فهرست مطالب

چكیده ..1

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1- مقدمه. 3

1-2 بیان مسأله. 4

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش.. 7

1-4 اهداف پژوهش.. 9

1-5 فرضیات پژوهش.. 10

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق وپیشینه تحقیق

2-1 تاریخچه. 12

2ـ2 اهمیت اقتصادی نخود 13

2-3  مشخصات گیاهشناسی نخود 15

2-4  مورفولوژی نخود 15

2-4-1ریشه. 16

2-4-2 ساقه. 16

2-4-3 برگ.. 17

2-4-4 گل. 18

2-5 رشد و نمو. 18

2-5-1 جوانه زنی و استقرار گیاهچه. 19

2-5-2 رشد و توسعه سطح برگ.. 20

2-5-3 تجمع ماده خشك و توزیع آن. 21

2-5-4 گلدهی. 22

2-5-5 نمو دانه. 22

2-6 تنش خشکی. 23

2-6-1 تنش خشکی و انواع آن. 23

2-6-2 چگونگی درک خشکی توسط گیاهان. 24

2-6-3 مکانیسم های مقاومت به تنش خشکی. 25

2-6-3-1 تنش خشکی و مراحل مختلف رشد گیاه 28

2-6-3-1-1تنش خشکی در مرحله ی جوانه زنی. 28

2-6-3-1-3 تنش خشکی در مرحله رشد زایشی. 29

2-7 تأثیر تنش خشکی بر گیاهان. 32

2-8 تعریف سالیسیلیک اسید 35

2-8-1سالیسیلیک اسید بعنوان تنظیم کننده 35

2-8-3 نقش سالیسیلیک اسید در تنش.. 35

2-8-4 نقش سالیسیلیک اسید در فیزیولوژی و تغییرات گیاهی. 36

2-8-5 بررسی تأثیر سالیسیلیک اسید بر خصوصیات رشدی گیاهان. 36

2-9 – بررسی تأثیر باکتری های محرک رشد بر خصوصیات رشدی گیاهان. 41

2-10 – تأثیر ازتوباکتر بر عملکرد و اجزاء عملکرد گیاهان زراعی. 41

2-11 – تاثیر سودوموناس بر عملكرد و اجزاء عملکرد گیاهان زراعی. 44

2-11- اثرات توأم باکتری های محرک رشد بر عملکرد و اجزاء عملکرد گیاهان زراعی. 46

فصل سوم : روش اجرای تحقیق

3-1 محل آزمایش.. 50

3-2 آزمایش خاک.. 50

3-3 مشخصات طرح آزمایش.. 50

 

 

3-4 عملیات زراعی. 51

3-5 نمونه برداری. 51

3-6 تجزیه و تحلیل داده ها 52

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- ارتفاع بوته. 54

4-2- تعداد شاخه جانبی. 56

4-3 طول دوره گلدهی. 57

4-4 طول دوره پر شدن دانه. 58

4-5 تعداد روز تا رسیدگی. 58

4-6 تعداد غلاف در بوته. 59

4-7 تعداد دانه در بوته. 60

4-8 وزن صد دانه. 61

4-9 عملکرد دانه. 62

4-10 عملکرد بیولوژیک.. 67

4-11 شاخص برداشت. 71

4-12 پروتئین دانه. 71

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 بحث. 76

5-2 نتیجه گیری. 93

5-3 پیشنهادات. 94

منابع. 95

چکیده انگلیسی. 117

طرح روی جلد به زبان انگلیسی

فهرست جداول

جدول 4-1: تجزیه واریانس اثر تیمارهای آزمایش بر برخی از صفات مورد بررسی. ..54

جدول 4-2: مقایسه میانگین اثر اصلی اثر تیمارهای آزمایش بر برخی از صفات مورد بررسی. ..55

جدول 4-3- مقایسه میانگین اثرات متقابل تیمارهای آزمایشی بر ارتفاع بوته (سانتیمتر) ..56

جدول 4-4: تجزیه واریانس اثر تیمارهای آزمایش بر برخی از صفات مورد بررسی. ..62

جدول 4-5- مقایسه میانگین اثرات متقابل تیمارهای آزمایشی بر عملکرد دانه (کیلوگرم در هکتار) ..66

جدول 4-6- مقایسه میانگین اثرات متقابل تیمارهای آزمایشی بر عملکرد بیولوژیک (کیلوگرم در هکتار) ..68

جدول 4-7- مقایسه میانگین اثرات متقابل تیمارهای آزمایشی بر پروتئین دانه (درصد) ..72

فهرست اشکال

شکل 4-1: اثر مقابل سالسیلیک اسید و باکتری­ های محرک رشد بر تعداد شاخه جانبی. ..57

شکل 4-2: تاثیر تنش بر تعداد غلاف در بوته. ..60

شکل 4-3: تاثیر سالیسیلیک اسید بر تعداد غلاف در بوته. ..60

شکل 4-4: تاثیر باکتری های محرک رشد بر تعداد غلاف در بوته. ..60

شکل 4-5: تاثیر تنش بر تعداد دانه در بوته. ..62

شکل 4-6: تاثیر سالیسیلیک اسید بر تعداد دانه در بوته. ..62

شکل 4-7: تاثیر باکتری های محرک رشد بر تعداد دانه در بوته. ..63

شکل 4-8: تاثیر تنش بر وزن صد دانه. ..64

شکل 4-9: تاثیر سالیسیلیک اسید بر وزن صد دانه. ..64

شکل 4-10: تاثیر تنش بر عملکرد دانه. ..65

شکل 4-11: تاثیر سالیسیلیک اسید بر عملکرد دانه. ..66

شکل 4-12: تاثیر باکتری های محرک رشد بر عملکرد دانه. ..66

شکل 4-13: تاثیر تنش بر عملکرد بیولوژیک.. ..68

شکل 4-14: تاثیر سالیسیلیک اسید بر عملکرد بیولوژیک.. ..68

شکل 4-15: تاثیر باکتری های محرک رشد بر عملکرد بیولوژیک.. ..69

شکل 4-16: اثر مقابل سالسیلیک اسید و باکتری های محرک رشد بر عملکرد بیولوژیک.. ..70

شکل 4-17: تاثیر تنش بر پروتئین دانه. ..72

شکل 4-18: تاثیر سالیسیلیک اسید بر پروتئین دانه. ..72

شکل 4-19: تاثیر باکتری های محرک رشد بر پروتئین دانه. ..73

شکل 4-20: اثر مقابل سالسیلیک اسید و باکتری های محرک رشد بر پروتئین دانه. ..74

 

چکیده:

این آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب بلوك‎های كامل تصادفی در 3 تكرار در شهرستان کرج (شهرک مهندسی زراعی) در اواخر اسفند ماه 1392 در کرج اجرا شد. این آزمایش شامل 3 فاكتور، آبیاری در 2 سطح (شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در مرحله غلاف بندی)، باکتری‎های محرک رشد در 4 سطح (ازتوباکتر، سودوموناس، تلقیح توأم ازتوباکتر و سودوموناس و شاهد (بدون تلقیح)) و سالیسیلیک اسید نیز در 2 سطح (عدم مصرف و بذرمال با غلظت 1 میلی مولار) بود. نتایج این بررسی نشان داد که اثر تنش بر تمام صفات مورد بررسی به غیر از طول دوره پر شدن دانه، وزن صد دانه و شاخص برداشت معنی‎دار بود. سالیسیلیک اسید نیز تاثیر معنی­داری بر تمام صفات مورد بررسی به غیر از طول دوره پر شدن دانه، تعداد روز تا رسیدگی و شاخص برداشت داشت. باکتری‎های محرک رشد نیز تاثیر معنی­داری بر تمام صفات مورد بررسی به غیر از طول دوره پر شدن دانه، طول دوره گلدهی و شاخص برداشت داشت. نتایج نشان داد که اثر سالیسیلسک اسید، تنش و باکتری بر پروتئین دانه معنی دار بود. در حالت تلقیح بذر با ازتوباکتر، مصرف سالیسیلیک اسید و آبیاری تکمیلی پروتئین دانه به مقدار 3/28 درصد به دست آمد که در مقایسه با تیمار عدم تلقیح بذر با باکتری، عدم مصرف سالیسیلیک اسید و شرایط دیم (پروتئین دانه به مقدار 8/19 درصد) معنی دار گردید. در حالت تلقیح بذر با ازتوباکتر، مصرف سالیسیلیک اسید و آبیاری تکمیلی عملکرد دانه به مقدار 880 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. در این تحقیق، اثرات متقابل سه گانه بر پروتئین دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی‎دار گردید.

کلمات کلیدی: نخود، تنش، سالیسیلیک اسید، باکتری.

