ملاحظه ای را در برنامه ها و سیستم های موجود در سازمان ها به همراه داشته است. در این میان سازمان هایی که در راستای توانمند سازی و