چکیده:

محیط روستایی از مهمترین دارایی های هر منطقه به شمار می آید و دلیلی برای آغاز بسیاری از سفرهای تفریحی و سفرهای یک روزه در سراسر جهان می باشد. که شکل گیری گونه های جدید گردشگری و تغییر در اشکال عرضه و تقاضای گردشکری بر اهمیت آن افزوده است. این افزایش تقاضا در دهه های اخیر با آسیب های محیطی و فرهنگی اجتماعی ناشی از بهره اقتصادی و تأثیرات ناشی از حضور گردشگران در محیط آسیب پذیر روستایی منجر به افزایش روز افزون توجه به مسائل پایداری توسعه در گردشگری روستایی گشته است.

با توجه به اهمیت موضوع توسعه پایدار گردشگری روستایی در این پژوهش بر آنیم که ببینیم آیا می توان با بهره گرفتن از سرمایه اجتماعی موجود در بین ساکنان روستا، دستیابی به توسعه پایدار گردشگری را تسهیل کرد و هزینه های لازم برای دستیابی به این هدف را کاهش داد.

در همین راستا روستای ابیانه به عنوان یکی از مقاصدی که در سال های اخیر با استقبال گسترده گردشگران رو به رو شده است اما متأسفانه به دلیل نبود برنامه ای منسجم برای توسعه پایدار گردشگری شاهد بروز آثار منفی اقتصادی و فرهنگی  بوده است، برای مطالعه انتخاب شد. جامعه آماری بر طبق سرشماری سال 1390 ، 294 نفر بودند که از این تعداد،  170 نفر به عنوان نمونه در دسترس انتخاب شدند. ابزار به کار رفته در این پژوهش پرسشنامه بوده است و سوالات بر اساس طیف 5 تایی لیکرت سنجیده شدند. برای ارزیابی مدل پژوهش از               نرم افزارهای آماری لیزرل و SPSS استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و آمار استنباطی صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که بیشترین همبستگی بین شاخص همکاری سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار وجود دارد. در مجموع از تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت سرمایه اجتماعی بر دستیابی به توسعه پایدار گردشگری تأثیر دارد.

 

واژگان کلیدی: سرمایه اجتماعی[1]، توسعه پایدار گردشگری[2]، روستای ابیانه[3]

