چکیده

راه و وضعیت‌ هندسی‌ و ‌فنی آن به عنوان یكی از اركان ترافیک نقش مهمی در وقوع تصادفات دارد و هزینه تصادفات به عنوان یكی از شاخص‌های مهم در اولویت‌بندی پروژه‌های اصلاح هندسی نقاط حادثه‌خیز مطرح است. این پژوهش به بررسی نقش اصلاح هندسی معابر در وقوع تصادفات ترافیکی درون‌شهری در شهرستان بجنورد می‌پردازد. به منظور تبیین اصلاح هندسی، فرایند تحلیل مدیریت سیستم تشریح و مدل‌های مختلف اصلاحات هندسی در ایران و سایر کشورها تشریح گردید. روش تحقیق در این پژوهش از نوع میدانی بوده و تكنیک جمع‌ آوری داده‌ها به طریق کتابخانه‌ای ‌و ‌میدانی(حضور در معابر موردنظر و بررسی چگونگی طرح‌های اجرا شده در تطابق با نظر مشاور و هم‌چنین کنترل input و output معابر و زمان‌سنجی آن‌ ها) می‌باشد. برای تحلیل داده‌ها نیز از تحلیل واریانس متناسب با فرضیات تحقیق استفاده شده‌است. نتایج این تحقیق كه مربوط به کلیه اصلاحات هندسی شهر بجنورد در سال 1388 می‌باشد، نشان می‌دهد كه میزان تصادفات قبل و بعد از اصلاح هندسی با یکدیگر اختلاف معنی‌داری دارند، میزان تصادفات قبل و بعد از اصلاح هندسی در دو وسیله با یکدیگر اختلاف معنی‌داری دارند، میزان تصادفات قبل و بعد از اصلاح هندسی تنها در علت‌های عدم‌رعایت حق‌تقدم و تغییر مسیر ناگهانی با یکدیگر اختلاف معنی‌داری دارند، میزان تصادفات قبل و بعد از اصلاح هندسی تنها در زمان‌های 9 تا 12 و 12 تا 15 با یکدیگر اختلاف معنی‌داری دارند، میزان تصادفات قبل و بعد از اصلاح هندسی تنها در نحوه برخورد جلو به پهلو با یکدیگر اختلاف معنی‌داری دارند.

کلمات کلیدی: مهندسی‌ترافیک- اصلاحات‌هندسی- تصادفات درونشهری – بجنورد

فهرست مطالب

فصل اول كلیات تحقیق.. 1

1-1- مقدمه. 2

1-2- بیان مسأله. 3

1-2-1- هزینه‌های تصادفات ترافیکی ایران در سال‌های 1376 الی 1385. 3

1-4- ضرورت و اهمیت تحقیق.. 4

1-5- اهداف تحقیق.. 5

1-5-1- هدف اصلی. 5

1-5-2- اهداف فرعی. 5

1-6- سؤال اصلی تحقیق.. 5

1-7- فرضیات.. 6

1-7-1- فرضیه‌های اصلی. 6

1-7-2- فرضیه‌های فرعی. 6

1-8- تعریف مفاهیم اصلی تحقیق.. 7

فصل دوم مبانی نظری تحقیق.. 9

2-1- مقدمه. 10

2-2- پیشینه تحقیق.. 10

2-3- تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 10

2-3-1- اهمیت طرح هندسی شبکه ترافیک و حمل‌و‌نقل در مدیریت ترافیک.. 10

2-3-2- بررسی تأثیرموقعیت ایستگاه‌های تاکسی گردشی برعملکرد ترافیکی معابرشهری. 11

2-3-3- تحلیل و ارزیابی نقاط حادثه‌خیز (از دیدگاه شناخت محل حادثه، هزینه‌های ناشی از خسارات و ضایعات و راهكارهای اصلاحی) 11

2-3-4- شناسایی معیارهای موثر در اولویت‌بندی مقاطع تصادف‌خیز و میزان اهمیت هر یک از آنها بر اساس روش‌های تصمیم‌گیری گروهی. 12

