فهرست مطالب

چکیده: 1

فصل اوّل.. 2

1-1- مقدمه. 3

1-2- بیان مسئله. 4

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق.. 5

1-4- اهداف تحقیق.. 5

1-5- سوابق تحقیقات گذشته. 6

1-6- سوالات تحقیق.. 6

1-6-1- سوال اصلی.. 6

1-6-2- سوالات فرعی.. 7

1-7- روش تحقیق.. 7

1-8- روش گردآوری اطلاعات.. 7

1-9- ابزار گرداوری اطلاعات.. 7

1-10- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 7

1-11- تعریف واژه ها و اصطلاخات تخصصی.. 8

فصل دوم. 9

2-1- مقدمه. 10

2-2- مفهوم تكنولوژی.. 10

2-3- طبقه بندی تکنولوژی.. 12

2-4- عناصر اصلی تكنولوژی.. 13

2-5-  مدیریت تكنولوژی.. 14

2-6- تكنولوژی و مزیت رقابتی.. 16

2-6-1- ابعاد مزیت رقابتی.. 17

2-7- اكتساب تكنولوژی.. 18

2-7-1- انتقال تكنولوژی.. 21

2-7-2- انواع شیوه های اكتساب تكنولوژی.. 24

2-7-3-  مدل‌های اكتساب تكنولوژی.. 30

2-8- مروری بر تحقیقات گذشته. 41

2-8-1- جایگاه اكتساب تكنولوژی در مطالعات صورت پذیرفته. 41

2-8-2- سابقه تحقیقات و مطالعات انجام گرفته. 42

2-8-3- معیارهای تاثیرگذار بر شیوه های اكتساب تكنولوژی.. 53

فصل سوّم. 63

3-1-مقدمه. 64

3-2-روش تحقیق.. 64

3-3- ابزار و روش گرد آوری اطلاعات.. 65

3-4- روایی ابزار اندازه گیری.. 66

3-5-جامعه و نمونه تحقیق.. 66

3-6-تکنیک DEMATEL فازی.. 66

3-7- روش تحلیل شبکه  ANP. 70

3-7-1- تفاوت روش تحلیل شبکه و تحلیل سلسله مراتبی.. 71

3-7-2- مراحل روش تحلیل شبکه. 72

3-7-2-1- ساخت مدل و پیکربندی مساله. 72

3-7-2-2-تشکیل ماتریس مقایسه زوجی و محاسبه بردار های وزن.. 72

3-7-2-3-تشکیل سوپر ماتریس…. 73

3-7-2-4محاسبه توزیع ماندار سوپر ماتریس وزن دار شده 74

3-7-2-5- نرمال کردن وزن‌های بدست آمده با در نظر گرفتن هر خوشه. 74

3-7-2-6-انتخاب گزینه برتر. 74

فصل چهارم. 75

4-1- مقدمه. 76

4-2- گروه بندی عوامل تاثیر گذار در استراتژی اکتساب تکنولوژی.. 76

4-2-1- عوامل شناسایی شده برای قابلیت سازمان.. 77

4-2-2- عوامل شناسایی شده برای استراتژی سازمان.. 77

4-2-3- عوامل شناسایی شده برای برای تکنولوژی.. 78

4-2-4- عوامل شناسایی شده برای عوامل محیطی.. 78

4-3- تاثیر گروه های اصلی اثر گذار بر همدیگر. 79

4-4- شناسایی ارتباط عوامل در درون هریک از گروه‌ها 83

4-4-1- ارتباط بین عوامل مربوط به قابلیت سازمان.. 83

4-4-2- ارتباط بین عوامل مربوط به استراتژی سازمان.. 84

4-4-3- ارتباط بین عوامل مربوط به تکنولوژی سازمان.. 85

4-4-4- ارتباط بین عوامل مربوط به محیط.. 86

جدول4-8 ارتباط عوامل مربوط به محیط.. 86

4-5- مدل تحقیق.. 87

4-6- روش ANP برای اولویت بندی استراتژی‌های اکتساب.. 88

4-6-1- اولویت بندی تاثیر هر یک از گروه‌ها بر روی هدف.. 88

4-6-2- اولویت بندی معیارها در درون هر کدام از گروه‌ها 89

4-6-3- سوپر ماتریس اولیه. 93

4-6-4- توزیع ماندار سوپر ماتریس…. 97

4-6-5- وزن نرمال شده استراتژی‌های اکتساب تکنولوژی.. 101

فصل پنجم. 102

5-1- مقدمه. 103

5-2- تجزیه‎وتحلیل سوالات تحقیق.. 103

5-2-1- سوال اصلی.. 103

5-2-2- سوالات فرعی: 104

5-3- یافته‌ها و نتایج تحقیق.. 105

 

