سؤال اصلی.. 1

سؤالات فرعی.. 1

ضرورت و اهمیت تحقیق.. 2

پیشینه تحقیق.. 2

روش تحقیق.. 3

ساختار پایان نامه. 3

ملاصدرا و اهمیت معرفت دینی.. 3

فصل اول :  معرفت شناسی.. 6

1-1.معرفت شناسی در جهان غرب.. 7

1-1-1. اهمیت معرفت شناسی.. 7

1-1-2. تعریف معرفت شناسی.. 8

1-1-3. تحلیل معرفت.. 9

1-1-3-1. معنای لغوی واژه معرفت.. 9

1-1-3-1-1. معرفت از راه آشنایی.. 10

1-1-3-1-2.  شناخت مهارتی.. 10

1-1-3-1-3.  معرفت گزاره ای.. 11

1-1-3-2. تحلیل فلسفی معرفت گزاره ای.. 12

1-1-3-2-1. باور 14

1- 1-3-2-2. صدق. 14

1-1-3-2-2-1. مطابقت.. 15

1-1-3-2-2-2. صدق و انسجام. 16

1-1-3-2-2-3. صدق و ارزش پراگماتیسم. 16

1-1-3-2-3. توجیه. 17

1-1-3-2-3-1. مبناگروی.. 18

1-1-3-2-3-2. انسجام گروی.. 20

1-2. معرفت شناسی از دیدگاه صدرا 21

1-2-1. اهمیت معرفت شناسی.. 21

1-2-2.تعریف معرفت.. 22

1-2-3. عناصر معرفت.. 24

1-2-3-1. باور 24

1-2-3-2. صدق. 25

1-2-3-3. توجیه. 26

1-2-3-3-1.تعریف بداهت.. 27

1-2-3-3-2. اقسام بدیهیات.. 28

1-2-3-3-3. معیار توجیه گزاره های نظری و صعود معرفتی.. 31

1-2-4. انواع ادراكات.. 32

1-2-4-1. حس و ادراکات حسی.. 33

1-2-4-2. عقل و ادراکات عقلی.. 35

1-2-4-3. قلب و ادراکات شهودی.. 37

1-2-4-3-1.الهام. 40

1-2-4-3-2. وحی.. 42

فصل دوم :  معرفت شناسی دینی.. 46

2-1. معرفت شناسی دینی.. 47

2-1-1. تعریف دین.. 48

2-1-2. باور دینی.. 50

2-1-3. معرفت دینی.. 50

2-1-4. مسأله معناداری و تحقیق پذیری گزاره های دینی.. 51

2-1-5. رابطه عقل و ایمان. 53

2-1-5-1. عقل گرایی.. 54

2-1-5-2. ایمان گرایی.. 56

2-1-6. رویکردهای مطرح در توجیه باورهای دینی.. 57

2-1-6-1. الهیات طبیعی.. 57

2-1-6-2. ایمان گرایی.. 58

2-1-6-2-1. ایمانگرایی افراطی.. 58

2-1-6-2-2. ایمان گرایی معتدل. 60

2-1-6-3. توجیه بر پایه مصلحت اندیشی.. 61

2-1-6-3-1. بلز پاسکال. 61

2-1-6-3-2. اراده باور به خدا 62

2-1-6-4. معرفت شناسی اصلاح شده 63

2-1-6-5. تجربه دینی.. 67

2-2. معرفت شناسی دینی از دیدگاه صدرا 70

2-2-1. دین.. 70

2-2-1-1. تعریف لغوی واصطلاحی دین.. 70

2-2-1-2. دین از دیدگاه صدرا 71

2-2-2. ایمان. 74

2-2-2-1. معنای لغوی ایمان. 74

2-2-2-2. تعریف اصطلاحی ایمان. 74

2-2-2-3. ایمان از نظر ملا صدرا 76

2-2-2-4. مراتب ایمان. 78

2-2-2-5. متعلقات ایمان. 80

2-2-3. شناخت خدا 82

2-2-3-1. امكان شناخت خدا 82

2-2-3-2. راه های شناخت خدا 83

2-2-3-2-1. نقش عقل در توجیه باور به خدا 85

2-2-3-2-1-1. قرینه گرایی صدرا 87

2-2-3-2-1-2. براهین اثبات وجود خدا 89

2-2-3-2-1-2-1. برهان حرکت.. 90

2-2-3-2-1-2-2. برهان حدوث.. 93

2-2-3-2-1-2-3. برهان وجوب و امکان. 95

2-2-3-2-1-2-4. برهان معرفت نفس… 98

2-2-3-2- 1-2-5 . برهان صدیقین.. 101

2-2-3-2-1-3. اقرار عقل به ناتوانی در شناخت كنه ذات.. 103

2-2-3-2-2.  شناخت حق از طریق شهود. 106

2-2-3-2-2-1. ادراک بسیط حق تعالی به علم حضوری.. 106

2-2-3-2-2-1-1. انسان و شناخت خدا 109

2-2-3-2-2-1-2. قوس نزول و صعود. 111

2-2-3-2-2-2. برهان صدیقین بر مبنای شهود. 114

2-2-3-2-3. عجز علوم حضوری به کنه ذات تعالی.. 115

2-2-4. شرایط و موانع معرفت.. 116