فصل اول

کلیات تحقیق
1ـ1 مقدمه

در دنیای امروز تولید مواد غذایی از مهمترین مسایل بشری به حساب می‌آید و در بسیاری از كشورهای در حال توسعه غذای تولیدی تكافوی مصرف را نمی‌كند. رشد فعلی جمعیت در جهان در حدود 5/2 تا 3 درصد بوده و در سال 2150 حدود 10 میلیارد نفرپیش بینی شده است (رستگار، 1377). اكثر كشورهای آسیایی، آمریكایی جنوبی و مركزی و تقریباً كل قارة آفریقا با كمبود مواد پروتئینی در غذای روزانه خود روبرو هستند. انسان برای رشد متعادل خود به ازای هر كیلوگرم وزن بدن، یک گرم پروتئین لازم دارد و روزانه 25 تا 40 گرم حداقل میزان پروتئینی است كه برای اعمال حیاتی بدن لازم است (پور نجف، 1385).

حبوبات به علت این ویژگی خاص یعنی وجود باكتری‌های تثبیت كنندة نیتروژن اتمسفری در ریشة آن ها، در حاصلخیزی خاك موثرند و هر ساله مقادیر زیادی نیتروژن بعد از برداشت این محصولات به خاك افزوده می­ شود. سایر

 

فهرست مطالب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
1	1 مقدمه
4	بررسی منابع 2
4	1-2- نقش تغذیه
5	2-2- اهمیت شناسایی مواد مغذی در تغذیه حیوانی
7	3-2- تاریخچه شناسایی خوراکها و مواد مغذی آنها
7	4-2- جداول ارزش غذایی علوفه ها
10	5-2- جداول استاندارد
13	6-2- تفاوت و تغییرات مواد مغذی در خوراک های دام وطیور
13	1-6-2- علوفه های مزارع و مراتع
13	7-2- روش های شناسایی ارزش غذایی خوراکهای دام و طیور
15	1-7-2- شناسایی مواد خوراکی با روش های شیمیایی
15	2-7-2- تجزیه تقریبی
16	8-2- مواد خوراکی و طبقه بندی آن
16	1-8-2- مواد خوراکی متراکم انرژی زا
16	2-8-2- مواد خوراکی خشبی
17	9-2- یونجه
18	1-9-2- یونجه و اهمیت آن درتغذیه دام
19	2-9-2- عوامل موثر بر ارزش غذایی یونجه
21	3-9-2- ارقام مختلف یونجه
21	4-9-2- انواع یونجه زراعی داخلی و خارجی
24	10-2- ترکیبات شیمیایی خوراک
29	11-2- خصوصیات فیزیکی خوراک
30	1-11-2- اندازه ذرات
30	1-1-11-2- اندازه گیری ذرات
32	2-1-11-2- توصیه های اندازه ذرات
32	3-1-11-2-تاثیر اندازه ذرات در تغذیه نشخوارکنندگان
35	2-11-2- عامل موثر فیزیکی و فیبر موثر فیزیکی
38	3-11-2- جرم حجمی لحظه ای
40	4-11-2- ظرفیت نگهداری آب
41	5-11-2- دانسیته توده ای
42	6-12-2- ماده خشک محلول
43	12-2- فعالیت جویدن
44	13-2- خوردن
44	14-2- نشخوار
45	15-2- عوامل تغذیه ای تاثیرگذار روی فعالیت جویدن
45	1-15-2- ساختار شیمیایی خوراک
45	2-15-2- ساختار فیزیکی خوراک
47	مواد و روشها 3
47	1-3- مراحل اجرای تحقیق
48	2-3- روش های نمونه برداری
48	1-2-3- نمونه برداری از خوراك ها
48	2-2-3- نمونه برداری از علوفه خشک
49	3-2-3- نمونه برداری از علوفه خشك مورد آزمایش
49	3-3- آماده سازی و نگهداری نمونه ها
49	4-3- همگن سازی نمونه ها
	آزمایش اول
50	5-3- اندازه گیری تركیبات شیمیایی (تجزیه تقریبی)
50	1-5-3- تعیین ماده خشك
50	2-5-3- تعیین پروتئین خام
51	3-5-3- تعیین NDF
52	4-5-3- تعیین ADF
53	5-5-3- تعیین خاکستر
54	6-5-3- تعیین چربی خام
54	7-5-3- آنالیز آماری طرح
	آزمایش دوم
55	6-3- اندازه گیری خصوصیات فیزیکی
55	1-6-3- تعیین توزیع اندازه ذرات
55	2-6-3- تعیین میانگین هندسی و انحراف معیار استاندارد میانگین هندسی ذرات
56	3-6-3- تعیین عامل موثر فیزیکی
56	4-6-3-تعیین فیبر موثر فیزیکی
56	1-4-6-3- روش های استاندارد اندازه گیری الیاف موثر فیزیکی
57	5-6-3- تعیین دانسیته توده ای
57	6-6-3- تعیین ظرفیت نگهداری آب
57	7-6-3- تعیین ماده خشک محلول
58	8-6-3- آنالیز آماری طرح
58	9-6-3- تعیین روند آبگیری و تغییر جرم حجمی لحظه ای
60	1-9-6-3- آنالیز آماری طرح
61	نتایج و بحث 4
61	1-4- نتایج آزمایش اول: تعیین ترکیبات شیمیایی یونجه
68	2-4- نتایج آزمایش دوم: تعیین خصوصیات فیزیکی یونجه
84	3-4- نتیجه گیری
86	4-4- پیشنهادات
87	پیوست
89	مراجع
	چکیده انگلیسی

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
66	جدول1: ترکیبات شیمیایی چین دوم یونجه منطقه شمال استان آذربایجان غربی
66	جدول2 : ترکیبات شیمیایی چین دوم یونجه منطقه غرب استان آذربایجان غربی
67	جدول3: ترکیبات شیمیایی چین دوم یونجه منطقه جنوب استان آذربایجان غربی
67	جدول4: میانگین ترکیبات شیمیایی چین دوم یونجه 3 منطقه استان آذربایجان غربی
70	جدول5: تفکیک اندازه ذرات چین دوم یونجه منطقه شمال استان آذربایجان غربی با الک های جداکننده جدید ایالت پنسیلوانیا (درصد ماده خشک باقی مانده روی هر الک)
71	جدول6:تفکیک اندازه ذرات چین دوم یونجه منطقه غرب استان آذربایجان غربی با الک های جداکننده جدید ایالت پنسیلوانیا (درصد ماده خشک باقی مانده روی هر الک
71	جدول7: تفکیک اندازه ذرات چین دوم یونجه منطقه جنوب استان آذربایجان غربی با الک های جداکننده جدید ایالت پنسیلوانیا (درصد ماده خشک باقی مانده روی هر الک)
72	جدول8: تفکیک اندازه ذرات چین دوم یونجه 3 منطقه استان آذربایجان غربی با الک های جداکننده جدید ایالت پنسیلوانیا (درصد ماده خشک باقی مانده روی هر الک)
72	جدول9: میانگین هندسی اندازه ذرات ، فیبر موثر فیزیکی و NDF موثر فیزیکی چین دوم یونجه منطقه شمال استان آذربایجان غربی
73	جدول10 : میانگین هندسی اندازه ذرات ، فیبر موثر فیزیکی و NDF موثر فیزیکی چین دوم یونجه منطقه غرب استان آذربایجان غربی
73	جدول11: میانگین هندسی اندازه ذرات ، فیبر موثر فیزیکی و NDF موثر فیزیکی چین دوم یونجه منطقه جنوب استان آذربایجان غربی
74	جدول12: میانگین هندسی اندازه ذرات ، فیبر موثر فیزیکی و NDF موثر فیزیکی چین دوم یونجه 3 منطقه استان آذربایجان غربی
75	جدول 13: جرم حجمی لحظه ای چین دوم یونجه 3 منطقه استان آذربایجان غربی
80	جدول 14: مقادیر BD,WHC,SDM%نمونه های چین دوم یونجه منطقه شمال استان آذربایجان غربی
80	جدول 15: مقادیر BD,WHC,SDM%نمونه های چین دوم یونجه منطقه غرب استان آذربایجان غربی
81	جدول 16: مقادیر BD,WHC,SDM%نمونه های چین دوم یونجه منطقه جنوب استان آذربایجان غربی
81	جدول 17: مقادیر SG,BD,WHC,SDM%نمونه های چین دوم یونجه 3 منطقه استان آذربایجان غربی
82	جدول 18: مقادیر ترکیبات شیمیایی نمونه های چین دوم یونجه استان آذربا یجان غربی
83	جدول 19: مقادیر خصوصیات فیزیکی نمونه های چین دوم یونجه استان آذربا یجان غربی

 

چكیده پایان نامه:

به منظور تعیین ترکیبات شیمیایی و خصوصیات فیزیکی چین دوم علوفه یونجه استان آذربایجان غربی، تعداد 72 نمونه بر اساس نمونه ‌برداری طبقه ‌بندی شده تصادفی با توجه به میزان بارش 3 اقلیم (تیمار) شامل: 1) حوضه شمال دریاچه ارومیه با بارش 250-400 میلی‌متر، 2) حوضه غرب دریاچه ارومیه با بارش 300-800 میلی‌متر و 3) حوضه جنوب دریاچه ارومیه با بارش 300-600 میلی‌متر و از هر اقلیم 8 منطقه و از هر منطقه 3 روستا بصورت تصادفی انتخاب شد. سپس نمونه های 3 روستا از هر منطقه کاملا با یکدیگر مخلوط و در نهایت 24 نمونه برای علوفه یونجه بدست آمد که به آزمایشگاه ارسال شد. آنالیز صورت گرفته برای نمونه ها شامل: (ماده خشک، پروتئین خام، چربی خام، خاکستر، الیاف نامحلول در شوینده خنثی و اسیدی) برای ترکیبات شیمیایی و (اندازه ذرات، عامل موثر فیزیکی، فیبر موثر فیزیکی، دانسیته توده ای، ظرفیت نگهداری آب، جرم حجمی لحظه ای و ماده خشک محلول) برای خصوصیات فیزیکی بود. نتایج آنالیز ترکیبات شیمیایی نشان داد که بین تیمارهای آزمایشی چین دوم یونجه در استان آذربایجان غربی تفاوت معنی‌داری وجود نداشت (05/0p<)، به استثنای ماده خشک که بین تیمار 1 با 2 و 3 تفاوت معنی ‌دار مشاهده شد (05/0p<). بیشترین میزان پروتئین و چربی خام مربوط به منطقه 2 و بیشترین میزان ماده خشک، خاکستر و الیاف نامحلول در شوینده خنثی و اسیدی مربوط به منطقه 1 بود. همچنین نتایج آنالیز خصوصیات فیزیکی نشان داد که بین تیمارهای آزمایشی از لحاظ ظرفیت نگهداری آب، فیبر موثر فیزیکی و جرم حجمی لحظه ای تفاوت معنی‌داری وجود نداشت (05/0p<). از لحاظ دانسیته توده ای بین تیمار 1 و 2، از لحاظ اندازه ذرات بین 3 تیمار و از لحاظ عامل موثر فیزیکی و ماده خشک محلول بین تیمار 1 با تیمار 2 و 3 تفاوت معنی‌دار مشاهده شد (05/0p<). نتایج نشان داد که بیشترین میزان اندازه ذرات،عامل موثر فیزیکی و فیبر موثر فیزیکی مربوط به منطقه 1، بیشترین میزان دانسیته توده ای و جرم حجمی لحظه ای مربوط به منطقه 2 و بیشترین میزان ظرفیت نگهداری آب و ماده خشک محلول مربوط به منطقه 3 بود.

واژگان کلیدی: استان آذربایجان غربی، ترکیبات شیمیایی، خصوصیات فیزیکی، یونجه.

مقدمه

بنظر می‌رسد پرورش دام و طیور به روش علمی و اقتصادی و حرکت در مسیر توسعه تولیدات دامی بر چهار عامل عمده زیر وابسته است:

• بهبود مدیریت
• بهبود تغذیه
• اصلاح نژاد دام
• بهبود بهداشت دام و جایگاه

در این بین تغذیه صحیح مهمترین عامل تعیین کننده در تولید فرآورده‌های دامی و پیشرفت صنعت دامپروری بوده که خود علاوه بر تشخیص احتیاجات دام مستلزم شناخت از ترکیبات منابع خوراکی از نظر مواد مغذی و معدنی می‌باشد. موفقیت سرمایه‌گذاری در امر تولیدات دامی به مقدار زیادی تابع خوراك دادن و تغذیه مناسب می‌باشد. عدم شناخت درست در این زمینه، کاهش تولیدات دامی را به دنبال داشته و هر ساله سبب زیان‌های هنگفت اقتصادی می‌گردد. بنابراین به منظور استفادة بهینه از منابع خوراك دام و طیور ‌باید از کیفیت آنها اطلاع درست و کافی حاصل نمود. تحقیقات در این زمینه بسیار اندک و به میزان کمی صورت گرفته است و در نتیجه جداول اندکی وجود دارد. همچنین ایران کشوری با شرایط اقلیمی و اکولوژیکی مختلف است لذا انتظار می‌رود که ترکیبات مواد خوراکی در مناطق مختلف بسیار متغییر باشد. عوامل متعددی مانند جنس، گونه یا واریته گیاه، قسمت‌های مختلف گیاه مانند برگ، ساقه و دانه، مرحله رشد در زمان برداشت‌، حاصلخیزی و خصوصیات خاك، اقلیم و شرایط آب و هوایی، تغییرات در مراحل نگهداری، فرآوری، و یا انبار کردن، وجود ترکیبات ضد کیفیت مواد و عوامل خارجی بر روی ترکیبات مواد مغذی و معدنی خوراک‌ها تاثیر می‌گذارند.

تعیین میزان مواد مغذی و معدنی موجود در منابع خوراکی دام با توجه به شرایط خاص هر منطقه و استان می‌تواند به تدوین و تهیه جداول استاندارد غذایی منجر و همچنین با بهره گرفتن از این جداول نسبت به تهیه جیره‌های متناسب و ارزان اقدام نمود و در صورت لزوم مکمل‌های مناسب را برای هر منطقه تهیه و توصیه کرده و از به هدر رفتن پتانسیل حیوانی و کاهش تولید جلوگیری بعمل آورد. تجزیه شیمیایی و تعیین خصوصیات فیزیکی یکی از روش‌های کاربردی و مطمئن برای ارزیابی خوراك و نقطه شروع شناخت ارزش غذایی آن ماده خوراکی می‌باشد چرا که پس از تعیین ترکیبات خوراک و ویژگی های آن می‌توان براساس احتیاجات دام شروع به تهیه جیره‌های متعادل نمود. از اطلاعات بدست آمده از تجزیه شیمیایی خوراک‌ها می‌توان جهت برنامه‌های اصلاح نباتات علوفه‌ای، به زراعی، تنظیم جیره‌های غذایی دام و طیور، تشخیص مشکلات و بیماری‌های مربوط به تغذیه و فراهم کردن زمینه منطقی جهت قیمت‌گذاری منصفانه بخصوص در مناطقی که خرید و فروش خوراك دام بطور عمده انجام می‌گیرد، بهره‌برداری نمود.

بسیاری از کشورهای در حال توسعه با مشکلاتی در تأمین غذای کافی برای حیوانات پرورشی مواجه هستند. قیمت مواد خوراکی مورد استفاده در تغذیه حیوانات بالا بوده و در سال‌های اخیر قیمت مواد خوراکی که اساس تغذیه حیوانات را تشکیل می‌دهند، افزایش یافته است.

در كشور ما نیز تأمین خوراك دام یكی از مشكلات عمده تولیدکنندگان محصولات دامی است. در طی سال‌های گذشته در ایران صنایع و كارخانجات تبدیلی كشاورزی در حال ایجاد و گسترش بوده‏اند. تأمین مواد مغذی برای حیوان، از طریق مواد خوراکی فراهم می‌گردد. خوراک‌ها از نظر کیفیت (فیزیکی و مغذی) و تنوع بسیار متفاوت هستند، حتی ارزش غذایی یک ماده خوراکی بخصوص از منطقه‌ای به منطقه دیگر بسیار متغیر می‌باشد.

وجود تفاوت و تغییرات دامنه‌دار در ترکیبات مغذی و ارزش غذایی خوراک‌ها از یک طرف و لزوم بهبود بازدهی غذایی (در پی برنامه‌های اصلاحی افزایش تولید در حیوانات مزرعه ای) از طرف دیگر نیاز به تعادل و توازن مناسبتری در میزان و نسبت مواد مغذی جیره‌های دام‌ها را می‌طلبد، چرا که در این شرایط تغذیه دام‌ها دیگر نبایستی فقط به جنبه کمی خوراک دادن محدود گردد. بلکه توجه به ابعاد کیفی خوراک ها و خوراک دادن امری ضروری می‌باشد. برای تأمین احتیاجات غذایی حیوانات مزرعه‌ای در درجه اول نیاز به شناخت احتیاجات مغذی حیوان (در وضعیت‌های مختلف نگهداری، تولید و غیره) می‌باشد و در درجه بعد نیاز به شناخت مواد خوراکی و ترکیبات مغذی موجود در آنها خواهد بود. در این صورت است که امکان تأمین جیره‌های متعادل فراهم خواهد شد، لذا توجه به افزایش راندمان تولید حیوانات مزرعه‌ای زمینه‌های پژوهشی و تحقیق در امر شناخت و تعیین احتیاجات غذایی دام‌ها و نیز شناخت خوراک‌ها و ارزش غذایی آنها را فراهم ساخت.

