مقدمه:

نقش شادی در پیش برد امور معنوی غیر قابل انکار است. مردم بنا بر طبیعت خود مجلس شادی برگزار می کنند. بعضی از این مجالس، مثل عقدو عروسی، از هر نظر بدیع تر و در نتیجه شادتر و شورانگیزتر است. اسلام نیز که به همه جنبه های حیات انسان نگریسته در خصوص شادی و سرور هم بر عوامل فرح­انگیز انگشت گذاشته است. پر واضح است که پرداختن به موضوع رقص باعث تشویق دیگران نیست بلکه هدف، رفع سوء­­­ظن­­­ها و برطرف کردن کدورت­هاست؛ بدین معنا که اگر کسانی شادی خود را با رقص و دست زدن غیر حرام بروز دهند، به لاقیدی و بی­دینی متهم نشوند، یا اگر افراد متدین در مجلسی که رقص معمولی بود، شرکت کردند، عذاب وجدان نداشته باشند که مرتکب گناه شده ­اند، و برخی هم مجبور نباشند که برای رهایی از عذاب وجدان از طرف خود در حکم خدا قید­­هایی وارد کنند. تذکر مهم این است که نقل فتواها به هیچ روی بهانه­ای برای بیماردلان نیست تا هر نوع رقص را حلال بدانند، زیرا تأکید دائمی فقیهان و مفتیان این است که رقص باید غیر مفسده­انگیز و غیر شهوانی باشد و زن و مرد هم کاملاً جدا از هم باشند. البته نگارش و تدوین این تحقیق مرز کارهای شرعی و غیر شرعی را در هم نمی­ریزد و ساحت شریعت را سبک جلوه نمی­دهد، اگر اینگونه بود مراجع تقلید اجازه نمی­دادند اینگونه مطالب در کتاب­هایشان آورده شود و اساساً فتوا نمی­دادند و ساکت می­ماندند.

جامعه­ای پویا و زنده است که عناصر شادی آفرین مشروع در آن فراوان باشد و اضطراب و افسردی و غم در آن کم­تر به چشم آید. تعجب است که برخی دین­داران حتی در روز­های میلاد مصیبت می­خوانند. رقص در فرهنگ غربی هنر محسوب می­ شود و روز به روز به آن بهای بیشتری می­دهند، اگرچه ما رقص­های آنان را نمی­پذیریم ولی باید به بعضی از نظرات آنان بخصوص زمانیکه نقش رقص محلی و نمایشی مطرح می­ شود با دقت بیشتری جوابگوی مردم باشیم. رقص در ورزش نیز نفوذ کرده است و بعنوان مسابقات رسمی نیز شناخته شده است. متأسفانه در کشور ما نیز بعضی از مردم دست به تقلید کامل زده­اند و مسائل شرعی را نادیده گرفته­اند، یکی از دلایل می ­تواند مبهم بودن حکم شرعی برخی از شادی­ها مانند رقص باشد، که یا برخی آن را کنار گذاشته­اند یا در انجام آن زیاده­روی نموده ­اند .

در این تحقیق سعی شده با ذکر دلایل حرمت برخی از رقص­ها، مردم را با اثرات منفی اینگونه رقص­ها آشنا کنیم تا آگاهانه با این موضوع برخورد کنند و از داشتن دینی که جامع و منطقی است افتخار کنند، نه آنکه بعنوان دین غم یاد کنند و دچار آسیب بیگانه پرستی شوند، بلکه بدانند شادی باید در جهت سلامتی جامعه و سعادت واقعی در زندگی بکار رود.

فصل اول: کلیات

1-1- بیان مسأله

رقص نامی است برای حرکات موزون از اعضای بدن انسان. و در منابع آیات و روایات اشاره ای به این لغت نشده، بلکه در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) زفن بکار رفته، که در لغت به رقص تفسیر شده است. مشهور فقهای متقدم از این روایت حکم به حرمت ذات رقص داده اند، و بعضی از فقهای متأخر بر این نظرند که هیچ دلیل بخصوصی که دلالت بر حرمت ذات رقص کند، نمی باشد و به همین دلیل به حلال بودن رقص در برخی موارد و اجیر شدن و اجرت آن فتوا داده اند. البته مشروط به همراه نبودن رقص با حرام دیگر. حال از آنجا که رقص با توجه به تعریفش امروزه بسیار بکار گرفته شده، و از طرفی به انسان مفاهیمی را القا می کند که در قالب بیان نمی گنجد، نمی توان بطور کلی هر گونه حرکت فیزیکی و بروز هر حالت شادی را حرام دانست، مگر آنکه با فساد و برانگیختن غریزه شهوانی باشد. و از آنجا که در فتوای علما اختلاف است، باید با جمع بندی نظرات و بررسی آنها به جوابی رسید که پاسخگوی نیاز جامعه اسلامی نیز باشد. چرا که ظاهراً دلیل حرمت رقص با مطرح کردن مسائل دیگری چون لهو و لعب و غناء و مقدمه فساد شدن بیان شده و به خود رقص و نیاز فطری آن توجه نشده است.

2-1- اهمیت و ضرورت

رواج رقص در رسانه های جمعی امروز به نحو گسترده ای به چشم می خورد چنانکه با نگاهی بدان مفهوم تهاجم فرهنگی در ذهن مجسم می گردد. در فقه اسلامی درباره رقص محدودیّت های مشروع و عدم مشروعیت آن با استناد به آیات قرآن و احادیث ابراز نظرهایی شده است. اگر ما بتوانیم در جامعه کنونی مفهومی دقیق از رقص و علت حرمت آن در برخی موارد به افراد ارائه دهیم، می توانیم با انجام رقص هایی که جنبه ملی دارد نه محرک قوای شهوانی و حتی به منظور تفریح و خوش ساختن فضای جامعه بدون گناه جلوی بهانه گیری ها و انجام رقص های حرام در تمامی زمینه ها از جمله هنر و ورزش و روانشناسی و … گرفته شود.

3-1- سوالات تحقیق

 

 

نظر اسلام در مورد رقص چیست؟

عوامل مؤثر در حرمت و حلال بودن رقص چیست؟

فتوای فقها در انواع رقص چیست؟

رابطه حکم رقص و دیگر مسائل در جامعه چیست؟

4-1- فرضیات تحقیق

رقص فی نفسه و ذاتاً حرام نمی باشد بلکه می توان در القای مفاهیم عقیدتی و ملی مؤثر واقع شود و روح جامعه را شاد گرداند اما همراه شدن با عوامل حرام با کمال انسانی منافات دارد و مخرب جامعه و فرد می­ ­باشد بنابراین اگر جامعه شناخت دقیقی از مفهوم رقص داشته باشد می توان بدون گناه از رقص در جامعه استفاده و مردم را از انجام رقص حرام دور نماییم.

5-1- پیشینه تحقیق

مفهوم رقص از زمان پیامبر (صلّی الله علیه و آله) و معصومین (علیهم السلام) تاکنون مورد بحث بوده است و در کتب بزرگانی چون شیخ کلینی در کافی، شیخ انصاری در مکاسب، وسائل الشیعه از حرّ عاملی، تلبیس ابلیس ابن جوزی، دیدگاه پنجم اکبر ایرانی، مقالاتی از جهانگیر نصر اشرفی، یحیی ذکاء و دیگر بزرگان متقدم و معاصر نام برد. البته هر کدام بصورت مختصر و در حاشیه دیگر مطالب به موضوع پرداخته اند، در این تحقیق سعی می شود از دیدی همه جانبه و منحصراً در رقص، بررسی صورت بگیرد.

6-1- چارچوب تحقیق

این تحقیق از هفت فصل تشکیل شده است.

فصل اول کلیات تحقیق که شامل بیان مسئله، اهمیت و ضرورت، سؤالات تحقیق، فرضیات تحقیق، پیشینه تحقیق، چارچوب تحقیق، لهو و لعب در اسلام و مفهوم رقص (زفن، سماع) در لغت و فقه و عرفان می باشد.

