فهرست

 

فصل اول کلیات تحقیق.. 1

1-1. مقدمه. 2

1-2. تعریف مساله. 4

1-3. اهداف تحقیق. 5

1-4. جنبه­ های نوآوری و کاربردی تحقیق. 6

1-5. محتویات تحقیق. 7

فصل دوم مرور ادبیات 8

2-1. مقدمه. 9

2-2. مساله مسیریابی وسایل حمل و نقل VRP. 11

2-2-1. تاریخچه VRP. 13

2-2-2. مشخصات کلی مساله مسیریابی وسایل حمل و نقل. 13

2-2-3. تعریف ریاضی مساله مسیریابی وسایل حمل و نقل. 18

2-2-4. مدل عمومی مساله مسیریابی وسایل حمل و نقل. 19

2-2-5. تقسیم بندی مساله مسیریابی وسایل حمل و نقل کلاسیک… 21

2-2-6. مشکل ایجاد زیر تور (عدم همبندی) 28

2-2-7. برخی مشکلات مدل سازی VRP در شرایط واقعی.. 29

2-3.  مرور ادبیات مسائل CMVRP. 30

فصل سوم مدل ریاضی و الگوریتم ژنتیک پیشنهادی.. 35

3-1. مقدمه. 36

3-2. مدل پیشنهادی CMVRP. 37

3-2-1. فرض­های مدل. 37

3-2-2. خصوصیت مدل ارائه شده 38

3-2-3. تعریف علائم و پارامترها 39

3-2-4. مدل ریاضی CMVRP. 41

3-3. روش حل مدل پیشنهادی.. 43

3-4. الگوریتم ژنتیک (GA) 43

3-4-1. تعریف… 43

3-4-2. گذری بر ژنتیک طبیعی.. 45

3-4-3. واژگان الگوریتم ژنتیك… 51

3-4-4.  ساختار كلی الگوریتم ژنتیك… 52

3-4-5. مفاهیم کلیدی الگوریتم ژنتیک… 54

3-4-6. كدینگ… 55

3-4-7. ایجاد جمعیت اولیه. 57

3-4-8. اعمال ژنتیك… 58

3-4-9. تابع برازش… 63

3-4-10. روش اجرای الگوریتم ژنتیک… 64

3-4-11. استراتژی برخورد با محدودیتها 66

3-4-12. انواع عملگرهای تقاطعی.. 69

3-4-13. انواع عملگرهای جهشی.. 73

3-5. ساختار پیشنهادی الگوریتم ژنتیک… 76

3-5-1. نحوه نمایش جواب ها 76

3-5-2. نحوه شدنی کردن جواب ها 78

3-5-3. تعریف میزان برازندگی.. 80

3-5-4. مکانیزم نمونه گیری.. 81

3-5-5. عملگر تقاطعی.. 81

3-5-6. عملگر جهشی.. 82

3-6. جمع­بندی.. 84

فصل چهارم تحلیل و نتایج محاسباتی.. 85

4-1. مقدمه. 86

 

4-2. تولید مسائل نمونه. 86

4-3. تنظیم پارامتر. 87

4-3-1. تنظیم پارامترهای الگوریتم ژننیک… 88

4-4. نتایج محاسباتی.. 93

4-5. صحه­گذاری مدل ارائه شده 97

4-6. جمع­بندی.. 100

فصل پنجم نتیجه ­گیری و ارائه پیشنهادها……………………………………………………………………………………………101

5-1. نتیجه ­گیری.. 102

5-2. پیشنهادها 103

مراجع. 104

 

لیست جداول

جدول 3-1. مقایسه الگوریتم ژنتیک با فرایند تکامل طبیعی 49

جدول 4-1. سطوح فاکتورهای مسئله 87

جدول 4-2. فاکتورهای الگوریتم ژنتیک به همراه سطوحشان 89

جدول 4-3. آرایه متعامد 90

جدول 4-4. نتایج محاسباتی برای مسائل کوچک 94

جدول 4-5. نتایج محاسباتی برای مسائل بزرگ 95

جدول 4-6. اطلاعات مساله نمونه تولید شده 97

جدول 4-7. بهترین حل ریاضی دستی 98

 

لیست شکل­ها

شکل 2-1. نمایی از مسأله TSP 9

شکل 2-2. نمایی ساده از MTSP 10

شکل 2-3. نمایی ساده از VRP 11

شکل 2-4. نسخه های مختلف VRP کلاسیک و ارتباط بین آنها 22

شکل 2-5. مشکل عدم همبندی (زیرتور)28

شکل 3-1. مدل تئوری داروین 47

شکل 3-2. فضای کدینگ و فضای جواب 56

شکل 3-3. قانونمندی و موجه بودن 57

شکل 3-4. فضای جواب: ناحیه موجه و ناحیه غیرموجه 68

شکل 3-5. نمایش ماتریسی مسیرهای ایجاد شده 77

شکل 3-6. نمایش گرافیکی مسیرهای ایجاد شده 77

شکل 3-7. ماتریس اولیه نمایش دهنده جواب 78

شکل 3-8. ماتریس اصلاحی محدودیت تیم ها 79

شکل 3-9. ماتریس نمایش دهنده جواب 79

شکل 3-10. ماتریس اصلاحی مسیرها 80

شکل 3-11. ماتریس نمایش دهنده والدین 81

شکل 3-12. نمایش عملگر تقاطع 82

شکل 3-13. نمایش ماتریس اولیه انتخابی برای عملیات جهش 83

شکل 3-14. نمایش ماتریس در قدم دوم83

شکل 3-15. نمایش مسیر انتخابی 83

شکل 3-16. نمایش عملگر جهش 84

شکل 4-1. نمودار نرخ S/N توابع هدف در سطوح مختلف عامل ها 91

شکل 4-2. نمودار نرخ تاثیرات میانگین داده ها بر میانگین ها،در سطوح مختلف عامل ها 92

شکل 4-3. نمودار حرکت الگوریتم ژنتیک پیشنهادی93

شکل 4-4. نمایش مقادیر تابع هدف هر دو روش 96

شکل 4-5. نمایش زمان محاسباتی حاصل از هر دو روش 96

شکل 4-6. نمایش نحوه محاسبه تابع هدف 99

شکل 4-7. نمایش کروموزم بهینه مساله نمونه 99

 

فصل اول  کلیات تحقیق

 

1-1. مقدمه

یکی از حوزه‌هایی که سهم قابل توجهی در مصرف انرژی و به تبع آن پیامدهای زیست محیطی ناشی از مصرف سوخت را داراست، بخش حمل و نقل است که در سال ۱۳۸۵ سهمی در حدود ۲۶ درصد از مصرف انرژی و 3/49 درصد از مصرف فرآورده‌های نفتی کشور را به خودش اختصاص داده است. قطعا مصرف بهینه انرژی در این بخش که وابسته به زیر ساخت‌ها و همچنین ناوگان حمل و نقل کشور است، تاثیر قابل توجهی در جلوگیری از تضییع سرمایه‌های ملی خواهد داشت.

نظر به جایگاه ویژه ایران در حوزه انرژی در خاورمیانه و جهان و همچنین اهمیت استراتژیکی منابع هیدروکربنی، مدیریت صحیح این منابع در فرایند تولید تا مصرف در کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رشد روز افزون ناوگان جاده­ایی موجب گردیده است که بخش قابل توجهی از انرژی کشور در بخش حمل و نقل مصرف گردد و به تبع آن انتشار گازهای گلخانه­ایی و آلاینده نیز معضل مهمی را ایجاد نماید. اساساً مصرف انرژی کشور درکلیه بخش­های مصرف کننده و از جمله بخش حمل و نقل از الگوی مناسبی برخوردار نبوده و اصلاح الگوی مصرف انرژی درکلیه بخش‌ها ضرورتی انکار ناپذیر است.

به منظور اصلاح این الگو در بخش حمل و نقل، لازم است تا عوامل تأثیر گذار بر مصرف، مانند ساختار ناوگان حمل و نقل شخصی و عمومی و میزان ارتقای فناوری مصرف سوخت آن‌ ها، میزان اقبال مردم در استفاده از وسایل نقلیه عمومی و ترکیب سبد سوخت نه فقط به طور کیفی بلکه با ارائه آمار و اطلاعات کمّی مورد بررسی قرار گیرد و کلیه راهکار‌ها از جمله اصلاح زیرساخت­های حمل و نقل، ارتقای صنعت خودرو، کاهش سفرهای غیر ضروری با حداکثر بهره گیری از ارتباطات الکترونیکی و بهبود امکانات شهری و اصلاح ساختار‌ها و قوانین در این زمینه، پس از شناسایی و ارزیابی دقیق به مرحله اجرا درآید [1] .

برنامه ­ریزی حمل و نقل به بررسی تقاضا برای ترافیک و میزان رشد ترفیک می‌پردازد تا با بهره گرفتن از آن در مورد راهبرد امکانات حمل و نقل موجود یا امکانات جدید مانند شبکه راه‌ها، ریل، فرودگاه‌ها و غیره تصمیم ­گیری شود. هدف نهایی از برنامه ریزی حمل و نقل دستیابی به سطح سرویس بالا‌تر، بهبود ایمنی، صرفه­جویی در مصرف انرژی، رشد اقتصادی و افزایش دسترسی می‌باشد.

