1ـ1 تعریف مساله……………………………………………………………………………………………………..1

1ـ2سابقه و پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………2

1ـ3ضرورت انجام تحقیق………………………………………………………………………………………….2

1-4 سوال اصلی……………………………………………………………………………………………………….2

1ـ5 سوالات فرعی…………………………………………………………………………………………………….2

1-6 فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………..2

1ـ7 هدف ها و کاربردها…………………………………………………………………………………………. 3

1ـ8 جدید بودن تحقیق……………………………………………………………………………………………3

1ـ9 شرح احوال………………………………………………………………………………………………………..3

1 ـ10ارتباط با اگزیستانسیالیسم…………………………………………………………………………..11

1ـ11 روش فلسفی…………………………………………………………………………………………………15

1ـ12 تعمق اولیه……………………………………………………………………………………………………17

1ـ13 تعمق ثانویه………………………………………………………………………………………………….18

1ـ14 مساله و راز……………………………………………………………………………………………………19

1ـ15 بودن و داشتن………………………………………………………………………………………………20

1ـ16 فلسفه عینی………………………………………………………………………………………………….21

فصل دوم: رویکرد های انضمامی به هستی

2ـ1.هستی………………………………………………………………………………………………………………23

2ـ2.عشق………………………………………………………………………………………………………………..24

2ـ3.آمادگی و دردسترس بودن……………………………………………………………………………..26

 

2ـ4.وفا و ایمان……………………………………………………………………………………………………….28

2ـ5.امید………………………………………………………………………………………………………………….33

فصل سوم:انسان

3ـ1.شناخت انسان…………………………………………………………………………………………………37

3ـ2.حقیقت انسان………………………………………………………………………………………………….38

3ـ3.بی قراری انسان در دوره مدرن………………………………………………………………………39

3ـ4.انسان مساله ساز……………………………………………………………………………………………..45

3ـ5.تشویش،دلهره و اضطراب در انسان………………………………………………………………..51

3ـ6.انسان مشوش در مقام اذیت و آزار خویش…………………………………………………….54

3ـ7. تشویش مورد نکوهش بزرگان……………………………………………………………………….56

3ـ8.آزادی……………………………………………………………………………………………………………….58

3ـ9.مرگ و ناامیدی……………………………………………………………………………………………….62

3ـ10.شر و رستگاری………………………………………………………………………………………………66

3ـ11 .رابطه من و تو……………………………………………………………………………………………..71

فصل چهارم: فناوری و جهان

4 ـ1.فناوری……………………………………………………………………………………………………………75

4ـ2.پیامد منفی فناوری…………………………………………………………………………………………79

4ـ2ـ1فقدان اصالت و تمامیت………………………………………………………………………………………..79

4ـ2ـ2.فقدان خلاقیت در فرد…………………………………………………………………………………………80

4ـ2ـ3.فقدان معنای مناسب برای انسان………………………………………………………………………….82

4ـ2ـ4از دست دادن حس فطری……………………………………………………………………………………84

4ـ2ـ5عدم جذب شدن به سوی امر مقدس و متعالی……………………………………………………….85

فصل پنجم: اخلاق کاربردی

5ـ1.فلسفه و اخلاق………………………………………………………………………………………………..88

5ـ2.ارزش انسان…………………………………………………………………………………………………….94

5ـ3.هولوکاست،شکنجه و ارزش انسان……………………………………………………………….101

5ـ4.ناآرامی سیاسی و مدنی………………………………………………………………………………..104

5ـ5.جنگ…………………………………………………………………………………………………………….109

5ـ6.جنگ و نظام های استبدادی………………………………………………………………………..112

5ـ7.فقر و بیکاری…………………………………………………………………………………………………115

چکیده:

در این نوشتار که مشتمل بر پنج فصل است، نظریه اخلاقی گابریل مارسل با بهره گیری از روش کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته شده است. هدف از نگارش آن آشنایی با افکار فیلسوفی است که درمورد مسائل دنیای امروزی به خوبی

عنوان                                                                                                صفحه

 فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………… 5

1-3- هدف­های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 6

1-4- پیشینه­ی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 6

1-5- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-6- پرسش­های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 9

1-7- پرسش­های جدید تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 9

 

فصل دوم: زمان، شخص و وجه افعال در مرزبان­نامه

2-1- زمان­های افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………………. 12

2-1-1- انواع فعل ماضی و شیوه ­های مختلف آن در مرزبان­نامه……………………………………….. 12

2-1-1-1- ماضی مطلق…………………………………………………………………………………………………….. 13

2-1-1-1-1- ماضی مطلق با بای تأکید در مرزبان­نامه……………………………………………….. 13

2-1-1-1-2- ماضی مطلق به صورت پیشوندی در مرزبان­نامه…………………………………… 14

2-1-1-1-3- آوردن «می» یا «همی» قبل از ماضی مطلق در مرزبان نامه ……………. 14

2-1-1-2- ماضی استمراری……………………………………………………………………………………………… 15

2-1-1-2-1- ماضی استمراری به شیوه­ معمول امروزی (می+ بن ماضی+ شناسه)          15

2-1-1-2-2- ماضی استمراری بدون پیش جزء با پسوند «ی»………………………………… 15

2-1-1-2-3- ماضی استمراری با پیشوند «ب» و پسوند «ی» در مرزبان­نامه ………… 16

2-1-1-2-4- ماضی استمراری با همراه شدن می/ همی در اول و ی در آخر در مرزبان­نامه 16

2-1-1-3- ماضی نقلی در مرزبان­نامه ……………………………………………………………………………… 16

2-1-1-3-1- ماضی نقلی با حذف فعل معین در مرزبان­نامه……………………………………… 17

2-1-1-3-2- ماضی نقلی با کمک «استن» در مرزبان­نامه…………………………………………. 17

2-1-1-3-3- استعمال ماضی نقلی با فعل معین «باشیدن» در مرزبان­نامه……………… 17

2-1-1-3-4- استعمال ماضی نقلی با افعالی معادل آن در مرزبان­نامه………………………. 18

2-1-1-4- ماضی التزامی………………………………………………………………………………………………….. 18

2-1-1-4-1- ماضی التزامی به همان شیوه­ امروزی در مرزبان­نامه………………………… 18

2-1-1-4-2- ماضی التزامی مختصر در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 18

2-1-1-5- ماضی بعید………………………………………………………………………………………………………. 19

2-1-1-5-1- ماضی بعید به شیوه­ امروز در مرزبان­نامه…………………………………………… 19

2-1-1-5-2- استعمال ماضی بعید با افعالی معادل آن در مرزبان­نامه………………………. 19

2-1-1-6- ماضی بعید استمراری ……………………………………………………………………………………. 19

2-1-1-7- ماضی ابعد ………………………………………………………………………………………………………. 19

2-1-2- انواع فعل مضارع و شیوه ­های مختلف آن در مرزبان­نامه………………………………………. 20

2-1-2-1- مضارع اخباری در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………. 20

2-1-2-1-1- مضارع اخباری بدون پیش جزء در مرزبان­نامه……………………………………… 20

2-1-2-1-2- مضارع اخباری با تکواژ «ب» در مرزبان­نامه………………………………………….. 21

2-1-2-2- مضارع التزامی در مرزبان­نامه………………………………………………………………………….. 21

2-1-2-2-1- مضارع التزامی بدون پیش جزء فعلی در مرزبان­نامه……………………………. 21

2-1-2-2-2- مضارع التزامی با پیش جزء فعلی «می» در مرزبان­نامه………………………. 21

2-1-3- مستقبل …………………………………………………………………………………………………………………… 22

2-1-4- افعال دعایی در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………… 22