فهرست موضوعات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
	فصل اول:کلیات تحقیق
1	1-1-مقدمه
2	2-1-بیان مساله
3	3-1-اهمیت و ضرورت موضوع
4	4-1- گزاره‌های تحقیق
4	1-4-1-پرسش‌های اصلی
4	2-4-1-فرضیه‌های تحقیق
4	1-2-4-1-فرضیه‌های اصلی
4	2-2-4-1-فرضیه‌های فرعی
4	5-1-هدف‌های تحقیق
5	6-1-روش کلی تحقیق
5	7-1-قلمرو مکانی جامعه تحقیق
5	8-1-قلمرو زمانی تحقیق
5	9-1-روش‌های نمونه گیری و تخمین حجم جامعه
5	10-1-روش‌های گردآوری داده‌ها و ابزار مورد استفاده آنها
6	11-1-روش‌های تحلیل داده‌ها
6	12-1-موانع و محدودیت‌های تحقیق
7	13-1-چارچوب کلان نظری
8	14-1نقشه راه
9	15-1-شرح واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق
	فصل دوم: ادبیات تحقیق
10	1-2- مقدمه
10	2-2-بخش اول: سرمایه اجتماعی
19	1-2-2-تاریخچه سرمایه اجتماعی
19	2-2-2- ماهیت سرمایه اجتماعی
21	3-2-2-انواع سرمایه اجتماعی
22	1-3-2-2- سرمایه اجتماعی رسمی و غیر رسمی
22	2-3-2-2- سرمایه اجتماعی متراکم و غیر متراکم
22	3-3-2-2- سرمایه اجتماعی درون نگر و برون نگر
23	4-3-2-2- سرمایه اجتماعی گسسته و پیوسته
24	5-3-2-2- سرمایه اجتماعی زنجیره ای
24   25 26 27 27 28 30 31 31 32 32	4-2-2- سطوح خرد و کلان سرمایه اجتماعی   5-2-2- مؤلفه های سرمایه اجتماعی 6-2-2- منابع سازنده سرمایه اجتماعی 7-2-2-قالب و ظرف شکل گیری سرمایه اجتماعی 8-2-2-نتایج و آثار وجود سرمایه اجتماعی 1-8-2-2-اثرات مثبت سرمایه اجتماعی 2-8-2-2- اثرات منفی سرمایه اجتماعی 9-2-2- نظریه های سرمایه اجتماعی 1-9-2-2- نظریه سرمایه اجتماعی جیمز کلمن 2-9-2-2- نظریه بوردیو 3-9-2-2- نظریه رابرت دی پوتنام
33	3-2-بخش دوم: توسعه پایدار گردشگری
34   36	1-3-2-ابعاد توسعه پایدار   2-3-2- اصول گردشگری پایدار
38   40 42	3-3-2-ابعاد گردشگری پایدار   4-2- بخش سوم : رابطه توسعه پایدار گردشگری و سرمایه اجتماعی 5-2- پیشینه تحقیق
	فصل سوم: روش تحقیق
45	1-3- مقدمه
45	2-3- روش تحقیق
45	3-3- جامعه آماری و ویژگی‌های آن
45	4-3- حجم نمونه و روش نمونه گیری
46	5-3- متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق
47	6-3- سوالات و فرضیات تحقیق
47	7-3- ابزار گردآوری داده‌ها
47	8-3- تخصیص سوالات پرسش نامه
48	9-3- روایی و پایایی ابزار گردآوری داده‌ها
48	1-9-3- روایی پرسش نامه
49	2-9-3- پایایی پرسش نامه
49	1-2-9-3- ضریب آلفای کرونباخ
50	10-3- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
50	1 -10-3-آزمون رگرسیون خطی ساده با‌ نرم افزار SPSS19
50	2-10-3- تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول با‌نرم افزار LISREL8.8
51	3-10-3-تحلیل مدل معادلات ساختاری با‌نرم افزار LISREL8.8
52	4-10-3-شاخص‌های نکوئی‌برازش
53	11-3-جمع بندی فصل سوم
	فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده‌ها
54	1-4-مقدمه
54	2-4-آمارتوصیفی
54	1-2-4-تحلیل وضعیت جامعه پاسخ گویان تحقیق
55	1-1-2-4-جنسیت
55	2-1-2-4- سن
56	3-1-2-4-فعالیت اصلی
57	4-1-2-4- تحصیلات
59	5-1-2-4- فعالیت در بخش گردشگری
60	6- 1- 2-4- میزان در آمد حاصل از گردشگری
61	7-1- 2-4-نوع فعالیت در بخش گردشگری
63	3-4- آمار استنباطی
63	1-3-4-آزمون نرمال بودن متغیرهای پژوهش
63	2-3-4- آزمون فرضیات فرعی پژوهش با بهره گرفتن از روش رگرسیون خطی ساده
65	3-3-4- رتبه بندی روابط میان متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش
66	4-3-4- تحلیل عاملی تاییدی  گویه‌ها و شاخص‌های پژوهش
82	5-3-4- سهم و رتبه هرشاخص و الویت بندی آنها
82	6-3-4- مدل سازی معادلات ساختاری
84	7-3-4- برازش مدل مفهومی پژوهش
84	8-3-4- مدل مفهومی پژوهش بعد از‌بررسی
85	9-3-4- پاسخ به فرضیه‌های  اصلی پژوهش‌بر‌اساس روش معادلات ساختاری
	فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
86	1-5-مقدمه
86	2-5-بررسی نتایج فرضیه‌ها و آزمون‌های آماری
86	1-2-5-بخش اول: نتایج مرتبط با‌ سرمایه اجتماعی در روستای ابیانه
87	2-2-5-بخش دوم : نتایج مرتبط با‌ توسعه پایدار در روستای ابیانه
87	3-2-5-بخش سوم: نتایج مرتبط با‌ رابطه بین سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار
87	3-5-بررسی نتایج فرضیات فرعی پژوهش
87	4-5- -بررسی نتایج فرضیه اصلی
89	5-5-نتیجه گیری نهایی
89	6-5-جنبه‌های نوآوری پژوهش
91	7-5-محدودیت‌های تحقیق
91	8-5-ارائه پیشنهادبه مدیران‌بر‌مبنای یافته‌های تحقیق
91	9-5-ارائه پیشنهادها‌برای تحقیقات آتی
92	6- منابع و مآخذ
93	7- پیوست‌ها
i	1-7- پرسش نامه های پژوهش
v	2-7-خروجی نرم افزارهای آماری SPSS  و LISREL

