فصل اول:طرح تحقیق

پیشگفتار………………………………………..2

1 ـ 1 ـ طرح مسأله…………………………………….. 3

1 ـ 2 ـ ضرورت تحقیق……………………………………… 5

1 ـ 3 ـ پیشینه تحقیق……………………………………… 6

1 ـ 4 ـ اهداف تحقیق……………………………………… 8

1 ـ 5 ـ فرضیه های تحقیق……………………………………… 9

1 ـ 6 ـ روش شناسی تحقیق……………………………………… 9

1 ـ 7ـ روش تحقیق……………………………………… 9

1 ـ 8 ـ روش ها و ابزار گردآوری اطلاعات………………………… 9

1ـ 8 ـ 1ـ روش کتابخانه ای……………………………………… 9

1 ـ 8 ـ 2ـ روش میدانی……………………………………… 9

1 ـ 8 ـ 2 ـ1 پرسشنامه…………………………………….. 10

1 ـ 8 ـ 2 ـ 2ـ مصاحبه…………………………………….. 10

1 ـ 8 ـ 2 ـ 3 ـ مشاهده…………………………………….. 10

1ـ 9 ـ شاخص های تحقیق……………………………………… 10

1ـ 10 ـ متغیرهای تحقیق……………………………………… 11

1 ـ 10 ـ 1 ـ متغیر مستقل……………………………………… 11

1ـ 10 ـ2ـ متغیر وابسته…………………………………….. 11

1ـ 11 ـ جامعه آماری……………………………………… 11

1 ـ 12 ـ روش نمونه گیری……………………………………… 12

1 ـ 13 ـ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………….. 12

1 ـ 13 ـ 1 ـ شیوه تحلیل کیفی……………………………………… 12

1 ـ 13 ـ 2 ـ شیوه تحلیل کمی……………………………………… 12

1 ـ 13 ـ 2 ـ 1 ـ آمار توصیفی……………………………………… 12

1 ـ 13 ـ 2 ـ 2 ـ آمار استنباطی……………………………………… 13

1 ـ 14 ـ موانع تحقیق……………………………………… 13

فصل دوم: مبانی نظری

مقدمه…………………………………….. 16

2 ـ 1 ـ معانی و مفاهیم اشتغال و خود اشتغالی………………….. 16

2 ـ 1 ـ 2 ـ خود اشتغالی……………………………………… 16

2 ـ 1 ـ 3 ـ نقش تحصیلات در توسعه خود اشتغالی……………… 18

2 ـ 2 ـ نظریات و تئوری های مربوط به اشتغال……………………. 19

2 ـ 2 ـ 1 ـ نظریه اقتصاددانان کلاسیک……………………………… 19

2 ـ 2 ـ 2 ـ نظریه کینز…………………………………….. 19

2 ـ 2 ـ 3 ـ نظریه نئوکلاسیک ها……………………………………. 19

2 ـ 2 ـ 4 ـ نظریه مزد کارایی…………………………………….20

2 ـ 2 ـ 5 ـ نظریه داخلی ها ـ خارجی ها …………………………..20

2 ـ 2 ـ 6 ـ نظریه تودارو…………………………………….. 20

2ـ3 ـ معانی و مفاهیم اعتبارات خرد…………………………………….. 20

2-3 ـ 1 ـ اعتبارات خرد و توسعه روستایی……………………………….. 23

2ـ3ـ2 ـ  اعتبارات خرد وکاهش فقر…………………………………….. 25

2 ـ 3 ـ 3 ـ اعتبارات خرد و مهاجرت های روستایی……………………… 28

2 ـ 4 ـ دیدگاه های موجود درباره اعتبارات خرد روستایی……………… 30

2 ـ 4 ـ 1 ـ نظریه توسعه همه جانبه ( یکپارچه ) روستایی……………. 30

2 ـ 4 ـ 2 ـ دیدگاه بازار گرا……………………………………. 31

2 ـ 4 ـ 3 ـ دیدگاه دولت گرا……………………………………. 31

2 ـ 4 ـ 4 ـ دید گاه جامعه گرا……………………………………. 32

2 ـ 4 ـ 5ـ  رویکرد سنتی تأمین مالی روستایی………………… 32

2 ـ4 ـ 6 ـ  رویکرد جدید تأمین مالی روستایی…………………. 33

2 ـ 5 ـ انواع اعتبارات خرد در مناطق روستایی…………………. 33

2 ـ 5 ـ 1 ـ اعتبارات رسمی……………………………………… 34

2 ـ 5 ـ 2 ـ اعتبارات غیر رسمی……………………………………… 35

2 ـ 6 ـ اعتبارات خرد و توانمند سازی روستاییان…………………… 35