از‌ ‌اواسط قرن اخیر، در پی افزایش نقش تغذیه در اقتصاد دامپروری، شناسایی ارزش غذایی خوراک‌ ها، تعیین احتیاجات غذایی حیوانات مزرعه‌ای و جنبه‌های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی تغذیه و بخصوص ارتباط غذا و تولید انرژی در بدن حیوان، توجه متخصصین علوم دامی (بخصوص متخصصین تغذیه دام و طیور) و حتی بعضی از سازمان‌های بین المللی را به خود معطوف داشته است که منجر به انجام تحقیقات بیشماری در این باره شده است. با توجه به اختلاف تركیبات شیمیایی و ارزش غذایی منابع خوراك در اقلیم های مختلف كه تحت تأثیر شرایط آب و هوایی، واریته گیاه، نوع و بافت خاك و تغییر می‌كند، لذا ضرورت جمع‌ آوری، دسته‌بندی و پالایش داده‌های موجود در كشور در رابطه با ارزش غذایی منابع خوراك دام و طیور مورد توجه قرار گرفته تا به عنوان اولین جداول ارزش غذایی منابع خوراك دام و طیور ایران تدوین و ارائه گردد. از حدود 20 سال قبل عملاً تعیین ارزش غذایی منابع خوراك دام و طیور در مؤسسه تحقیقات علوم دامی كشور شروع شده اما به علت كم بودن تعداد داده‌ها، تدوین این جداول امكانپذیر نبوده است. در سال‌های اخیر با توجه به احساس نیاز در كشور و تعداد نسبتا زیاد داده ‌های تولید شده، تهیه و تدوین جداول مربوطه در دستور كار تحقیقات علوم دامی كشور قرار گرفته است.

فهرست مطالب

 

1-1-  مقدمه. 3

1-2-  بیان مسئله. 4

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 5

1-4- فرضیه ها 5

1-5- اهداف تحقیق.. 6

1-6- محدوده تحقیق.. 6

1-6-1- محدوده تحقیق از نظر موضوعی.. 6

1-6-2-  محدوده تحقیق از نظر مکانی.. 6

1-6-3- محدوده تحقیق از نظر زمانی.. 6

1-7- توتون و اهمیت آن دراقتصاد کشورها 6

 

2-1- تاریخچه کشت توتون در جهان.. 9

2-2- تاریخچه کشت توتون در ایران.. 9

2-3- جایگاه كشت توتون درگیلان.. 10

2-4- سطح زیر کشت و تولد توتون در ایران و جهان.. 10

2-5- گیاهشناسی توتون.. 11

2-6- نیازهای اقلیمی توتون.. 12

2-7-  نیازهای زراعی توتون.. 12

2-8-  سیستم کشت توتون.. 14

2-9-آبیاری توتون.. 16

2-10- روش های مدیریت آبیاری در سیستم کشت توتون و اثرات آن بر عملکرد. 19

2-11-کارایی مصرف آب توسط گیاه. 20

2-12- ارقام توتون.. 23

2-13- اثرات مدیریت آبیاری بر عملکرد توتون.. 23

2- 14- اثرات مدیریت آبیاری و ارقام مورد آزمایش بر اجزای عملکرد توتون.. 24

2- 15- مدل CROPWAT. 25

2-16- توابع تولید محصول نسبت به آب… 26

 

3-1- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل انجام آزمایش…. 29

3-2- اطلاعات هواشناسی منطقه مورد آزمایش…. 30

3-3- مشخصات طرح آزمایشی.. 30

3-4- آبیاری توتون.. 30

3-5- مواد آزمایشی.. 30

3-5-1- معرفی ارقام. 30

3-5-2- معرفی مدل CROPWAT 8.0. 31

3-6- مراحل اجرای طرح.. 31

3-6-1- تهیه خزانه. 31

 

 

3-6-2- آماده سازی زمین و اعمال تیمارها 32

3-6-3- مراحل داشت توتون در زمین اصلی.. 33

3-7- صفات اندازه گیری شده. 35

3-7-1- طول برگ… 35

3-7-2- عرض برگ… 35

3-7-3- تعداد برگ… 35

3-7-4- ارتفاع گیاه. 35

3-7-5- قطر ساقه. 36

3-7-6- سطح برگ… 36

3-7-7- تعیین وزن تر و خشک برگ… 36

3-7-8- تعیین مقدار قند برگ… 36

3-7-9- تعیین مقدارنیکوتین برگ… 37

3-8- توابع تولید ارقام توتون نسبت به آب… 37

3-9- محاسبات آماری.. 37

 

4-1- اثر آبیاری بر عملکرد کمی.. 39

4-2- اثر آبیاری بر قیمت برگ خشک توتون.. 40

4-3- اثر آبیاری بر درآمد ناخالص در واحد سطح.. 40

4-4- اثر آبیاری  بر طول و عرض برگ توتون.. 45

4-5- اثر آبیاری  بر ارتفاع بوته. 45

4-6- اثر آبیاری بر تعداد برگ… 46

4-7- اثر آبیاری  بر  قطر ساقه. 46

4-8- اثر آبیاری  بر سطح برگ… 47

4-9- توابع تولید ارقام توتون نسبت به آب… 51

4-10- اثر آبیاری  بر میزان قند برگ توتون.. 52

4-11- اثر آبیاری بر میزان نیکوتین برگ توتون.. 54

 

5-1- نتیجه گیری.. 61

5-2-نتیجه گیری نهایی.. 66

5-3- پیشنهادات… 66

 

چکیده انگلیسی.. 73

فهرست جداول­

جدول 2-1 سطح زیر کشت و تولید توتون در کشورهای مختلف جهان بر اساس آمار. 11

جدول 3-1 برخی خصوصیات شیمیایی خاک محل انجام آزمایش…. 29

جدول 3-2 برخی خصوصیات فیزیکی خاک محل انجام آزمایش…. 29

جدول 3-3 آمار هواشناسی ایستگاه تحقیقات توتون گیلان در سال انجام آزمایش…. 34

جدول 3-4 تعداد دور آبیاری و میزان آب مصرفی در هر دور و در کل دوره رشد گیاه. 35

جدول 4-1 تجزیه واریانس صفات عملکرد برگ تر و خشک، قیمت وزن واحد و قیمت در واحد سطح ارقام توتون در سطوح مختلف نیاز آبی   42

جدول 4-2 مقایسه میانگین عملکرد برگ تر و خشک، قیمت وزن واحد، قیمت در واحد سطح در سطوح مختلف نیاز آبی گیاه 43

جدول 4-3 مقایسه میانگین عملکرد برگ تر، عملکرد برگ خشک، قیمت وزن واحد و درآمد هکتاری در ارقام توتون.. 43

جدول 4-4 مقایسه میانگین اثر متقابل آبیاری در ارقام توتون بر عملکرد برگ تر و خشک، قیمت وزن واحد وقیمت در واحد سطح.. 44

جدول 4- 5 تجزیه واریانس صفات طول برگ، عرض برگ، ارتفاع بوته، تعداد برگ، قطر ساقه و سطح برگ ارقام توتون در سطوح مختلف نیاز آبی.. 48

جدول 4-6 مقایسه میانگین طول برگ، عرض برگ، تعداد برگ، ارتفاع بوته، قطر ساقه و سطح برگ در سطوحمختلف نیاز آبی.. 49

جدول 4-7 مقایسه میانگین طول برگ، عرض برگ، تعداد برگ، ارتفاع بوته، قطر ساقه و سطح برگ در ارقام توتون.. 49

جدول 4-8 مقایسه میانگین اثر متقابل آبیاری در ارقام توتون بر طول برگ، عرض برگ، تعداد برگ، قطر ساقه، سطح برگ… 50

جدول 4-9 تجزیه واریانس صفات نیکوتین پابرگ، کمربرگ، لچه برگ و قند پابرگ، کمربرگ و لچه برگ ارقام توتون در سطوح مختلف نیاز آبی   58

جدول 4-10 مقایسه میانگین صفات نیکوتین پابرگ، کمربرگ، لچه برگ و قند پابرگ، کمربرگ و لچه برگ در ارقام توتون.. 58

جدول 4-11 مقایسه میانگین اثر متقابل آبیاری در ارقام توتون بر نیکوتین و قند پابرگ، کمربرگ و لچه برگ… 59

فهرست شکل­ها

شکل 4- 1 منحنی تابع تولید رقم Coker347. 51

شکل 4- 2 منحنی تابع تولید رقم PVH19. 51

شکل 4- 3 منحنی تابع تولید رقم ULT138. 52

شکل 4- 4  درصد قند برگ در سطوح نیاز آبی در پابرگ، کمربرگ و لچه برگ… 56

شکل 4- 5 درصد نیکوتین برگ در سطوح مختلف نیاز آبی در پابرگ، کمربرگ و لچه برگ… 57

 