فصل دوم پیشینه رقص که شامل تاریخچه رقص، رقص در زمان پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) و تاریخچه رقص در ایران است.

در فصل سوم انواع رقص و حکم آن بیان شده که شامل رقص مجاز، رقص کودکانه و حکم شرعی آن، رقص محلی و بومی، رقص ورزشی و احکام آن، رقص حرام، رقص مبتذل، رقص شادی، فتوای مراجع درباره رقص و … می باشد.

فصل چهارم دلایل حرمت رقص از دیدگاه قرآن و روایات و رقص و موسیقی بررسی شده است.

در فصل پنجم رقص و هنر نمایش، فصل ششم آموزش رقص و حکم آن و فصل هفتم نتیجه گیری بیان شده است.

7-1- لهو و لعب در اسلام

1-7-1- لهو

راغب اصفهانی در معنای لهو می گوید: «اللهو ما یشغل الانسان عمّا یعنیه و یهمَه؛ لهو آن چیزی است که انسان را از آنچه مقصود و مهم اوست باز دارد.»[1]

فیروز آبادی، آن را به لعب و بازی معنا کرده و جوهری هم به همین طریقه رفته است.[2] به نظر می رسد مفهوم اصلی لهو همان گفته راغب باشد و بازی، مصداقی از آن به حساب آید. بنابراین لهو، هر کاری است که اشتغال بدان، انسان را از توجه به خداوند متعال و یاد او باز دارد.

این بازدارندگی در برخی مصادیق آن موجب دوری از ساحت الهی است مانند غنا و آهنگ های مبتذل و در برخی موجب سرور و نشاط زیادی است و در دیگری تنها مایه مشغولیت ساده انسان است بی آنکه در مراتب ایمان او خلل و صدمه ای وارد آورد. در اینکه لهو در مصادیق نوع سوم خود محکوم به حرمت نیست به فرموده مرحوم شیخ انصاری (رضوان الله علیه)، ظاهراً خلافی بین فقها نیست.[3] ولی لهو در مصادیق نوع اول و دوم آن با توجه به مراتب فسادی که برآن بار است، در اینکه بطور مطلق محکوم به حرمت است و یا تنها برخی مصداق های آن این چنین اند بین آنان اختلاف است. برخی از بزرگان فقها همچون مرحوم شیخ انصاری نظریه نخست را پذیرفته اند و بر آن استدلال های متعدد آورده اند و از ظاهر کلام شیخ انصاری بدست می ­آید که ایشان رقص را به عنوان مصداقی از لهو و حرام می دانند.[4]  در حالی که برخی دیگر از آنان[5]  و غیر آن همچون امام خمینی (رضوان الله علیه) [6] آن ادّله را سنداً یا دلالةً یا به هر دو جهت کافی ندانسته و به حرمت هر لهوی حکم نکرده اند. ولی اینکه چه مصداقی از آن اینگونه است باید از زبان معصوم بیان شود.

2-7-1- لغو

فیروز آبادی در معنای لغو می نویسد: «اللّغو … السقّط و ما لا یعتدّ به من کلام و غیره؛ لغو هر سخن و غیر سخنی که ساقط شده و غیر قابل اعتنا باشد.»[1]

و همچنین در معنای لعب می گوید: « لعب … ضدّ جدّ؛ لعب  ضدّ جدیّت.»[2]

راغب اصفهانی در معنای لعب می نویسد: « لَعِبَ فلان؛ اذا کان فعله غیر قاصد به مقصداً صحیحاً؛ وقتی کار به صورتی باشد که فاعل آن هدف و غرض صحیحی از آن نداشته باشد به آن لعب می گویند.»[3] اگر لغو و لعب به همین معنایی باشد که ذکر شد، همچنان که شیخ انصاری فرموده است؛ دلیل روشنی که سنداً و دلالةً قابل اعتماد باشد برحرمت آن در دست نیست، مگر اینکه کسی ادعا کند این دو به عنوان «لهو» باز می­گردند و مرادف با آن هستند، در این صورت حکم همان حرمت بر آن بار می­ شود.[4] ولی دو اشکال بر سر راه آن وجود دارد: نخست، اثبات اصل این مدّعی و دیگری، اثبات حرمت لهو، که گفتیم محل اشکال و کلام است.

[1] . فیروز آبادی، قاموس المحیط، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ذیل کلمه «لغو».

[2] . همان، ذیل کلمه «لعب».

[3] . المفردات فی غریب القرآن، پیشین، ذیل کلمه «لعب».

[4] . انصاری، پیشین، ص 54.

[1] . المفردات فی غریب القرآن، بیروت، ناشر دار احیاء التراث العربی، بی تا، ذیل کلمه «لهو» .

 

فهرست مطالب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان		صفحه
تشکر و قدردانی……………………………………………………………………………………………………………………				د
اهدا ……………………………………………………………………………………………………………………………………				هـ
فهرست مطالب……………………………………………………………………………………………………………………..				و
فهرست پیوست‌ها…………………………………………………………………………………………………………………				ط
فهرست جدول‌ها…………………………………………………………………………………………………………………..				ط
فهرست شکل ها …………………………………………………………………………………………………………………..				ی
چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………….				1
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………..			3
بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………….			5
اهمیت و ضرورت انجام پژوهش………………………………………………………………………………………….			7
اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..			9
فرضیات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..			10
تعریف مفاهیم و اصطلاحات به صورت مفهومی ……………………………………………………………………			10
تعریف واژه‌ها، اصطلاحات و مفاهیم به صورت عملیاتی ………………………………………………………..			12
فصل دوم: ادبیات پژوهش
مقدمه فصل دوم ………………………………………………………………………………………………………………..			15
آموزش ریاضی ………………………………………………………………………………………………………………….			15
اهمیت آموزش درس ریاضی ………………………………………………………………………………………………			17
روش های سنتی در تدریس ریاضی …………………………………………………………………………………….			17
چالش های پیش روی روش های یاددهی یادگیری ریاضی در دوره ابتدایی ………………………………			18
رفتار ریاضی چیست؟ ………………………………………………………………………………………………………..			20
تأثیر ریاضیات در زندگی …………………………………………………………………………………………………….			20
اهمیت تدریس هندسه ………………………………………………………………………………………………………..			21
کاربرد هندسه در زندگی …………………………………………………………………………………………………….			22
سطوح یادگیری مفاهیم هندسی ……………………………………………………………………………………………			23
مفاهیم توپولوژیک هندسی در دوره ابتدایی …………………………………………………………………………..			24
اوریگامی ………………………………………………………………………………………………………………………….			25
اوریگامی برای آموزش و هنر ………………………………………………………………………………………………			26
تاریخچه فراکتال ………………………………………………………………………………………………………………..			27
فراکتال چیست؟ ………………………………………………………………………………………………………………..			27
چگونگی ساخت انواع فراکتال …………………………………………………………………………………………….			28
خود همانندی در اشکال هندسی (فراکتال) ……………………………………………………………………………			31
آموزش هندسه به روش موزاییک کاری ………………………………………………………………………………..			31
آموزش هندسه به روش کتاب سازی ……………………………………………………………………………………			33
لزوم استفاده از رایانه در آموزش ………………………………………………………………………………………….			35
تاریخچه ی ایجاد و استفاده از انیمیشن …………………………………………………………………………………			36
اهمیت و کاربرد انیمیشن در آموزش …………………………………………………………………………………….			37
کاربرد انیمیشن در آموزش هندسه ……………………………………………………………………………………….			37
ادراک بصری و هندسه ……………………………………………………………………………………………………….			38
هوش های چند گانه ………………………………………………………………………………………………………….			39
هوش منطقی – ریاضی ………………………………………………………………………………………………………			40
هوش فضایی/دیداری …………………………………………………………………………………………………………			41
رابطه هوش فضایی و هندسه ………………………………………………………………………………………………			42
پیشینه پژوهش در داخل ایران ……………………………………………………………………………………………..			43
پیشینه پژوهش در خارج ایران …………………………………………………………………………………………….			44
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
مقدمه فصل سوم ……………………………………………………………………………………………………………….			50
نوع و روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………………			50
متغیرهای پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………			50
ابزارهای اندازه گیری و شیوه اندازه گیری متغیرها ………………………………………………………………….			51
روایی و پایایی ابزار…………………………………………………………………………………………………………….			54
روش جمع آوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………………..			55
جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………….			56
حجم نمونه و روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………….			56
روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‌ها………………………………………………………………………………….			57
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌ها
مقدمه فصل چهارم …………………………………………………………………………………………………………….			59
تحلیل فرضیات پژوهش (آمار استنباطی) ………………………………………………………………………………			59
جمع بندی نتایج تجزیه و تحلیل داده ها در بررسی فرضیات پژوهش ………………………………………			73
فصل پنجم: تفسیر یافته‌ها
مقدمه فصل پنجم ………………………………………………………………………………………………………………			75
خلاصه پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….			75
بحث و تفسیر یافته‌ها …………………………………………………………………………………………………………			76
پیشنهادهای کاربردی……………………………………………………………………………………………………………			78
پیشنهادهایی پژوهشی………………………………………………………………………………………………………….			79
محدودیت‌های در اختیار پژوهشگر……………………………………………………………………………………….			79
محدودیت‌های خارج از اختیار پژوهشگر …………………………………………………………………………….			80
منابع
منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………….			81
منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………..			86
پیوست‌ها
طرح درس های آموزشی …………………………………………………………………………………………………..			89