حمل و نقل به معنای جامع آن شامل مدیریت، زیربنا و روبنا ناوگان از نیازهای اساسی جوامع امروزی است بطوری که در هر کشور برای اعتلای توان اقتصادی، فرهنگی، امنیتی وسیاسی داشتن شبکه حمل و نقلی گسترده و قابل اطمینان از نیازهای اولیه محسوب می­گردد. حتی برخی بر این باور هستند که حمل و نقل از ابزارهای ابتدایی توسعه می‌باشد. در گذشته به دلیل اینکه حمل و نقل یک نیاز ثانویه برای تحقق نیازهای اولیه‌ای همچون تجارت، مسافرت، اشتغال و غیره به حساب می‌آمد، به نحو شایسته‌ای بدان پرداخته نمی‌شد. لیکن رشد و توسعه اقتصاد جهانی، تلاش کشور‌ها برای استفاده بهینه از توانمندی‌ها و فرصت‌های در اختیار، و فشرده شدن رقابت در عرصه‌های جهانی موجب گشت تا حمل و نقل بواسطه نقش مستقیمی که درکاهش هزینه‌های تمام شده تولید و دسترسی به بازار ودر ‌‌نهایت افزایش توان رقابت در عرصه تجارت بین الملل مخصوصاً برای کشورهایی که حجم تجارت خارجی صادرات و واردات آن‌ ها بالا می‌باشد، از جایگاه رفیعی در مدیریت، برنامه ریزی و سرمایه گذاری و حتی تحقیقات برخوردار گردد. تاثیر چنین ویژگی سبب گشته تا نگرش‌های گذشته نسبت به حمل و نقل تغییر یابد و به حمل ونقل به عنوان یک بخش اقتصادی- خدماتی مهم نگریسته شود [2].

در ادبیات اولین بار شخصی به نام هیچکوک[1] [3] در مقاله­ای مسأله حمل ونقل را مورد بهینه بررسی قرار داد. پس از آن افرادی چون کوپمنز[2] در مقاله­ای با عنوان « بهینه­سازی استفاده از شبکه های حمل و نقل» و کنتاروویچ[3] [4] که مقاله­ایی تحت عنوان « متد­های ریاضی سازماندهی و برنامه ریزی محصولات» را انجام داد، به بررسی موضوع حمل و نقل پرداخته و روش­های ریاضی را مورد استفاده قرار دادند. همچنین برای نخستین بار در سال ۱۹۹۶ دانتزیگ[4] از روش سیمپلکس بر اساس اصول برنامه ریزی خطی برای بدست آوردن جواب در مسائل حمل و نقل استفاده نمود. در سال‌های اخیر نیز افراد زیادی به بررسی مسأله حمل و نقل پرداخته و الگوریتم­های ریاضی متعددی برای حل اینگونه مسائل ارائه شده است.

1-2. تعریف مساله

یکی از زمینه ­های اساسی و مطرح که امروزه درشاخه‌های مختلف علوم به ویژ ه مهندسی صنایع و مهندسی عمران بسیار مورد توجه قرار گرفته است، برنامه ریزی حمل و نقل می‌باشد و همانطور که قبلاً اشاره شد هدف نهایی از آن دستیابی به سطح سرویس بالا‌تر، ایمنی بهتر، صرفه جویی در مصرف انرژی، رشد اقتصادی و افرایش سطح دسترسی می‌باشد.

حال اگر در این برنامه ­ریزی علاوه بر تولید کنندگان و مصرف کنندگان سطوح میانی دیگری نیز لحاظ شوند مسأله به نام شبکه حمل و نقل خوانده می‌شود، که به عنوان نمونه می‌توانیم به مسیریابی اتوبوس‌های داخل شهری، جمع آوری ضایعات و زباله‌های شهری، ومسیریابی سرویس‌های مدارس، اشاره نمود که این‌ها حالات خاصی از شبکه حمل ونقل است که از آن به عنوان مسأله مسیریابی وسیله نقلیه (VRP) یاد می شود که درآن به ازای هر مسیر تنها یک وسیله نقلیه حرکت می­ کند. هدف ازمسائل VRP این است که مسیر­هایی برای هر کدام از وسایل نقلیه طراحی شود که از یک مکان (مبدأ بارگیری) آغاز شود و در همان مکان خاتمه یابد. همچنین در طول مسیر نیازهای تمامی مشتریان تأمین شده و هزینه کل کمینه شود [5]. در مدل‌های گوناگون مسیر­یابی که بعد از مدل اولیه و کلاسیک بوجود آمدند، محدودیت‌ها و شرایط جدیدی به مسأله اضافه گردید که باعث تنوع اینگونه مسائل گردید که به عنوان نمونه همان طور که در این تحقیق بیان شده است، تیم­های کاری با توانایی­های منعطف به عنوان عوامل خدمت­دهی در نظر گرفته شده اند. همچنین محدودیت­های خدمت­دهی به مشتریان بر روی تیم­ها و وسایل اعمال شده است که این موضوع بر پیچیدگی مساله

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

 

1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………… 1

1-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………. 1

1-2 هدف از اجرای پایان نامه ………………………………………………………………………………. 2

1-3 مراحل انجام پایان نامه ………………………………………………………………………………….. 2

1-4 ساختار پایان نامه …………………………………………………………………………………………… 3

2- ادبیات موضوعی ………………………………………………………………………………………. 4

2-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………. 4

2-2 ساختار الگوریتم ژنتیک ………………………………………………………………………………… 6

2-3 عملگرهای ژنتیکی …………………………………………………………………………………………. 7

2-4 روند کلی الگوریتم ژنتیک ……………………………………………………………………………… 8

2-5 شرط پایان الگوریتم ………………………………………………………………………………………. 10

2-6 برخی از کاربرد­های الگوریتم ژنتیک ……………………………………………………………… 10

2-7 تعاریف ……………………………………………………………………………………………………………… 11

2-8 مزایای اجرای موازی ……………………………………………………………………………………….. 12

2-9 مراحل زمانبندی در گرید …………………………………………………………………………….. 16

2-10 انواع زمانبند ………………………………………………………………………………………………….. 17

2-11 انواع زمانبندی ……………………………………………………………………………………………… 18

2-12 نحوه­ زمانبندی (ایستا و پویا) …………………………………………………………………… 19

2-13 ساختار زمانبند …………………………………………………………………………………………….. 19

2-14 انواع صف­بندی کارها ……………………………………………………………………………………. 21

2-15 پیچیدگی محاسباتی زمانبندی …………………………………………………………………….22

2-16 جمع بندی  ………………………………………………………………………………………………… 22

3- پیشینه پژوهشی …………………………………………………………………………………….. 23

3-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………. 23

3-2 الگوریتم­های حریصانه ………………………………………………………………………………….. 23

3-3 الگوریتم­های تکاملی …………………………………………………………………………………….. 26

3-3-1 راه­کارهای مبتنی بر جستجوی محلی ………………………………………… 26

3-3-2 راه­کارهای جمعیت محور ……………………………………………………………. 28

3-4 جمع­بندی  …………………………………………………………………………………………………… 31

4- الگوریتم­های پیشنهادی ………………………………………………………………………….. 33

4-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………. 33

4-2 فرضیات وتعاریف …………………………………………………………………………………………… 34

4-3 الگوریتم­ Asuffrage …………………………………………………………………………………….. 35

4-4 الگوریتم­ MaxSuffrage ……………………………………………………………………………….. 36

4-5 الگوریتم توازن نسخه یک …………………………………………………………………………….. 38

4-6 الگوریتم توازن نسخه دو ………………………………………………………………………………. 40

4-7 الگوریتم ژنتیک و توازن بار ………………………………………………………………………….. 41

4-8 جمع­بندی ……………………………………………………………………………………………………… 46

5- نتایج حاصل از ارزیابی………………………………………………..…………………………….. 47

5-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………. 47

5-2 محک ارزیابی براون ……………………………………………………………………………………… 47

 

5-3 ارزیابی الگوریتم Asuffrage ………………………………………………………………………… 49

5-4 ارزیابی الگوریتم MaxSuffrage …………………………………………………………………… 51

5-5 ارزیابی الگوریتم توازن نسخه یک …………………………………………………………………. 53

5-6 ازریابی الگوریتم توازن نسخه دو …………………………………………………………………… 54

5-7 ارزیابی الگوریتم ژنتیک به همراه توازن بار……………………………………………………. 55

5-8 پیشنهادات برای آینده ………………………………………………………………………………….  57

6- منابع ……………………………………………………………………………………………………… 58

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                صفحه

 

جدول 5-1 حالات ماتریس ETC …………………………………………………………………………………………. 49

جدول 5-2 نتایج makespan الگوریتم Asuffrage  ……………………………………………………………. 50

جدول 5-3 نتایج resource utilization الگوریتم Asuffrage ……………………………………….. 51

جدول 5-4 نتایج makespan الگوریتم MaxSuffrage  ……………………………………………………… 52

جدول 5-5 نتایج resource utilization الگوریتم MaxSuffrage ………………………………….. 53

جدول 5-6 نتایج makespan الگوریتم توازن نسخه یک …………………………………………………….. 54

جدول 5-7 نتایج makespan الگوریتم توازن نسخه دو ……………………………………………………….. 55

جدول 5-8 نتایج makespan الگوریتم ژنتیک به همراه توازن بار ………………………………………. 56

جدول 5-9 نتایج resource utilization الگوریتم ژنتیک به همراه توازن بار ……………………… 57

 

فهرست شکل­ها

 

عنوان                                                                                                                صفحه

 

شکل 2-1 کروموزوم قبل و بعد از اعمال عملگر جهش ……………………………………………………….. 8

شکل 2-2 نمودار گردشی الگوریتم زنتیک …………………………………………………………………………… 9

شکل 2-3 ماتریس تخمین زمان اجرا (ETC) ……………………………………………………………………… 12

شکل 2-4 مجازی­سازی منابع ناهمگن توسط گرید …………………………………………………………….. 13

شکل 2-5 مهاجرت کارها برای ایجاد توازن بار ……………………………………………………………………. 14

شکل 2-6 تنظیمات تکرار گرید …………………………………………………………………………………………… 15

شکل 2-7 تنظیم سیاست تخصیص کارها به منابع توسط مدیر …………………………………………. 16

شکل 2-8 ساختار زمانبند متمرکز ……………………………………………………………………………………….. 19

شکل 2-9 ساختار زمانبند سلسله مراتبی …………………………………………………………………………….. 20

شکل 2-10 ساختار زمانبند غیر متمرکز ……………………………………………………………………………… 20

شکل 4-1 الگوریتم توازن نسخه دوم ……………………………………………………………………………………. 41

 

1-    مقدمه

 

1-1 مقدمه

کامپیوترهای امروزی مانند مغز انسان معمولا از بخش کوچکی از توانایی‌های خود استفاده می‌کنند و اغلب به‌ صورت غیرفعالند و منتظر اطلاعات ورودی می‌مانند. تصور کنید که اگر از منابع سخت‌افزاری این همه کامپیوتر غیرفعال استفاده شود و همه در یک کامپیوتر جمع شوند، چه دستگاه پرقدرتی خواهیم داشت. شبکه­ های محاسباتی (گرید)[1] زمینه‌ای را فراهم آورده است که بتوان از منابع (کامپیوتری) سیستم‌های دیگر نیز استفاده نماییم. اغلب مسائل پیچیده علمی، مهندسی و تجارت احتیاج به میزان زیادی از منابع برای اجرا دارند، بهترین راه حل برای اینگونه مسائل استفاده از گرید می­باشد[1].