چکیده

به منظور بررسی مدیریت آبیاری توتون که یکی از محصولات با ارزش کشاورزی و صنعتی است و در شرایط مختلف آب و هوایی کشت می­ شود، آزمایشی به صورت کرت­های خرد شده بر پایه بلوک­های کامل تصادفی با در نظر گرفتن 50 (I1) ، 75 (I2) و 100(I3) درصد نیاز آبی گیاه در کرت­های اصلی و ارقام توتون Coker347 (V1) ، PVH19 (V2) و ULT138 (V3) در کرت­های فرعی در سه تکرار به اجرا درآمد. این طرح در سال 1389 در مرکز تحقیقات توتون رشت انجام گرفت و مدیریت آبیاری سه رقم توتون با بهره گرفتن از داده ­های هواشناسی منطقه با بکارگیری برنامه کامپیوتری CROPWAT8.0 برنامه ­ریزی شد. بر اساس نتایج بدست آمده از نظر وزن تر محصول، ارقام نر عقیم نسبت به رقم کوکر آبدوست تر بوده و پتانسیل پذیرش آب بیشتری را از خود نشان دادند. از نظر این صفت رقم PVH19 (V2) با آبیاری 100درصد با 15710 کیلوگرم بیشترین و رقم کوکر347 (V1) با آبیاری 50 درصد با 8786 کیلوگرم کمترین عملکرد برگ تر را داشتند. از نظر تولید برگ خشک نیز ارقام نر عقیم نسبت به رقم کوکر دارای عملکرد بیشتری بودند. از نظر این صفت رقم PVH19 (V2) با نیازآبی 75 درصد و تولید 1761کیلو محصول برتر از سایر ارقام بوده و رقم کوکر347 با 50 درصد نیاز آبی با 912 کیلو کمترین مقدار محصول برگ خشک را داشت. نتایج طرح نشان داد که تیمار رقم PVH19 (V2) با 100 درصد نیاز آبی از نظر درآمد هکتاری با29010000 ریال بیشترین و تیمار، رقم Coker347 (V1) با50 درصد نیاز آبی با 9514700ریال کمترین درآمد را به خود اختصاص داد. نتایج حاصله نشان داد که با صرفه­جویی 25 درصدی در مصرف آب نه تنها از میزان محصول و درآمد کشاورز کم نمی­ شود بلکه در هزینه­ های مصرف آب و کارگری نیز صرفه­جویی قابل توجهی به عمل می­آید. بنابراین با در نظر گرفتن هزینه­ها و درآمد حاصل از اجرای طرح، تیمار (I2V2) ( PVH19 با نیازآبی 75 درصد) به عنوان تیمار برتر انتخاب و معرفی گردید.

پاییز  1392

 

 

 

 

 

 

فهرست موضوعات

عنوان                            صفحه

فصل اول: كلیات تحقیق 1

1-1- مقدمه. 2

1-2 – بیان مساله. 3

1-3- اهمیت وضرورت تحقیق. 4

1-4- اهداف وسوالات.. 5

1-4-1–اهداف.. 5

1-4-2- سوالات.. 5

1-5 – محدوده تحقیق. 5

1-5-1- محدوده موضوعی.. 5

1-5-2- محدودهمکانی.. 6

1-5-3 – محدوده زمانی.. 6

1-6 – محدودیت تحقیق. 6

1-7 –واژه های کلیدی.. 6

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق .8

2-1- مقدمه. 9

2-2- شکل شناسی (مرفولوژی) کرم ساقه خواربرنج: 10

2-2-1- حشره بالغ: 10

2-2-2- تخم: 11

2-2-3- لارو: 11

2-2-4- شفیره: 11

2-3- مناطق انتشار: 11

2-4-  بیولوژی (زیست شناسی): 12

2-5- طرزخسارت: 14

2-6- مبارزه: 15

2-6-1-  مبارزه زراعی پاییزه وزمستانه: 15

2-6-2-  مبارزه بیولوژیک: 16

2-6-2-1- کنترل کرم ساقه خواربرنج درخزانه بااستفاده اززنبورتریکوگراما: 17

2-6-2-2- مبارزه برعلیه کرم ساقه خواربرنج درزمین اصلی درنوبت دوم بااستفاده اززنبورتریکوگراما: 18

2-6-3-  مبارزه شیمیایی: 18

2-6-3-1-  کنترل ومبارزه باکرم ساقه خواردرخزانه: 18

2-6-3-2-  مبارزه برعلیه کرم ساقه خواربرنج درزمین اصلی: 19

2-6-3-3-  مبارزه برعلیه کرم ساقه خواربرنج درزمین اصلی درنوبت دوم: 19

2-6-3-4-   مبارزه برعلیه کرم ساقه خواربرنج دردیرکاشت هاوارقام دیررس: 19

2-7- پیشینه تحقیق. 20

فصل سوم ..27

متدولوژی تحقیق .28

3-1- موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه. 29

3-1-1- معرفی استان گیلان. 29

3-1-2- شهرستانهای استان گیلان. 30

3-1-3- موقعیت جغرافیایی شهرستان رشت.. 31

3-2- روش تحقیق. 31

3-3- جامعه ونمونه آماری.. 31

3-4- ابزارگردآوری داده 32

3-4-1- ابزارپژوهش… 32

3-5- روایی وپایایی ابزاراندازه گیری.. 34

3-5-1- روایی (اعتبار) 34

3-5-2- پایایی.. 34

 

 

3-6- متغیرهای تحقیق وتعاریف عملیاتی.. 35

3-6-1- متغیرهای مستقل. 35

3-6-1-1- ویژگی های فردی.. 35

3-6-1-2- ویژگی های نظام زراعی.. 35

3-6-1-3- ویژگی های اقتصادی شالیکاران. 35

3-6-1-4- دانش کنترل ساقه خواربرنج. 36

3-6-1-5- نفوذپذیری اجتماعی شالیکاران. 36

3-6-1-6- مشارکت اجتماعی شالیکاران. 36

3-6-1-7 – فعالیتهای آموزشی–ترویجی شالیکاران. 36

3-6-1-8- دانش فنی.. 37

3-6-1-9- نوع کانال­های ارتباطی.. 37

3-6-1-10- اثرات زیست محیطی کنترل ساقه خواربرنج. 37

3-6-2- متغیروابسته. 37

3-7- فرضیه های تحقیق. 37

3-8- روش تجزیه وتحلیل داده ها 38

3-8-1- آمارتوصیفی.. 39

3-8-2- آماراستنباطی.. 39

 

تجزیه و تحلیل داده ­ها:40

4-1- مقدمه. 41

4-2- یافته هایت وصیفی.. 41

4-2-1- ویژگیهای فردی.. 41

4-2-2- ویژگیهای نظام زراعی.. 43

4-2-3- ویژگیهای اقتصادی.. 45

4-2-4- دانش کنترل آفت ساقه خواربرنج. 47

4-2-4-1- دانش کنترل شیمیابی آفت ساقه خواربرنج. 47

4-2-4-2- دانش کنترل بیولوژیک آفت ساقه خواربرنج. 49

4-2-5- نفوذپذیری اجتماعی.. 51

4-2-6- مشارکت اجتماعی.. 52

4-2-7- فعالیتهای آموزشی-ترویجی.. 53

4-2-8- دانش فنی.. 54

4-2-9- اثرات زیست محیطی کنترل کرم ساقه خواربرنج. 55

4-3- آماراستنباطی.. 56

4-3-1- مقایسه ویژگیهای فردی،زراعی واقتصادی کشاورزان دوگروه بااستفاده ازآزمونt 56

4-3-2- مقایسه هزینه های کنترل شیمیایی باکنترل بیولوژیک… 58

فصل پنجم:59

بحث، نتیجه ­گیری و پیشنهادها:60

 5-1- مرورکلی برتحقیق. 61

5-1-1- مقدمه. 61

5-1-2- اهداف وسؤالات.. 61

5-1-3- محدوده تحقیق. 62

5-1-4- محدودیت تحقیق. 62

5-1-6- متغیرهای تحقیق. 62

5-1-7- فرضیه های تحقیق. 62

5-2- نتیجه گیری.. 63

5-2-1- یافته های توصیفی.. 63

5-1-2- یافته های استنباطی.. 68

5-3- بحث.. 68

5-4- پیشنهادها 70

5-4-1- پیشنهادهای پژوهش حاضر. 70

5-4-2- پیشنهادهایی برای پژوهشهای آینده 71

منابع: 72

پیوست ها 77

فهرست جداول

جدول2-1-چارچوب نظری تحقیق. 24

جدول  3-1- ارزشهای عددی گویه های پرسشنامه. 33

جدول  3-2- ارزشهای عددی گویه های پرسشنامه. 33

جدول  3-3- ارزشهای عددی گویه های پرسشنامه. 33

جدول 3-4- میزان اعتماد (پایایی) پرسشنامه بااستفاده ازروش آلفای كرونباخ. 34

جدول 4-1-توزیع فراوانی ویژگی های فردی شالیکاران (320=n) 42

جدول 4-2-توزیع فراوانی ویژگی های نظام زراعی شالیکاران. 44

جدول 4-3-توزیع فراوانی ویژگی های اقتصادی شالیکاران. 46

جدول 4-4-توزیع فراوانی شالیکاران براساس دانش کنترل شیمیایی آفت ساقه­خواربرنج. 48

جدول 4-5-توزیع فراوانی شالیکاران براساس دانش کنترل بیولوژیک آفت ساقه­خواربرنج. 50

جدول 4-6-میزان نفوذپذیری اجتماع یشالیکاران به ترتیب اهمیت موضوع (320n= ) 52

جدول 4-7- توزیع فراوانی شالیکاران موردمطالعه برحسب میزان نفوذپذیری اجتماعی(320n= ) 52

جدول 4-8-میزان مشارکت اجتماعی شالیکاران به ترتیب اهمیت موضوع (320n= ) 53

جدول 4-9- توزیع فراوانی شالیکاران مورد مطالعه برحسب میزان مشارکت اجتماعی.. 53

جدول 4-10-میزان فعالیت های آموزشی- ترویجی شالیکاران به­ترتیب اهمیت موضوع (320n= ) 54