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول
جدول شماره (1-2). هوش های هشت گانه گاردنر ……………………………………………………………….	39
جدول شماره (2-2). خلاصه ی مطالعات تجربی داخلی و خارجی مرتبط با موضوع پژوهش ………	46
جدول شماره (1-3). طرح شبه آزمایشی مورد استفاده در پژوهش …………………………………………….	50
جدول شماره (2-3). توزیع نمونه های آماری مورد مطالعه در گروه های شش گانه …………………….	56
جدول شماره (1-4). نتایج تحلیل واریانس میزان یادگیری مفاهیم ساده شناختی …………………………	59
جدول شماره (2-4). نتایج تحلیل کوواریانس میزان یادگیری مفاهیم ساده شناختی ……………………..	60
جدول شماره (3-4). مقایسه ی میانگین های قبل و بعد از تعدیل مفاهیم ساده شناختی ……………….	60
جدول شماره (4-4). نتایج تحلیل واریانس میزان یادگیری مفاهیم متوسط شناختی ………………………	61
جدول شماره (5-4). نتایج تحلیل کوواریانس میزان یادگیری مفاهیم متوسط شناختی …………………..	62
جدول شماره (6-4). مقایسه ی میانگین های قبل و بعد از تعدیل مفاهیم متوسط شناختی ……………	62
جدول شماره (7-4). نتایج تحلیل واریانس میزان یادگیری مفاهیم مشکل شناختی ……………………….	63
جدول شماره (8-4). نتایج تحلیل کوواریانس میزان یادگیری مفاهیم مشکل شناختی …………………..	64
جدول شماره (9-4). مقایسه ی میانگین های قبل و بعد از تعدیل مفاهیم مشکل شناختی …………….	64
جدول شماره (10-4). نتایج تحلیل واریانس میزان یادگیری مفاهیم هندسی ……………………………….	65
جدول شماره (11-4). نتایج تحلیل کوواریانس میزان یادگیری مفاهیم هندسی ……………………………	66
جدول شماره (12-4). مقایسه ی میانگین های قبل و بعد از تعدیل مفاهیم هندسی ……………………..	66
جدول شماره (13-4). نتایج تحلیل واریانس میزان خلاقیت گروهای شش گانه ………………………….	67
جدول شماره (14-4). نتایج تحلیل کوواریانس میزان خلاقیت گروهای شش گانه ………………………	68
جدول شماره (15-4). مقایسه ی میانگین های قبل و بعد از تعدیل خلاقیت گروهای شش گانه ….	68
جدول شماره (16-4). نتایج تحلیل واریانس میزان هوش منطقی ریاضی گروه های شش گانه ………	69
جدول شماره (17-4). نتایج تحلیل کوواریانس میزان هوش منطقی ریاضی گروه های شش گانه …..	70
جدول شماره (18-4). مقایسه ی میانگین های قبل و بعد از تعدیل هوش منطقی ریاضی گروه ها….	70
جدول شماره (19-4). نتایج تحلیل واریانس میزان هوش فضایی گروه های شش گانه ………………..	71
جدول شماره (20-4). نتایج تحلیل کوواریانس میزان هوش فضایی گروه های شش گانه …………….	72
جدول شماره (21-4). مقایسه ی میانگین های قبل و بعد از تعدیل هوش فضایی گروه ها …………..	72
جدول شماره (22-4). خلاصه نتایج آزمون تحلیل کوواریانس مقایسه ی متغیرهای هفت گانه ……..	73
فهرست اشکال
شکل شماره (1-2). طرح موزاییک کاری ………………………………………………………………………………..		32

 

 

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی و مقایسه ی تأثیر آموزش به شش شیوه ی «فراکتال با کاغذ، کتاب سازی، موزاییک کاری با کامپیوتر، فراکتال با کامپیوتر، اوریگامی و موزاییک کاری با کاغذ» بر یادگیری سه سطح از سطوح آسان، متوسط و مشکل شناختی یادگیری هندسه و هوش منطقی-ریاضی، فضایی و خلاقیت دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی می باشد. روش این پژوهش شبه آزمایشی با 6 گروه آزمایشی و با اجرای پیش آزمون و پس آزمون است. جامعه ی آماری پژوهش دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی شهر ایلام در سال تحصیلی 92-91 و نمونه ی مورد مطالعه تعداد 62 نفر در 6 گروه آزمایشی است که به شیوه ی نمونه ی در دسترس انتخاب و بر اساس اصل انتساب تصادفی در گروه های آزمایشی قرار گرفته اند. ابزار اندازه گیری متغیرها در بخش سنجش یادگیری مفاهیم هندسی محقق ساخته و با همکاری 3 نفر از معلمان با سابقه ی ابتدایی تهیه گردیده و به منظور سنجش میزان هوش منطقی ریاضی و فضایی دانش آموزان از پرسشنامه ی استاندارد سنجش هوش های چند گانه ی گاردنر و در مورد خلاقیت نیز از پرسشنامه ی استاندارد سنجش خلاقیت تورنس استفاده گردید. روایی ابزار محقق ساخته توسط 3 نفر از معلمان با سابقه و فوق لیسانس مقطع ابتدایی و پایایی آن نیز به روش بازآزمایی و محاسبه ی ضریب همبستگی پیرسون برابر 78/0 برای پیش آزمون و 75/0 محاسبه گردید. تحلیل داده های پژوهش با بهره گرفتن از تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون تحلیل کوواریانس صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که در یادگیری مفاهیم مشکل شناختی (002/0=Sig ، 56/4=F) و یادگیری مفاهیم کلی هندسی (024/0=Sig ، 83/2=F) بین عملکرد گروه های شش گانه تفاوت معنادار وجود دارد. با مقایسه ی میانگین های تعدیل شده گروه آزمایشی فراکتال با کاغذ دارای بیش‌ترین یادگیری و گروه موزاییک کاری با کاغذ و کتاب سازی به ترتیب کمترین میزان یادگیری را داشته اند.

واژه های کلیدی: هندسه، اوریگامی، فراکتال، موزاییک کاری، کتاب سازی، هوش منطقی ریاضی.