هدف شبکه­ های محاسباتی (گرید) به اشتراک گذاشتن منابع کامپیوتری در نقاط مختلف جغرافیایی با مدیریت­های مختلف بین کاربران است. کاربران درخواست­های خود را پیوسته برای محیط گرید ارسال می­ کنند و بخش مدیریت منابع[2] این کارها را به گره های محاسباتی[3] موجود در شبکه اختصاص می­دهد. به چگونگی تخصیص این درخواست­ها روی گره­های محاسباتی مختلف زمانبندی[4] می­گویند.

اعمال سیاست­های مختلف برای عملیات زمانبندی نتایج متفاوتی را خواهد داشت که این سیاست با توجه به اهداف مشخص شده برای گرید اتخاذ می­شوند. عملیات زمانبندی در سیاست­های مختلف از فاکتورهای متفاوتی برای تخصیص کارها روی منابع مختلف استفاده می­ کند. امکان دارد یک فاکتور نقش تعیین کننده ­ای در یکی از سیاست­ها داشته باشد ولی در سیاست دیگر اصلا به آن توجه نشود، از اینرو هدف هر الگوریتم بهینه کردن سیاست مورد نظر خود است.

 

1-2 هدف از اجرای پایان نامه

با توجه به تاثیر بالای عملیات زمانبندی در عملکرد بهینه گرید و مزایایی که برای گرید در قسمت قبل ذکر شد، ارائه یک روش کارا در زمانبندی می تواند تاثیر زیادی در حل مسائل بزرگ در شاخه های مختلف داشته باشد.

در گریدهای محاسباتی هدف بالا بردن درصد استفاده از منابع در کنار کاهش زمان اتمام آخرین کار می­باشد. در این طرح تحقیق همین اهداف را دنبال می­کنیم و سعی داریم نگاشتی از کارها را ارائه دهیم که هم باعث بالا رفتن بهره­وری از منابع شود و هم کمترین زمان را برای اتمام آخرین کار داشته باشد.

 

1-3 مراحل انجام پایان نامه

برای انجام پایان نامه ابتدا مفاهیم گرید و روش­های موجود مطالعه و بررسی شدند و بعد از مقایسه صورت گرفته روی روش­های مختلف، الگوریتم ژنتیک برای تولید نگاشت انتخاب شد. در کنار الگوریتم ژنتیک الگوریتمی را ارائه کردیم که به توازن بار روی منابع کمک می­ کند و با بهره گرفتن از مزایای دو الگوریتم نام برده شده نگاشت بهینه­ای را برای کارها بدست آوردیم. برای پیاده­سازی الگوریتم­ها از زبان برنامه نویسی java شده است.

 

1-4 ساختار پایان نامه

در فصل دوم الگوریتم ژنتیک، پارامترهای موثر در این الگوریتم و مفاهیم اولیه­ی زمانبندی مورد بررسی قرار می­گیرد. در فصل سوم گذری بر تحقیقات پیشین خواهیم داشت. الگوریتم­های پیشنهادی در فصل چهارم ارائه شده است و در

فهرست مطالب

1. فصل اول: کلیات 1

1-1- مقدمه.. 2

1-2- تعریف مساله، هدف و ضرورت اجرای طرح پایان نامه   4

1-3- روش ها و فنون اجرایی طرح پایان نامه.. 5

1-4- ساختار فصل بندی پایان نامه.. 6

2. فصل دوم: بر ادبیات تحقیق 7

2-1- مقدمه.. 8

2-2-آشنایی با شبکه های حسگر بی سیم زیرآب.. 8

2-2-1- اجزای شبکه های حسگر بی سیم زیرآب.. 10

2-2-2- معماری های مختلف شبکه های حسگر بی سیم زیرآب   11

2-2-3- چالش های شبکه های حسگر بی سیم زیرآب.. 14

2-2-4- همزمان سازی ساعت در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب   15

2-2-5- مکان یابی در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب.. 19

2-3- تخمینگر حداقل مربعات.. 26

2-4- مرز پایین کرامر رائو.. 28

3. فصل سوم: بر تحقیقات اخیر انجام شده 32

3-1- شبکه های حسگر بی سیم.. 33

3-1-1- مکان یابی.. 33

3-1-2- همزمان سازی.. 34

3-1-3- مکان یابی و همزمان سازی به صورت همزمان.. 35

3-2- شبکه های حسگر بی سیم زیرآب.. 37

3-2-1- مکان یابی.. 37

3-2-2- همزمان سازی.. 39

3-2-3- مکان یابی و همزمان سازی به صورت همزمان.. 40

4. فصل چهارم: روش پیشنهادی 43

4-1- مقدمه.. 44

4-2- روش پیشنهادی برای انجام همزمان سازی و مکان یابی توامان   44

4- 2- 1- تنظیمات سیستم و فرضیات.. 47

4-2-2- فاز اول: مکان یابی اولیه با بهره گرفتن از تکنیک TOA.. 49

4-2-3- فاز دوم: تدریجی کردن حرکت حسگرها 50

4-2-4- فاز سوم: تخمین اریب زمان سنجی و انحراف… 51

4-2-5- فاز چهارم: جبران اثر لایه بندی… 52

4-2-6- فاز پنجم: مکان یابی همراه با پالایش تکرار. 55

4-2-7- به کار گیری مرز پایین کرامر رائو برای روش پیشنهاد شده   58

5. فصل پنجم: شبیه سازی و ارزیابی نتایج 59

5-1- مقدمه.. 60

5-2- پارامترها، متریک ها و روش تحلیل.. 60

5-3- طراحی آزمایش.. 61

5-4- شبیه سازی و تحلیل نتایج.. 61

6. فصل ششم: خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادات آتی 70

6-1- خلاصه.. 71

6-2- نتیجه گیری.. 73

6-3- نوآوری روش ارائه شده.. 74

6-4- پیشنهادها.. 74

مراجع   76

پیوست ها   80

 

فهرست شکل‌ها

شکل 2-1 نمونه ­ای از حسگرهای بی­سیم زیرآب…………………………………………………… 10

شکل 2-2 نمونه­هایی از AUV………………………………………………………………………… 11

شکل 2-3 معماری دو بعدی در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب…………………………….. 12

 

شکل 2-4 معماری سه بعدی در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب…………………………….. 14

شکل 2-5 مبادله پیام یکطرفه جهت همزمان­سازی ساعت………………………………………… 18

شکل 2-6 مبادله پیام دو طرفه جهت همزمان­سازی ساعت……………………………………….. 18

شکل 2-7 تخمین فاصله به روش TOA……………………………………………………………… 20

شکل 2-8 تخمین فاصله به روش TDOA…………………………………………………………… 21

شکل 2-9 محاسبه موقعیت به روش DV-Hop …………………………………………………….. 25

شکل 3-1 دسته­بندی روش­های مکان­ یابی…………………………………………………………… 34

شکل 4-1 نمودار گردش کار الگوریتم پیشنهاد شده……………………………………………… 46

شکل 4-2 اثر لایه­بندی در شبکه­ های حسگر بی­سیم زیرآب…………………………………….. 54

شکل 5-1 Perr برای واریانس خطای TOA (1/σ2)……………………………………………….. 64

شکل 5-2 میانگین مربعات خطای انحراف  ساعت در برابر واریانس خطای TOA (1/σ² )… 65

شکل 5-3 میانگین مربعات خطای اریب زمان­سنجی در برابر واریانس خطای TOA (1/σ² ). 67

شکل 5-4 Perrدر برابر تعداد نودهای مرجع با واریانس خطای TOA، db45 = 1/σ²………. 67

شکل 5-5 Perrدر برابر تعداد تکرارهای شبیه­سازی………………………………………………… 68

فهرست جدول‌ها

جدول 5-1 بازه اطمینان 95 درصدی برای Perr. 65

جدول 5-2 بازه اطمینان 95 درصدی برای انحراف  ساعت.. 66

فهرست نشانه‌های اختصاری

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

d˜i,iʹ	خودبرآورد مربوط به مسافت بین موقعیت مکانی  ji و  jiʹ
ji	مختصات دو بعدی مربوط به حسگر  معمولی
L	تعداد حسگر های مرجع
N	تعداد بسته­های انتقال یافته در مدت زمان پنجره مکان­ یابی
Ol	انحراف
pi	مختصات دو بعدی  مربوط به Lمین حسگر  مرجع
Ri	زمان محلی دریافت  iمین بسته  ] ثانیه[
Sl	اریب زمان­سنجی حسگر  معمولی در ارتباط با  Lمین حسگر  مرجع
Ti	زمان محلی ارسال i مین بسته  ] ثانیه[
tl	ساعت محلی مربوط به مرجع L
Tpdi	تاخیر انتشار مربوط به i مین بسته ] ثانیه[
W	مدت زمان پنجره مکان­ یابی.
Δ	حد آستانه برای تدریجی  کردن موقعیت مکانی ]متر[
σ2	وا یانس مربوط به خطای اندازه ­گیری TOA
ςli	نسبت بین  Tpdi و تاخیر انتشار واقعی مربوط به بسته i
ѱ˜i,iʹ	خودبرآورد مربوط به زاویه بین  موقعیت مکانی  ji و  jiʹ ]رادیان[