2-1-4-1- افعال دعایی به شیوه­ بن مضارع+ ا+ شناسه در مرزبان­نامه……………………… 23

2-1-4-2- افعال دعایی با افزودن الفی بعد از فعل دعا………………………………………………….. 23

2-1-4-3- فعل دعایی با پسوند « ا» در مرزبان­نامه……………………………………………………….. 24

2-1-5- شیوه­ ساخت فعل امر در مرزبان­نامه…………………………………………………………………… 24

2-1-5-1- فعل امر بدون پیش جزء مثبت ساز در مرزبان­نامه………………………………………. 24

2-1-5-2- فعل امر با پیش جزء «می» در مرزبان­نامه……………………………………………………. 24

2-1-5-3- ساختن افعال نهی با استعانت از تکواژ «مَ» در مرزبان­نامه………………………….. 25

2-1-6- فعل آغازی در مرزبان­نامه………………………………………………………………………………………… 25

2-1-7- مصدر به جای افعال دیگر در مرزبان­نامه……………………………………………………………….. 26

2-1-7-1- به کار بردن مصدر به جای مضارع التزامی در مرزبان­نامه……………………………. 26

2-1-7-2- به کار بردن مصدر به جای امر در مرزبان­نامه……………………………………………….. 26

2-2- زمان­های تقویمی (نجومی) و دستوری در مرزبان­نامه …………………………………………………. 27

2-2-1- کاربرد ماضی مطلق به جای مضارع التزامی در مرزبان­نامه………………………………….. 27

2-2-2- کاربرد ماضی مطلق به جای مضارع اخباری در مرزبان­نامه………………………………….. 28

2-2-3- کاربرد ماضی استمراری به جای مضارع التزامی در مرزبان­نامه…………………………… 29

2-2-4- کاربرد ماضی استمراری به جای ماضی مطلق در مرزبان­نامه………………………………. 29

2-2-5- کاربرد مضارع به جای ماضی در مرزبان­نامه…………………………………………………………… 29

2-2-6- کاربرد فعل خبری به جای التزامی در مرزبان­نامه…………………………………………………. 30

2-2-7- کاربرد فعل مضارع التزامی به جای مضارع اخباری در مرزبان­نامه………………………. 30

2-3- فعل­های ناگذر یک شخصه (مرکب ضمیری) و فعل­های غیر شخصی در مرزبان­نامه… 30

2-3-1- فعل­های ناگذر یک شخصه در مرزبان­نامه……………………………………………………………… 31

2-3-2- فعل­های غیر شخصی در مرزبان­نامه………………………………………………………………………. 32

2-4- وجه افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………………………. 33

2-4-1- وجه اخباری در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………… 33

2-4-2- وجه التزامی……………………………………………………………………………………………………………… 34

2-4-3- وجه امری در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………………. 35

2-4-4- وجه تأکیدی در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………….. 35

2-4-5- وجه مصدری در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………….. 36

2-4-6- وجه وصفی در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………….. 36

2-4-7- وجه شرطی در مرزبان­نامه………………………………………………………………………………………. 37

 

فصل سوم: کارکردهای مختلف فعل در مرزبان­نامه (تقدیم، حذف و تکرار افعال، تام و ناقص، معین و شبه معین، مطابقت فعل و فاعل، افعال مثبت و منفی)

3-1- تقدیم فعل بر سایر اجزای جمله در مرزبان­نامه…………………………………………………………….. 40

3-1-1- تقدیم فعل قبل از همه اجزای جمله در مرزبان­نامه …………………………………………… 41

3-1-2- تقدیم فعل بر متمم در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………. 41

3-1-3- تقدیم فعل بر نهاد در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 42

3-1-4- تقدیم فعل بر مسند در مرزبان­نامه………………………………………………………………………… 42

3-1-5- تقدیم فعل بر بدل در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 43

3-1-6- قرار گرفتن فعل در میان موصوف و صفت در مرزبان­نامه…………………………………….. 43

 

 

3-1-6-1- قرار گرفتن فعل در میان نهاد و صفتش در مرزبان­نامه………………………………… 43

3-1-6-2- قرار گرفتن فعل در میان مفعول و صفتش در مرزبان­نامه……………………………. 44

3-1-6-3- قرار گرفتن فعل در میان مسند و صفتش در مرزبان­نامه…………………………….. 44

3-1-7- تقدیم فعل بر قید در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 44

3-1-8- تقدیم فعل بر نهاد و مفعول در مرزبان­نامه…………………………………………………………….. 45

3-1-9- تقدیم فعل بر منادا در مرزبان­نامه………………………………………………………………………….. 45

3-1-10- تقدیم فعل بر مفعول در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 45

3-2- حذف و تکرار افعال و وابسته­های آن در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 45

3-2-1- شیوه­ کاربرد حذف به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه………………………………………… 46

3-2-1-1- حذف رابطه بعد از صفت تفضیلی به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه………….. 46

3-2-1-2- حذف افعال به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه………………………………………………. 48

3-2-1-3- حذف فعل­های معین به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه………………………………. 48

3-2-2- حذف فعل به قرینه لفظی در مرزبان­نامه………………………………………………………………. 48

3-2-2-1- حذف رابطه به قرینه­ی لفظی در مرزبان­نامه………………………………………………… 49

3-2-2-2- حذف افعال دعایی به قرینه­ی لفظی در مرزبان­نامه……………………………………… 49

3-2-2-3- حذف همکرد در مرزبان­نامه به قرینه لفظی در مرزبان­نامه………………………….. 50

3-2-2-4- حذف جمله به قرینه­ی لفظی در مرزبان­نامه………………………………………………… 51

3-2-2-5- حذف فعل معین به قرینه لفظی در مرزبان­نامه……………………………………………. 52

3-2-2-6- حذف فعل معین به قرینه آخرین فعل در مرزبان­نامه…………………………………. 53

3-2-2-7- حذف فعل معین با دو قرینه در مرزبان­نامه………………………………………………….. 53

3-2-2-8- حذف فعل معین به قرینه­ی غیر معین در مرزبان­نامه………………………………… 54

3-2-3- تکرار افعال در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………….. 54

3-3- افعال تام و ناقص، افعال معین و شبه معین در مرزبان­نامه…………………………………………. 55

3-3-1- افعال ناقص در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………….. 55

3-3-1-1- فعل­های ناقص یا فعل­های ربطی لازم در مرزبان­نامه ………………………………….. 55

3-3-1-2- فعل ناقص متعدی در مرزبان­نامه…………………………………………………………………… 56

3-3-2- فعل معین………………………………………………………………………………………………………………… 58

3-3-2-1- فعل­های معین مجهول ساز در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 58

3-3-2-2- افعال معین زمان ساز در مرزبان­نامه……………………………………………………………… 59

3-3-2-3- افعال معین نمودساز در مرزبان­نامه……………………………………………………………….. 59

3-3-2-4- فعل معین مرکب در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 59

3-3-3- کاربرد افعال­ شبه معین در مرزبان­نامه…………………………………………………………………… 60

3-4- شیوه­ مطابقت فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………………………………… 60

3-4-1- مطابقت فعل و فاعل از نظر شمار در مرزبان­نامه…………………………………………………… 61

3-4-1-1- فاعل جاندار……………………………………………………………………………………………………… 61

3-4-1-1-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………… 61

3-4-1-1-2- مطابقت نداشتن فعل و فاعل برای احترام در مرزبان­نامه …………………… 62

3-4-1-1-3- آوردن فعل جمع با فاعل مفرد در مرزبان­نامه………………………………………. 62

3-4-1-1-4- آوردن فعل جمع و مفرد با فاعل جمع در مرزبان­نامه…………………………. 62

3-4-2- فاعل غیر جاندار………………………………………………………………………………………………………. 63

3-4-2-1- مطابق داشتن فعل با فاعل در مرزبان­نامه……………………………………………………… 63

3-4-2-2- مطابقت نداشتن فعل با فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………………. 63

3-4-3- آوردن فعل جمع برای اسم­های معطوف در مرزبان­نامه……………………………………….. 63

3-4-3-1- کسان………………………………………………………………………………………………………………… 64

3-4-3-2- غیر کسان از جانداران…………………………………………………………………………………….. 64

3-4-3-2-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه …………………………………………. 64

3-4-3-2-2- مطابقت نداشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………. 64

3-4-3-3- غیر جانداران ………………………………………………………………………………………………….. 65

3-4-3-3-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………… 65

3-4-3-3-2- مطابقت نداشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………. 65

3-4-4- واقع شدن عدد و معدود به عنوان نهاد در مرزبان­نامه………………………………………….. 65

3-4-4-1- کاربرد عدد جای معدود در مرزبان­نامه………………………………………………………….. 66

3-4-4-2- کاربردعدد و معدود در مرزبان­نامه………………………………………………………………….. 66

3-4-5- عطف کردن افعال در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 66

3-4-5-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………………… 67

3-4-5-2- عطف شدن افعال بدون علامت عطف در مرزبان­نامه…………………………………… 67

3-4-5-3- عطف شدن دو فعل با زمان­های متفاوت در مرزبان­نامه……………………………….. 67

3-4-6- فاعل مقدر در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………………. 67

3-4-7- شیوه­ آوردن فعل برای اسم جمع در مرزبان­نامه………………………………………………. 69

3-4-7-1- مردم…………………………………………………………………………………………………………………. 69

3-4-7-1-1- مردم با فعل مفرد……………………………………………………………………………………. 69

3-4-7-1-2- مردم با فعل جمع…………………………………………………………………………………… 69

3-4-7-2- لشکر…………………………………………………………………………………………………………………. 70

3-4-7-2-1- لشکر با فعل مفرد……………………………………………………………………………………. 70

3-4-7-2-2- لشکر با فعل جمع…………………………………………………………………………………… 70

3-4-7-3- گروه با فعل جمع……………………………………………………………………………………………. 70

3-4-7-4- امت با جمع…………………………………………………………………………………………………….. 70

3-4-8- عدم مطابقت فعل و فاعل از نظر شخص در مرزبان­نامه (التفات) ……………………….. 71

3-5- شیوه­ نفی افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………….. 71

3-5-1- جدا شدن علامت نفی از فعل در مرزبان­نامه………………………………………………………… 72

3-5-2- افزودن علامت نفی بر قسمت آخر فعل در مرزبان­نامه………………………………………… 72

3-5-3- آمدن علامت نفی بر سر قرینه در هنگام مقارنه در مرزبان­نامه…………………………… 73

3-5-4- «نه» به صورت کلمه­ای مستقل…………………………………………………………………………….. 73

3-5-5- نفی افعال با تکواژ «مَ» در مرزبان­نامه……………………………………………………………………. 74

3-5-6- نفی افعال با تکواژ «نا» در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 75