فهرست  شکل‌ها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
3	شکل1- 1 : رابطه جامعه میزبان ، محیط و گردشگران (قادری،1382،135)
7	شکل2-1 : چارچوب نظری تحقیق
8	شکل3-1 : نقشه راه
13	شکل 1- 2  : ابعاد سرمایه اجتماعی (گروتات و باستلر 2001)
20	شکل2- 2  : مدل ارتباطی کلمن
21	شکل3-2 : جامعه، شبکه های اجتماعی، کنش جمعی، کنش بین فردی
34	شکل4-2 : ابعاد توسعه پایدار سازمان ملل (زاهدی، 1390)
67	شکل1- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های همکاری
68	شکل2- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های همکاری
69	شکل3- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استانداردبرای گویه‌های شبکه های اجتماعی
69	شکل4- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های شبکه های اجتماعی
70	شکل5- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های اعتماد
71	شکل6- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های اعتماد
72	شکل7- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های ارزش های اجتماعی
72	شکل8- 4  : مدل درحالت معناداری ‌برای گویه‌های ارزش های اجتماعی
73	شکل9- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های بعد فرهنگی
74	شکل10- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های بعد فرهنگی
75	شکل11- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های بعد زیست محیطی
75	شکل12- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های بعد زیست محیطی
76	شکل13- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های بعد اقتصادی
77	شکل14- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های بعد اقتصادی
78	شکل15- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استانداردبرای گویه‌های بعد اجتماعی
78	شکل16- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های بعد اجتماعی
79	شکل17- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای شاخص های سرمایه اجتماعی
80	شکل18- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای شاخص های سرمایه اجتماعی
81	شکل19- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استانداردبرای شاخص های توسعه پایدار
81	شکل20- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای شاخص های توسعه پایدار
83	شکل21- 4  : مدلسازی معادلات ساختاری مدل مفهومی تحقیق (تخمین استاندارد)
83	شکل22- 4  : مدلسازی معادلات ساختاری مدل مفهومی تحقیق (معناداری ضرایب)
85	شکل23- 4  : مدل نهایی پژوهش

فهرست جدول‌ها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
15	جدول1-2: بررسی تعاریف سرمایه اجتماعی و ابعاد موضوع
18	جدول2-2: صورتبندی مفهوم سرمایه اجتماعی در ابعاد و سطوح مختلف (علمباز، 1388)
46	جدول1- 3 : متغیرهای مستقل تحقیق
46	جدول2- 3: متغیرهای وابسته تحقیق
47	جدول 3- 3  : چگونگی تخصیص سوالات پرسش نامه‌های پژوهش
49	جدول 4 – 3 : آلفای کرونباخ ‌برای شاخص‌های تحقیق
50	جدول5- 3 : آلفای کرونباخ ‌برای کل پرسش نامه‌ها
53	جدول6- 3 : روش‌های آماری پژوهش
55	جدول1-4:توزیع فراوانی مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان
56	جدول2-4: توزیع فراوانی مربوط به سن پاسخ دهندگان
57	جدول3-4: توزیع فراوانی فعالیت اصلی
58	جدول4-4:توزیع فراوانی مربوط به تحصیلات پاسخ دهندگان
59	جدول5-4:توزیع فراوانی مربوط به فعالیت در بخش گردشگری
60	جدول6-4:توزیع فراوانی مربوط به درآمد حاصل از گردشگری
61	جدول7-4:توزیع فراوانی مربوط به نوع فعالیت در بخش گردشگری
64	جدول8-4: نتایج آزمون رگرسیون بین همکاری و توسعه پایدار گردشگری
64	جدول9-  4 نتایج آزمون رگرسیون بین شبکه و توسعه پایدار گردشگری
65	جدول10-4 : نتایج آزمون رگرسیون بین اعتماد و توسعه پایدار گردشگری
65	جدول11-4 : نتایج آزمون رگرسیون بین ارزش و توسعه پایدار گردشگری
66	جدول12-4 : رتبه بندی روابط میان متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش
82	جدول13- 4 : اولویت بندی شاخص های تحقیق
84	جدول14- 4 : شاخص های نکوئی برازش مدل پژوهش و نتایج آن

فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
55	نمودار 1- 4: نموداردایره ای مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان
56	نمودار 2-4: نموداردایره ای مربوط به سن پاسخ دهندگان
57	نمودار 3- 4: نموداردایره ای مربوط به فعالیت اصلی پاسخ دهندگان
58	نمودار4- 4: نمودار‌دایره ای مربوط به تحصیلات پاسخ دهندگان
59	نمودار5- 4: نمودار‌دایره ای مربوط به فعالیت در بخش گردشگری
60	نمودار6- 4: نمودار‌دایره ای مربوط به میزان درآمد حاصل از گردشگری
62	نمودار7- 4: نمودار‌دایره ای مربوط به نوع فعالیت در بخش گردشگری