جدول 4-11- توزیع فراوانی شالیکاران مورد مطالعه برحسب میزان فعالیتهای آموزشی (320n= ) 54

جدول 4-12-میزان دانش­فنی شالیکاران به ترتیب اهمیت موضوع (320n= ) 55

جدول 4-13- توزیع فراوانی شالیکاران مورد مطالعه برحسب میزان دانش فنی.. 55

جدول 4-14-اثرات زیست محیطی کنترل کرم ساقه خواربرنج به ترتیب اهمیت موضوع (320n= ) 56

جدول 4-15- توزیع فراوانی شالیکاران مورد مطالعه برحسب میزان اثرات زیست محیطی.. 56

جدول 4-16- توزیع فراوانی شالیکاران مورد مطالعه برحسب میزان اثرات زیست­محیطی…………………….57

فهرست اشکال

نقشه 3-1- نقشه استان گیلان 29

چکیده

میزان خسارت­های وارده به تولیدات کشاورزی به­وسیله علف­های هرز، بیماری­ها، حشرات وسایرآفات از کل خسارت­های وارده به محصولات کشاورزی که حدوداً 35 درصد می­باشد، به ترتیب 45، 30، 20 و 5 درصدتعیین شده است. اگرچه کنترل شیمیایی درمورد بسیاری ازعوامل خسارت­زا موثربوده وتحول زیادی درافزایش تولید بوجودآورده است، اما هزینه وتاثیر نامطلوب آنهابرمحیط­زیست وکیفیت محصولات کشاورزی منجر به توجه بیشتر به استفاده ازروش­هایی شده است که درآنها نیاز به مصرف مواد شیمیایی کم بوده یا نباشد. آفت کرم ساقه­خوار برنج یکی از آفات کلیدی برنج در استان گیلان بوده و هر ساله خسارت هنگفتی را به شالیکاران شهرستان رشت وارد می­نماید. روش­های مختلفی برای کنترل آفت ساقه­خواربرنج وجود دارد لذا این تحقیق سعی دارد از کلیه روش­های موجود، دو روش کنترل شیمیایی و بیولوژیک را از نظر اقتصادی مقایسه و به شالیکاران شهرستان رشت معرفی نماید بدین منظور در تحقیق حاضر از روش توصیفی همبستگی استفاده شده است.جامعه آماری این تحقیق را شالیکاران شهرستان رشت که جمعا 63000 نفر بودند، تشکیل دادند. با شیوه نمونه گیری تصادفی چند مرحله­ ای، 354 نفر به شکل تصادفی انتخاب و روایی محتوایی پرسش­نامه توسط کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان­گیلان که مرتبط با موضوع بودند، به­دست آمد. هم­چنین آزمون پایایی، به وسیله یک مطالعه راهنما برای به­دست آوردن ضریب اعتبار پرسش نامه انجام  و ضریب آلفای کرونباخ 907/0برای پرسش­نامه به­دست آمد. نتایج حاصل از آزمون t در خصوص ویژگی­های فردی، زراعی و اقتصادی کشاورزان استفاده­کننده از کنترل بیولوژیک در مقایسه با کشاورزان استفاده­کننده از کنترل شیمیایی نشان داد، متغیرهایی چون تعداد اعضای خانواده، سطح کل اراضی کشاورزی، سطح زیرکشت برنج، متوسط عملکرد، درآمد سالانه، درآمد سالانه برنج­کاری و درآمد متفرقه بین دو گروه، یعنی کشاورزان استفاده کننده از کنترل شیمیایی و بیولوژیک با هم اختلاف معنی­داری وجود ندارد. ولی در مورد سابقه برنج­کاری و سابقه کشاورزی، دو جامعه در سطح 99 درصد و در مورد سن دو جامعه در سطح 95 درصد، دارای اختلاف معنی­دار می­باشند. ضمناً تحقیقات حاضر نشان داد، بر اساس قیمت­های سال 1391 و با توجه هزینه های کنترل بیولوژیک در مقایسه با کنترل شیمیایی در هر هکتار شالیکاری، کنترل بیولوژیک از نظر اقتصادی قابل جایگزین با کنترل شیمیایی خواهد بود.

واژه­ های کلیدی: خسارت، آفت، کنترل شیمیایی، کنترل بیولوژیک.

فصل اول

فهرست مطالب:

چکیده …………………………………………………………………………………………………………………………………….  1

فصل 1. کلیات تحقیق  …………………………………………………………………………………………………………  1

1_1 بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………  2

2_1 سؤالات تحقیق  ……………………………………………………………………………………………………………….  3

  3_1 فرضیات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………….  3

4_1 اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………….  3

5_1 جنبه جدید بودن تحقیق ………………………………………………………………………………………………..  4

6_1 روش شناسی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………  4

7_1 جامعه آماری و حجم نمونه………………………………………………………………………………………………  5

8_1 موانع و محدودیت ………………………………………………………………………………………………………….. 

5 9_1 روش تحلیل اطلاعات و داده ها ………………………………………………………………………………………  5

10_1 پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………  5

1-10-1  پایان نامه ها ……………………………………………………………………………………………………………… 5

2-10-1  گزارش های حاصل از طرح های پژوهشی ………………………………………………………………. 9

11-1 نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………..  11

11_1 واژگان کلیدی …………………………………………………………………………………………………………….  12

فصل 2. مبانی نظری تحقیق ……………………………………………………………………………………………… 13

1-2 مفاهیم ………………………………………………………………………………………………………………..  14

1-1-2 توسعه پایدار شهری …………………………………………………………………………………………………  14

2-1-2 مدیریت شهری …………………………………………………………………………………………………………  14

3-1-2 محله …………………………………………………………………………………………………………………………  16

4-1-2 مدیریت محلی ………………………………………………………………………………………………………….  18

5-1-2 برنامه ریزی محله محور …………………………………………………………………………………………..  20

6-1-2 تقسیمات محله ای (محله بندی) …………………………………………………………………………….  22

2-2 مکاتب ………………………………………………………………………………………………………..  23

1-2-2 مکتب ساختارگرایی …………………………………………………………………………..  23

3-2 رویکردها ………………………………………………………………………………………………  26

1-3-2 رویکرد توسعه پایدار شهری …………………………………………………………………………………….  26

1-1-3-2 حکمروایی خوب شهری ………………………………………………………………………………………  30

2-1-3-2 مشارکت ……………………………………………………………………………………  34

3-1-3-2 توسعه اجتماعات محله ای ………………………………………………………………………………….  37

2-3-2 رویکرد مدیریت یکپارچه شهری ……………………………………………………………………………..  39

3-3-2 رویکرد های نوین به محله ……………………………………………………………………………………….  41

3-2 نظریه ها ..……………………………………………………………………………………..  43

1-3-2 تئوری نو شهرگرایی …………………………………………………………………………………………………  43

4-2 مدل ها ………………………………………………………………………………………………………..  46

1-4-2 مدل های ساخت شهر  …………………………………………………………………………………………….  46

2-4-2 مدل شهرهای سالم ………………………………………………………………………………………………….  50

6_2 تجارب …………………………………………………………………………………………………. 55

1-6-2 مدل اندازه ی محله در غرب …………………………………………………………………………………….. 55

1-6-2 مدل اندازه ی محله در ایران …………………………………………………………………………………….. 57

7_2 نتایج مبانی نظری  ………………………………………………………………………………………………… 57

فصل 3. تحلیل تطبیقی محله های شهری قدیم و جدید با توجه به مطالعات میدانی….. …  63

1-3 مفهوم محله و شاخصهای تقسیم بندی آنها در ادوار مختلف ………………………………………  64

1-1-3  دوران باستان …………………………………………………………………………………………………………..  65

2-1-3  دوران اسلامی ………………………………………………………………………………………………………….  66

3-1-3  دوران قاجاریه ………………………………………………………………………………………………………….  69

4-1-3  دوران پهلوی اول …………………………………………………………………………………………………….  70

5-1-3  دوران پهلوی دوم ……………………………………………………………………………………………………  71

6-1-3   دوران پس از انقلاب اسلامی …………………………………………………………………………………  72

7-1-3  دوران معاصر …………………………………………………………………………………………….  73

جدول جمع بندی …………………………………………………………………………………………………  75

2-3  ضرورت بررسی شاخصهای تقسیمات محله ای ………………………………………………………….  80

3-3  اهداف تقسیمات محله ای …………………………………………………………………………………………..  81

4-3  مزایای تقسیمات محله ای …………………………………………………………………………………………..  82

5-3  مشکلات تقسیمات محله ای ……………………………………………………………………………………….  83

6-3  اسناد بالادست و قوانین مربوطه ………………………………………………………………………………….  85

1-6-3 قوانین و اسناد بالادست در سطح ملی …………………………………………………………………….  86

1-1-6-3 سند چشم انداز جمهورى اسلامى ایران در افق ١۴٠۴ هجرى شمسى ……………….86

2-1-6-3 برنامه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران (1388_1384) …………………………86