فهرست کلمات اختصاری

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ALS	Area Localization Schema
AOA	Angle Of Arrival
AUV	Autonomous Underwater Vehicle
CRLB	Cramer Rao Lower Bound
DV	Distance Vector
FTSP	Flooding Time Synchronization Protocol
GTLS	Generalized Total Least Squares
IMM	Interactive Multiple Model
LOS	Line-Of-Sight
MAC	Medium Access Control
ML	Maximum Likelihood
MSE	Mean Square Error
RMSE	Root Mean Square Error
SVP	Sound Velocity Profile
TDMA	Time Division Multiple Access
TDOA	Time Difference Of Arrivals
TLS	Total Least Squares
TOA	Time Of Arrival
UWSNs	Underwater Wireless Sensor Networks

1. فصل اول: کلیات

• مقدمه

با گسترش روزافزون ابزارهای هوشمند کوچک وبا همگرا شدن ارتباطات بی­سیم با ابزارهای ریز، امکان پدید آمدن شبکه­ های کم­هزینه و در ابعاد مختلف فراهم شده است، شبکه­ هایی که بتوانند اطلاعات محیطی را برای انسان جمع­آوری کنند، شبکه­ هایی که بدون زیرساخت و به سرعت برقرار شده و بتوانند خود را سازماندهی کنند و نیازی به انرژی خارجی نداشته باشند. مهمترین این شبکه­­ها، شبکه­ های حسگر بی­سیم می­باشند و هر روزه کاربردها و استفاده­های جدیدی در زمینه امور نظامی و غیر نظامی  برای این نوع از شبکه­ ها ارائه می­شوند و مورد استفاده قرار می­گیرند.

شبکه های حسگر بی­سیم زیرآب گونه ای از شبکه های حسگر هستند که در محیط زیر آب قرار می­گیرند و توسط امواج صوتی با یکدیگر ارتباط دارند. شبکه های حسگر بی­سیم در زیرآب برای مقاصدی چون جمع آوری داده های کف آب، نظارت بر آلودگی آبها، نظارت بر محیط ساحل، ناوبری و کاربردهای نظامی نظارت بر محیط به کار برده می شوند[1].

از ­آنجا که که در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب، رسانه انتقال آب است، چالش­ها و مشکلات خاص خود را دارد که طراحی شبکه را تحت تاثیر قرار می­دهند، از جمله این چالش­ها می­توان به تغییر سرعت صوت با توجه به  عمق، دما و شوری آب، تحرک دائمی حسگرها، تاخیر انتشار طولانی و چندمسیری[1] را نام برد. بنابراین پروتکل­ها و پروتکل­ها و الگوریتم­های لایه ­های شبکه­ های حسگر زمینی برای شبکه­ های حسگرزیر آب نامناسبند.

تاکنون پروتکل­ها و الگوریتم­های زیادی به خصوص در زمینه مسیریابی و در زمینه کنترل دسترسی به رسانه از جمله  Slotted FAMA ,UWAN-MACو… مطرح شده است [2] [3] [4] که در همه آن­ها مساله مکان­ یابی و همزمان­سازی حسگرها از اهمیت ویژه­ای برخوردار است، برای مثال دسترسی چندگانه به وسیله تقسیم زمان (TDMA)[2] از مواردی است که بطور رایج در پروتکل­های دسترسی به رسانه(MAC)[3] استفاده می­ شود که به همزمانی دقیق میان حسگرها نیازمند است. به عنوان مثالی دیگر از اهمیت همزمان­سازی و مکان­ یابی می­توان به این نکته اشاره کرد که تعداد زیادی از الگوریتم­های مسیریابی به اطلاعات مکانی حسگرها وابسته هستند [5] و [6].

اگرچه سرویس­های همزمان­سازی و مکان­ یابی به هم وابسته هستند، معمولا به صورت مستقل مورد مطالعه قرار گرفته­اند  و این به این دلیل است که مکان­ یابی از نقطه نظر شبکه­ های رادیویی و پردازش سیگنال [7] و همزمان­سازی از نقطه­نظر طراحی پروتکل مورد بررسی قرار گرفته اند [8]. در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب، مکان­ یابی بیشتر از طریق زمان دریافت (TOA)[4] و زمان متفاوت دریافت (TDOA)[5] انجام می­ شود که وابسته  به سرویس­های همزمان­سازی هستند و در واقع این سرویس­ها پیش­نیاز الگوریتم­های مکان­ یابی هستند. از طرف دیگر اطلاعات در رابطه با مکان حسگرها چون برای تخمین تاخیر انتشار مورد استفاده قرار می­گیرد [9]، کمک فراوانی به همزمان­سازی حسگرها می­ کند. با توجه به این ارتباطات، مکان­ یابی و همزمان­سازی را می­توان در کنار هم انجام داد که انجام این کار دو مزیت بسیار مهم دارد:

• در یک استراتژی توامان از آنجا تعداد کمتری مبادلات پیام لازم است، صرفه جویی قابل توجهی در مصرف انرژی که از موارد بسیار مهم در شبکه­ های حسگری زیر آب می­باشد خواهیم داشت.
• یک راه­حل توامان می ­تواند به افزایش صحت[6] در هر دو سرویس کمک کند.

پس با توجه به اهمیت مکان­ یابی و همزمان­سازی که پیش­نیاز اکثر پروتکل­ها و الگوریتم­ها می­باشد و از نیازهای اساسی در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب است ضرورت دارد که به این دو موضوع پرداخته شود اما از آنجا که این دو سرویس به یکدیگر وابسته هستند، ارائه یک راه­حل که این دو سرویس را با در نظر گرفتن چالش­های  خاص محیط زیرآب، درکنار یکدیگر انجام دهد از اهمیت ویژه­ای برخوردار می­باشد.

• تعریف مساله، هدف و ضرورت اجرای طرح پایان نامه

کاربردهای شبکه­ های حسگر زیر آب شامل مانیتورینگ اقیانوس و دریا، جستجوی معادن زیردریایی، کشف مواد شیمیایی و بیولوژیکی مضر، سیستم­های پدافند زیردریایی خودمختار، جمع­آوری داده ­های محیطی برای راهنمایی کشتی­ها و… می­باشند که همه این کاربردها نیاز به دانستن موقعیت نودهای حسگر دارند، ولی به دلیل ماهیت متحرک بودن  نودهای زیردریایی، نمی­توان از تکنیک­های مکان­ یابی موجود برای شبکه­ های حسگر زمینی استفاده نمود. لذا نیاز به تکنیک­هایی است که بتوان تکنیک­های مکان­ یابی شبکه­ های حسگر زمینی را برای شبکه­ های حسگر زیردریایی توسعه داد.

همزمان­سازی نیز یکی از نیازمندی­های اصلی برای سرویس­هایی است که توسط شبکه­ های توزیع شده فراهم می­شوند، تعداد زیادی از پروتکل­های همزمانی برای شبکه­ های حسگر بی­سیم مطرح شده ­اند، اما هیچ کدام از آن­ها نمی­توانند به صورت مستقیم برای شبکه­ های زیرآب به کار برده شوند، یک الگوریتم همزمانی باید فاکتورهای دیگری همچون مدت زمان تاخیر طولانی که ناشی از استفاده از ارتباطات صوتی می­باشد و تحرک حسگرها را نیز در نظر بگیرد. این چالش­ها صحت رویه همزمانی را برای شبکه­ های حسگر بی­سیم زیردریایی بحرانی­تر می­ کند، بنابراین راه­ حل­های همزمانی مورد نیاز است که به طور خاص برای شبکه­ های بی­سیم زیردریایی طراحی شده باشند تا بتوانند این نیازمندی­ها را برطرف سازند.

با توجه به موضوعات مطرح شده در بالا و ضرورت در نظر گرفتن آن­ها در شبکه­ های حسگر بی­سیم زیردریایی و با توجه به درنظر گرفتن محیط زیرآب که دارای چالش­های خاص خود می­باشد، هدف از انجام این پایان نامه ، مطالعه جنبه­ های مختلف، ویژگی­ها و چالش­های محیط زیرآب و شبکه­ های حسگر بی­سیم زیرآب و در نهایت، ارائه یک روش است که مکان­ یابی و همزمان­سازی حسگرهای زیرآب را به صورت توامان انجام دهد و درعین حال محدودیت­های موجود در محیط زیرآب را مدنظر قرار دهد.

برای نشان دادن کارایی روش ارائه شده از شبیه­ساز مطلب استفاده خواهد شد و تکنیک ارائه شده با تکنیک­هایی که قبلا ارائه شده ­اند مقایسه می­ شود.

[1] Multipath

فصل اول

کلیات تحقیق………………………………………………………………………………………………… 4

1-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 4

1-2 طرح مسئله……………………………………………………………………………………………… 4

1-3 سؤالهای اصلی پژوهش………………………………………………………………………………. 6

1-4 فرضیه ها ی پژوهش…………………………………………………………………………………. 6

1-5 اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………… 6

1-6 سابقه انجام تحقیق …………………………………………………………………………………… 7

1-6-1 تحقیق های انجام یافته داخلی………………………………………………………………….. 7

1-6-2 تحقیق های انجام یافته خارجی………………………………………………………………… 10

1-7 جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق………………………………………………………………… 10

1-8 كاربردهای متصور از تحقیق………………………………………………………………………… 10

1-8-1 مراجع استفاده كننده از نتیجه پایان نامه ………………………………………………………. 10

1-9 روش انجام تحقیق……………………………………………………………………………………. 11

1-9-1 روش و ابزار گرد آوری اطلاعات ……………………………………………………………. 11

1-9-2 روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………… 11

1-10 روایی و پایایی تحقیق……………………………………………………………………………… 11

1-11 جامعه آماری و روش نمونه گیری……………………………………………………………….. 13

1-12 مشکلات و محدودیت های تحقیق……………………………………………………………… 14

فصل دوم

مبانی نظری و ادبیات موضوع……………………………………………………………………………. 16

2-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 16

2-2روش شناسی تحقیق…………………………………………………………………………………… 16

2-2-1 معرفی متغیرهای مورد استفاده در این پژوهش……………………………………………… 16

2-2-1-1  متغیر مستقل……………………………………………………………………………………. 17

2-2-1-1-1 سفر …………………………………………………………………………………………… 18

2-2-1-2 متغیرهای وابسته………………………………………………………………………………… 18

2-2-1-2-1 سیستم حمل و نقل…………………………………………………………………………. 18

2-2-1-2-1-1 جنبه های حمل و نقل…………………………………………………………………. 18

2-2-1-2-1-2 مدلهای حمل و نقل…………………………………………………………………….. 19
2-2-1-2-1-3 طبقه بندی های حمل و نقل………………………………………………………….. 19