مقدمه:

در سال های اخیر ایده های هندسی به دلیل کاربردهای جدید آن در ریاضیات و علوم دیگر، مورد توجه بسیاری از آموزشگران بوده است. با تعاریف و تعابیر جدیدی که از هندسه به عمل آمده است، هندسه در برگیرنده ی پدیده های بصری متفاوتی می شود (ریحانی، 1386، ص 205). داشتن دانش هندسه به دلیل استفاده از آن در حل مسائل ریاضی و مسائل روزمره زندگی ضروری به نظر می رسد. مضافاً اینکه از هندسه در دیگر موضوعات همانند علوم و هنر نیز استفاده می شود. انجمن ملی معلمان ریاضی[1] روی اهمیت هندسه در ریاضیات مدرسه ای تأکید دارد و اذعان دارد که آموزش هندسه فرصتی برای رشد مهارت های استدلالی و منطقی دانش آموزان است (نقل از لیاقتدار و همکاران، 1390، ص 76).

شرارد[2] (1981، ص 19) نیز هندسه را به دلیل اهمیتی که برای هر فرد دارد، یک مهارت اساسی در ریاضیات می داند. او در این زمینه می گوید: هندسه موجب رویایی با زندگی واقعی می شود، به رشد ادراک فضایی کمک می کند و یادگیری آن دانش آموزان را برای یادگیری دروس ریاضی و علوم در دوره های بالاتر و اشتغال در مشاغلی که به ریاضی نیاز دارند آماده می کند. همچنین یادگیری مهارت های تفکر و توانایی حل مسأله به وسیله هندسه تسهیل می شود، مطالعه هندسه حتی می تواند فرهنگ و ارزش‌های زیباشناختی را توسعه دهد.

تدریس هندسه در مدارس اکثر کشورها به تشخیص، بررسی و تحقیق، نامگذاری، توصیف، دسته بندی، اندازه گیری، روابط میان شکل ها در فضای دو بعدی یا سه بعدی، استدلال کردن، به کارگیری هندسه مختصاتی و تبدیل های هندسی و به کارگیری ایده ها و روابط هندسی در ریاضیات تأکید می کند (ریحانی و همکاران، 1389، ص 153). این موضوعات در سطوح بالای حیطه های یادگیری قرار می گیرند از این رو آموزش هندسه با روش های معمول نتایج چندان خوشایندی به دنبال ندارد. لذا آموزش صحیح هندسه به شیوه هایی از آموزش نیازمند است که مبتنی بر فعالیت های عملکردی فراگیران، به کارگیری مهارت های سطح بالای تفکر و علاقه ی آنان باشد.

از جمله ی روش‌های مناسب برای آموزش هندسه می توان به بهره گیری از هنر در فرایند آموزش هندسه اشاره داشت. در مقطع ابتدایی، دانش آموزان اغلب مهارت های اساسی کافی که به آن‌ ها در فهم هندسه در سال‌های بعد کمک می کند، به دست نمی آورند. از این رو، بسیاری از فعالیت های هنری شرایط لازم برای تمرین دست ورزی تجاربی که دانش آموزان نیاز دارند را فراهم می نمایند (بولریس[3]، 1991، ص 1). در آموزش با کمک هنر، ارتباط بین آموزش و تخیل ایجاد می‌شود و یادگیری به بازی و بازی به یادگیری تبدیل می‌شود (هسکت[4]، 2007، ص 1).

یکی از روش‌های هنری جذاب برای آموزش هندسه، روش تا کردن کاغذ یا به اصطلاح اوریگامی[5] است. اوریگامی یک هنر سنتی ژاپنی از تا کردن کاغذ است. به طور معمول، هنرمندان اوریگامی از یک تکه کاغذ مربع شکل دو رنگ استفاده می کنند و پس از یک سری تا زدن های با دقت، اشکالی نظیر پرندگان، گل، حیوانات و سایر اشکال آشنا درست می کنند. اوریگامی سرگرمی بسیار محبوبی در میان کودکان ژاپنی و امروزه محبوبیت آن به دیگر کشورها در سراسر جهان نیز سرایت کرده است. اگر چه بسیاری از مردم از آن به عنوان سرگرمی برای کودکان یاد می کنند اما امروزه در درکی در حال رشد این هنر با ریاضی و هندسه و آموزش آن پیوند خورده است (سونگ[6]، 2011، ص 1). از جمله ی روش‌های هنری دیگر که می توان آن را مبتنی بر فناوری اطلاعات دانست و مد نظر پژوهش حاضر می باشد استفاده از انیمیشن و هنرهای انیمیشنی در تدریس هندسه است. همچنین شیوه های آموزشی هنری دیگر نظیر فراکتال[7]، موزاییک کاری[8] و کتاب سازی[9] را می توان نام برد که در پژوهش حاضر به آن‌ ها پرداخته می شود.

 

 

بیان مسئله:

درس ریاضی به عنوان مهم ترین درس در یک پایه ی تحصیلی شناخته می شود. معمولاً دانش آموزان در ایران و بیشتر کشورها، به وسیله نمره ریاضی ارزیابی می شوند. این در حالی است که شیوه کنونی آموزش ریاضی در ایران، دانش آموزان را به حفظ مطالب درسی وادار می کند. این روش توانایی تفکر منطقی، خلاقیت و حل مسأله را در آنان پرورش نمی دهد. فقط دانش آموزان را به بازگو کردن اطلاعات ریاضی وادار می کند. با وجود مشخص شدن هدف های کلی آموزش ریاضی، روش های تدریس به کار گرفته شده توسط معلمان چندان موفقیتی در نیل به این اهداف ایجاد نمی کند (گلزاری، 1383، ص 3).

درس ریاضی با وجود اهمیت آن به عنوان پایه ی یادگیری دروس دیگر، همواره به عنوان درسی مشکل و هراس انگیز در میان دانش آموزان مطرح بوده و فرایند یاددهی-یادگیری آن با مشکلاتی رو به روست. تا آنجا که گاهی دانش آموزان به جای یادگیری معنادار، به حفظ و به خاطر سپاری آن اکتفا کرده و تنها به کسب نمره ای در حد عبور از یک مرحله ی تحصیلی راضی می شوند (بهین آیین و غلامی، 1388، ص 42). از جمله ی مشکل ترین بخش های درس ریاضی برای فراگیران مباحث هندسی آن است. آموزش هندسه به دلیل در بر داشتن مسائل جالب و سرشار بودن از معادلات شگفت انگیزی که هر کدام رویکردهای جدیدی را فراروی انسان قرار می دهند، یکی از حوزه های مهم و جالب برای تدریس بسیاری از معلمان است (بنی[10]، 2009).

[1] National council of teachers of mathematics (NCTM)

[2] Sherrard

[3] Bouleris

[4] Heskett

[5] Origami

چکیده

رگرسیون چندکی توسط Koenker و Bassett در سال 1978 معرفی شد. پس از آن، این روش به یک روش مهم و پرکاربرد برای مطالعه توزیع شرطی کامل متغیر پاسخ و هم­چنین ابزاری مهم در آمار کاربردی، تبدیل شده است.

انتخاب متغیر در مدل­بندی آماری مدل­هایی که دارای بعد بالا هستند، مسئله­ اساسی است. پرکاربردترین روش­ها، روش­های انتخاب گام­به­گام است. این روش­ها از نظر محاسباتی پرهزینه هستند و هم­چنین خطای تصادفی در فرایند انتخاب متغیر را در نظر نمی­گیرند.

در این پایان نامه روی جنبه­ انتخاب متغیر رگرسیون چندکی تاوانیده، متمرکز می­شویم. تحت شرایطی، خواص پیش­گویی رگرسیون چندکی SCAD تاوانیده و adaptive-LASSO تاوانیده را نشان می­دهیم.