2-3-5- مقایسه نتایج مدل‌های آماری و شبكه عصبی در پیش‌بینی تعداد تصادفات در تقاطعات.. 13

2-3-6- تأثیر تصادفات هندسی بر کاهش تصادفات کلان‌شهر کرج در سال 1385- صفت جعفرنیا 13

2-3-7- تأثیر اجرای طرح‌های ترافیكی بر تصادفات (مورد مطالعه: شهر كاشان) 14

2-3-8- مدلسازی شدت تصادف‌ها در بزرگراه‌های درون‌شهری. 15

2-3-9- محاسبه شاخص خطر تصادفات در تقاطع‌های شهری و راه‌های برون‌شهری ایران. 16

2-3-10- ملاحظات محیطی در طراحی و به‌سازی خیابان‌های شهری. 16

2-4- تحقیقات انجام شده در خارج کشور. 17

2-4-1- ایمنی راه و ترافیک در کشورهای در حال توسعه. 17

2-5 تعریف مفهومی ترافیک… 18

2-5-1- ارکان ترافیک.. 18

2-6- پلیس راهنمایی‌و‌رانندگی.. 20

2-6-1- در بخش درون‌شهری اقداماتی از قبیل : 20

2-7- خصوصیات جغرافیایی شهرستان. 21

2-7-1- طراحی شهری. 22

2-7-2- عملکرد شبکه ترافیک شهری. 22

2-7-3- تفاوت بین نوع حرکت و علت و انگیزه آن. 23

2-7-4- سلسله مراتب شبکه ارتباطی که بیشتر جنبه غیر محلی دارد. 23

2-7-4-1- سلسله مراتب شبکه ارتباطی از نظر وظیفه و اهمیت : 23

2-7-4-2- سه نوع سیستم شبكه ارتباطی متفاوت از هم وجود دارد: 24

2-7-5- سلسله مراتب شبکه دسترسی سواره که جنبه محلی دارد: 24

2-7-5-1- سلسله مراتب شبکه دسترسی.. 25

2-8- تقاطع‌ها 25

2-9- ترافیک ساكن.. 27

2-10- آرام‌سازی ترافیک درمحدوده‌های مسكونی.. 27

2-11- شبكه معابر(راه) 28

2-12- ساماندهی تقاطع‌ها 29

2-13- مروری بر فرایند ارزیابی.. 30

2-14- مطالعات مهندسی.. 31

2-15- شناسایی و انتخاب گزینه‌ها 31

2-15-1- انتخاب گزینه. 31

2-15-2- فرایند شناسایی و تعیین گزینه‌ها 32

2-15-2-1- گام 1: تعریف مشكل وعلت آن. 32

2-15-2-2- گام دوم: انتخاب گزینه پیشنهادی.. 35

2-16- موانع ترافیكی.. 55

2-16-1- موانع میانی خیابان. 55

2-17- جزیره‌های ترافیكی.. 58

2-17-1- جزیره‌های جداكننده 59

2-17-2- جزیره‌های هدایت كننده 60

فصل سوم روش تحقیق.. 61

3-1- مقدمه. 62

3-2- روش پژوهش… 62

3-3- تکنیک جمع‌ آوری داده‌ها 62

3-3-1- روش کتابخانه‌ای. 62

 

3-3-2- روش میدانی. 62

3-4- تکنیک‌های توصیف و تحلیل داده ها 63

3-5- تعاریف اصطلاحات عملیاتی.. 63

3-5-1- تصادف.. 63

3-5-2- روان‌سازی. 63

3-5-3- نحوه برخورد. 64

3-5-4- نوع برخورد. 64

3-5-5- طرح‌های ترافیکی. 64

3-6- مفاهیم استفاده شده در تحقیق.. 64

3-7- تعاریف نظری.. 65

3-8- جامعه آماری.. 66

3-9- شیوه نمونه‌گیری.. 66

3-10- اعتبار ابزار سنجش… 67

3-10-1- اعتبار (Validity) 67

فصل چهارم یافته های تحقیق.. 69

4-1- توصیف متغیرها 70

4-1-1- تعداد وقوع تصادفات قبل از انجام اصلاحات هندسی (1/4/87-31/3/88 ) در محل‌های مورد بررسی به تفکیک نوع برخورد. 70