مقدمه

در عصر حاضر ،گردشگری و اقتصاد گردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از سریع ترین صنایع رو به رشد جهان، ابزاری برای ایجاد درآمد ملی ،از اصلی ترین ارکان اقتصادی جهان و نیز از مفاهیم ، اشکال و ارکان توسعه پایدار قلمداد می شود.(راتناسوونگچی[1]، 1998، 2) این در حالی است که با آنکه مفاهیم توسعه پایدار از سال 1980 به بعد در نوشتارهای توسعه جهان به طور گسترده مورد توجه صاحبنظران واقع شده ،اما توجه به گردشگری پایدار از دهه 1960 با شناسایی تاثیر بالقوه گردشگری انبوه و توجه به تاثیر فعالیتهای گردشگری بر اقتصاد ،محیط زیست و فرهنگ مقاصد گردشگری (میزبان)،آغاز شد (چویی[2]، 2003، 7).  این روند در سال 1970 با شکل گیری و پیدایش مفهوم گردشگری سبز ادامه یافت و بیشتر بر حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی و سایر منابع گردشگری بر استفاده دائم نسل فعلی و نسل های آینده معطوف گردید.

در بحث سرمایه اجتماعی جوامعی که در آنها سرمایه اجتماعی به عنوان مولفه اساسی نقش دارد نسبت به سایر جوامع دارای پیشرفت و عملکرد بهتری در گردشگری پایدار می باشند. چرا که سرمایه اجتماعی از نوع سرمایه هایی است که در ارتباط با دیگران شکل می گیرد و همانطور که می دانیم گردشگری یک صنعت خدماتی است و افراد و ارتباطات آنها به عنوان بازیگران اصلی مطرح می شوند. بر این اساس سرمایه اجتماعی با ایجاد اعتماد متقابل و در گیر کردن افراد در شبکه های انسانی موجب بهبود روابط انسانی / پایبندی مردم به هنجارهای اجتماعی شده در نتیجه در جوامعی که از سرمایه اجتماعی بالاتر برخوردار هستند میزان بزهکاری و جرایم اجتماعی کاهش یافته در نتیجه افزایش امنیت جامعه را به همراه داشته که این خود زمینه جذب گردشگر را فراهم می کند.

در این راستا در این پژوهش محقق در نظر دارد با بهره گرفتن از شاخص های سرمایه اجتماعی ، میزان دستیابی به توسعه پایدار را در روستای ابیانه به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری روستایی کشور بررسی کند.

 

 

2-1- بیان مسئله

با کاهش صنایع سنتی روستایی[3] مانند کشاورزی، استخراج معدن، جنگلبانی در طی چند دهه گذشته ، بسیاری از جوامع روستایی نیازمند اشکال جایگزین برای تقویت پایه های اقتصادی  خود شدند . بنابراین جوامع روستایی در پی یافتن صنایعی برای تقویت و متنوع ساختن اقتصاد خود بر آمدند. گردشگری روستایی به عنوان یکی از اولین صنایعی که می تواند به تنوع اقتصادی جوامع محلی کمک کند شناخته شد.  توسعه گردشگری همواره با آسیب رساندن به محیط زیست همراه بوده است و این تخریب ها می تواند منجر به از دست دادن منابع و سبب تضاد منافع بین ذینفعان مختلف شود .

زمانی که ساکنان جامعه در فرایند برنامه ریزی مشارکت کنند ، توسعه گردشگری به شکل مناسب توسط جامعه محلی پذیرفته می شود. مطالعات مختلف  نشان می دهند که سرمایه اجتماعی توسعه گردشگری را تحت تاثیر قرار می دهد .از جمله یون[4] (2009) بیان کرده است که بیشتر اشکال سرمایه اجتماعی نگرش ساکنان و میزان حمایت آنان از توسعه پایدار گردشگری را تحت تاثیر قرار می دهند.

مکبث و همکاران [5](2004) بیان کردند که توسعه گردشگری به سطح مشخصی از سرمایه اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی نیاز دارد تا بتواند یک ابزار موفق توسعه روستایی باشد و اینکه جوامع روستایی را پایدار نگه دارد.