 

کلید واژه : انتخاب متغیر، خواص پیشگویی، رگرسیون چندکی، adaptive-LASSO، SCAD

 

فهرست مطالب

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

فصل اول: مقدمه

1-1- تاریخچه……………………………………………………………………………………………………………………… 3

 

فصل دوم: رگرسیون چندکی

2-1- چندک­ها و چندک­های شرطی ………………………………………………………………………………… 7

2-2- از رگرسیون میانگین تا رگرسیون چندکی ………………………………………………………………. 8

2-3- از برآورد کمترین مربعات تا check function ……………………………………………………….. 12

2-4- از توزیع­های شرطی چوله تا رگرسیون چندکی …………………………………………………….. 13

2-5- روش برآوردیابی ………………………………………………………………………………………………………… 15

 

فصل سوم: رگرسیون چندکی خطی تاوانیده

3-1- رگرسیون چندکی خطی تاوانیده …………………………………………………………………………….. 18

3-2- رگرسیون چندکی خطی تاوانیده با تاوانLASSO…………………………………………………. 20

3-3- رگرسیون چندکی خطی تاوانیده با تاوان LASSO انطباقی ………………………………… 20

 

3-4- رگرسیون چندکی خطی تاوانیده با تاوان SCAD …………………………………………………. 21

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

فصل چهارم: خواص مجانبی

4-1- خواص مجانبی ………………………………………………………………………………………………………….. 24

4-2- خواص مجانبی تاوان SCAD ………………………………………………………………………………….. 25

4-3- خواص مجانبی تاوان LASSO انطباقی ………………………………………………………………….. 26

4-4- خطاهای تصادفی مستقل و ناهم­توزیع ……………………………………………………………………. 27

 

فصل پنجم: مثال کاربردی

مثال ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

 

فهرست منابع ومآخذ ……………………………………………………………………………………………………………… 35

 

پیوست

پیوست 1 ………………………………………………………………………………………………………………………………. 40

پیوست 2 ………………………………………………………………………………………………………………………………. 49

پیوست 3 ………………………………………………………………………………………………………………………………. 54

پیوست 4 ………………………………………………………………………………………………………………………………. 55

 

فهرست جدول ها

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

جدول-1: نتایج شبیه­سازی برای سه روش مورد نظر با 1=λ و 1=  و 10000=n…………… 31

جدول-2: نتایج شبیه­سازی برای سه روش مورد نظر با 1=λ و 3=  و 10000=n…………… 32

جدول-3: نتایج شبیه­سازی برای سه روش موردنظر با 8=λ و 1=  و 10000=n…………….. 32

جدول-4: نتایج شبیه­سازی برای سه روش موردنظر با 8=λ و 3=  و 10000=n…………….. 33

جدول-5: نتایج شبیه­سازی برای سه روش موردنظر با 20=λ و 1=  و 10000=n………….. 33

جدول-6: نتایج شبیه­سازی برای سه روش موردنظر با 20=λ و 3=  و 10000=n………….. 34

 

 

 

فهرست نمودارها

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

نمودار1:  459 داده مربوط به حقوق استادان آمار آمریکا به عنوان تابعی از

سال­های استادی، به همراه نمودار رگرسیونی درجه دوم برازش داده شده …………………………. 10

نمودار 2:  459 داده مربوط به حقوق استادان آمار آمریکا به عنوان تابعی از

سال­های استادی، به همراه سه نمودار رگرسیونی چندکی…………………………………………………….. 11

نمودار 3: وزن در برابر سن 4011 دختر آمریکایی………………………………………………………………… 13

نمودار4:  وزن در برابر سن 4011 دختر آمریکایی به همراه هفت نمودار

رگرسیونی چندکی………………………………………………………………………………………………………………………. 14

فصل اول: کلیات……………………………. 12

1-1-مقدّمه……………………………. 13

1-1-1-طرح مسأله…………………………… 15

1-1-2-سؤالات پژوهش………………………………. 16

1-1-2-1- سؤال اصلی…………………………… 16

1-1-2-2-سؤالات فرعی…………………………….. 16

1-1-3- فرضیه ­های پژوهش…………………………… 17

1-1-4- اهداف پژوهش………………………………. 17

1-1-5- حدود پژوهش………………………………. 17

1-1-6-روش­شناسی پژوهش………………………………. 17

1-1-7-محدودیت­های پژوهش………………………………. 18

1-1-8-پیشینه­ پژوهش………………………………. 18

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق……………………………… 21

2-1- بخش اول: بررسی مفاهیم نظری ……………………………22

2-1-1-معناشناسی حدیث……………………………… 22

2-1-2-اهمیت حدیث و ضرورت حدیث پژوهی…………………….. 23

2-1-3- انواع علوم حدیث……………………………… 24

2-1-3-5-1-4-مختلف الحدیث (علاج الحدیث)…………………………… 14

2-1-4- اهمیت مختلف الحدیث…………………………… 25

2-1-4- هدف مهم در نگارش مختلف الحدیث…………………………… 26

2-1-4- تدوین مختلف الحدیث ……………………………27

2-1-4- تعارض………………………………. 29

2-1-4- بخش دوم: زندگی­نامه­ علامه مجلسی (ره)………………………. 30

2-1-4-1-تولد……………………………. 31

2-1-4-2- خاندان…………………………….. 31

2-1-4-3- استادان…………………………….. 32

2-1-4-4-شاگردان…………………………….. 32

2-1-4-5-مجلسی و گرایش به علوم نقلی…………………………….. 33

2-1-4-6- آثار مجلسی…………………………….. 34

2-1-4-7-وفات……………………………… 36

2-1-5- کتاب مرآة العقول…………………………….. 37

2-1-5-1- انگیزه­ تألیف……………………………… 37

2-1-5-2- روش تألیف……………………………… 37

2-1-5-3- موضوعات ابواب فقهی مرآة العقول……………………. 38

فصل سوم: بخش اول…………………………… 30

3-1-تعارض و راه­های حلّ آن…………………………….. 40

3-1-1-اختلاف و تعارض اخبار ……………………………41

3-1-2-عوامل پیدایش تعارض………………………………. 42

3-1-2-1- عوامل بیرونی…………………………….. 42

3-1-2-2- عوامل درونی…………………………….. 42

3-1-3- عوامل تعارض و اختلاف در بیان امام علی(ع)……….. 43

3-1-4-عوامل تعارض اخبار از دیدگاه محققان………………… 45

3-1-5- عوامل تحقق تعارض……………………………47

3-1-5-1- یقینی نبودن ادلّه­ی تعارض………………………………. 47

3-1-5-2- وحدت موضوع……………………………. 48

3-1-5-3- حجیّت داشتن دو دلیل…………………………….. 48

3-1-6-شیوه ­های حلّ تعارض…………………………… 49

3-1-6-1- روش جمع…………………………… 49

3-1-6-1-1-جمع عرفی (دلالی، مقبول)…………………………… 49

3-1-6-1-2-جمع تبرّعی(عقلی)…………………………… 50

3-1-6-2- روش ترجیح…………………………….. 50

3-1-6-2-1-مرجّحات منصوصه و غیر منصوصه…………………… 51

3-1-6-2-2-مرجّحات صدوری، جهتی، مضمونی…………………… 51

3-1-6-2-3- ترجیح به اعتبار سند و متن روایات………………… 51

3-1-6-3-روش تخییر و توقّف……………………………… 52

فصل سوم: بخش دوّم…………………………… 53

3-2-علامه مجلسی و روش­های حلّ تعارض در روایات مرآة العقول……… 54

3-2-1- اعتقاد مجلسی به عدم تعارض واقعی در روایات………………. 54

3-2-2- روش­های مجلسی در کشف روایات متعارض………………………. 56

 

 