4-1-2- تعداد وقوع تصادفات قبل از انجام اصلاحات هندسی(1/4/87-31/3/88) در محل های مورد بررسی به تفکیک علت برخورد. 71

4-1-3- تعداد وقوع تصادفات قبل از انجام اصلاحات هندسی(1/4/87-31/3/88) در محل های مورد بررسی به تفکیک زمان وقوع تصادف.. 72

4-1-4- تعداد وقوع تصادفات قبل از انجام اصلاحات هندسی ( 1/4/87-31/3/88 ) در محل‌های مورد بررسی به تفکیک زمان نحوه برخورد. 74

4-1-5- تعداد وقوع تصادفات بعد از انجام اصلاحات هندسی( 1/4/88-31/3/89 ) در محل‌های مورد بررسی به تفکیک نوع برخورد. 75

4-1-6- تعداد وقوع تصادفات بعد از انجام اصلاحات هندسی ( 1/4/88-31/3/89 ) در محل‌های مورد بررسی به تفکیک علت برخورد. 77

4-1-7- تعداد وقوع تصادفات بعد از انجام اصلاحات هندسی( 1/4/88 – 31/3/89 ) در محل‌های مورد بررسی به تفکیک زمان وقوع تصادف.. 78

4-1-8- تعداد وقوع تصادفات بعد از انجام اصلاحات هندسی ( 1/4/88-31/3/89 ) در محل‌های مورد بررسی به تفکیک نحوه برخورد. 79

4-1-9- مقایسه آمارتصادفات میدان قیام یكسال قبل و بعد از اصلاح هندسی. 80

4-1-10- مقایسه آمار تصادفات میدان آزادگان (مهمانسرا) یكسال قبل وبعد از اصلاح. 81

4-1-11- مقایسه آمار تصادفات میدان خرمشهر یكسال قبل وبعد از اصلاح. 82

4-1-12- مقایسه آمارتصادفات میدان دولت یكسال قبل وبعداز اصلاح. 83

4-1-13- مقایسه آمارتصادفات میدان 17 شهریور یكسال قبل وبعداز اصلاح. 84

4-1-14- مقایسه آمارتصادفات تقاطع جوادیه یكسال قبل وبعداز اصلاح. 85

4-1-15- مقایسه آمار تصادفات تقاطع همت یكسال قبل و بعد از اصلاح. 86

4-1-16- مقایسه آمارتصادفات تقاطع استقلال- 32متری یكسال قبل و بعداز اصلاح. 87

4-1-17- مقایسه آمارتصادفات تقاطع شهربازی یكسال قبل وبعداز اصلاح. 88

4-1-18- مقایسه آمار تصادفات تقاطع خوشی یكسال قبل و بعد از اصلاح. 89

4-1-19- مقایسه آمار تصادفات تقاطع شهرداری یكسال قبل وبعد از اصلاح. 90

4-2- تحلیل فرضیات.. 91

فصل پنجم نتیجه گیری.. 98

5-1- نتیجه‌گیری.. 99

5-2- پیشنهادات: 103

منابع. 104

ضمائم. 108

فهرست جداول

عنوان…………………………………………………………………………………….. صفحه

جدول1-1-آمارتعدادتصادفات،مجروحین،فوت شدگان وهزینه سالیانه بین سالهای1385-1376. ………………. 3

جدول2-1-حجم تردد ساعتی شبانه به صورت درصدی از متوسط تقاضای ترافیک روزانه………………………….. 37

جدول 2-2- معیارهای كنترل نیاز به چراغ راهنمایی بر اساس 2009 MUTCD …………………………………….. 39