2-2-4-1. شرایط معرفت.. 117

2-2-4-1-1. عوامل معرفتی.. 117

2-2-4-1-2. عوامل غیر معرفتی.. 118

2-2-4-2. موانع معرفت.. 119

2-2-4-2-1. موانع غیر معرفتی.. 119

2-2-4-2-1-1. صفات.. 120

2-2-4-2-1-2. اعمال. 121

2-2-4-2-2. موانع معرفتی.. 122

نتیجه گیری.. 123

فهرست منابع و مآخذ. 130

چکیده
موضوع این رساله معرفت­­شناسی دینی از دیدگاه صدرا است. موضوع اساسی در معرفت­شناسی دینی، توجیه باور به خدا است. در این رابطه، مسئله بر سر رابطه بین عقل و ایمان است. آیا باور به خدا توجیه عقلانی برمی­تاباند؟پنج رویکرد در رابطه با این سوال مطرح است که عبارتند از: الهیات طبیعی، ایمان­گرایی، تفسیر احتیاطی از باور دینی، معرفت­شناسی اصلاح شده و تجربه دینی.در رویکرد نخست عقل شرط ایمان به خدا است و براهینی که در این باره اقامه شده ­اند گواه این مهم است. در رویکرد دوم آن ها قائلند که عقل در توجیه وجود خدا ناتوان است ، بنابراین آن ها ایمان را جانشین عقل برای باور به خداوندقرار می دهند. در سومی عنصر اراده وظیفه اصلی را در باور به وجود خدا برعهده دارد. معرفت شناسی اصلاح شده بر این است که وجود خدا بدون قرینه و ادله مؤیدی موجه و توجیه عقلانی لزومی ندارد. در نهایت ایمان­گرایان تجارب دینی شخصی­ را به عنوان راهی برای توجیه باور به خدا قرار می دهند. در این روش هر شخص می تواند خدا را به طور مستقیم بشناسد.در این رابطه صدرا دو رویکرد را در پیش می­گیرد که تا حدودی با رویکرد نخست و آخر موافق است.  وی ابتدا وجود خدا را نظری و عقل را شرط ضروری برای ایمان به خدا قرار می­دهد و در این باره براهین مختلف منطقی ارائه می دهد. ولی در ادامه تفسیر شهودی از خداوند به­دست می­دهد و وجود او را به عنوان اصلی پایه قرار می­دهد. به­ طوری که شناخت خدا مهم ترین شناخت پایه برای انسان است.برهان صدیقین صدرا دقیقاً در رابطه با توجیه باور به خدایی اقامه شده است که وجودش مورد شهود واقع شده است. بنابراین صدرا بر بعد معرفتی ایمان تأکید می­ کند.

مقدمه
موضوع تحقیق حاضر معرفت شناسی دینی از دیدگاه صدرا است. معرفت در تحلیل معرفت شناسان معاصر به باور صادق موجه تعریف می­ شود. از این رو در  معرفت شناسی دینی که شاخه­ای از معرفت فلسفی محسوب می­ شود، به تجزیه و تحلیل گزاره­های دینی پرداخته می­ شود. بنابراین آن­چه از دین کسب می­ شود تنها زمانی معرفت تلقی می­ شود که موجه شده باشد. رویکردهای مختلفی در رابطه با این­که عقل توانایی توجیه باور به خدا را دارد یا نه؟ به­وجود آمده است. قدیمی­ترین رویکرد در این رابطه، الهیات طبیعی نامیده شده است که باور به خدا را دارای توجیه عقلانی می­داند. از این رو عقل شرط ایمان به خدا است. اما بعدها در مخالفت با این رویکرد، دیدگاه ­های دیگری ظهورکردند که عقل را در توجیه باور به خدا کافی ندانسته و حتی بعضا دیدگاهی کاملاً مخالف با آن را برگزیدند. در این تحقیق سعی بر آن است که معرفت شناسی دینی از منظر صدرا به عنوان فیلسوفی عارف و مفسری دین­شناس مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود نظر وی از بین رویکردهای مطرح شده به کدام رویکرد نزدیک یا حتی جزء آن رویکرد به حساب می­آید. از این رو ما در پی پاسخگویی به مهم­ترین سؤال این تحقیق ؛ یعنی

1. معرفت شناسی دینی در منظر صدرا چگونه است؟