3-1-6-3 برنامه پنجم توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران (1394_1390) ………………………….87

4-1-6-3 قوانین تقسیمات کشوری………………………………………………………………………..88

2-6-3  قوانین و اسناد بالادست در سطح منطقه و شهر ……………………………………………………. 90

1-2-6-3 گزارش سالیانه شهرداری تهران………………………………………………………………………………90

2-2-6-3 طرح جامع شهر تهران …………………………………………………………………………………………..90

3-2-6-3  سند راهبردی_ ساختاری توسعه و عمران شهر تهران ………………………………………..91

 

 

4-2-6-3 اسناد “الگوی توسعه مناطق و طرح تفصیلی مناطق 22 گانه تهران …………………..92

5-2-6-3 طرح تفصیلی منطقه 1 شهر تهران ……………………………………………………………………….92

6-2-6-3 قوانین شهرداری …………………………………………………………………………………………………….93

7-3  نقش شوراها وشورایاری ها در تقسیمات محله ای …………………………………………………….  95

8-3  شاخصهای تقسیمات محله ای ……………………………………………………………………………………  97

1_8_3 شاخصهای تقسیمات محله ای در گذشته ……………………………………………………………..  97

2_8_3 شاخصهای تقسیمات محله ای دوره معاصر ……………………………………………………………  98

9_3 نتایج مقایسه موارد تاثیر گذار بر تقسیم بندی محلات در گذشته و حال ………………….  99

10_3 ترسیم خطوط و تحدید حدود محلات …………………………………………………………………..  100

فصل4.  تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیات …………………………………………………………………  103

1-4 شهر تهران …………………………………………………………………………………………..  103

1-1-4 معرفی شهر تهران …………………………………………………………………………………………………… 103

2-1-4 بررسی تقسیمات شهری در تهران …………………………………………………………………………  104

2-4 معرفی منطقه 1 شهر تهران ……………………………………………………………………………………….  109

1-2-4 موقعیت جغرافیایی منطقه 1 شهر تهران ………………………………………………………………  110

2-2-4 بررسی عوامل طبیعی موثر در مرزبندی محله های منطقه 1 شهر تهران ………………… ………..  111

3-2-4 ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی منطقه 1 شهر تهران ……………………………………………….111

4-2-4 ویژگیهای جمعیتی و اقتصادی منطقه 1 شهر تهران ……………………………………………  112

5-2-4 بررسی شاخصهای تقسیمات محله ای در منطقه 1 شهر تهران …………………………..  115

3-4 محلات مورد بررسی …………………………………..  119

1-3-4 معرفی محلات مورد بررسی منطقه 1 شهر تهران ………………………………………………..  119

1-1-3-4 درکه…………………………………………………………………………………  119

2-1-3-4 قیطریه …………………………………………………………………………………..  126

2-3-4 بررسی شاخصهای تقسیمات محله ای در محلات مورد نظر منطقه 1 تهران ……… 130

1-2-3-4 درکه ………………………………………………………………………………..  130

2-2-3-4 قیطریه ………………………………………………………………………………..  133

3-3-4 تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیات ………………………………………………………………………….  136

1-3-3-4 تحلیل های توصیفی منطقه یک شهر تهران …………………………………………………….. 136

2-3-3-4 تحلیل های توصیفی و کیفی محلات مورد نظر ……………………………………………….. 148

3-3-3-4 تحلیل استنباطی فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………. 187

4-3-4 مقایسه کلی محلات قیطریه، درکه و کوهسار ……………………………………………………….  201

نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………. 203

فصل5. ارائه الگو و شاخص های مناسب تقسیم بندی محلات ………………………………..  206

1-5 نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………….. 207

2-5 نتایج آزمون فرضیات …………………………………………………………………………  216

3-5 مدل پیشنهادی و راهکارها  ………………………………………………………….  231

1-3-5 راهکارها ……………………………………………………………………………………………  231

2-3-5 شاخصهای استخراجی جهت مرزبندی محلات …………………………………………………….  233

3-3-5 مدل استفاده از شاخصهای استخراجی در مرزبندی محلات مورد نظر ………………… 235

1-3-3-5  درکه و کوهسار ……………………………………………………………….  235

2-3-3-5  قیطریه …………………………………………………………………………………………  236

پیشنهادی برای مطالعات آتی  ………………………………………………………………  237

منابع و ماخذ ………………………………………………………………………………… 239

منابع فارسی  ………………………………………………………………………………………….  240

منابع لاتین ……………………………………………………………………………………..  255

سایتها   ………………………………………………………………………………………..  257

پیوست ها ……………………………………………………………………………….  259

چکیده:

محله به عنوان کوچکترین فضای شهری، سلول حیات شهری و عنصری پویا در حکمروایی شایسته شهری مد نظر است. تقسیمات و مرزبندی محله های شهری از دوره اسلامی تا دوره جدید دستخوش تغییر و تحول شده است. محله بندی در گذشته بر اساس شاخصهای اجتماعی و اقتصادی صورت گرفته است اما در دوره معاصر اصول فرهنگ بومی _ اسلامی و درون گرایی محله های شهری کم رنگ شده با احداث خیابانهای متقاطع و وسیع همچنین جابجایی گسترده جمعیتی با ایجاد مشاغل جدید باعث از هم گسیختگی ساختار بازار و محلات قدیمی، گسست اجتماعی محلات سنتی و افزایش تراکم در بعضی از محلات گردید. محله بندی در دوره معاصر بر اساس شاخصهای کالبدی، سیاسی و اقتصادی مانند تصمیمات اداری _ سیاسی، ساخت و سازهای جدید و فعالیت های عمرانی به ویژه احداث شبکه های جدید ارتباطی صورت گفته که  کاهش حس تعلق و هویت اجتماعی محلات را به دنبال داشته است.

منطقه 1 شهر تهران نیز که شامل روستاهای قدیمی تغییر شکل یافته و محله های جدید شهری است، با توجه به شرایط پیش آمده، ناشی از مرزبندی های جدید با مشکلاتی چون جدایی گزینی اجتماعی ، تفکیک فضایی درون محله، درهم ریختگی کاربری ها و محدودیتها و مشکلات خدمات رسانی روبرو است.

در این پایان نامه، از روش پژوهشی مبتنی بر رویکرد سیستمی استفاده شده است از اینرو در ارتباط با وضع گذشته و موجود با توصیف عناصر و عوامل اصلی در مرزبندی محله های شهری به تحلیل آثار حاصله پرداخته شده، از روش تحلیلی آزمون t تک گروهی، آزمون فریدمن همچنین توجه نظرات کارشناسی (روش دلفی) استفاده گردید. نتیجه حاصل از این پژوهش پس از مطالعه و بررسی روند تغییرات تقسیمات محله ای در منطقه 1 شهرداری تهران خصوصا در دو محله ی درکه و قیطریه، به صورت مدل ایجاد زیر محلات با رعایت انسجام اجتماعی و فرهنگی پیشنهاد گردید. تلفیق شاخصهای اجتماعی، فرهنگی با شاخصهای سیاسی، اداری، کالبدی و اقتصادی که کارایی بیشتری در مرزبندی محلات به همراه خواهد داشت. بعنوان راهکار نهایی پژوهش ارائه شد در نتیجه شاخصهای مذکور با در نظر گرفتن شرایط بومی، تاکید بر عناصر طبیعی محلات( رود دره و کوه)، ویژگی های مشترک فرهنگی ساکنان، ویژگی های اجتماعی و اقتصادی محلات، منافع مشترک مادی و معنوی با توجه به نشانه های هویت زا و با در نظر گرفتن مشارکت مردم در تعیین حدود محله حائز اهمیت است.

واژگان کلیدی: مدیریت شهری، توسعه پایدار شهری، مدیریت محله ای، برنامه ریزی محله محور ، محله، تقسیمات محله ای (محله بندی)، منطقه یک شهرداری تهران.

1-1 بیان مسئله :

ضرورت بررسی محله و شناخت ابعاد آن در برنامه ریزی شهری، ضمن دارا بودن ارزشهای نظری، از ابعاد کاربردی کاملا مشخص نیز در عرصه مدیریت و برنامه ریزی شهری و به ویژه در کلانشهرها برخوردار می باشد.

تقسیمات محله ای و مرزبندی محله های شهری از دوره اسلامی که بر اساس گروه های شغلی و صنفی و قومی انجام می گرفت تا دوره جدید که از اصول و روش های مرزبندی اداری _ سیاسی تبعیت می کند، دستخوش تغییر و تحول شده است. محله بندی در گذشته بر اساس شاخصهای اجتماعی و اقتصادی صورت گرفته است اما در دوره معاصر اصول فرهنگ بومی _ اسلامی و درون گرایی محله های شهری کم رنگ گردید و احداث خیابانهای متقاطع و وسیع باعث از هم گسیختگی ساختار بازار و بافت های شهری و محلات تاریخی شد. امروزه الگوی توسعه برونزا بر محله های شهری و ساختار شهری مسلط شده است. در این دوران، محله در چارچوب قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری به عنوان یکی از سطوح سلسله مراتب تقسیمات شهری تعریف گردید. در قانون تشکیل شوراهای اسلامی در سال 1361 نیز برای اداره ی چنین واحد شهری خرد مقیاس در شهر، تشکیل شورای محله پیش بینی گردید و بر اساس تبصره 2 ماده 4 قانون تقسیمات کشوری مصوب 15/4/1363  محله یکی از مهمترین و اساسی ترین تقسیمات کشوری معرفی شد.