 

فصل چهارم: نظام معنایی و مشتقات فعل در مرزبان­نامه (افعال در معانی دیگر،
فعل­های کم کاربرد و متروک، ترکیب و کاربردهای خاص قدیمی افعال، اسم مصدر و حاصل مصدر)

4-1- کارکرد افعال با معانی دیگر در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 77

4-1-1- معانی دیگر آمدن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………….. 77

4-1-2- معانی دیگر افتادن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 79

4-1-3- معانی دیگر یافتن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………….. 82

4-1-4- معانی دیگر نقل کردن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 82

4-1-5- معانی دیگر گردیدن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………. 83

4-1-6- معانی دیگر گردانیدن و گردیدن در مرزبان­نامه ……………………………………………………. 84

4-1-6-1- گردانیدن………………………………………………………………………………………………………….. 84

4-1-6-2- گردیدن …………………………………………………………………………………………………………… 84

4-1-7- معانی دیگر شدن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………… 85

4-1-8- معانی دیگر رفتن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………… 85

4-1-9- معانی دیگر ساختن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………. 86

4-1-10- معانی مختلف ماندن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 87

4-1-11- معانی مختلف گشتن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 87

4-1-12- معانی مختلف نمودن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 88

4-1-13- معانی مختلف داشتن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………. 89

4-1-14- معانی مختلف کردن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 90

4-1-15- معانی مختلف دیدن در مرزبان­نامه………………………………………………………………………. 90

4-1-16- معانی دیگر دمیدن، زدن، دیدن، دادن، باشیدن، تسلم کردن، پرسید، مرتب گردانیدن، رسیدن و پیداکردن در مرزبان­نامه………………………………………………………………………………………………………………………………… 91

4-2- فعل­های کم کاربرد یا متروک در مرزبان­نامه ……………………………………………………………….. 92

4-2-1- به کارگیری افعال به شیوه کهن در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 93

4-2-2- افعال کم کاربرد در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………….. 93

4-2-3- افعال با شکلی متفاوت با امروز در مرزبان­نامه……………………………………………………….. 97

4-2-4- افعال متروک یا کم کاربرد در مرزبان­نامه………………………………………………………………. 98

4-3- ترکیب و کاربرد خاص و قدیمی افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………… 111

4-3-1- ترکیب افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………….. 111

4-3-1-1- ترکیب افعال فارسی با مصادر عربی در مرزبان­نامه………………………………………. 111

4-3-1-2- ساختن افعال مرکب با کلمات قدیمی فارسی در مرزبان­نامه………………………. 113

4-3-2- افعال ساده­ی قدیمی فارسی در مرزبان­نامه…………………………………………………………… 118

4-3-3- ساختن مصدر مرکب از اسم مفعول یا اسم فاعل در مرزبان­نامه…………………………. 119

4-3-3-1- ساختن مصدر مرکب از اسم مفعول……………………………………………………………… 119

4-3-3-2- ساختن مصدر مرکب از اسم فاعل………………………………………………………………… 121

4-3-3-3- ساختن مصدر مرکب از بن مضارع با پسوند«ه» اسم ساز…………………………… 122

4-4- کارکرد اسم مصدر و حاصل مصدر در مرزبان­نامه…………………………………………………………. 123

4-4-1- انواع اسم مصدر در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………….. 123

4-4-1-1- اسم مصدر مختوم به «ش» در مرزبان­نامه……………………………………………………. 123

4-4-1-1-1- اسم مصدر شینی از کلمه­های مفرد (به قیاس امروز) در مرزبان­نامه…. 124

4-4-1-1-2- اسم مصدر با ریشه­ فعل در مرزبان­نامه (که منطبق با دوم شخص مفرد امر حاضر است)       124

4-4-1-2- اسم مصدر با افزودن «آر» بر ریشه­ فعل……………………………………………………. 125

4-4-1-2- اسم مصدر مرخّم در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 126

4-4-2- حاصل مصدر در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………….. 126

4-4-2-1- حاصل مصدر با افزودن «ی» در مرزبان­نامه………………………………………………….. 126

4-4-2-1-1- حاصل مصدر با افزودن «ی» بر آخر اسم در مرزبان­نامه…………………….. 127

4-4-2-1-2- حاصل مصدر با افزودن «ی» بر آخر صفت بسیط در مرزبان­نامه……….. 127

4-4-2-1-3- حاصل مصدر با افزودن «ی» بر آخر صفت مرکب در مرزبان­نامه……….. 127

4-4-2-1-4- حاصل مصدر در کلمه­های مختوم به الف و هاء…………………………………… 127

4-4-2-2- حاصل مصدر با افزودن (- گی) در مرزبان­نامه………………………………………………. 128

4-4-2-3- به کارگیری حاصل مصدرهای عربی در مرزبان­نامه………………………………………. 128

 

فصل پنجم: شیوه متعدی و مجهول نمودن افعال در مرزبان­نامه

5-1- شیوه ­های متعدی کردن افعال در مرزبان­نامه………………………………………………………………… 131

5-1-1- متعدی کردن افعال با تکواژ سببی «ان» در مرزبان­نامه………………………………………. 131

5-1-2- افزودن نشانه­ی متعدی به آخر افعال متعدی……………………………………………………….. 132

5-1-3- ساختن افعال متعدی با افزودن الف یا فتحه قبل از علامت مصدری در مرزبان­نامه       133

5-1-4- متعدی نمودن افعال با به کارگیری معادل در مرزبان­نامه……………………………………. 133

5-2- کارکرد افعال لازم و متعدی در مرزبان­نامه……………………………………………………………………. 134

5-2-1- فعل­های دوگانه (لازم و متعدی) در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 134

5-3- شیوه ­های مجهول کردن افعال در مرزبان­نامه………………………………………………………………… 137

5-3-1- فعل مجهول با صفت مفعولی بلند در مرزبان­نامه………………………………………………….. 138

5-3-1-1- فعل مجهول به استعانت از فعل شدن در مرزبان­نامه…………………………………… 138

5-3-1-2- ساختن فعل مجهول با استعانت از فعل معین آمدن در مرزبان­نامه…………… 139

5-3-1-3- آوردن نقش نمای «را» همراه نایب فاعل فعل مجهول در مرزبان­نامه………… 139

5-3-1-4- افعال مجهول به کمک گشتن و گردیدن در مرزبان­نامه………………………………. 140

5-3-1-4-1- گردیدن …………………………………………………………………………………………………… 140

5-3-1-4-2- گشتن………………………………………………………………………………………………………. 140

5-3-1-5- همراه شدن فعل مجهول با فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………… 140

5-3-1-6- فعل مجهول مرکب با همکرد «کردن»………………………………………………………….. 141

5-3-2- فعل مجهول با صفت مفعولی کوتاه در مرزبان­نامه………………………………………………… 141

5-3-3- فعل مجهول کوتاه یا فعل مجهول بدون صفت مفعولی در مرزبان­نامه………………… 142

5-3-4- به کار رفتن فعل مجهول به جای فعل معلوم در مرزبان­نامه……………………………….. 142

 

فصل ششم: ساختمان و ریشه­ افعال در مرزبان­نامه (ساختمان افعال، حروف و ادواتی که پس و پیش فعل می­آید، حروف اضافه اختصاصی و ریشه­ و ماده افعال)

6-1- ساختمان افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………………. 144

6-1-1- فعل ساده (بسیط) در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 144

6-1-2- فعل­های پیشوندی مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………. 146

6-1-2-1- پیشوندها با افزودن معنای جدید در مرزبان­نامه در مرزبان­نامه……………………. 147

6-1-2-2- افعال با پیشوندهای مختلف در مرزبان­نامه……………………………………………………. 148

6-1-2-3- پیشوندها بدون هیچ تأثیری در افعال مرزبان­نامه…………………………………………. 150

6-1-2-4- فاصله گرفتن پیشوند از فعل در مرزبان­نامه …………………………………………………. 152

6-1-3- افعال مرکب پیشوندی مرزبان­نامه…………………………………………………………………………… 152

6-1-4- انواع عبارت­های فعلی در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 153