2-2-1-2-1-4 حمل و نقل و ارتباطات ……………………………………………………………… 19

2-2-1-2-1-5 حمل و نقل ، فعالیت ها و کاربری زمین………………………………………….. 20

2-2-1-2-1-6 حمل و نقل ؛ انرژی و محیط زیست……………………………………………….. 20

2-2-1-2-1-7 مقررات قرارداد حمل و نقل ………………………………………………………… 21

2-2-1-2-1-8 انواع حمل و نقل ………………………………………………………………………. 22

2-2-1-2-1-8-1 حمل و نقل زمینى یا راه‌هاى خشکى……………………………………………. 22

2-2-1-2-1-8-2 حمل و نقل با راه‌آهن………………………………………………………………. 23

2-2-1-2-1-8-2-1 مزایاى راه‌آهن…………………………………………………………………….. 24

2-2-1-2-1-8-2-2 مزایاى راه‌آهن از بُعد حجم کالا و تناژ بار وتعداد مسافر و نوع کالا…. 24

2-2-1-2-1-8-2-3 مزایاى راه‌آهن از نظر عامل زمان……………………………………………… 24

2-2-1-2-1-8-3 حمل و نقل تركیبی، راهی برای ارتقای شبكه های ریلی……………………. 25

2-2-1-2-1-9 سیستم های نوین حمل و نقل در جهان……………………………………………. 25

2-2-1-2-1-10 حمل و نقل عمومی…………………………………………………………………… 28

2-2-1-2-1-11 حمل و نقل نیمه عمومی ……………………………………………………………. 29

2-2-1-2-2 مدیریت تقاضای سفر……………………………………………………………………… 29

2-2-2-1-1-1 مدیریت شهری………………………………………………………………………….. 31

2-2-2-1-1-2 مفهوم برنامه ریزی  وبرنامه ریزی شهری………………………………………….. 31

2-2-2-1-1-3 تعامل فضایی…………………………………………………………………………….. 32

2-3 بر مطالعات صورت گرفته………………………………………………………………. 34

2-3-1 مقایسه انگیزه های سفر در میان دو نسل جوان و بزرگسال…………………………….. 34

2-3-2 تخمین تابع تقاضای سفر یک شهر………………………………………………………….. 35

2-3-3 استفاده از بهینه سازی فازی در تعدیل مقادیر نرخ های سفر…………………………… 37

2-3-4 مدل برنامه ریزی شبکه حمل و نقل اتوبوسرانی بین شهری…………………………….. 38

2-3-5 مدل تحلیل عاملی برای انتخاب عوامل مؤثر برتقاضای سفر با اتوبوسهای بین شهری 39

2-3-6 میزان مخاطرات سفر با اتوبوس در یک راه اصلی بین شهری………………………….. 41

2-3-7 نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در كاهش تقاضای سفرهای شهری……………… 42

2-3-8 میزان رضایت از سفر با مترو………………………………………………………………….. 44

2-3-9 مدلسازی تولید سفر ……………………………………………………………………………. 45

2-3-10 تدوین متدولوژی ارزیابی پارامترهای موثر بر تقاضای سفرها در ایران…………….. 47

2-3-11 مولفه های كیفیت و كارایی حمل و نقل عمومی………………………………………… 48

2-3-12 اهمیت حمل و نقل پایدار شهری در توسعه پایدار شهری…………………………….. 50

2-3-13 حل مسائل پیش بینی توزیع سفر در شبكه های حمل ونقل با پارامترهای غیر دقیق 52

2-3-14 برنامه ریزی راهبردی توسعه سیستم های حمل و نقل هوشمند جاده ای کشور….. 53

2-3-15 روش های مختلف برآورد ارزش زمان سفر………………………………………………… 55

2-3-16 پیش بینی تولید سفرهای بین شهری……………………………………………………….. 59

2-3-17 بررسی مدلهای تولید سفر……………………………………………………………………. 60

2-3 -17 -1 مدل PBS&J………………………………………………………………………………. 61

2-3-17-2 مدل رگرسیون لوژستیک……………………………………………………………………. 62

2-3-17-3 مدل BPNN………………………………………………………………………………….. 62

2-3-17-4 مقایسه نتایج مدلها…………………………………………………………………………… 63

2-3-18 بررسی اثرات تکرار سفر بر میزان رضایت مسافران……………………………………. 64

2-3-19 تاثیرات حمل و نقل همگانی بر كاهش مصرف سوخت………………………………. 65

2-3-20 عوامل موثر در ایجاد حمل و نقل نامطلوب………………………………………………. 67

2-3-20-1 راهکارهایی جهت بهبود وضعیت توسعه حمل و نقل همگانی …………………… 67

2-3-21 راهکارهای کاهش تقاضای سفر…………………………………………………………….. 67

2-3-21-1 راهکارهایی كه می توان برای کاهش تقاضای سفر بكار برد شامل……………….. 68

2-3-22 مناسب سازی شبکه حمل و نقل شهری و بین شهری…………………………………… 69

2-3-23 سفر و شادی‌ ،نیاز بنیادین‌ مردم‌ ایران‌ ………………………………………………………. 71

2-3-24 ثمرات سفر………………………………………………………………………………………… 74

2-3-25 توصیه های ایمنی برای سفر با اتوبوس های بین شهری………………………………… 78

2-3-26 توصیه هایی برای روزهای مسافرت…………………………………………………………. 80

2-3-27 کاهش سفرهای بین شهری با اتوبوس، با وجود ثبات نرخ بلیط………………………. 81

 