3-2-2-1- حمل بر تقیه……………………………. 56

3-2-2-1-1-«تقیه» از دیدگاه فقهای شیعه و اهل سنت…………………….. 58

3-2-2-1-2- تقیّه در زمان معصومان (علیهم السلام)…………………………… 58

3-2-2-1-3-انواع تقیه……………………………. 59

3-2-2-1-4-نمونه­های تقیه در کتاب مرآة العقول…………………………… 64

3-2-2-1-4-1-کیفیت زیارت قبر مؤمنین…………………………….. 64

3-2-2-1-4-2-هم­سفره شدن با مجوس………………………………. 66

3-2-2-1-4-3-دیه­ی قتل خطایی…………………………….. 67

3-2-2-1-4-4-آن­چه موجب حد تازیانه می­ شود……………………………. 68

3-2-2-1-4-5-میزان مال مسروقه در اجرای حد سرقت………………….. 70

3-2-2-1-4-6-آن­چه سبب وقوع و عدم وقوع طلاق می­ شود……………… 72

3-2-2-1-4-7-موارد ایجاب نگه داشتن عده­ی کامل……………………….. 73

3-2-2-1-4-8-حکم زنی که بدون آمیزش، شوهرش را از دست می­دهد……… 74

3-2-2-1-4-9-طواف نساء در عمره­ی مفرده…………………………… 76

3-2-2-1-4-10- حج پیامبر (ص)…………………………… 78

3-2-2-1-4-11-چگونگی مسح پاها…………………………… 79

3-2-2-1-4-12-اعضاء وضو……………………………. 80

3-2-2-1-4-13-بیع عَذره…………………………… 80

3-2-2-1-4-14-ذبیح الله در حج ابراهیم (ع)…………………………… 81

3-2-2-1-4-14-1-جریان قربانی در قرآن کریم…………………………….. 81

3-2-2-1-4-14-2-پیشینه­ی بحث در سنّت اسلامی…………………………….. 82

3-2-2-1-4-14-3-أدلّه­ی قائلان به ذبیح بودن اسماعیل……………………… 84

3-2-2-1-4-14-4-ذبیح از دیدگاه اهل بیت (علیهم السلام)…………………. 86

3-2-2-2- حمل بر سبب صدور روایات………………………………89

3-2-2-2-1- اعتقاد به لزوم توجه به سبب صدور حدیث……………………. 89

3-2-2-2-2-فواید شناخت سبب صدور حدیث…………………………… 90

3-2-2-2-3-نمونه: داستان ذبح کدو…………………………… 93

3-2-2-3-حمل فعل امر بر استحباب و فضیلت ……………………………94

3-2-2-3-1-غسل روز جمعه……………………………. 94

3-2-2-3-2- حکم زنی که قبل از عروسی مسلمان می­ شود…………………. 96

3-2-2-3-3-چگونگی خواندن نماز بر مستضعف (در عقیده)……………….. 96

3-2-2-3-4-دعا و تعقیب بعد از نماز…………………………… 97

3-2-2-4-حمل بر تعدّد تفاضل و مراتب مکلّفین…………………………….. 98

3-2-2-4-1-ثواب زیارت حج نیابتی…………………………….. 98

3-2-2-4-2-پاداش حاملان جنازه…………………………… 99

3-2-2-4-3- فضیلت حج گزاردن…………………………….. 100

3-2-2-4-4-پاداش عیادت از بیمار…………………………… 100

3-2-2-5- حمل بر حکومت……………………………… 102

3-2-2-5-1-حکم کسی که به غیر قبله نماز خوانده است……………….. 102

3-2-2-6-حمل بر تخییر……………………………. 103

3-2-2-6-1-چگونگی بالا بردن دست در تکبیر……………………………. 106

3-2-2-7-حمل بر اختلاف مراتب راویان (از نظر جهل و…)……………… 107

3-2-2-7-1-انقطاع وحی پیامبر(ص)…………………………… 109

3-2-2-7-2-تعداد شتران حج پیامبر (ص)…………………………… 110

3-2-3- نتیجه گیری…………………………….. 111

منابع…………………………….. 112

چکیده­ انگلیسی …………………………… 125

چکیده:

پژوهش حاضر، به بررسی روش­های کشف اختلاف و تعارضدر روایات، در بخش فقهی کتاب مرآة العقول فی شرحِ أخبار آلِ الرَسول (جلدهای 13 تا 24) علامه محمد باقر مجلسی می ­پردازد. از آن­جایی­که همواره در میان احادیث امامان (علیهم السلام)،اخبار مختلف و متعارض یافت می­ شود،مسأله­ ضرورت حلّ اختلاف در روایات و کشف و شناسایی علل و عوامل ایجاد تعارض، از دیرباز از مباحث مهم و دغدغه آور محدّثان، فقیهان و متکلمان بوده است که در نهایت سبب پدید آمدن علم «مختلف الحدیث» گردید.عالمان و دانشمندان حدیث، برای حلّ اختلاف و تعارض در اخبار، قوانین و روش­هایی وضع کردند تا شبهات موجود پیرامون حدیث را پاسخ­گو باشند. علامه مجلسی در طول عمرش، تمام همتش را به نشر روایات اهل بیت (علیهم السلام) اختصاص داده است. ایشان علاوه بر تبحر بالایشان در فقه، قدرت تصحیح روایات و احادیث را به خوبى دارا بود همان­گونه كه این قدرت و ژرف نگرى خود را در مرآة العقول به نمایش گذارده است. وی، با قرار دادن اخبار مشابه در کنار یکدیگر و جمع آوری احادیث مختلف، امکان ملاحظه­ی تعارض روایات را بیش از پیش فراهم کرد. این پژوهش براساس روش توصیفی –  تحلیلی است که در آن، هفت نوع از روش­های کشف اختلاف در کتاب مرآة العقول (جلدهای 13 تا 24)، مورد بررسی قرار گرفته است. این موارد عبارتند از:حمل روایات متعارض بر تقیه؛ حمل براختلاف سبب صدور روایت؛حمل فعل وجوب (امر)، بر استحباب و فضیلت؛ حمل روایات بر تعدّد تفاضل و مراتب مکلفین؛حمل روایات بر حکومت (تفاوت روایات در صورت توسعه و تضییق از نظر: زمان و …)؛حمل روایات بر تخییر (دارای اختیار در انجام هریک از آن دو روایت)؛حمل روایات بر اختلاف مراتب راویان (از نظر جهل، سهو، نسیان و ضبط) می­باشد.

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه

شکی نیست که دانش حدیث، مادر علوم اسلامی است و اهمیت فراوانى در اسلام دارد. در حقیقت، حدیث در فقه اسلامى، پس از قرآن، از منابع اصلی دین اسلام می­باشد که تأمین کننده­ احکام شرعی (نیاز فطری) بشر است و هرچه که با نیاز بشر سرو کار داشته باشد قطعا جایگزینی ندارد تا انسان را برای رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی یاری رساند؛ بنابراین احادیث رسیده از معصومان (علیهم السلام)، نزد شیعه جایگاهی مهم دارد و کسی در اعتبار و حجیّت آن تردید نمی­ کند و همگان عمل بر طبق آن را لازم می­شمارند. علاوه بر این، درعلوم مختلف دیگری چون: تفسیر، کلام و … نقش بنیادین داشته ودارای کارکردهای بسیار با ارزشیاست.

 در واقع، علم حدیث زمانى پدید آمد كه مسلمانان كوشیدند احادیث واقعى را از احادیث جعلى تشخیص دهند؛ زیرا حدیث در طول تاریخ،دارای فراز و نشیب­هایی بوده است و در اثر راه­یابی خطا و اشتباه در بخشی از احادیث معصوم­(ع)، موجب گشت فقیهان و محدثان در صددچاره­جویی برآیند و راه دست­یابی به احادیث صحیح و معتبر را مشخص نمایند. از این جهت، هر فقیه و حدیث پژوهی درصدد پاسخ گویی به این سؤالات است که: علت تعارض در کلام امامان معصوم چیست؟ و آیا این اختلاف و تعارض، مولود کلام معصوم است یا متأثر از عوامل بیرونی و خارجی آن؟ در پاسخ می­توان گفت: پدیده­ اختلاف و تعارض اخبار، علل و عوامل گوناگونی داشته است که برخی از آن­ها مربوط به کلام بشری و چگونگی ابلاغ قانون (تقیه­ی امام (ع) در بیان حکم شرعی، تعدد مراتب مکلفین و …)،  و بعضی دیگر مربوط به عوامل بیرونی و خارج از متن کلام (نقل به معنا، سهو راویان و …) است که همه­ی این­ها دست به دست هم داده و این تعارض را ایجاد نموده است(دلبری،1390: 92).