6-1-4-1- عبارت­های فعلی طولانی مرزبان­نامه………………………………………………………………. 154

6-1-4-2- عبارت­های فعلی کوتاه مرزبان­نامه………………………………………………………………….. 155

6-1-4-2-1- قرار گرفتن پیشوند قبل از دیگر اجزا در عبارت فعلی ……………………….. 155

6-1-4-2-2- همراه شدن دو پیشوند با هم در مرزبان­نامه…………………………………………. 156

6-1-5- فعل­های مرکب مجازی و کنایی و عامیانه­ی مرزبان­نامه……………………………………….. 157

6-1-5-1- فعل­های مرکب مجازی و کنائی مرزبان­نامه…………………………………………………… 157

6-1-5-2- فعل مرکب عامیانه…………………………………………………………………………………………… 159

6-1-6- فعل مرکب در مرزبان­نامه………………………………………………………………………………………… 159

6-1-6-1- فعل مرکب استوار……………………………………………………………………………………………. 160

6-1-6-2- فعل مرکب نا استوار………………………………………………………………………………………… 161

6-1-6-3- جدا شدن اجزای فعل مرکب در مرزبان­نامه………………………………………………….. 162

6-1-6-4- فعلیار نیمه کلمه در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 163

6-1-6-5- همراه شدن فعلیار افعال مرکب با «ت» عربی در مرزبان­نامه………………………. 163

6-1-6-5-1- رفتن فعلیار به باب مفاعله در مرزبان­نامه………………………………………………. 164

6-1-6-5-2- همراه شدن فعلیار با «ت» زاید در مرزبان­نامه……………………………………… 164

6-1-6-6- همکردهای به کار رفته در مرزبان­نامه……………………………………………………………. 165

6-1-7- تراکم افعال در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………….. 173

6-2- آوردن حروف و ادواتی پیش یا پس از  فعل در مرزبان­نامه ………………………………………… 174

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                         صفحه  

 فصل اول: مقدمه

1ـ2ـ اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………. 3

1ـ3ـ هدف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 4

1ـ4ـ پیشینة تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 4

1ـ5ـ روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 5

1ـ6ـ سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 5

1ـ7ـ فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 5

فصل دوم: شرح زندگی مانی و آثار او

2-1- زندگینامة مانی…………………………………………………………………………………………………………. 7

2-2- آثار مانی و مانویان……………………………………………………………………………………………………. 11

2-3- ویژگی­های شعر مانی ……………………………………………………………………………………………… 13

2-4- ویژگی­های جامعه مانوی………………………………………………………………………………………….. 16

2-5- هنر مانوی ………………………………………………………………………………………………………………… 17

2-6- سرانجام دین مانی …………………………………………………………………………………………………… 18

2-7- عقاید مانی…………………………………………………………………………………………………………………. 18

فصل سوم : تحلیل آرایه­های ادبی در متون مانوی

3ـ1ـ معرفی آرایه­های ادبی……………………………………………………………………………………………….. 22

3ـ1ـ1ـ صنایع لفظی ………………………………………………………………………………………………………… 23

3ـ1ـ2ـ صنایع معنوی……………………………………………………………………………………………………….. 24

3ـ2ـ آفرینش جهان مادی…………………………………………………………………………………………………. 29

3ـ2ـ2ـ ویژگی­های جهان مادی ………………………………………………………………………………………. 37

3ـ2ـ3ـ نقش آموزه­های مانوی در نجات­بخشی انسان……………………………………………………… 42

3ـ2ـ3ـ1ـ مانی در پیشگاه پادشاهان………………………………………………………………………………… 43

3ـ2ـ3ـ2ـ متونی در ستایش مسیح…………………………………………………………………………………. 45

3ـ3ـ پایان جهان از منظر مانی ………………………………………………………………………………………… 48

3ـ3ـ1ـ رهایی از جهان مادی……………………………………………………………………………………………. 51

3ـ3ـ2ـ توصیف بهشت از منظر مانویان ………………………………………………………………………….. 54

فصل چهارم : اشعاری در باب جهان پس از مرگ

4ـ1ـ.هویدگمان…………………………………………………………………………………………………………………… 59

4ـ2ـ انگدروشنان………………………………………………………………………………………………………………… 66

4ـ3ـ سرودهای ستایش……………………………………………………………………………………………………… 79

4ـ3ـ1ـ ستایش ایزدان ……………………………………………………………………………………………………… 79

4ـ3ـ2ـ ستایش مانی و بزرگان دین مانوی………………………………………………………………………. 83

4ـ3ـ3ـ ستایش عیسی………………………………………………………………………………………………………. 88

 

 

4ـ4ـاشعاری در وصف جهان تاریکی………………………………………………………………………………… 94

4ـ4ـ1ـ زبور مانوی……………………………………………………………………………………………………………… 94

4ـ4ـ2ـ سرودنامة سغدی…………………………………………………………………………………………………… 95

4ـ5ـ سرودهایی برای درگذشت مانی و یاران او………………………………………………………………. 96

نتیجه­­گیری………………………………………………………………………………………………………………………….. 102

منابع­ ومآخذ………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

فصل اول

مقدمه

آیین مانویت یکی از ادیان ایران باستان می­باشد که توسط مانی(متولد به­سال 215م.) در سال 239 یا 240میلادی در بابل بنیانگذاری­شد. امّا در آنجا طرفداران چندانی نیافت، بنابراین وی در زمان سلطنت شاپور اول به­ایران سفر­کرد و تا پایان فرمانروایی هرمزداول، به­راحتی دین خود را در این کشور ترویج نمود. مانویت ترکیبی از ادیان مسیحی، زرتشتی و گنوسی است. بگونه­ای­که ثنویت و تعارض میان خدای ناشناخته و خدای جهان­آفرین را از کیش گنوسی وام­گرفت. به­عقیده مانی هنگامی­که اهریمن، آفریده­های زروان را مشاهده­کرد، آنها را بسیار پسندید امّا چون نمی­توانست به­آنها دسترسی داشته­باشد، همانند آنها را با ذات تاریکی آفرید. به­همین دلیل آفرینش انسان از نظر مانی اهریمنی است. مانی از تثلیث پدر، مادر و فرزند در نوشته­هایش استفاده­کرده­است، همانند تثلیث پدر، پسر و روح­القدس در مسیحیت؛ و در جایی دیگر به­اسارت روح مهریزد اشاره­کرده که به­نظر می­رسد این اسارت مصلحتی و عمدی بوده، همانند عیسی که خود را قربانی کرد تا انسان­ها را نجات­دهد. مانی شاعر توانایی بود. او تلاش­می­کرد اندیشه­ها و عقاید خود را در قالب شعر و به­خصوص با بهره گرفتن از صور­خیال ترویج­دهد. مانی سرایندة قطعات شاعرانه و مزامیر بود و دو زبور به­نام ” آفرین بزرگان” و ” آفرین تقدیس” سروده­بود. سرودنامه­ها نقش مهمی در ادبیات مانوی دارند که مهم­ترین آنها انگدروشنان، هویدگمان و مهرنامگ است. قسمت زیادی از متون دینی مانوی را داستان­های تمثیلی، زندگی­نامه و … تشکیل می­دهند. ادبیات منظوم مانوی دربارة مانی و تاریخچة کیش او، دستورهای دینی، روح رستگاری، نیایش عیسی­مسیح و … است. براین اساس نگارنده در نظر­دارد که در این پایان نامه و در طی چهارفصل به­بررسی آرایه­های ادبی در متون و اشعار مانوی بپردازد. در فصل اول پس از ذکر کلیاتی پیرامون موضوع، به­اهمیت و ضرورت تحقیق، پیشینة تحقیق، هدف و روش تحقیق پرداخته­شده­است. فصل دوم به­شرح زندگی مانی و آثار او اختصاص دارد که شامل زندگینامة مانی، آثار مانی و مانویان، ویژگی­های شعر مانی، خصوصیات جامعه مانوی، هنر مانی، سرانجام دین مانی و عقاید مانی می­باشد. فصل سوم به­تحلیل آرایه­های ادبی در متون مانوی اختصاص دارد، اما پیش از آن، آرایه­های ادبی در دو بخش صنایع­لفظی و صنایع­معنوی معرفی­خواهند­شد. سپس متون مانوی با توجه به­مفاهیم آنها در این قالب­ها خواهندآمد: متونی درباره آفرینش جهان مادی، ویژگیهای جهان مادی، نقش آموزه­های مانی در نجات­بخشی انسانها که خود شامل متونی در باب مانی در پیشگاه پادشاهان و نیز متونی در ستایش مسیح خواهد­بود. در ادامه، پایان جهان از منظر مانی، رهایی از جهان مادی و در آخر، توصیف بهشت از نگاه آیین مانویت خواهد­آمد. فصل چهارم به­تحلیل آرایه­های ادبی در اشعار مانوی می ­پردازد. اشعار نیز با توجه به­مفاهیم­شان به­چند دسته تقسیم­خواهند­شد: اشعاری در باب جهان پس از مرگ، سرودهای ستایش که شامل سرودهایی در ستایش ایزدان، سرودهایی در ستایش مانی و بزرگان دین مانی واشعاری در ستایش عیسی مسیح می­ شود. سپس اشعاری در وصف جهان تاریکی که شامل پاره­هایی از زبور­مانوی و بخش­هایی از یک سرودنامه می­باشند. در انتها اشعاری برای درگذشت مانی و یاران او خواهد­آمد. در پایان این فصل، نتایج نگارنده از این تحقیق خواهد­آمد.  