2-3-28 چرا باید سفر كنیم؟……………………………………………………………………………… 82

2-3-28-1 نکاتی درباره سفر با خودروی شخصی …………………………………………………. 89

2-3-28-2 نکاتی درباره سفر با قطار و اتوبوس……………………………………………………… 90

2-3-28-3 نکاتی درباره سفر با هواپیما………………………………………………………………… 90

2-3-29 روش های مدیریت تقاضای سفر در حمل ونقل……………………………………………. 91

2-3-30 بررسی عوامل مؤثر بر زمان سفر در سیستم حمل ونقل…………………………………. 97

2-3-31 مدل هوشمند تقاضای سفر  تحلیل الگوی مدل تقاضای سفرهای جاده ای…………… 99

2-3-32 تنگناهای سیستم حمل و نقل شهری…………………………………………………………. 100

2-3-33 مدیریت شهری…………………………………………………………………………………… 103

2-3-33-1 مدیریت شهری در جهان معاصر………………………………………………………….. 104

2-3-33-2 اهداف مدیریت شهری………………………………………………………………………. 105

2-3-33-3 وظایف مدیریت شهری…………………………………………………………………….. 105

2-3-33-4 ضرورت برنامه‌ریزی برای شهری سال…………………………………………………… 108

2-3-33-5 ارائه مدلى براى مدیریت یكپارچه حمل و نقل…………………………………………. 114

فصل سوم

معرفی منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………………………… 116

3-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 116

3-2 ویژگی های طبیعی……………………………………………………………………………………. 116

3-2-1 وضعیت توپوگرافی……………………………………………………………………………….. 116

3-2-2 فاكتورهای اقلیمی منطقه…………………………………………………………………………. 117

3-2-2-1 ارتفاعات………………………………………………………………………………………. 117

3-2-2-2 عرض جغرافیایی……………………………………………………………………………. 117

3-2-2-3 پوشش گیاهی………………………………………………………………………………… 117

3-2-2-4 ساعات آفتابی………………………………………………………………………………… 118

3-2-2-5 توفان، رعد و برق…………………………………………………………………………… 118

3-2-2-6 روزهای همراه با برف و یا مخلوط برف و باران…………………………………….. 118

3-2-2-7 روزهای همراه با گرد و خاك…………………………………………………………….. 119

3-2-2-8 اقلیم شهرکرد…………………………………………………………………………………. 119

3-2-3 جهت وزش بادهای غالب……………………………………………………………………. 120

3-3 ویژگی های انسانی………………………………………………………………………………… 122

3-3-1 تاریخچه شهرکرد……………………………………………………………………………….. 122

3-3-2 امور ایمنی و ترافیك…………………………………………………………………………… 124

3-3 -3 تقسیمات سیاسی………………………………………………………………………………. 126

3-3-4 ویژگی های اجتماعی………………………………………………………………………….. 131

3-3-4-1 آمار جمعیتی شهرکرد………………………………………………………………………. 131

3-3-4-2 بعد خانوار…………………………………………………………………………………….. 131

3-3-4-3 تحولات حجم جمعیت…………………………………………………………………….. 133

3-3-4-4 میزان رشد جمعیت………………………………………………………………………….. 135

3-3-4-5 پیش بینی جمعیت آینده شهرکرد………………………………………………………… 136

3-3-4-6 برآورد مهاجرت در شهر و شهرستان شهرکرد………………………………………… 138

3-3-4-7 مهاجران وارد شده…………………………………………………………………………… 139

3-3-4-8 مبادلات مهاجرتی استان با سایر استان ها………………………………………………. 142

3-4-4-9  مراکز آموزشی و دانشگاهی………………………………………………………………. 143

3-4  خصوصیات اقتصادی شهر………………………………………………………………………. 149

3-4-1 بخش صنعت…………………………………………………………………………………….. 149

3-4-2 بخش معدن………………………………………………………………………………………. 150

3-4-3 کشاورزی…………………………………………………………………………………………. 151

3-4-4 دامپروری…………………………………………………………………………………………. 151

3-4-5 خدمات……………………………………………………………………………………………. 152

3-4-6 میزان و نسبت درصد جمعیت فعال در بخش های مختلف اقتصادی……………….. 153

3-4-7 جمعیت فعال از نظر اقتصادی……………………………………………………………….. 154

3-5 خصوصیات کالبدی شهر………………………………………………………………………….. 157

3-5-1 نحوه استفاده از اراضی…………………………………………………………………………. 157

3-5-1-1 مسکونی……………………………………………………………………………………….. 157

3-5-1-2 آموزشی……………………………………………………………………………………….. 158

3-5-1-3 آموزش عالی و فنی حرفه ای…………………………………………………………….. 158

3-5-1-4 بهداشتی……………………………………………………………………………………….. 159

3-5-1-5 درمانی…………………………………………………………………………………………. 159

3-5-1-6 مکان‌های تفریحی…………………………………………………………………………… 159

3-5-1-7 فضای سبز شهرکرد…………………………………………………………………………. 160

3-5-1-8 مذهبی………………………………………………………………………………………….. 161

3-5-1-9 فرهنگی………………………………………………………………………………………… 161

3-5-1-10 ورزشی………………………………………………………………………………………. 161

3-5-1-11 جهانگردی و پذیرایی…………………………………………………………………….. 161

3-5-1-12 اداری-خدمات شهری…………………………………………………………………….. 162

3-5-1-13 نظامی- ستادی……………………………………………………………………………… 162

3-5-1-14 صنعتی……………………………………………………………………………………….. 162

3-5-1-15 تاسیسات و تجهیزات شهری و گورستان…………………………………………….. 162

3-5-2 شبکه ارتباطی شهر……………………………………………………………………………… 163

3-5-2-1 حریم شبکه ارتباطی…………………………………………………………………………. 164

3-5-2-2 ارتباطات منطقه………………………………………………………………………………. 169

3-5-2-3 شیب خیابانها و نحوه دفع آبهای سطحی………………………………………………. 172

3-5-2-4 حمل و نقل و انبارها……………………………………………………………………….. 173

3-5-2-5 سرویس حمل و نقل عمومی………………………………………………………………. 173

3-5-2-6 حمل ونقل شهری و برون شهری……………………………………………………….. 174

3-5-2-6-1 اتوبوس شهری……………………………………………………………………………. 174

3-5-2-6-2 تاکسی………………………………………………………………………………………. 174

3-5-2-6-3 فرودگاه ……………………………………………………………………………………. 174

3-5-2-6-4 پایانه‌ها‌های مسافربری…………………………………………………………………… 174

3-6 معیارها و ضوابطی که باید در طرح ریزی کالبدی شهر مورد توجه قرار گیرد………… 176

3-7 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………… 177

فصل چهارم

یافته های پژوهش…………………………………………………………………………………………. 179

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 179

4-2 نتایج توصیفی تحقیق……………………………………………………………………………….. 179

4-2-1 وضعیت جنسی پاسخگویان…………………………………………………………………… 179

4-2-2 وضعیت محل سکونت پاسخگویان………………………………………………………….. 180

4-2-3 وضعیت سنی پاسخگویان……………………………………………………………………… 181

4-2-4 وضعیت تحصیلات پاسخگویان………………………………………………………………. 182

4-2-5 وضعیت میانگین سفر پاسخگویان به اصفهان در هفته…………………………………… 184

4-2-6 وضعیت بیشترین تعداد سفر در روزهای هفته از طرف پاسخگویان………………….. 184

4-2-7 وضعیت مقصد نهایی سفرپاسخگویان………………………………………………………. 186

4-2-8 وضعیت علت سفر………………………………………………………………………………. 186

4-2-9 وضعیت نوع وسیله نقلیه مورد استفاده در سفرها از طرف پاسخگویان………………. 188

4-2-10 وضعیت ناسبترین سیستم حمل و نقل پیشنهادی پاسخگویان بین دو شهر شهرکرد و اصفهان 189

4-2-11 وضعیت دلیل انتخاب این نوع سیستم حمل و نقل از نظر پاسخگویان…………….. 190

4-2-12 وضعیت نظر خواهی در مورد خدمات……………………………………………………. 191

4-2-13 وضعیت نظر خواهی در مورد سیستم حمل و نقل……………………………………… 195

4-3-1 سهم استان از حمل و نقل جاده ای………………………………………………………….. 199

4-3-2 سهم شهرستان شهرکرد از سفرهای استانی(پایانه مسافربری آزادی)………………….. 204

4-4 نتایج استنباطی پژوهش………………………………………………………………………………. 206

4-4-1 آزمون فرضیه اول………………………………………………………………………………….. 206

4-4-1-1 وضعیت پاسخگویان از نظر گروه سنی و علت سفر……………………………………. 206

4-4-2 آزمون فرضیه دوم…………………………………………………………………………………. 211

4-4-3 آزمون فرضیه سوم…………………………………………………………………………………. 215

فصل پنجم

جمع بندی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات…………………………………………………………….. 217

5-1 جمع بندی………………………………………………………………………………………………. 217

5-2 نتایج پژوهش………………………………………………………………………………………….. 218

5-2-1 نتایج توصیفی………………………………………………………………………………………. 218

5-2-2 نتایج استنباطی……………………………………………………………………………………… 219

5-2-2-1 آزمون فرضیه اول………………………………………………………………………………. 219

5-2-2-2 آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………………… 219

5-2-2-3 آزمون فرضیه سوم……………………………………………………………………………… 220

5-3 اقدامات مورد نیاز برای حل مشکلات سیستم حمل و نقل در محدوده مورد مطالعه…… 221

5-3-1 اقدامات فرهنگی…………………………………………………………………………………… 221

5-3-2 اقدامات قانونی…………………………………………………………………………………….. 222

5-3-3 اقدامات اقتصادی………………………………………………………………………………….. 222

5-3-4 اقدامات خدماتی…………………………………………………………………………………… 222

5-3-5 اقدامات اجتماعی………………………………………………………………………………….. 223

5-4 ارائه پیشنهادات………………………………………………………………………………………… 223

5-5 موضوعات پیشنهادی جهت کار در آینده………………………………………………………… 224

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………… 226

منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………… 229

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………. 230

فهرست جدول ها

جدول شماره 1-1 : متغیرهای کلی تحقیق ، شاخص های سنجش متغیرها و درصد روایی آنها        12

جدول شماره 2-1 : استراتژی­ های مدیریت تقاضای سفر…………………………………………… 30

جدول شماره 2-2 : مشخصات و خصوصیات سفر با اتوبوس در ایران………………………….. 42

جدول شماره 2-3 : طبقه بندی برای تعیین نرخ های تخلیه………………………………………… 61

جدول شماره 2-4 : جدول دسته بندی برای نشان دادن عملکرد مدل رگرسیون لوجستیک … 63

جدول شماره 2-5 : دسته بندی برای نشان دادن عملکرد مدل )مدل رگرسیون لوجستیک)…. 63

جدول شماره 2-6 : انواع معیارها و حالتهای هر معیار در تكنیكهای پیش بینی زمان سفر……. 96

جدول شماره 2-7 : چهار روش برای دست‌یابی به شهرهای سالم………………………………… 110

جدول شماره 3-1 : خلاصه نتایج تعیین اقلیم شهركرد با روش های مختلف……………………… 119

جدول شماره 3-2 : وضع جوی شهر شهركرد برحسب ماه…………………………………………. 121

جدول شماره 3-3 : تعداد پایگاه های امداد نجات جاده ای تا پایان سال 1389……………….. 125

جدول شماره 3-4 : تعداد تصادفات، متوفیات و مصدومین در سال 1389…………………….. 126

جدول شماره 3-5 تقسیمات سیاسی استان چهارمحال و بختیاری :1388……………………….. 127

جدول شماره 3-6 : طول و عرض جغرافیایی شهرستانها……………………………………………. 127

جدول شماره 3-7 : تعداد شهرستان، بخش، شهر و دهستان براساس تقسیمات كشوری…….. 128

جدول شماره 3-8 : تقسیمات استان چهارمحال و بختیاری…………………………………………. 128

جدول شماره 3-9 : تقسیمات كشوری در محدوده استان…………………………………………… 129

جدول شماره 3-10 : آمار جمعیتی شهرکرد……………………………………………………………. 131

جدول شماره 3-11 : جمعیت بر حسب تعداد افراد تشکیل دهنده خانواده در سال 1385…… 132

جدول شماره 3-12 : جمعیت برحسب نوع خانوار، جنس و شهرستان: آبان 1385……………. 132

جدول شماره 3-13 : توزیع سنی شهر شهرکرد و میزان رشد ویژه گروه های بزرگ سنی…… 134

جدول شماره 3-14 : پیش بینی جمعیت شهر شهرکرد ، میزان های حیاتی و میزان های رشد بر حسب دوره های پنج ساله از سال 1375 تا 1395 (گزینه اول)………………………………………………………………………….. 137

جدول شماره 3-15 : پیش بینی جمعیت شهر شهرکرد ، میزان های حیاتی و میزان های  شد بر حسب دوره های پنج ساله از سال 1375 تا 1395 (گزینه دوم)………………………………………………………………………….. 137

جدول شماره 3-16 : پیش بینی جمعیت شهر شهرکرد ، میزان های حیاتی و میزان های رشد بر حسب دوره های پنج ساله از سال 1375 تا 1395 (گزینه سوم)…………………………………………………………………………. 138

جدول شماره 3-17 : برآورد مهاجرت در شهر و شهرستان شهرکرد…………………………….. 139

جدول شماره 3-18 : توزیع مهاجران وارد شده به استان چهارمحال و بختیاری  از  سایر استانها برحسب مقصد مهاجرت                                                                                                           140

جدول شماره 3-19 : توزیع مهاجران خارج شده از استان چهارمحال و بختیاری به تفکیک مهمترین استانهای مقصد (85-1375)                                                                                                           140

جدول شماره 3-20 : مهاجران وارد شده به استان چهارمحال و بختیاری به تفکیک مهمترین استانهای مبدا      140