5-4- پیشنهادات تحقیق.. 107

5-4-1- پیشنهادهایی برای صنعت پتروشیمی ایران.. 107

5-4-2- پیشنهادهای برای تحقیقات آتی.. 107

ضمیمه. 108

Abstract 143

 

فهرست جداول

جدول2-1 اثرات و نتایج مورد انتظار ناشی از اكتساب تكنولوژی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 20

جدول2-2 انواع روش های اكتساب تكنولوژی با توجه به تحقیقات گذشته……………………………………………………………………………………………………………. 28

جدول 2-3 دسته بندی شیوه های اكتساب تكنولوژی به سه دسته كلی……………………………………………………………………………………………………………. 29

جدول 2-4مدل چیزا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 30

جدول2-5 مدل روبرت و بری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

جدول2-6 مدل فورد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 33

جدول 2-7 مدل Gilbert……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 35

جدول 2-8 مدل جامع انتخاب روش مناسب اكتساب تكنولوژی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 36

جدول 2-9 متداول‌ترین تحقیقات صورت پذیرفته در حوزه تكنولوژی در كشورهای در حال توسعه و توسعه یافته………………………… 41

ستین دمار……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 41

جدول2-10 ‌دسته بندی تحقیقات پیشین (خارجی)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

جدول 2-11 دسته بندی تحقیقات پیشین ( داخلی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 52

جدول 2-12 معیارهای اكتساب تكنولوژی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 53

جدول2-13 ابعاد اكتساب تكنولوژی و تحقیقات پیشین……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 57

جدول2-14 تعریف معیارهای تاثیرگذار بر شیوه های اكتساب تكنولوژی…………………………………………………………………………………………………………… 57

جدول 3-1 اصطلاحات زبانی و ارزشهای زبانی متناظر تکنیک DEMATEL………………………………………………………………………………………………….. 66

جدول 4-1عوامل گروه بندی شده در گروه قابلیت سازمان………………………………………………………………………………………………………………………………………. 76

جدول4-2 عوامل شناسایی شده برای استراتژی سازمان…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

جدول4-3 عوامل گروه بندی شده در گروه تکنولوژی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 77

جدول4-4 عوامل گروه بندی شده در گروه عوامل محیطی……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

جدول 4-5 نحوه ارتباط عوامل مربوط به قابلیت سازمان……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

جدول4-6 ارتباط عوامل مربوط به استراتژی سازمان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 83

جدول4-7 ارتباط عوامل مربوط به تکنولوژی سازمان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 84

جدول 4-9سوپر ماتریس اولیه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 92

جدول 4-10 توزیع ماندار سوپر ماتریس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 96

 

نمودارها

نمودار2-1 عناصر تشکیل دهنده تکنولوژی.. 13

نمودار2-2 فرایند انتقال تکنولوژی.. 23

نمودار3-1 فرایند کلی تحقیق.. 65

نمودار4-2 نتایج مقایسات زوجی معیارها با توجه به هدف.. 87

نمودار 4-3 مقایسات زوجی معیارها با توجه به قابلیت سازمان.. 88

نمودار 4-4 مقایسات زوجی معیارها با توجه به استراتژی سازمان.. 89

نمودار 4-5 مقایسات زوجی معیارها با توجه به تکنولوژی.. 90

نمودار 4-6 مقایسات زوجی معیارها با توجه عوامل محیطی.. 91

نمودار4-7 وزن نرمال شده استراتژی‌های اکتساب تکنولوژی.. 100

 

چکیده

با توجه به سرعت جهانی شدن و  رقابت تنگاتنگ در عرصه جهانی، تکنولوژی‌های برتر به عنوان مزیت رقابتی برای حضور در بازار های جهانی مطرح شده‌اند. اگر سازمان‌ها می‌خواهند از تغییرات تکنولوژیکی عقب نمانند، می‌باید قادر باشند تا تکنولوژی‌های مورد نیاز خود را کسب و از تکنولوژی‌های خود بهره برداری کنند. در تنظیم استراتژی تکنولوژی یکی از بحرانی‌ترین مراحل این است که چگونه تکنولوژی مورد نیاز را کسب کنیم. اکتساب تکنولوژی این مورد را در نظر می‌گیرد که آیا تکنولوژی را از طریق توسعه داخلی، همکاری با دیگر شرکت‌ها و موسسات و یا خرید تکنولوژی بدست آوریم.