 1 ـ2ـ اهمیت و ضرورت تحقیق

   اهمیت پژوهش و تحقیق بر هیچ­کس پوشیده­نیست و همگان در این نکته اتفاق­نظر دارند که برای پیشرفت در علم و کشف حقایق در هر زمینه­ای، تحقیق امری ضروری است؛ به­گونه­ای که نمی­توان انتهایی برای نیاز به­مطالعه متصور­شد. در حوزة متون مانوی نیز، تحقیقات بسیاری انجام ­شده که در زمینة ترجمه متون و اشعار مانوی، بررسی ساختار دستور زبان در نوشته­های مانوی، ریشه­شناسی و همچنین مطالعاتی در مورد ویژگی­های شعر مانوی مانند بررسی وزن اشعار بوده ­است. در مورد مانی و عقاید او نیز کتابهای ارزشمند زیادی توسط نویسندگان و دانشمندان ایرانی و غیر­ایرانی نوشته­شده­است. اما در بررسی این آثار به­شیوة ادبی، به­گونه­ای که هدف این پایان نامه است، یعنی  بررسی آرایه­های ادبی کار چندانی انجام­نگرفته­است. شاید این تحقیق نگاهی نو به­این آثار باشد.

 

1ـ3ـ هدف تحقیق

هدف این تحقیق، بررسی ادبی آثار مانوی است؛ مقوله­ای که شاید کمتر به­آن توجه­شده­باشد. زیرا از جنبه­ های دیگر همچون ترجمه، تجزیه­و­تحلیل ساخت دستور زبان و ریشه­شناسی بررسی­های بسیاری انجام­شده و کتاب­های بارزی در هر کدام از این زمینه­ها نوشته­شده ­اند. اما می­توان­گفت خلأ تحقیق از جنبه ادبی این متون احساس می­ شود که هدف این پایان نامه ، به­نوعی پر­کردن این خلأ است.

1ـ4ـ پیشینة تحقیق

 مطالعات مانوی از نیمة دوم قرن شانزدهم آغاز­شدند؛ زمانیکه مدافعان کلیسای کاتولیک به­مارتین­لوتر و عقاید او حمله­کردند و  “عقاید جدید او” را حیات دوباره انحرافات مانی نامیدند. این حملات بی­پاسخ نماندند و در سال 1578 نخستین مطالعه مانوی شکل­گرفت. نویسنده­ای به­نام سیراكوس اسپانبرگ “Cyriacus Spangenberg”  اتهامات وارده به­مارتین­لوتر را مبنی بر اینکه او انحرافات مانی را رواج­می­دهد، رد­کرد. او تلاش­کرد ثابت­کند که عقاید این دو نفر هیچ نقطه­اشتراکی با­هم ندارند. این اختلافات تا مدت­ها ادامه داشتند و جالب به­نظر می­رسیدند زیرا باعث جمع­آوری و انتشار یادداشت­های پراکنده در مورد مانی و مانویت در نوشته­های یونانی و لاتین می­شدند. این شیوه در طول قرن هفدهم نیز ادامه­افت.

 مری­بویس متون مهمی را در مقاله­ای به­نام “چند سرود ابجدی پارتی” چاپ­کرد و در سال 1954 کتاب “سری سرودهای مانوی به پارتی” را منتشر­نمود.

ترجمه آلمانی تمام سرودهای ایرانی و ترکی توسط هانس­یواخیم­كلیم­كانت “H.-J.Klim Keit” در 1989 و نسخه تصحیح­شده آن در 1993 چاپ­شد. رونوشت و ویرایش بخشی از ” سرودهای مانوی” توسط زوندرمان در 1990 چاپ­شد و مجموعه متون آن، سال­ها بعد درسال 2000 به چاپ­رسید. سرودهای جدلی مانوی در 1997 توسط شروو منتشر­شدند.

در میان نویسندگان ایرانی می­توان به­ابوالقاسم اسماعیل­پور اشاره­کرد. ایشان کتاب­های “سرودهای روشنایی” را در سال 1385 و “ادبیات گنوسی” را در سال نوشت. کتاب سرودهای روشنایی دربردارنده متون و شعرهای مانوی است. “نوشته های مانی و مانویان” اثر ایرج وامقی به­سال1378، شامل ترجمة متون است و در پاورقی تا حد زیادی به­نمادهای به­کار­رفته در متون و اشعار مانوی می ­پردازد. فصل دوم کتاب “شعر در ایران پیش از اسلام” نوشتة محسن ابوالقاسمی در سال 1374 به­شعر در ایران میانه، اشعار جامعه مانوی و قالب­های شعری می ­پردازد.

1ـ5ـ روش تحقیق

  شیوة تحقیق در این پایان نامه به­صورت کتابخانه­ای بوده که با مطالعه کتاب­ها و مقالات علمی مرتبط و نوشتن آنها به­صورت برگیزه بوده ­است. همچنین از سایت­های معتبر، در­جای خود استفاده­شده­است.

1ـ6ـ سؤالات تحقیق

بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………………………….3

اهمیت و ضرورت ………………………………………………………………………………………………………..3

پیشینه …………………………………………………………………………………………………………………………3

روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………..6

سؤال اصلی …………………………………………………………………………………………………………………..7

سؤالات فرعی ……………………………………………………………………………………………………………….7

فرضیه ها ……………………………………………………………………………………………………………………..7

اهداف ………………………………………………………………………………………………………………………….8

ساماندهی پژوهش …………………………………………………………………………………………………………8

تعاریف و اصطلاحات…………………………………………………………………………………………………….9

اخباری …………………………………………………………………………………………………………………..9

قرآنیون ………………………………………………………………………………………………………………….9

اصولی………………………………………………………………………………………………………………………….10

فصل دوم : دیدگاه امام خمینی در زمینه فهم قرآن و مراتب آن

مردی از جنس نور ………………………………………………………………………………………………………11

جامع اضداد…………………………………………………………………………………………………………………12

زندگی نامه علمی  ……………………………………………………………………………………………………….13

امام و تهذیب نفس ………………………………………………………………………………………………………15

لطایف عرفانی در بیان امام ……………………………………………………………………………………………17

برخورد امام با بزرگان فلسفه و عرفان …………………………………………………………………………….18

نگاه امام به قرآن و تفسیر………………………………………………………………………………………………21

وجوه اشتراک و افتراق امام و اخباریان در مسئله فهم قرآن ………………………………………………24

امام و مراتب فهم قرآن ………………………………………………………………………………………………26

جایگاه قرآن پیش از تنزل………………………………………………………………………………………………27

تجلی خداوند در قرآن و نتایج آن ………………………………………………………………………………….29

1. قابل فهم بوده ظاهر قرآن برای همگان ………………………………………………………………29
2. شناخت و تفهیم یگانگی خدااصلی ترین هدف قرآن ………………………………………….30
3. وصول به مقام قرب الهی ………………………………………………………………………………..30
4. معرفی حق تعالی و نشر توحید ………………………………………………………………………..31
5. قران کامل ترین کتاب و دربردارنده شریعت ابدی ………………………………………………32
6. اثبات وجود بطون مختلف برای قرآن و پیوند ناگسستنی بین ظاهر و باطن ……………..35
7. معیت قرآن و اهلبیت ……………………………………………………………………………………….38
8. جامعیت قرآن …………………………………………………………………………………………………40
9. اختصاص فهم کامل ظاهر و باطن قرآن به پیامبر و ائمه ……………………………………….42

امام و موانع فهم قرآن ……………………………………………………………………………………………….44

الف ) خودبینی……………………………………………………………………………………………44

ب ) اندیشه ها و مذاهب باطل ……………………………………………………………………….44

ج )انحصار فهم قرآن در فهم پیشینیان ………………………………………………………………..45

 

د )معاصی……………………………………………………………………………………………………….45

هـ )حب دنیا…………………………………………………………………………………………………..46

نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………….47

فصل سوم : تبیین و بررسی دیدگاه اخباریان راجع به تفسیر قرآن با تاکید بردیدگاه امام خمینی