جدول شماره 3-21 : موازنه مهاجرتی استان چهارمحال و بختیاری با استانهای اصفهان، خوزستان، تهران و فارس در سالهای 1385 – 1375………………………………………………………………………………………………… 141

جدول شماره 3-22 : مهاجران خارج شده از استان چهارمحال و بختیاری به تفکیک مهمترین استانهای مقصد (85-1375)                                                                                                           142

جدول شماره 3-23 : شمار و درصد مهاجران خارج شده از استان چهارمحال و بختیاری به تفکیک مهمترین استانهای مقصد (75-1365)……………………………………………………………………………………………………. 143

جدول شماره 3-24 : باسوادان در جمعیت 6 ساله و بیشتر ساكن برحسب جنس و شهرستان 143

جدول شماره 3-25 : دانش آموزان وکارکنان آموزشی،دفتری واداری کلیه دوره های تحصیلی برحسب شهرستان 144

جدول شماره 3-26 : فارغ التحصیلان دوره های تحصیلی تحت پوشش اداره کل آموزش و پرورش  بر حسب پایه تحصیلی                                                                                                           144

جدول شماره 3-27 : دانشجویان دانشگاه ها ومراکز آموزش عالی دولتی برحسب دوره های مختلف تحصیلی 145

جدول شماره 3-28 : فارغ التحصیلان دانشگاه ها ومراکز آموزش عالی دولتی برحسب دوره های مختلف تحصیلی     147

جدول شماره 3-29 : کارگاه های فعال بخش خدمات شهرکرد به تفکیک نوع فعالیت عمده.. 153

جدول شماره 3-30 : جمعیت فعال شهرکرد…………………………………………………………… 155

جدول شماره 3-31 : جمعیت ده ساله و بیشتر شهرکرد به تفکیک فعال و غیر فعال طی دهه های مختلف      156

جدول شماره 3-32 : جمعیت فعال شهرکرد به تفکیک شاغل و بیکار و جنسیت در دوره های مختلف         156

جدول شماره 3-33 : تعداد پلاکهای سطح شهر……………………………………………………….. 157

جدول شماره 3-34 : پروانه های ساختمانی صادر شده برای احداث بنا برحسب مساحت زمین و زیربنا در نقاط شهری                                                                                                           157

جدول شماره 3-35 : پروانه های ساختمانی مسکونی صادر شده برای احداث بنا برحسب تعداد طبقات در نقاط شهری                                                                                                           158

جدول شماره 3-36 : پروانه های ساختمانی صادرشده برای احداث بنابرحسب وضعیت قبلی زمین ومساحت آن درنقاط شهری                                                                                                           158

جدول شماره 3-37 : اماکن مذهبی……………………………………………………………………….. 161

جدول شماره 3-38 : عرض حریم بکه ارتباطی شهر…………………………………………………. 166

جدول شماره 3-39 : حجم ترافیک ورودی به شهر شهرکرد- اصفهان…………………………… 171

جدول شماره 3-40 : تعداد اتوبوس و مینی بوس فعال در خطوط شهری و برون شهری……. 173

جدول شماره 3-41 : انواع راه های تحت پوشش اداره کل راه و ترابری استان…………………. 175

جدول شماره 3-42 : انواع راه های روستایی تحت پوشش اداره کل راه و ترابری استان……… 175

جدول شماره 3-43 : تعداد پایانه ، سفر و مسافرجابجا شده برون استانی و درون استانی از طریق پایانه های مسافر بری توسط انواع وسایل نقلیه عمومی مسافری جاده ای برحسب شهرستان……………………………………. 175

فصل اول: کلیات و مفاهیم………………………. 2

1. کلیات………………………………. 3

1- 1- 1.  بیان مسئله…………………………….. 3

1- 1- 2. پرسش‌های اصلی پژوهش………………………………. 3

1- 1- 3. فرضیه‌ها……………………………. 3

1- 1- 4. روش انجام کار و منابع پژوهش…………………………. 4

1- 1-  5. ضرورت و هدف پژوهش………………………………. 4

1- 1-  6. سابقه و پیشینه پژوهش………………………………. 5

1- 2. مفاهیم…………………………….. 6

1-2-1 . اخلاق……………………………… 6

1- 2-2. انسان‌شناسی……………………………… 7

1- 2-3. انواع پژوهش‌های اخلاقی……………………………… 8

1- 2-3-1.  اخلاق توصیفی……………………………… 8

1- 2-3-2. فلسفه اخلاق……………………………… 9

1- 2-3-2-1. فرا اخلاق……………………………… 9

1- 2-3-2-2. اخلاق هنجاری……………………………… 9

1- 2-3-2-2-1. مکاتب اخلاقی……………………………… 10

1- 2-3-2-2-1-1. اخلاق فضیلت………………………………. 10

1- 2-3-2-2-1-2. اخلاق سودگرا……………………………. 11

1- 2-3-2-2-1-3. اخلاق وظیفه‌گرا……………………………. 11

1-2-3-3. علم اخلاق……………………………… 12

1-2-4. انواع انسان‌شناسی……………………………… 12

1- 2-4-1. انسان‌شناسی تجربی……………………………… 12

1- 2-4-2. انسان‌شناسی فلسفی……………………………… 13

1- 2-4-3. انسان‌شناسی عرفانی……………………………… 13

1-2-4-4. انسان‌شناسی دینی……………………………… 14

1-2-5. حقیقت انسان در رویکردهای مختلف…………………… 14

1-2-5-1. حقیقت انسان در عرفان…………………………….. 14

1-2-5-2. حقیقت انسان در فلسفه…………………………….. 16

1-2-5-2-1. نفس و مراتب آن…………………………….. 17

1-2-5-2-1-1. عقل……………………………… 18

1-2-5-2-1-1-1. مراتب عقل نظری……………………………… 19

1-2-5-2-1-1-2. مراتب عقل عملی……………………………… 21

الف. اراده……………………………. 21

ب. اختیار…………………………….. 22

1-2-5-2-1- 2. تخیل……………………………… 23

1-2-5-2-1- 3. احساس………………………………. 26

1- 2- 6.  خصوصیات و گرایش‌های انسان……………………. 27

1-2-6- 1. فطرت………………………………. 28

1-2-6- 2. غریزه……………………………. 29

1-2-6- 3. عواطف………………………………. 29

1-2-6- 4. طبیعت و سرشت و طینت…………………………. 31

1-2-6- 5. استعداد بی‌نهایت انسان…………………………….. 31

1- 2- 7. مسائل اخلاق……………………………… 32

1- 2- 7- 1. منشأ اخلاق……………………………… 32

2- 7- 2. منشأ مفاهیم اخلاقی……………………………… 33

1- 2- 7- 3. سعادت و شقاوت………………………………. 34

1- 2- 7- 4.  لذت و الم…………………………….. 36

1- 2- 7- 5. فضیلت و رذیلت………………………………. 37

1- 2- 8. معیار فعل اخلاقی……………………………… 39

1- 2- 8- 1. آگاهی……………………………… 39

1- 2- 8- 2.  نیت………………………………. 39

1- 2- 8- 3. قرب به خدا……………………………. 41

1- 2- 9.  رابطه انسان‌شناسی و اخلاق…………………………….41

1- 2- 9- 1. تغییرپذیری انسان…………………………….. 41

1- 2- 9- 2. عقل و وجدان دراخلاق……………………………… 42

1- 2- 9- 3. آزادی انسان…………………………….. 43

1- 2- 9- 4. عدالت و اعتدال در اخلاق………………………….. 44

فصل دوم: بررسی مبانی نظری مسئله تأثیر انسان‌شناسی بر اخلاق در اندیشه امام خمینی(ره)…..45

 

 