این پژوهش با هدف اولویت بندی استراتژی های اکتساب تکنولوژی انجام گرفت که اجزای کلیدی موثر بر سبک اکتساب تکنولوژی شناسایی گردید سپس این عوامل در چهار گروه عوامل محیطی ، تکنولوژی سازمان، استراتژی  وعوامل مربوط به قابلیت سازمان گروه بندی شد. ارتباط درون هر یک از گروه ها با بهره گرفتن از ماتریس مقایسات زوجی بدست آمد و ارتباط بین گروه ها با تکنیک  DEMATEL  فازی حاصل شد و نهایتا با بهره گرفتن از روش ANP استراتژی های اکتساب تکنولوژی اولویت بندی گردید.

در بین استراتژی های اکتساب تکنولوژی خرید در اولویت اول، همکاری در اولویت دوم و ساخت در اولویت سوم قرار گرفت. در بین دوازده عامل محیطی، عوامل سیاسی و قانونی و اجرای تحریم‌های اقتصادی با 1/27 درصد بیشترین تاثیر، در میان نه عامل مربوط به قابلیت سازمان، معیار آشنایی شرکت با وضعیت بازار 6/26 درصد دارای بیشترین تاثیر، عوامل مربوط به استراتژی سازمان شامل پنج عامل بود که در بین این پنج عامل، معیار تناسب با استراتژی کسب و کار با 3/51 درصد در رتبه اول و در بین عوامل مربوط به تکنولوژی، هزینه های تحقیق و توسعه با 4/21 درصد در اولویت اوّل تاثیر گذاری بر استراتژی اکتساب تکنولوژی قرار دارد.

واژگان کلیدی: مدیریت تکنولوژی، استراتژی، اکتساب تکنولوژی، DEMATEL فازی، ANP

فصل اوّل

کلّیات

1-1- مقدمه

در سراسر تاریخ انسان، تکنولوژی  تاثیری عمیق بر توسعه انسان و بر پیشرفت تمدن داشته است. علی رغم  این حقیقت که تکنولوژی بزرگ‌ترین و فراگیرترین عامل موثر بر زندگی انسان امروزی است، اما هنوز هم برای بسیاری از مردم یک معماست و هنوز هم بسیاری از عوام و خواص نمی‌توانند تعریف دقیقی از آن ارائه بدهند. لذا بهتر است بحث را با ارائه تعریفی روشن از تکنولوژی آغاز کنیم . (خلیل،1386)

تکنولوژی را می‌توان تمام دانش، کالاها، فرایندها،ابزارها، روش‌ها و سیستم‌هایی تعریف کرد که در جهت خلق و ساخت کالاها و ارائه خدمات به کار گرفته می‌شوند. تکنولوژی عبارتست از روش انجام کارها به وسیله ما. تکنولوژی ابزاری است که به وسیله آن می‌توانیم به اهداف خود دست یابیم. تکنولوژی، اجرای عملی دانش است، ابزاری است که به کمک تلاش و سعی آدمی می‌آید.(همان منبع)

با توجه به سرعت جهانی شدن و  رقابت تنگاتنگ در عرصه جهانی، تکنولوژی‌های برتر به عنوان مزیت رقابتی برای حضور در بازار های جهانی مطرح شده‌اند. اگر سازمان‌ها می‌خواهند از تغییرات تکنولوژیکی عقب نمانند، می‌باید قادر باشند تا تکنولوژی‌های مورد نیاز خود را کسب و از تکنولوژی‌های خود بهره برداری کنند. لذا تصمیماتی در این خصوص اتخاذ می‌شود باید در فعالیت‌های طراحی استراتژی و برنامه ریزی یک سازمان مد نظر قرار گیرند. چنانچه در یک سازمان امکان دسترسی به تکنولوژی در داخل نباشد به منزله ناتوانی روی تکنولوژی کلیدی است که باید از بیرون تامین نماید( بین،2007) .