پیدایش اخباریگری در مکتب شیعه………………………………………………………………………………..48

چند نظریه در مورد منشأ پیدایش اخباریگری …………………………………………………………………49

بزرگان مکتب اخباری ………………………………………………………………………………………………..50

آشنایی با فوائد المدنیه ………………………………………………………………………………………………..52

بررسی ونقد آیات و روایات مورد تمسک اخباریان ………………………………………………………..55

الف ) آیات ……………………………………………………………………………………………………………….58

استدلال اخباریان به آیات …………………………………………………………………………………………….68

پاسخ ………………………………………………………………………………………………………………………….70

نتیجه نهایی ………………………………………………………………………………………………………………..72

ب ) روایات ………………………………………………………………………………………………………………72

1. روایاتی ناهی از حکم دادن بر خلاف ما انزل الله ………………………………………………….73
2. روایات ناهی از فتوی دادن غیر عالمانه ………………………………………………………………73
3. روایات ناهی از عمل به رای و قیاس …………………………………………………………………74
4. روایاتی مبین آمدن همه احکام مورد نیاز بشر در قرآن و سنت پیامبر(ص) … …………79
5. روایات تعیین کننده قیم یا مخاطبانی خاص برای قرآن………………………………………..80
6. روایاتی با موضوع تمسک به اهل بیت و عترت پیامبر(ص) ………………….85.
7. روایاتی با موضوع تمسک به اهل بیت و عترت پیامبر(ص) ………………….88
8. روایات بطون مختلف قرآن ……………………………………………………………….90
9. روایات عام و خاص و ناسخ و منسوخ داشتن سنت پیامبرهمچون قرآن کریم………. .106
10. روایات مبین مقدمات و نیازمندیهای مفسر …………………………………………..112
11. روایاتی در مورد اصناف مردم با هدف تشویق به علم آموزی………………….116

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………..121

فصل چهارم : نقد بیرونی اخباریان

نقد مبانی اخباریگری با آیات و ورایات دیگر………………………………………………………………..122

1. آیات……………………………………………………………………………………………………………..122

   • آیات قرائت …………………………………………………………122
   • آیات تفکر و تدبر ……………………………………………………………………………..124
   • آیات تحدی و هماوردطلبی ………………………………………………………………..127
   • قرآن کتاب هدایت …………………………………………………………………………….128
   • آیات روشنی و بینادلی ……………………………………………………………………….130
   • آیات تبشیر و انذار ……………………………………………………………………………..132
   • آیات الاحکام ……………………………………………………………………………………132
   • آیات عبرت آموزی و پند گرفتن …………………………………………………………..134
   • آیات سؤال و جواب بین خداوند و بندگان …………………………………………..135
   • قرآن کتاب حکمت و علم……………………………………………………………………136
2. روایات ………………………………………………………………………………………………………..137

2-1. روایات عرضه …………………………………………………………………………………..137

2-2. قرآن عامل نجات از گمراهی ………………………………………………………………..139

2-3. روایات ارجاع ……………………………………………………………………………………..141

2-4. روایات استنطاق و استشهاد …………………………………………………………………..141

2-5. روایات تفسیری و سیره پیامبر و اهل بیت در تفسیر…………………………………..142

نتیجه نهایی………………………………………………………………………………………………………………..147

منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………………………148

منابع نرم افزاری ……………………………………………………………………………………………………….157

چکیده :

اخباریان با استناد به بعضی آیات قرآن و وروایاتی چند از جمله روایت « من خوطب » معتقدند : فهم قرآن و تفسیر آن تنها در اختیار مخاطبان خاص قرآن قرار دارد ؛ مخاطبان خاص قرآن از دیدگاه ایشان پیامبر (ص) و امامان شیعه هستند ، معتقدند تمامی آنچه تا ابد مورد نیاز جامعه بشری است در قرآن کریم آمده و تبیین و توضیح آن در روایات اهل بیت (ع) بیان شده است و لذا در مورد آیاتی که روایاتی ذیل آن به ما نرسیده حکم به توقف می کنند ؛ امام خمینی معتقد است مراتبی از فهم قرآن برای همه آگاهان به مقدمات مورد نیاز ، امکان پذیر بوده و آنچه از روایات از جمله حدیث ثقلین استنباط می شود این است که فهم قرآن دارای مراتبی است که مرتبه عالی آن در اختیار انسان کامل یعنی پیامبر و امامان می باشد ، ایشان با استناد به روایت «تجلی » معتقد است خداوند با کلامش یر یندگان تجلی نموده است و قرآن تجلی اسم اعظم خداوند بوده و پیامبر (ص ) و اهل بیت (ع) نیز تجلی اسم اعظم خداوند هستند که در پوششهای به ظاهر جداگانه ای در این جهان ظاهر شده اند و علت این که قرآن در پوشش الفاظ و عبارات بشری در آمده این است که برای کران و کوران در این جهان قابل درک باشد ؛ آیات زیادی در قرآن کریم وجود دارد که بشر را دعوت به قرائت ، تدبر ، تعقل ، تحدی و مبارزه طلبی ، تبشیر و انذار نموده ، آیاتی به صورت سؤال و جواب بین خداوند و بندگان مطرح شده ، آیاتی دیگر مراجعه به قرآن را عامل نجات از گمراهی دانسته و آیاتی نیز احکام عملی جامعه را به صورت ریز بیان نموده ؛ از طرفی روایاتی که قرآن را مرجع تشخیص صحت و سقم روایات دانسته ، سیره پیامبر و امامان معصوم (ع) که در تفسیر قرآن از آیات دیگر کمک گرفته اند همه دال بر این مطلب است که قرآن کریم برای مسلمانان قابل فهم بوده و در سراسر زندگی خویش در طول تاریخ آنرا به کار بسته اند و برداشت اخباریان از آیات نوعی تفسیر به رأی بوده ، یا این که آن روایات در کنایه به دیدگاه اهل سنت و اصول مورد استفاده آنها مانند

روش این پژوهش در به دست آوردن فهرست داستان­نویسان، میدانی و در قسمت بررسی آثار و نتیجه ­گیری، کتابخانه­ای و از گونه­ تحلیل محتوا است.

در فصل­ اول این پایان نامه به سابقه­ داستان­نویسی در ایران و فارس، عوامل پیدایش داستان و رمان نوین و دگرگونی آن، ضرورت، پیشینه، شیوه و اهداف پژوهش پرداخته شده است.

فصل دوم به معرفی داستان­نویسان و بررسی کارنامه­ی آن­ها اختصاص دارد؛ بخش مهم این فصل را چکیده­ی داستان­هایی که در این بازه­ی زمانی نوشته شده ­اند، ویژگی­های کلی­شان و مشخص شدن سبک داستان نویسان، تشکیل ­داده­است.

فصل سوم نیز به نتیجه ­گیری و دسته­بندی جریان­های داستان­نویسی این بیست سال اختصاص دارد. که در آن، آثار داستانی این دوره، به سه گروه تکنیکی، ساده­ی هنری و عامه­پسند، دسته­بندی شده ­اند. در نتیجه ­گیری به بازتاب ویژگی­های استان فارس در آثار داستانی نیز پرداخته شده است؛ شکل عمده­ی این بازتاب را در لهجه، آداب و رسوم و مکان­های جغرافیایی فارس در داستان­ها می­بینیم. از آن­جا که این دوره­ حساس با انقلاب اسلامی آغاز ­شده و دوران جنگ را نیز پشت سر ­گذاشته است، پیامدهای روانی این تحولات و حساسیت­های آن، در قالب آشفتگی­های فرمی یا محتوایی داستان­ها (چون رفت و برگشت­های زمانی در فرم و آشفتگی­های زندگی و پریشان ذهنی شخصیت­ها در محتوا)، بروز پیدا کرده است.

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                       صفحه

 فصل اول: مقدمه

1-1- اهمیت پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………. 7

1-2- اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-3- روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………. 8

1-4- پیشینه­ی پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….. 10

فصل دوم: معرفی داستان­نویسان و بررسی کارنامه­ی آن­ها

2-1- محمد بهمن بیگی ……………………………………………………………………………………………………………… 20

2-1-1-زندگی­نامه………………………………………………………………………………………………………………….. 20

2-1-2- بررسی اثر(بخارای من، ایل من)…………………………………………………………………………….. 21

2-1-2-1- خلاصه داستان­ها…………………………………………………………………………………………. 21

2-1-2-2- ویژگی­های کلی داستان­ها…………………………………………………………………………… 32

2-2- سیمین دانشور…………………………………………………………………………………………………………………….. 36

2-2-1- زندگی­نامه………………………………………………………………………………………………………………… 36

2-2-2- بررسی آثار(رمان جزیره­ی سرگردانی و مجموعه داستان از پرنده­های مهاجر بپرس) 39

2-2-2-1- رمان جزیره سرگردانی………………………………………………………………………………… 39

2-2-2-1-1- خلاصه رمان………………………………………………………………………………………… 39

2-2-2-1-2- ویژگی­های کلی رمان………………………………………………………………………….. 40

2-2-2-2- مجموعه داستان از پرنده­های مهاجر بپرس………………………………………………. 43

2-2-2-2-1- خلاصه داستان­ها…………………………………………………………………………………. 43

2-2-2-2-2- ویژگی­های­ کلی داستان­ها…………………………………………………………………… 47

2-3- ابراهیم گلستان………………………………………………………………………………… 50

عنوان                                                                                       صفحه