2-1. اخلاق در نظر امام خمینی(ره)……………………………. 46

2-2. انسان‌شناسی در نظر امام خمینی(ره)……………………. 46

2-2-1. انسان‌شناسی فلسفی……………………………… 47

2-2-1-1. ساحت نفس………………………………. 48

2-2-1-2. مراتب و قوای نفس………………………………. 51

2-2-1-2-1. عقل……………………………… 53

2-2-1-2-2. اختیار و اراده……………………………. 55

2-2-1-3. رابطه مراتب و شؤون نفس……………………….. 56

2-2-1-4. رابطه نفس و بدن…………………………….. 57

2-2-1-5. بدن تابع نفس………………………………. 58

2-2-2. انسان‌شناسی عرفانی……………………………… 60

2- 2- 2- 1. قلب و مراتب آن…………………………….. 60

2-2-2-1-1. اقسام قلب………………………………. 62

2-2-2-1-2. رابطه قلب و بدن…………………………….. 63

2-3. خصوصیات و گرایشهای انسان…………………………… 64

2-3-1. فطرت………………………………. 64

2-3-1-1. ویژگی‌های امور فطری……………………………… 65

2-3-2. طینت………………………………. 66

2-3-3. استعداد…………………………….. 67

2-4. بررسی اندیشه اخلاقی امام خمینی(ره)……………………… 68

2-4-1. رویکرد فلسفی سعادت‌گرا……………………………. 68

2-4-2. سعادت و شقاوت………………………………. 69

2-4-2-1. سعادت و شقاوت وجودی……………………………… 71

2-4-2-2. سعادت و شقاوت اخلاقی……………………………… 71

2-4-2-3. ملاک سعادت و شقاوت………………………………. 72

2-4-2-3-1. علم و معرفت و اقسام آن…………………………….. 74

2-4-3. عدالت و اعتدال…………………………….. 75

2-4-3-1.رابطه اعتدال و فضیلت و رذیلت………………………………. 76

2-5. رویکرد عرفانی به اخلاق……………………………… 77

2-5-1. مراتب سلوک عرفانی…………………………….. 78

2-5-2. راه‌های تهذیب اخلاق و اصلاح نفس…………………….. 78

2-5-2-1. تفکر…………………………….. 79

2-5-2-2. عزم…………………………….. 80

2-5-2-3. مشارطه، مراقبه، محاسبه…………………………….. 81

2-5-2-4. تذکر مداوم…………………………….. 82

نتایج……………………………… 84

فصل سوم: تأثیر انسان‌شناسی بر اخلاق……………………… 86

3-1. فطرت انسانی منشأ اخلاق……………………………… 87

3-1-1.دین عامل شکوفایی فطرت………………………………. 88

3-1-2.عوامل احتجاب فطرت………………………………. 89

3-2. حبّ ذات و حب دنیا مانع و عاملی برای رشد اخلاقی……… 90

3-3. تغییرپذیری و اخلاق……………………………… 91

3-3-1. اصلاح نفس و اخلاق……………………………… 92

3-3-2. تربیت دینی و اخلاق……………………………… 93

3-3-2-1. ایمان به خدا …………………………….96

3-3-2 -1-1. فقدان ایمان اساس فساد اخلاقی…………………. 98

3-3-2-1-2. رابطه ایمان و عمل……………………………… 98

3-3-2-1-3. عبادت وتکامل اخلاقی……………………………… 100

3-3-2-1-4. رابطه تقوا و اخلاص با اخلاق……………………101

3-4. نیّت باطن و روح عمل……………………………… 102

3-5. تأثیر شناخت و فهم کرامت نفس بر اخلاق……………….. 104

3-5-1. رابطه معرفت نفس و اخلاق……………………………… 105

3-6. تفکر و اخلاق……………………………… 105

3-5-1. رابطه تخیل و اخلاق……………………………… 106

3-5-2. اعتدال ظاهری و باطنی منشأ فضیلت……………….. 107

3-7. قلب و اخلاق……………………………… 107

3-7-1. تأثیر اعمال بدنی بر ملکات و قلب………………………… 108

3-8. حریت انسان و اخلاق……………………………… 109

3-9. قرب و تقرب به خدا سعادت نهایی انسان………………… 110

نتایج……………………………… 111

نتیجه‌گیری……………………………… 113

فهرست منابع…………………………….. 117

چکیده:

ارتباط بین انسان‌شناسی و اخلاق از جمله مباحثی است که غالبا اندیشمندان حوزه اخلاق به آن نپرداخته یا به گونه‌ای روشن در مورد آن سخن نگفته‌اند.از آنجا که هم اخلاق و هم انسان‌شناسی به عنوان دو موضوع نسبتا وسیع در حوزه مطالعات مربوط به نفس انسان هستند، قطعا ارتباط وثیقی را بین آن‌ ها می‌توان یافت.امام خمینی(ره) از جمله اندیشمندانی هستند که در آثار خود به این دو حوزه پرداخته‌اند و شناخت انسان از مباحث بنیادی در نظر ایشان بوده و اخلاق را با توجه به حقیقت انسان  و هدف او تبیین کرده‌اند. امام با نگرشی دینی و عرفانی مباحث اخلاقی را مطرح کرده و هدف اخلاق را تربیت انسان و شکوفایی استعدادهای فطری و رشد انسان در همه مراتب و ابعادش بیان کرده‌اند.مسئله اساسی در پژوهش حاضر این است که در نظر امام خمینی چه نسبتی بین انسان‌شناسی و اخلاق وجود داشته و اساسا نقش انسان‌شناسی در اخلاق از منظر ایشان چیست. این نوشتار با روش تحلیل – توصیفی و استدلال عقلی و نقلی نشان میدهدکه دو رویکرد فلسفی و عرفانی در انسان شناسی امام خمینی وجود دارد و به همین ترتیب دو رویکرد اخلاقی می توان در اثار ایشان یافت . در رویکرد فلسفی حقیقت انسان را نفس ناطقه دانسته و برای آن مراتبی را بیان کرده‌اند و سعادت و کمال انسان منوط به توجه به رشد و تربیت همه مراتب می‌دانند و هم‌چنین در رویکرد عرفانی خویش حقیقت انسان را قلب و آن را مرکز فطرت الهی معرفی کرده‌اند. اخلاق با رویکرد فلسفی همراه با واژه های اعتدال، فضیلت و سعادت است و با رویکرد عرفانی همراه با تزکیه و اصلاح نفس و قرب به خداست. و هدایت و سعادت انسان را در اصلاح قلب انسان و تهذیب و تزکیه آن از تعلقات مادی و رذایل اخلاقی بیان کرده‌اند که این امر به وسیله خصوصیات خاص انسان مانندِ اختیار، اراده، فطرت، استعداد، عقل از یک سو و اطاعت از شرع از جانب دیگر میسر است.

مقدمه:

به نام خداوندی که برای تکامل و سعادت انسان، آسمان‌ها و زمین را آفرید و سعادت را سرمشق انسان‌هایی قرار داد که به انسانیت خویش واقفند.

خدا، انسان و جهان، سه محور اساسی اندیشه بشری است که در طول تاریخ و در همه جوامع، پرسش‌های مهم، اساسی و اندیشه‌ساز، همواره درباره آن‌ ها مطرح می‌شود و تمام تلاش فکری بشر، متوجه این سه کانون و یافتن پاسخ‌های درست و مناسب برای پرسش‌های مربوط به آن‌ ها است.  در این میان شناخت انسان و حل معماها و رازهای نهفته‌ی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار و دانشمندان فراوانی را در رشته‌های علمی مختلف به خود مشغول ساخته است.  در تعالیم ادیان آسمانی-به ویژه اسلام- پس از مسأله خدا، «انسان» محوری‌ترین مسأله به شمار آمده و آفرینش جهان، فرستادن پیامبران و نزول کتاب‌های آسمانی، برای رسیدن او به سعادت و کمال نهایی‌اش صورت گرفته است. انسان‌شناسان بزرگ بر این نکته تأکید دارند که ابزارهای شناخت بشر، از پاسخ‌گویی صحیح و کامل به بسیاری از پرسش‌های مهم ناظر بر انسان و زوایای وجود وی ناتوانند و امروزه از «انسان موجودی ناشناخته» و «بحران انسان‌شناسی» سخن به میان می‌آورند. با این وجود انسان‌شناسی، انواع مختلف و متنوعی دارد که به لحاظ روش یا نوع نگرش از یکدیگر متمایز می‌شوند. تحقیق حاضر بر آن است که آراء و افکار فیلسوف و عارف بزرگ معاصر یعنی امام خمینی(ره) را در حوزه انسان‌شناسی فلسفی و عرفانی و هم‌چنین تأثیر آن بر اخلاق و رویکرد اخلاقی ایشان را بیان کند.

فصل اول: کلیات و مفاهیم

1- کلیات

1-1-1- بیان مسئله

مسئله‌ی مورد تحقیق، تأثیر انسان‌شناسی از منظر امام خمینی بر رویکرد اخلاقی ایشان است. امام خمینی(ره) در انسان‌شناسی فلسفی خویش قائل به مرتبه‌گرایی هستند، به این معنا که انسان ساحت‌های متفاوتی دارد و این مراتب و ساحت‌های مختلف برای انسان مراتب اخلاقی می‌سازد، علاوه براین، در دیدگاه امام مراتب انسان در هم تأثیر دارند، نمی‌توان برای تربیت اخلاقی انسان میزانی تعیین کرد مگر اینکه تمام مراتب را به طور هماهنگ ارتقا دهیم. امام در این رویکرد، سعی می‌کنند ربط بین مرتبه‌گرایی انسان و اخلاق را با دین و نقل تبیین کنند. از این رو در نظر امام ذکر که فضیلتی اخلاقی است باید با زبان گفته شود؛چرا که گفتار زبانی باعث می‌شود که بدن مطیع روح انسان شود. به همین شکل امام تلاش می‌کنند فضایل اخلاقی را با اعمال عبادی برای انسان به صفت باطنی پایدار تبدیل کنند.

2-1-1- پرسش های اصلی پژوهش

با توجه به مطالب یاد شده در بیان مسئله، در این پژوهش سؤالاتی مطرح می‌شود که پاسخ به آن‌ ها زیر بنای اصلی این پژوهش را تشکیل می‌دهد. این سؤالات عبارتند از:

1- رابطه‌ی انسان‌شناسی با اخلاق در چهل حدیث چیست؟(پرسش اصلی)

2- حقیقت انسان از نظر امام چیست؟

3- اخلاق مورد نظر امام چگونه اخلاقی است؟

3-1-1- فرضیه ها

در مقام پاسخ‌گویی به پرسش‌های فوق، می‌توان پاسخ‌های زیر را مطرح کرد:

1- از نظر امام انسان دارای حقیقت واحدی است که ساحات مختلف دارد و انسان در نظر امام تصویر تجلی خدا و بالاترین مرتبه هستی در نگاه فلسفی است. 

2- اخلاق مورد نظر امام، اخلاقی دینی، عرفانی است.

3- انسان موجودی دارای مراتب است و مراتب بر هم تاثیر می­گذارد و شناخت این خصوصیات بر اخلاق مؤثر است.

4-1-1- روش انجام کار و منابع پژوهش

شیوه‌ی کار در این تحقیق تحلیلی[1]- توصیفی است و در این راستا به صورت زیر انجام گرفته است.

نگارنده پس از مطالعه‌ی کتب فلسفی در حوزه شناخت انسان و حقیقت و معرفت به نفس و احوالات آن از نظر دیگر فلاسفه به بررسی نفس که حقیقت انسان است از منظر امام خمینی(ره) پرداخته و ضمن استخراج اصول انسان‌شناسی امام در آثار فلسفی و عرفانی ایشان از جمله تقریرات اسفار و شرح حدیث جنود عقل و جهل ، مصباح الهدایه به بررسی نوع رویکرد امام به انسان و تأثیر آن در مکتب اخلاقی ایشان در کتاب شرح چهل حدیث و دیگر آثار اخلاقی وی پرداخته است.

5-1- ضرورت و هدف پژوهش

امام(ره) متفکری هستند که مراتب درونی انسان را طی کرده‌اند و این مراتب در آثار ایشان ظهور پیدا کرده است. هدف اصلی این پژوهش استخراج، تنسق و ارائه انسان‌شناسی فلسفی امام(ره)با بهره گرفتن از آثار ایشان است و هم‌چنین