1-2- بیان مسئله

تدوین و اجرای موثر استراتژی تکنولوژی به عنوان عامل اصلی در مزیت رقابتی یک شرکت لحاظ می‌گردد. مطالعات زیادی در مورد اینکه چه طور چشم انداز استراتژی تکنولوژی را تعریف کنیم، وجود دارد. برخی از این مطالعات بر توسعه تکنولوژی و برخی بر توسعه دانش تاکید دارد.(داونپورت[1] و دیگران، 2003). اما آنچه همه ادبیات‌ها در آن مشترک هستند این است که استراتژی تکنولوژی فرایندی است که، از مجموعه ای گام‌هایی تشکیل می‌شود که این گام‌ها از تصمیم‎گیری استراتژیک  تا اجرای استراتژیک را  مورد توجه قرار می‌دهد. از جمله آنها می‌توان به اکتساب، مدیریت و اکتشاف تکنولوژی اشاره کرد(داونپورت و دیگران، 2003) ( فورد[2]، 2008 (.

در تنظیم استراتژی تکنولوژی یکی از بحرانی‌ترین مراحل این است که چگونه تکنولوژی مورد نیاز را کسب کنیم. اکتساب تکنولوژی این مورد را در نظر می‌گیرد که آیا تکنولوژی را از طریق توسعه داخلی، همکاری با دیگر شرکت‌ها و موسسات و یا خرید تکنولوژی بدست آوریم(چو و یو[3]،2000(. تنوع استراتژی‌های (سبک‌ها) اکتساب تکنولوژی و پیچیدگی محیط تجارت مدرن منجر به این شده که تصمیم‎گیری برای آن بسیار مشکل باشد. بنابراین نیاز مبرم به شناسایی عوامل داخلی و خارجی تاثیر گذار در شیوه اکتساب تکنولوژی  احساس می‌شود و همچنین تاثیر هر کدام از گروه عوامل بر گروه های دیگر نیز می‌تواند نهایتا تاثیر گذار بر سبک اکتساب تکنولوژی باشد و نتایج تحقیق بدون در نظر گرفتن تاثیر گروه‌ها بریکدیگر می‌تواند ناقص باشد به همین دلیل تاثیر آن‌ ها  بر یکدیگر نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

مطالعات زیادی انجام شده است که اجزای کلیدی موثر بر سبک اکتساب تکنولوژی را شناسایی  می‌کند(کروکاوا[4]، 1997) (هوانگ و تانگ[5]، 2007). با این حال وجود شکاف بین تصمیمات نهایی و عوامل اثر گذار احساس می‌شود. هر چند عوامل زیادی شناسایی شده که موثر در سبک اکتساب می‌باشند، اما وجود مطالعات اندک در مورد اینکه چطور یک تصمیم استراتژیک مبتنی بر مجموعه ای بزرگ از عوامل با رویکردی کمی و سیستماتیک  می‌توان گرفت، احساس می‌شود. شمار زیادی از استراتژی‌های اکتساب تکنولوژی شناسایی شده که شامل استراتژی خرید فن آوری، خرید لیسانس، ماموریت تحقیق و توسعه، ائتلاف تحقیق و توسعه، استفاده از کارمندان نخبه، تحقیق وتوسعه درونی و غیره می‌باشد که تصمیم‎گیری در این زمینه می‌تواند با بهره گرفتن از برنامه‎ ریزی ریاضی، تجزیه‎وتحلیل آماری و روش‌های تصمیم‎گیری چند معیاره باشد.

در این پژوهش با توجه به وجود شرایط متعدد در سازمان‌ها، شرکتهای صنعتی و خدماتی از یکسو و از سوی دیگر  تنوع و تفاوت  استراتژی‌های اکتساب با توجه به نوع نیاز صنعت پتروشیمی ایران استراتژی مناسب انتخاب می‌شود. به منظور انتخاب استراتژی مناسب به دلیل محدودیت‌های دسترسی به خبرگان از روش‌های MADM استفاده خواهد شد.