2-3-1- زندگی­نامه………………………………………………………………………………………………. 50

2-3-2- بررسی اثر (داستان بلند خروس)…………………………………………………………………………… 53

2-3-2-1- خلاصه داستان…………………………………………………………………………………………….. 53

2-3-2-2- ویژگی­های کلی داستان………………………………………………………………………………. 54

2-4- مهین متأله……………………………………………………………………………………………………….. 55

2-4-1- زندگی­نامه………………………………………………………………………………………………………………… 55

2-4-2- بررسی اثر (داستان بلند قرن شیطان)…………………………………………………………………… 55

2-4-2-1- خلاصه داستان…………………………………………………………………………………………….. 55

2-4-2-2- ویژگی­های کلی داستان………………………………………………………………………………. 56 

2-5- منوچهر صفا……………………………………………………………………………………………………….. 57

2-5-1- زندگی­نامه……………………………………………………………………………………………………….. 57 

2-5-2- بررسی اثر (مجموعه داستان اندر آداب و احوال)…………………………………………………. 58

2-5-2-1- خلاصه داستان­ها…………………………………………………………………………………………. 58

2-5-2-2- ویژگی­های کلی داستان­ها …………………………………………………………………………. 61

2-6- ابوالقاسم فقیری………………………………………………………………………………………………… 63 

2-6-1- زندگی­نامه…………………………………………………………………………………………………………………. 63

2-6-2- بررسی اثر(مجموعه داستان دیو) …………………………………………………………………………… 65

2-6-2-1- خلاصه داستان­ها…………………………………………………………………………………………. 65 

2-6-2-2- ویژگی­های کلی داستان­ها…………………………………………………………………………… 70

2-7- امین فقیری…………………………………………………………………………………………………………. 73

2-7-1- زندگی­نامه………………………………………………………………………………………………………………… 73

2-7-2- بررسی آثار(مجموعه داستان­های تمام باران­های دنیا، مویه­های منتشر و داستان‌های بلند اگر باران ببارد و رقصندگان)……………………………………………………………………………………………………………… 75

2-7-2-1- مجموعه داستان تمام باران­های دنیا  ……………………………………………………….. 75

2-7-2-1-1- خلاصه داستان­ها…………………………………………………………………………………. 76

2-7-2-1-2- ویژگی­های کلی داستان‌ها …………………………………………………………………. 82

2-7-2-2- مجموعه داستان مویه­های منتشر………………………………………………………………. 83

 

 

2-7-2-2-1- خلاصه داستان­ها…………………………………………………………………………………. 83

2-7-2-2-2- ویژگی­های کلی داستان­ها …………………………………………………………………. 88

2-7-2-3- داستان بلند اگر باران ببارد ……………………………………………………………………….. 91 

عنوان                                                                                       صفحه

2-7-2-3-1- خلاصه داستان …………………………………………………………………………………… 91 

2-7-2-3-2- ویژگی­های کلی داستان………………………………………………………………………. 91

2-7-2-4- داستان بلند رقصندگان……………………………………………………………………………….. 93

2-7-2-4-1- خلاصه داستان…………………………………………………………………………………….. 93

2-7-2-4-2- ویژگی­های کلی داستان …………………………………………………………………….. 94

2-7-2-5- نتیجه ­گیری کلی چهار اثر امین فقیری……………………………………………………… 97

2-8- حسن کریم­پور شیرازی………………………………………………………………………………………… 98

2-8-1- زندگی­نامه…………………………………………………………………………………………………… 98

2-8-2- بررسی آثار (رمان درماندگان عشق و باغ مارشال)………………………………………………… 100

2-8-2-1- رمان درماندگان عشق………………………………………………………………………………….. 100

2-8-2-1-1- خلاصه رمان………………………………………………………………………………………… 100

2-8-2-1-2- ویژگی­های کلی رمان………………………………………………………………………….. 102

2-8-2-2- رمان باغ مارشال …………………………………………………………………………………………. 104

2-8-2-2-1- خلاصه رمان………………………………………………………………………………………… 104

2-8-2-2-2- ویژگی­های کلی رمان …………………………………………………………………………. 105

2-8-2-3- نتیجه گیری دو رمان کریم­پور شیرازی……………………………………………………… 105

2-9- علی اصغر شیرزادی………………………………………………………………………………………. 106

2-9-1- زندگی­نامه…………………………………………………………………………………………….. 106

2-9-2- بررسی آثار (مجموعه داستان غریبه و اقاقیا و رمان طبل آتش)…………………………. 107

2-9-2-1- مجموعه داستان غریبه و اقاقیا…………………………………………………………………… 107

2-9-2-1-1- خلاصه داستان­ها…………………………………………………………………………………. 107

2-9-2-1-2-ویژگی­های کلی داستان­ها……………………………………………………………………. 110

2-9-2-2- رمان طبل آتش ………………………………………………………………………………………….. 112

2-9-2-2-1- خلاصه رمان………………………………………………………………………………………… 112

2-9-2-2-2- ویژگی­های­ کلی رمان………………………………………………………………………….. 113

2-10- مهناز کریمی…………………………………………………………………………………………………… 116

2-10-1- زندگی­نامه…………………………………………………………………………………………………… 116

2-10-2- بررسی اثر (داستان بلند رقصی چنین)………………………………………………………………. 116

2-10-2-1- خلاصه داستان ………………………………………………………………………………………… 116

2-10-2-2- ویژگی­­های کلی داستان……………………………………………………………………………. 117

عنوان                                                                                       صفحه

2-11- طاهره ریاستی…………………………………………………………………………………………… 120

2-11-1- زندگی­نامه……………………………………………………………………………………………….. 120

2-11-2- بررسی اثر (مجموعه داستان شط خیال)……………………………………………………………. 120

2-11-2-1- خلاصه داستان­ها………………………………………………………………………………………. 120

2-11-2-2- ویژگی­های کلی داستان­ها………………………………………………………………………… 126

2-12- شهریار مندنی­پور…………………………………………………………………………….. 130

2-12-1- زندگی­نامه………………………………………………………………………………………….. 130

2-12-2- بررسی آثار (مجموعه داستان­های سایه­های غار، هشتمین روز زمین، مومیا و عسل و ماه نیمروز)        132

2-12-2-1- خلاصه و ویژگی­های داستان­های مجموعه­ی سایه­های غار …………………. 132

2-12-2-2- خلاصه و ویژگی­های داستان­های مجموعه­ی هشتمین روز زمین……….. 139

2-12-2-3- خلاصه و ویژگی­های داستان­های مجموعه­ی مومیا و عسل………………….. 146

2-12-2-4- خلاصه و ویژگی­های داستان­های مجموعه­ی ماه نیمروز ……………………… 163

2-12-2-5- نتیجه ­گیری چهار مجموعه داستان مندنی­پور………………………………………… 174

2-13- ابوتراب خسروی…………………………………………………………………………………… 179

2-13-1- زندگی­نامه………………………………………………………………………………………… 179

2-13-2- بررسی اثر (مجموعه داستان هاویه) …………………………………………………………………… 181

2-13-2-1- خلاصه داستان­ها………………………………………………………………………………………. 182

2-13-2-2- ویژگی­های کلی داستان­ها………………………………………………………………………… 189

2-14- محمد کشاورز…………………………………………………………………………………………………. 195

2-14-1- زندگی­نامه…………………………………………………………………………………………………… 195

2-14-2- بررسی اثر (مجموعه داستان پایکوبی)………………………………………………………………… 195

2-14-2-1- خلاصه داستان­ها………………………………………………………………………………………. 195

2-14-2-2- ویژگی­های کلی داستان­ها………………………………………………………………………… 200

2-15- سوسن طاقدیس………………………………………………………………………………………………….. 203

2-15-1- زندگی­نامه…………………………………………………………………………………………………….. 203

2-15-2- بررسی اثر (داستان بلند و دست­ها از خاک روئیدند)………………………………………… 204

2-15-2-1- خلاصه داستان………………………………………………………………………………………….. 204

2-15-2-2- ویژگی­های کلی داستان……………………………………………………………………………. 205

2-16- محمدحسین مدرس صادقی…………………………………………………………………………… 207

عنوان                                                                                       صفحه

2-16-1- زندگی­نامه…………………………………………………………………………………. 207

2-16-2- بررسی اثر (مجموعه داستان زیبا ولی شکستنی)………………………………………………. 207

2-16-2-1- خلاصه داستان­ها………………………………………………………………………………………. 208

2-16-2-2- ویژگی­های کلی داستان­ها………………………………………………………………………… 209

2-17- حسن بنی عامری…………………………………………………………………………………………. 211

2-17-1- زندگی­نامه…………………………………………………………………………………………….. 211

2-17-2- بررسی اثر (رمان گنجشک­ها بهشت را می­فهمند) …………………………………………… 212

2-17-2-1-  خلاصه رمان …………………………………………………………………………………………… 212

2-17-2-2- ویژگی­های کلی رمان………………………………………………………………………………… 212

فصل سوم: بحث و نتیجه‌گیری………………………………………………………………………… 217

 فهرست منابع و مآخذ

کتاب‌ها…………………………………………………………………………………………………………………… 224

مقالات……………………………………………………………………………………………………………………….. 225

سایت اینترنتی ………………………………………………………………………………………………… 226

 