جدول 2ـ3ـ اطلاعات لازم برای مقدار دهی به معیارهای MUTCD2009………………………………………………. 40

جدول2ـ4اطلاعات لازم برای ارزیابی معیارهایMUTCD2009برای كنترل حركت درچندجهت………………. 42

جدول 2-5- نحوه تعیین نیاز به ممنوعیت پارك در حاشیه خیابان…………………………………………………………….. 45

جدول 2-6- نحوه تعیین شعاع قوس ساده گردش به راست……………………………………………………………………… 48

جدول4-1- جدول توزیع فراوانی تعداد وقوع تصادفات قبل ازانجام اصلاحات هندسی (1/4/87 -31/3/88)……….. 70

جدول4-2- جدول توزیع فراوانی تعداد وقوع تصادفات قبل ازانجام ا صلاحات هندسی (1/4/87 -31/3/88)        71

جدول4-3-جدول توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات قبل ازانجام اصلاحات هندسی(1/4/87 -31/3/88). 72

جدول4-4-جدول توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات قبل ازانجام اصلاحات هندسی(1/4/87 -31/3/88). 74

جدول4-5- جدول توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات بعدازا نجام اصلاحات هندسی(1/4/88-31/3/89). 75

جدول 4-6- جدول توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات بعدازا نجام اصلاحات هندسی(1/4/88-31/3/89) 77

جدول 4-7- جدول توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات بعدازا نجام اصلاحات هندسی(1/4/88-31/3/89) 78

جدول4-8-جدول توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات بعدازانجام اصلاحات هندسی(1/4/88 -31/3/88).. 79

جدول4-9- جدول آمار مقایسه ای تصادفات میدان قیام یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی ……………………….. 80

جدول4-10-جدول آمارمقایسه ای تصادفات میدان آزادگان یکسال قبل و بعدازاصلاح هندسی…………………. 81

جدول4-11-جدول آمار مقایسه ای تصادفات میدان خرمشهریکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی…………………. 82

جدول4-12- جدول آمار مقایسه ای تصادفات میدان دولت یکسال قبل وبعد از اصلاح هندسی…………………. 83

جدول4-13-جدول آمارمقایسه ای تصادفات میدان17شهریور یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی……………….. 84

جدول4-14-جدول آمارمقایسه ای تصادفات تقاطع جوادیه یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی……………………. 85

جدول4-15- جدول آمارمقایسه ای تصادفات تقاطع همت یکسال قبل و بعدازاصلاح هندسی……………………. 86

جدول4-16-جدول آمارمقایسه ای تصادفات تقاطع استقلال-32متری یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی……. 87

جدول4-17-جدول آمارمقایسه ای تصادفات تقاطع شهربازی یکسال قبل وبعداز اصلاح هندسی……………….. 88

جدول4-18- جدول آمار مقایسه ای تصادفات تقاطع خوشی یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی…………………. 89

جدول4-19- جدول آمارمقایسه ای تصادفات تقاطع شهرداری یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی……………… 90

جدول 4-20- آزمون ویلکاکسون مقایسه میزان تصادفات قبل و بعد از انجام اصلاح هندسی…………………….. 91

جدول 4-21- آزمون ویلکاکسون مقایسه میزان تصادفات قبل و بعد از انجام اصلاح هندسی از نظر برخورد. 92

جدول 4-22- آزمون ویلکاکسون مقایسه میزان تصادفات قبل و بعد از انجام اصلاح هندسی از نظر علت برخورد93

جدول 4-23- آزمون ویلکاکسون مقایسه میزان تصادفات قبل و بعد از انجام اصلاح هندسی از نظر زمان برخورد94

جدول 4-24- آزمون ویلکاکسون مقایسه میزان تصادفات قبل و بعد از انجام اصلاح هندسی از نظر نحوه برخورد95

 

 

 

 

 

 