کلانشهر تهران نیز با قدمت تاریخی و به عنوان مهمترین شهر کشور در دوره های رشد و گسترش خود با تغییر مرزهای محله ای رو به رو بوده است. مرز بندی محله های شهری تهران نیز در گذر زمان متناسب با دگرگونی های نظام های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی متحول شده است. احداث شبکه های جدید ارتباطی، جابجایی وسیع جمعیتی درون شهری و بوجود آمدن مشاغل جدید، همراه با برنامه های خدماتی شهر بر روی این نوع مرزبندی ها تاثیر گذاشته، به گونه ای که مرزبندی محله های شهری تهران بعد از انتخابات شورای شهر در سال 1378 و آغاز فعالیت شورایاری ها در سال 1380 دستخوش تغییر و تحول گردید.

تقسیم بندی محلات در دهه های اخیر نه تنها موجب جدایی گزینی شهری شده، بلکه اعتبار و اهمیت محله های شهری را نیز به عنوان کوچکترین واحد حیاتی شهر دچار اختلال نموده و موجب ضعف همبستگی ساکنین این محلات شده است.

امروزه محله بندی و معیارهای و شاخص های تقسیم بندی محلات با آنچه که در گذشته  جریان داشته تفاوت دارد. به صورتیکه بعضی از محله های کنونی با تقسیم و جدا شدن محلات قبلی بوجود آمده اند به نحویکه خط تقسیم و تفکیک محله ای موجب گسست اجتماعی محلات سنتی و قدیمی شده است. این مشکلات در شهرهای بزرگ و کلان شهرها که بدون کنترل رشد یافته اند نمایان تر است. انضمام روستاها به شهر، تغییر شکل محله های قدیمی، محله های مهاجرپذیر و افزایش تراکم در بعضی از محلات بر مشکلات افزوده است.

منطقه 1 شهر تهران نیز که شامل روستاهای قدیمی تغییر شکل یافته و نیز محله های جدید شهری است، با توجه به شرایط پیش آمده، در نتیجه مرزبندی های جدید با مشکلاتی چون جدایی گزینی اجتماعی ، تفکیک فضایی درون محله، درهم ریختگی کاربری ها و محدودیتها و مشکلات خدمات رسانی روبرو است.

در این پژوهش سعی می شود تا با مطالعه و بررسی روند تغییرات تقسیمات محله ای در تهران،  به ویژه منطقه 1 شهرداری تهران و تعیین عوامل تاثیرگذار بر آن و شاخص سازی، الگوی بهینه برای دستیابی به پایداری شهری ارائه شود.

2-1 سؤالات تحقیق :

1. عوامل موثر در تغییر مرزبندی محله های شهری منطقه 1 شهر تهران کدامند؟
2. کدام یک از شاخصها بهتر می توانند برای تعیین مرزهای محله ای در منطقه 1 تهران به کار بروند؟

3-1 فرضیات تحقیق :

1. تصمیمات اداری _ سیاسی، ساخت و سازهای جدید و فعالیت های عمرانی به ویژه احداث شبکه های جدید ارتباطی موجب تغییر مرزهای قدیمی محلات منطقه 1 شده است.
2. استفاده از شاخصهای اجتماعی _ فرهنگی در مرزبندی محله های منطقه 1 شهر تهران، به ویژه با تاکید بر همبستگی اجتماعی و تعلق مکانی، کارائی بیشتری نسبت به شاخصهای کالبدی و اقتصادی دارند.

 4-1 اهداف تحقیق:

• شناخت وضعیت گذشته و موجود تقسیمات محله ای
• ارائه شاخصهای تعیین حد و مرز تقسیمات محله ای
• ارائه پیشنهادات و الگوی بهینه در نحوه مرزبندی تقسیمات محله ای در راستای بررسی فرصتها با در نظر گرفتن شاخصهای تعیین شده

5-1 جنبه جدید بودن تحقیق  :

در ارتباط با تبیین و تحلیل شاخصهای مرزبندی محله های شهری در منطقه 1 شهر تهران بر مبنای شاخص های اجتماعی و فرهنگی در مرزبندی محله های شهری تحقیقات اندکی صورت گرفته است. این مطالعه دارای نوآوری در ارائه ی الگوی بهینه در نحوه مرزبندی محله ای می باشد.

6-1  روش شناسی تحقیق:

  الف ) روش تحقیق :

مطالعه به صورت سیستمی بوده است ابتدا وضعیت موجود، تکوین محلات بررسی شده است و سپس با تعیین عناصر تاثیرگذار بر مرزبندی محله ای سعی شده است تا شاخص های مورد نیاز انتخاب و با مقایسه آنها و تاثیر آن بر ساختار محله ای به تعیین مهم ترین شاخصها پرداخته شود.

بنابراین روش پژوهش با توجه به رویکرد سیستمی در این پایان نامه در ارتباط با وضع گذشته و موجود توصیفی و در بخش تحلیل آثار حاصله، از روش تحلیلی استفاده شده است.

   ب ) تکنیک کار / ابزار گردآوری اطلاعات :                     

• شناخت شاخصها و معیارهای تقسیم بندی محله های شهری در دوره های مختلف
• تعیین عوامل اثرگذار بر تقسیم بندی محله ای با بهره گرفتن از اسناد ومدارک
• مقایسه تطبیقی مرزهای محلات با روش های آماری ، نقشه ها در محیط GIS ، پرسشنامه و مصاحبه های علمی و کارشناسی
• کاربرد روش دلفی، آزمون t تک گروهی، آزمون فریدمن و تحلیل عوامل به صورت ترکیبی در تعیین وزن شاخص ها
• ارائه شاخصهای ترکیبی و جدید با توجه به وزن های تعیین شده
• ارائه الگوی مناسب

7-1 جامعه آماری و حجم نمونه:

محله های منطقه 1 شهر تهران، در ابتدا به صورت مقدماتی مورد بررسی قرار می گیرند. از بین 26 محله ی شهری منطقه 1 تهران، 2 محله ی درکه و قیطریه که دارای تغییرات بیشتری می باشند، انتخاب می شوند.

8-1 موانع و محدودیت ها :

کمبود یا نبود لایه های GIS  ،  AUTO CAD و  نقشه های کاغذی محله و مرزبندی محله ها در دوره های مختلف جزء موانع این پژوهش به حساب می آید. کمبود نقشه های بزرگ مقیاس در سطح محله و به روز نبودن نقشه های شهرداری از مشکلات دیگر به شمار می رود. هم چنین عدم همکاری بعضی از مسئولین و شورایاران به دلیل عدم آگاهی و تجربه کم در این زمینه موانعی را بر سر تحقیق بوجود آورد.

9-1  روش تحلیل اطلاعات و داده ها :

از روش های آمار توصیفی مانند شاخصهای تمرکز و پراکندگی برای نمایش وضع موجود استفاده شده است. با آزمون T تک گروهی و آزمون فریدمن سعی در تحلیل اطلاعات در محیط نرم افزاری SPSS شد.  تغییرات مرزبندی نیز با روش ترسیمی در محیط GIS نمایش داده شده است.

10-1 پیشینه تحقیق :

با توجه به جدید بودن موضوع شاخصهای تقسیمات محله ای در ایران و شهرداری تهران تا کنون مطالعات محدودی در مورد آن صورت گرفته که به اختصار به آن اشاره می شود :

1-10-1  پایان نامه ها

1-1-10-1  مهدی تحصیلدار و حبیب فزنلق در پایان نامه ای جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی دانشگاه تهران با عنوان ضوابط و معیارهای تعیین محله شهری،  ابتدا مراحل تکوین مفهوم محله و شاخص های مرزبندی محله های شهری را به طور توصیفی در دوره های باستان ، قرون وسطی، رنسانس، دوره انقلاب صنعتی،  دوران بعد از انقلاب صنعتی و به طور مفصل در ایران مورد بررسی قرار داده اند و شاخصهای مرزبندی محله ها را در هر دوران مشخص کرده اند. سپس با تجزیه و تحلیل دیدگاه های ساخت کالبدی ایران و  بررسی شاخصهای تقسیم بندی محله های کنونی ایران، در پی نشان دادن مشکلات شهری ناشی از این  تقسیم بندی ها می باشد. در نهایت با ارائه ضوابط و معیارهایی مطلوب، مرزبندی محله های قبل از دوران مدرنیته ی ایران را پایدار تر می بیند و معتقد هستند که برنامه ریزان با عدم توجه به شاخصهای فرهنگی و اجتماعی در مرزبندی محله های شهری باعث ایجاد نوعی بی هویتی شده