مقدمه

چگونگی پیدایش و دگرگونی داستان­نویسی در ایران

داستان­گویی در ایران از قرن­ها پیش به شکل نقالی و روایت­های شفاهی وجود داشته است. نمونه­ آن را در داستان­های سمک عیار، امیر ارسلان و قصه­های هزار و یک شب و حسین کرد که بیشتر به صورت نقالی در بین مردم وجود داشته است، می­بینیم؛ اما روند پیدایش داستان­نویسی به شیوه­ امروزی آن، از سال­های پیش از مشروطه آغاز شد. «داستان­نویسی نوین با وجود غنای سنت قصه­گویی منظوم و منثور در ادبیات کلاسیک، الهام­گرفته از غرب است» (بالایی،7:1377).                                          

داستان یکی از مهم­­ترین دگرگونی­های فرهنگی که در قرن گذشته همراه با جنبش­های آزاد­اندیشی شکل گرفت، پیدایش رمان و پس از آن داستان کوتاه بود. بحث رمان­نویسی در ایران برای نخستین بار به سال 1250 شمسی در نامه­ی میرزا فتحعلی آخوند­زاده به میرزا آقا تبریزی مطرح شد: «امروز تصنیفی که متضمن فوائد ملت و مرغوب طبایع خوانندگان است، فن دراما و رمان است» (تمثیلات،8:1349).

نخستین دوره­ داستان­نویسی ایران، محصول معنوی تفکرات مشروطه­خواهانه است. هرچندترجمه­ی اولین رمان، موسوم به ستارگان فریب خورده، در سال 1253 به فارسی انتشار یافت؛ اما در آن زمان، هنوز شرایط برای آفرینش این نحوه­ بیان جدید در ایران فراهم نشده بود. سیاحت­نامه­ی ابراهیم بیگ، اولین شبه رمان نو ایرانی، در سال 1274 شمسی، منتشر شد. مسالک المحسنین از طالبوف و ترجمه­ی سرگذشت حاجی بابای اصفهانی در تلاش­ های آزادی­خواهانه مؤثر بود و به روند پیدایش نخستین داستان­­ها شتاب ­بخشید. به طور کلی آشنایی ایرانیان با غرب، انتشار روزنامه­ها، تأسیس مدرسه­ی دارالفنون و نمونه­ آن در دیگر شهرها، رشد خود آگاهی ملی و روشنفکری، ادبیات را از دربار جدا کرد و کم کم ساده­نویسی رواج پیدا کرد، زیرا دیگر ادبیات کهنه و فخیم پاسخ­گوی نیازهای جامعه نبود و با تحولات گسترده­­ی آن هم­خوانی نداشت.

«پس از انقلاب مشروطه (1285 شمسی)، رمان -که زندگی فرد را در متن ماجراهای اجتماعی توصیف می­ کند- یکی از مهم­ترین گونه­ های ادبی می­ شود…موقعیت خاص جامعه و بسته بودن دیگر راه­های ابراز رأی و نظر، داستان پیرو ایران را از همان آغاز صاحب سرشتی اجتماعی و انتقادی می­ کند تا بازگوی رنج­ها و شادی­­ها، بیم­ها و امیدها، عصیان­ها و شکست­ها، عشق­ها و تلخ­کامی­های مردم شود…در سال­های پس از انقلاب مشروطه، نخستین نمونه­های رمان تاریخی و رمان اجتماعی منتشر می­ شود. این دوران، دوران گذار از داستان­های افسانه­ای عشقی، ماجرایی و اخلاقی کهن به رمان­های دارای طرح و ماجرایی امروزی است… اولین رمان تاریخی، شمس و طغرا است، علی اکبر دهخدا در چرند و پرند و محمدعلی جمال­زاده نیز در یکی بود و یکی نبود اولین داستان­های کوتاه فارسی را (که بیشتر به طرح می­مانند)، منتشر کردند. جمال­زاده در مقدمه­ی کتابش بر لزوم افتادن انشا در جاده­ی رمان و حکایت، تأکید می­ کند. منتقدان این مقدمه را نخستین بیانیه­ی اساسی نثر جدید فارسی دانسته ­اند. با این­که مجموعه­ی یکی بود یکی نبود جمال­زاده، طلایه­دار داستان­نویسی در ایران است؛ اما صادق هدایت آفریننده­ی داستان­نویسی جدید ایران است. او به رمان جنبه­ هنری بخشید» (میرعابدینی، 1160:1377و1161).

در سال­های 20-1310 شاهد پیدایش نسلی از نویسندگان هستیم که سنگینی شکستِ امیدهای انقلاب مشروطه و خفقان رضاخانی را به دوش می­کشند. این دوره در بوف کور هدایت به خوبی تصویر شده است. با سقوط رضا شاه و آزادی نسبی فضای سیاسی در شهریور 1320، دوره­ جدیدی آغاز می­ شود که تا کودتای 28 مرداد 1332 ادامه می­یابد. ادبیات این دوره تحت تأثیر ترجمه­ی آثار رئالیستی- سوسیالیستی، خصلتی آرمان­خواهانه و شعاری می­یابد. پس از کودتای سال 1332، امید به بهبود وضع بر باد می­رود و جای آن را احساسی از تسلیم می­گیرد، گرایش­های پندارگرایانه و عرفانی رواج می­یابند و نویسندگانی که انزوا گزیده­اند، متوجه­ مسائل ابدی بشری و تجزیه و تحلیل متافیزیکی امور می­شوند. از این رو داستان فارسی در زمینه­ روان­شناسی شخصیت­­ها، تعمق و توجه بیشتری را لازم دارد. نیرومندترین جریان ادبی نیمه­ی نخست این دهه، ادبیات اسطوره­ای است. نویسنده­ی منع شده از اقدام اجتماعی، پرخاشگری­اش را متوجه­ راز خلقت می­ کند.

سال­های 57–1340 دوره­ به نتیجه رسیدن ادبیاتی است که با تفکرات مشروطه­خواهی آغاز شد. این دوره برآیند تجربیات تمام ادوار داستان نویسی ایران است؛ کوشش­های نویسندگان پیشین ثمر می­دهد؛ نیروهای جدیدی در ادبیات به کار می­افتند و پیدایی گرایش­های گوناگون ادبی این دوره را به پربارترین دوره­ ادبی معاصر تبدیل می­ کنند. در این دوره نیز داستان­نویسانی چون ابراهیم گلستان به پرداخت خلاق خاطرات و سیمین دانشور به جستجو در تاریخ سانسور شده­ی معاصر می­پردازند. (رک: میرعابدینی، 1166:1377تا1167).

در سال­های پس از انقلاب اسلامی، با فروریزی نظام پیشین و تحولات جهانی در ادبیات، دوره­ جدیدی به وجود می ­آید که قسمتی از آن بر ارزش­های دینی و ایدئولوژیک تکیه داشته و بخشی از آن نیز به موضوعات انسانی و پرسش و پرسش انگیزی پرداخته­اند. انقلاب اسلامی با تمام جنبه­ های خود در آثار داستان­نویسان نمود پیدا کرد و «با تصفیه­های سیاسی، نابسامانی­های شگرف اجتماعی­اش، جنگ و خیل کشتگان، نویسندگان را با موضوعات و مضامین جدید آشنا ساخت. در آغاز، اغلب نویسندگان شناخته شده، اهداف نخستین خود را شامل مبارزه با بی­عدالتی­های رژیم پیشین، تلاش برای آزادی بیان و عقیده و نیز مطبوعات، تعقیب نمودند. در سال­های ابتدائی پس از انقلاب، داستان کوتاه نوین در ایران، از پیشرفت قابل توجهی برخوردار بود» (یاوری، 103:1388). داستان­هایی که موضوع آنها انقلاب است، آشفتگی­های اجتماعی پیش و پس از آن را به خوبی نشان می­دهند. چنین فضای پر التهابی داستان­نویس را نیز به وقایع نگاری و گزارش سوق می دهد.

 « بیش­تر آثار داستانی این دوره حتی از نظر اعتراض و افشاگری نیز عقب مانده­تر از خبرها و گزارش­های روزنامه­ها هستند…زیرا به خاطر نیات آموزشی­شان ساده و تصنعی، به خاطر حمایت سیاسی­شان گاهی عوام فریبانه و احساساتی و به خاطر دید ناسیونالیستی یا منطقه­ای­شان می ­تواند بسیار تعصب آمیز و غریب باشد» (میرعابدینی،798:1377 و 799).