بنابراین؛ موضوع رفع تعارض اخبار در سر تا سر فقه کاربرد زیادی دارد؛ زیرا کمتر بابی از ابواب فقهی است که از روایات متعارض خالی باشد. از این رو، شناسایی راه­های حلّ تعارض اخبار از مباحث مهم در دریافت صحیح مفاهیم روایات است و یکی از ابزارهای راهبردی در استنباط احکام شرعی به شمار می­آید، تا آن­جا­که بدون آگاهی از آن، حکم الهی دست نیافتنی است. همچنین ابزار مهمی است که شبهات دشمنان اسلام و مکتب اهل بیت (علیهم السلام) را در هم می­شکند؛ زیرا اختلاف اخبار، همواره از اسباب طعن نحله­ها و فرقه­های مذهبی اسلام بر یکدیگر بوده است که امروزه در قالب شبهات مستشرقان  علیهِ اسلام، مطرح می­ شود که در نهایت، دانشمندان مسلمان با انگیزه­ رفع این شبهه، به نگارش کتبی در دانش مختلف الحدیث، دست زده ­اند.

در کتب اولیه­ حدیثی، احادیثی وجود دارد که در ظاهر اختلاف دارند و همواره شیوه­ دانشمندان ما بر این بوده است که صرفاً به جمع احادیث بپردازند و روایات اختلافی را رد کنند، اما برخی دیگر از دانشمندان با نوشتن شرح بر آن­ها، به رفع تعارض احادیث پرداختند که هر یک از این افراد دارای روشی هستند. یکی از شارحان، محمد باقر مجلسی است که با نوشتن شرح بر کتاب کافی کلینی به رفع تعارض اخبار پرداخت و آن را مرآة العقول نامید. بنابراین؛ در این پژوهش سعی شده است تا به روش توصیفی –  تحلیلی  و با تکیه بر قرائن ذکر شده­ی فوق، به رفع تعارض احادیث از دیدگاه علامه مجلسی در جنبه­ فقهی این کتاب ارزشمند بپردازیم و اثبات کنیم که تعارض به صورت حقیقی در روایات معصومین (علیهم السلام) وجود ندارد، چرا که شخص علامه و بسیاری از دیگر دانشمندان و محدثان اعتقادشان بر این است، که با توجه به عصمت امامان (علیهم السلام) و حکیمانه بودن سخنانشان و از همه مهم­تر صدور گفتارشان از منشأ وحی، ادعای نقص و تنافی در کلام آنان، محال است.

1-1- طرح مسأله

کتاب مرآة العقول، یکی از معتبرترین مجموعه­های رواییاست که مورد قبول بسیاری از علما و فقهای شیعی می­باشد. مرآة العقول، شامل مجموعه روایات فقهی و احکام شرعی است که از اهل بیت(علیهم السلام) روایت شده است. جامعیت و تنوع موضوعی گسترده و بیان­ های فقه الحدیثی فراوان ذیل بسیاری از ابواب کتاب، آن را یکی از مهم­ترین مجموعه­های روایی شیعه شناسانده است. مجلسی در این کتاب به نکات فقه­ الحدیثی بسیاری اهتمام داشته که یکی از مهم­ترین آن­ها، موضوع علاج تعارض و اختلاف روایات است. ایشان سعی کردند، در هنگام ظهور تعارض روایات، به جمع دلالی میان آن­ها بپردازند و عملاً کمتر به طرد و نفی آن­ها اقدام کنند. در حقیقت، علامه با گردآوری احادیث مشابه و هم­مضمون در کنار یکدیگر، امکان ملاحظه­­ی تعارض روایات را بیش از پیش فراهم کرد و در نهایت توانست به اختلاف ظاهری و واقعی آن­ها، اختلاف نسخه‌ها، تقطیع‌ها، شقوق مختلف موضوع، عام‌ها و خاص‌ها، قیدها، موارد تقیه و… پی ببرد.

البته با توجه به تنوع موضوعی برخی روایات، در عمل، این­گونه نیست که به سادگی بتوان روایات متعارض را در همه موارد، در کنار هم و در ذیل یک موضوع قرار داد، امّا به نظر می‌رسد مجلسی با وجود پراکندگی روایات متعارض در بخش‌های گوناگون، در اثر آشنایی نزدیک با محتوای اخبار و مجموعه روایات توانسته است حوزه‌های تعارضات مفهومی وسیعی را در پاره‌ای احادیث و ابواب روایی کشف کند و به حلّ و علاج آن­ها اهتمام ورزد. در عین حال، آن­چه مجلسی را بیش از همه در کشف و علاج تعارض روایات یاری داده تسلط او به مباحث علمی، کلامی، تاریخی، انس وی با محتوای احادیث و زبان ائمه (علیهم السلام)، نسخه‌شناسی و مقایسه­ نسخ گوناگون با همدیگر است. وی از این رهگذر، بر عمق و دامنه­ فعالیت محد‌ّثان پیشین در حوزه­ تعارض روایات افزود و با در پیش گرفتن طرق و شیوه‌های گوناگون، شبهه­ی تعارض را از بسیاری از روایات ظاهراً متعارض برطرف ساخت.

بهتر است بدانیم عواملی که به عنوان علل و اسباب تعارض و اختلاف بحث می­ شود، ممکن است با همدیگر(در وجهی مشترک) تلاقی و یا حتی برخی با هم تداخل داشته باشند، اما چیزی که هست این­که تعارض، معنایی خاص­تر از اختلاف دارد و در واقع تعارض از زیرشاخه­ های اختلاف می­باشد و هر یک از این­ها، از زاویه­ی جداگانه­ ای مورد نگاه بزرگان قرار گرفته است. از جمله قرینه­ های عوامل اختلاف می­ توان به: اختلاف مراتب راویان از نظر جهل، سهو، نسیان و ضبط؛ دخالت زمان و مکان؛ تقیه و کتمان، وضع، جعل و تزویر و … و در تعارض اخبار به قاعده­ی جمع: حمل مطلق بر مقید، حمل عام بر خاص، و… ؛ و به قاعده­ی ترجیح که شاملترجیح سندی حدیث: ترجیح به کثرت راویان، ترجیح به عدالت راوی، و …؛ ترجیح متنی حدیث: ترجیح منطوق بر مفهوم، ترجیح مزید بر غیرمزید و …؛ و ترجیح به اعتبار امور خارجی: ترجیح به موافقت با کتاب، اجماع، عقل، عمل اصحاب و … ؛ و  به قاعده­ی تخییر یا توقّف اشاره کرد. به بیانی دیگر در تعارض، جمع عرفی مقدم بر اجرای قواعد ترجیح است. تا جایی­که امکان عرفی داشته باشد، باید برای سازگار کردن و همخوان ساختن احادیث و عمل به هردو تلاش کرد و اگر جمع توفیق عرفی میان دو حدیث امکان پذیر نباشد، باید برای ترجیح یکی از آن­ها بر دیگری به سراغ مرجّحات رفت و اگر ترجیحی در میان نبود، نوبت به تخییر یا توقّف می­رسد (همان:150). با این وجود، در کلام فقهاء بین آن­ دو تفاوتی وجود ندارد و در اکثر موارد هر دو واژه به دنبال هم می­آیند و طوری مورد استفاده قرار می­گیرند که هیچ فرقی میانشان دیده نمی­ شود.