فهرست اشكال و نمودار

عنوان…………………………………………………………………………………………. صفحه

نمودار4-1-نمودار توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات قبل ازانجام اصلاحات هندسی(1/4/87 -31/3/88)……….. 70

نمودار4-2- نمودار توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات قبل ازانجام اصلاحات هندسی(1/4/87 -31/3/88)………. 71

نمودار 4-3-نمودار توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات قبل ازانجام اصلاحات هندسی (1/4/87 -31/3/88)……… 73

نمودار 4-4-نمودارتوزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات قبل ازانجام اصلاحات هندسی (1/4/87 -31/3/88)………. 74

نمودار 4-5- نمودارتوزیع فراوانی تعدادو قوع تصا دفا ت بعدازانجام اصلاحات هندسی (1/4/88-31/3/89)……. 76

نمودار 4-6-نمودار توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات بعدازا نجام اصلاحات هندسی (1/4/88-31/3/89)………. 77

نمودار 4-7- نمودار توزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات بعدازانجام اصلاحات هندسی (1/4/88-31/3/89)………. 79

نمودار4-8- نمودارتوزیع فراوانی تعدادوقوع تصادفات بعداز انجام اصلاحات هندسی (1/4/88 -31/3/88)………. 80

نمودار 4-9- نمودارآمارمقایسه ایی تصادفات میدان قیام یکسال قبل وبعداز اصلاح هندسی………………………………… 81

نمودار 4-10- نمودارآمارمقایسه ایی تصادفات میدان آزادگان یکسال قبل وبعداز اصلاح هندسی………………………… 81

نمودار 4-11- نمودارآمارمقایسه ایی تصادفات میدان خرمشهریکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی…………………………. 82

نمودار 4-12- نمودارآمار مقایسه ایی تصادفات میدان دولت یکسال قبل و بعد از اصلاح هندسی………………………… 83

نمودار 4-13- نمودارآمارمقایسه ایی تصادفات میدان17شهریوریکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی……………………….. 84

نمودار 4-14- نمودارآمارمقایسه ایی تصادفات تقاطع جوادیه یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی…………………………… 85

نمودار 4-15- نمودار آمار مقایسه ایی تصادفات تقاطع همت یکسال قبل و بعد از اصلاح هندسی……………………….. 86

نمودار4-16-نمودارآمارمقایسه ای تصادفات تقاطع استقلال-32متری یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی………………. 87

نمودار 4-17- نمودارآمارمقایسه ایی تصادفات تقاطع شهربازی یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی………………………… 88

نمودار 4-18- نمودارآمارمقایسه ایی تصادفات تقاطع خوشی یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی…………………………… 89

نمودار 4-19- نمودارآمارمقایسه ایی تصادفات تقاطع شهرداری یکسال قبل وبعدازاصلاح هندسی……………………….. 90

شكل 2ـ1 مراحل فرایند مدیریت سیستم…………………………………………………………………………………………………………. 30

شكل 2ـ2 استفاده از چراغ راهنمای چشمك‌زن……………………………………………………………………………………………….. 37

شكل 2ـ3 تقاطع طرح اندونزیایی…………………………………………………………………………………………………………………….. 56

شكل 2-4- جداكننده‌های میانی……………………………………………………………………………………………………………………… 57

عکس4-1-میدان خرمشهر پس ازاصلاح هندسی…………………………………………………………………………………………….. 83

عکس4-2- عملیات اجرایی افزایش عرصه میدان دولت…………………………………………………………………………………… 84

عکس4-3- تقاطع17شهریور پس از اصلاح هندسی…………………………………………………………………………………………. 85

عکس4-4- تقاطع همت پس ازاصلاح هندسی…………………………………………………………………………………………………. 87

عکس4-5- اصلاح هندسی تقاطع استقلال- 32متری       88

مقدمه

وجود انواع تخلفات ترافیکی سواره و پیاده از مشکلات حاد بسیاری از شهرهای دنیاست. براساس آمار و اطلاعات موجود، میزان تخلفات‌ ترافیکی و در نتیجه آن تصادفات منجر به فوت در جوامع‌شهری کشورهای در ‌حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه‌یافته بیش از بیست برابر می‌باشد. این در شرایطی است که میزان اختلاف در حال افزایش است(محمودزاده وهمکاران.1384).

تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که علت تصادفات حاصل تداخل پیچیده عوامل مربوط به وسیله‌نقلیه، عوامل‌انسانی، جاده و محیط آن است. هر یک از این عوامل ریشه‌ها و طبیعت‌های خاص خود را دارد و تحقیق در مورد آن‌ ها امری دشوار و دقیق می‌باشد رویکرد مرسوم در پرداختن به ایمنی‌راه در قالب سه شاخه زیر انجام می‌گیرد:

• مهندسی،
• اعمال‌قانون،
• آموزش.

متخصصان مختلف،وزن‌های متفاوتی برای این اقدامات قائل می‌شوند بر مطالعات انجام شده در رابطه با تصادفات نشان می‌دهد که در سطح ماکرو رشد روز‌افزون وسایل‌نقلیه و شهرنشینی و در سطح میکرو هندسه ‌راه نقش مهمی در وقوع تصادفات ایفا می‌کند. به عنوان یک راهبرد بلندمدت با توسعه سیستم حمل‌و‌نقل عمومی می‌توان مانع رشد نامتناسب تعداد وسایل‌نقلیه شخصی و درنتیجه کاهش‌ تعداد تصادفات گردید. اما در کوتاه ‌مدت می‌توان اقدامات دیگری را انجام داد؛ ازجمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره نمود (آیتی،1381).

• بهبود مشخصات فنی ‌راه‌ها،
• ساماندهی‌ ترافیک،
• آرام‌سازی‌ ترافیک.

در تحقیق حاضر سعی بر این است تا نقش اصلاحات هندسی انجام شده معابر شهری بجنورد را بر تصادفات ترافیکی بررسی نماییم.

1-2- بیان مسأله

با توسعه شهر نشینی و افزایش گرایش به استفاده از وسایل‌نقلیه خصوصاً شخصی و عدم امكان گسترش هماهنگ معابر‌شهری و زیر‌ساخت‌های آن با ازدیاد وسایل‌نقلیه رفته‌رفته بر حجم ترافیک افزوده شده و پیامدهایی هم‌چون پارك و توقف‌های زائد وسایل نقلیه در حاشیه معابر به صورت‌های مختلف باعث كندی حركت، اختلال در نظم ترافیك، افزایش تصادفات، اتلاف وقت، افزایش مصرف سوخت آثار ناخوشایندی بر رفتار انسان‌ها خصوصاً كاربران ترافیكی می‌گذارد. هر شهر به عنوان یک کل متشکل از کاربری‌هایی است که در کنار یکدیگر زمین‌های شهری را شکل می‌دهند که هر یک از این کاربری‌ها به اقتضای نیاز شهروندان و خصوصیات فیزیکی شهر متفاوت از یکدیگر می‌باشند. شبکه معابر در شهرها کمتر از یک سوم از کل زمین‌های شهری را به خود اختصاص داده است و استخوان‌بندی شهر را تشکیل می‌دهد. در شکل‌گیری و ساخت مورفولوژی شهر هر یک از عناصر طبیعی و انسانی نقش به‌سزایی دارند که در این میان عوامل انسانی، شبکه معابر و خیابان‌ها و در مجموع شبکه‌های ارتباطی یکی از مهم‌ترین عوامل در بروز تصادفات در یک شهر می‌باشند.

1-2-1- هزینه‌های تصادفات ترافیکی ایران در سال‌های 1376 الی 1386

جدول 1-1: آمار تعداد تصادفات، مجروحین، فوت‌شدگان و هزینه سالیانه بین سال‌های 1386- 1376