2-1-1- سوالات پژوهش

1-2-1-1- سوال اصلی

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                        صفحه

 

فصل  اول: کلیات

 

1-1 مقدمه(بیان مسئله)…………………………………………………………………………………………………………. ………………….2

2-1 اهداف  پژوهش(هدف کلی و اهداف ویژه)……………………………………………………………………………………………8

3-1 فرضیه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………..9

4-1 تعاریف واژه ها………………………………………………………………………………………………………………………………….9

5-1 پیش فرض………………………………………………………………………………………………………………………………………..12

6-1 محدودیت ها……………………………………………………………………………………………………………………………………..12

 

فصل دوم: زمینه و پیشینه تحقیق

 

1- 2 چارچوب پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………..14

2-2 بر مطالعات انجام شده………………………………………………………………………………………………………………37

 

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

 

1-3 نوع پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………….52

2-3 جامعه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………52

3-3 روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………52

4-3 مشخصات واحدهای مورد پژوهش……………………………………………………………………………………………………….53

5-3 محیط پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………53

6-3 ابزار و روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………..53

7-3 تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار…………………………………………………………………………………………………………..54

8-3 روش تجزیه و تحلیل داده ­ها………………………………………………………………………………………………………………..55

9-3 ملاحظات اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………………………56

 

 

فصل چهارم: نتایج تحقیق

 

1-4 یافته­ های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………..58

 

2-4 جداول و نمودارها………………………………………………………………………………………………………………………………59

 

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته­ ها

 

1- 5 بحث و تفسیر پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..97

2-5 نتیجه گیری نهایی……………………………………………………………………………………………………………………………..108

3-5 کاربرد یافته­ ها و پیشنهادات برای پژوهش­های قبلی……………………………………………………………………………….111

 

منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………………………………………………….113

 

 فهرست جداول و نمودارها

 

جدول شماره 1: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب جنس …………………………………………………………59

جدول شماره 2: میانگین و انحراف معیار سن واحد­های مورد پژوهش……………………………………………………………..59

جدول شماره 3: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب سابقه كار……………………………………………………..59

جدول شماره 4: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب وضعیت تاهل……………………………………………….60

جدول شماره 5: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب میزان تحصیلات……………………………………………60

جدول شماره6: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب واحد محل اشتغال…………………………………………61

جدول شماره 7 : توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب داشتن یا نداشتن پست مدیریتی……………………..61

جدول شماره 8: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب پاسخ به سوالات مربوط به بعد جسمانی……………………..62

جدول شماره 9: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب پاسخ به سوالات مربوط به بعد اضطراب و بی خوابی……63

جدول شماره 10: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب پاسخ به سوالات مربوط به بعد اختلال در کارکرد اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..64

جدول شماره 11: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب پاسخ به سوالات مربوط به بعد افسردگی…………………..65

جدول شماره 12: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب پاسخ به سوالات مربوط به حیطه ماهیت شغل……………66

جدول شماره 13: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب پاسخ به سوالات مربوط به حیطه مسئول……………………67

جدول شماره 14: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب پاسخ به سوالات مربوط به حیطه همکار……………………68

جدول شماره 15: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب پاسخ به سوالات مربوط به حیطه ارتقاء شغلی……………69

جدول شماره 16: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب پاسخ به سوالات مربوط به حیطه حقوق ومزایا…………..70

جدول شماره 17: توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب پاسخ به سوالات مربوط به حیطه شرایط محیط………….71

جدول شماره18 : میانگین درصد امتیاز رضایت شغلی و حیطه های آن………………… ………………………………………..72

جدول شماره 19 : میانگین درصد امتیاز سلامت عمومی و ابعاد آن……….. ……………………………………………………….73

جدول شماره20: توزیع فراوانی واحد های مورد پژوهش بر حسب وضعیت کلی سلامت عمومی……………………….74

جدول شماره 21: ارتباط بین سن با رضایت شغلی………………………………………………………………………………………..75

جدول شماره 22: ارتباط بین سن با سلامت عمومی………………………………………………………………………………………76

جدول شماره23: میانگین در صد امتیاز رضایت شغلی بر حسب متغیر جنس…………………………………………………….77

جدول شماره24: میانگین در صد امتیاز سلامت عمومی بر حسب متغیر جنس…………………………………………………..78

جدول شماره 25: میانگین درصد امتیاز رضایت شغلی بر حسب متغیرسابقه کار………………………………………………..79

جدول شماره 26: میانگین درصد امتیاز سلامت عمومی بر حسب متغیرسابقه کار……………………………………………….80

جدول شماره 27: میانگین درصد امتیاز رضایت شغلی بر حسب متغیر وضعیت تاهل…………………………………………81

جدول شماره 28: میانگین درصد امتیاز سلامت عمومی بر حسب متغیر وضعیت تاهل……………………………………….82

جدول شماره 29: میانگین درصد امتیاز رضایت شغلی بر حسب متغیر میزان تحصیلات……………………………………..83

جدول شماره 30: میانگین درصد امتیاز سلامت عمومی بر حسب متغیر میزان تحصیلات……………………………………84

جدول شماره 31 : میانگین درصد امتیاز رضایت شغلی بر حسب متغیر واحد محل اشتغال………………………………….85

جدول شماره 32 : میانگین درصد امتیاز سلامت عمومی بر حسب متغیر واحد محل اشتغال………………………………..86

جدول شماره 33: میانگین درصد امتیاز رضایت شغلی بر حسب متغیر داشتن پست مدیریتی……………………………….87

جدول شماره 34: میانگین درصد امتیاز سلامت عمومی بر حسب متغیر داشتن پست مدیریتی……………………………..88

جدول شماره 35: ارتباط رضایت شغلی و سلامت عمومی(کلی و در ابعاد)………………………………………………………89

جدول شماره36 : برآورد ضرایب رگرسیونی ابعاد رضایت شغلی در ارتباط با سلامت عمومی بدون کنترل اثرات متغیر های زمینه ای و مداخله گر به روش رگرسیون لوجستیک……………………………………………………………………………….90

جدول شماره 37: برآورد ضرایب رگرسیونی ابعاد رضایت شغلی مرتبط با سلامت عمومی با تعدیل اثرات متغیرهای فردی- اجتماعی و مداخله­گر………………………………………………………………………………………………………………………91

نمودار شماره1: وضعیت سلامت واحد های مورد پژوهش…………………………………………………………………………….74

نمودار شماره2: ارتباط حیطه همکار با سلامت عمومی…………………………………………………………………………………..92

نمودار شماره3: ارتباط پست مدیریتی با سلامت عمومی………………………………………………………………………..………93

نمودار شماره4: ارتباط شرایط محیط کاربا سلامت عمومی……………………………………………………………………………..94

نمودار شماره5: ارتباط میزان تحصیلات با سلامت عمومی………………………………………………………………………………95

 

 

فهرست پیوست­ها

پیوست شماره 1: پرسشنامه مشخصات دموگرافیک

پیوست شماره 2: پرسشنامه رضایت شغلی

پیوست شماره 3: پرسشنامه سلامت عمومی

بیان مساله:

یكی از مسئولیت‌های هر نهاد اجتماعی، نیل به اهدافی است كه علت وجودی آن نهاد را شكل می‌دهد. تحقق اهداف سازمان در گرو همكاری و هماهنگی تمامی عواملی است كه تعامل نظام‌مند آنها با یكدیگر،  به وجود سازمان معنا می‌بخشد. در این میان، نقش یک عامل، برجسته تر از سایر عوامل می باشد و آن نیروی انسانی در تمام سطوح سازمان است كه باید به آن بعنوان یک عامل ذی شعور و دارای نیازهای مادی و معنوی، اهداف فردی، توقعات گروهی و سازمانی، بیش از سایر عوامل توجه شود(1). نیروی انسانی به عنوان مهمترین عامل توسعه در هر کشور و سازمان در نظر گرفته می­ شود. اگر در گذشته، کار، سرمایه و زمین عوامل اصلی تولید به حساب می­آمدند، امروزه تغییرات فناوری، نیروی انسانی و افزایش بهره­وری به عنوان عوامل رشد، توسعه و موتور محرکه برای دستیابی به اهداف سازمان تلقی می­شوند. تجارب ارزنده سازمان های موفق و پیشرو درباره ارزش نیروی انسانی مبین اهمیت سرمایه­ انسانی شاغل در آن سازمانهاست(2). تحقیقات انجام شده بیانگر این است که نیروی انسانی تربیت یافته و ماهر می ­تواند حلال بسیاری از مشکلات در سازمان باشد(3).

به باور مورگان[1] سازمانها، دارای مفاهیم و ابعاد زیادی هستند; منابع انسانی یکی از ارزشمند ترین ابعاد سازمان است که با تلاش همگانی، ایجاد هماهنگی میان نیروی انسانی و سایر اجزای سازمان و بکارگیری صحیح آن، می­توان