2 ـ 6 ـ 1 ـ بنگلادش……………………………………….. 36

2 ـ 6 ـ 2 ـ چین……………………………………… 37

2 ـ 6 ـ 3 ـ پاکستان……………………………………… 37

2 ـ 6 ـ 4 ـ اعتبارات خرد در آمریکای لاتین و کانادا………………. 38

2 ـ 7 ـ تاریخچه اعتبارات خرد در ایران…………………….. 39

2 ـ 8 ـ انواع اعتبارات خرد روستایی در ایران……………… 40

2 ـ 9 ـ نتیجه گیری فصل دوم……………………………….. 40

فصل سوم : ویژگیهای جغرافیایی واقتصادی منطقه

3 ـ 1 ـ ویژگی های طبیعی شهرستان لنگرود…………… 45

3 ـ 1 ـ 1 ـ مو قعیت جغرافیایی……………………………. 45

3ـ 1 ـ 2 ـ  زمین شناسی……………………………………… 56

3 ـ 1 ـ 3 ـ زمین شناسی اقتصادی………………………… 56

3 ـ 1 ـ 4 ـ  آب وهوا……………………………………. 57

3 ـ 1 ـ 4 ـ 1 ـ بارندگی……………………………………… 58

3 ـ 1 ـ 4 ـ 2 ـ  درجه حرارت………………………………………. 60

3 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ  رطوبت نسبی……………………………….. 64

3 ـ 1 ـ4 ـ 4 باد…………………………………….. 66

3 ـ 1ـ 4 ـ 5 ـ تعداد روزهای یخبندان…………………….. 67

3 ـ 1 ـ 5 ـ توپوگرافی……………………………………… 67

3 ـ 1 ـ 5 ـ 2 ـ ناحیه جلگه ای……………………………………… 67

3 ـ 1 ـ 5 ـ 3 ـ  نواحی کوهپایه ای………………………………… 67

 

 

3 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ  نواحی کوهستانی……………………………….. 67

3 ـ 1 ـ 6 ـ خاک شهرستان لنگرود………………………………. 68

3 ـ 1 ـ 7 ـ   پوشش گیاهی……………………………………. 69

3 ـ 1 ـ 8 ـ  جنگل……………………………………… 70

3 ـ 1 ـ 9 ـ  مراتع( چمنزار)…………………………………….. 70

3 ـ 1 ـ 10 ـ  محیط زیست………………………………………. 71

3 ـ 1 ـ 11 ـ  رودخانه ها…………………………………….71

3 ـ 1 ـ 11 ـ 1 ـ رودخانه شلمانرود…………………………………….. 72

3 ـ 1 ـ 11ـ 2 ـ رود خانه بارکیلی رود…………………………………….. 72

3 ـ 1 ـ 11 ـ 3 ـ رودخانه لنگرود رودخان…………………………………… 73

3 ـ 2 ـ ویژگی های انسانی……………………………………… 74

3 ـ 2 ـ 1 ـ جمعیت و سکونتگاه…………………………………….. 74

3 ـ 2 ـ 2 ـ وضعیت برخورداری دهستانهای منطقه از امکانات و خدمات…….79

3 ـ 3ـ بررسی خصوصیات اقتصادی شهرستان……………….. 81

3 ـ 3 ـ 1 ـ صنعت………………………………………. 81

3 ـ 3 ـ 1 ـ 1 ـ اقتصاد صنعت و معدن……………………………… 81

3 ـ 3 ـ 1 ـ 2 ـ تولیدات صنعتی……………………………………… 83

3 ـ 3 ـ 1 ـ 3 ـ معدن……………………………………… 83

3 ـ 3 ـ 1 ـ 4 ـ ناحیه صنعتی اطاقور………………………………… 83

3 ـ 3 ـ 1 ـ 5 ـ شهرک صنعتی لنگرود………………………………. 83

3 ـ3 ـ 2 ـ صنایع روستایی……………………………………… 84

3 ـ 3 ـ 2 ـ 1 ـ صنایع روستایی دهستان چاف………………….. 85

3 ـ 3 ـ 2 ـ 2 ـ صنایع روستایی دهستان دیوشل………………… 85

3 ـ 3 ـ 2 ـ 3 ـ صنایع روستایی دهستان گل سفید……………… 86

3 ـ 3 ـ 2 ـ 4 ـ صنایع روستایی دهستان اطاقور…………………. 86

3 ـ 3 ـ 2 ـ 5 ـ صنایع روستایی دهستان لات و لیل………………. 87

3 ـ 3 ـ 2 ـ 6 ـ صنایع روستایی دهستان دریاسر………………. 88

3 ـ 3 ـ 2 ـ 7 ـ صنایع روستایی دهستان مریدان………………. 88

3ـ 3 ـ 3 ـ  صنایع دستی……………………………………… 89

3 ـ 4 ـ کشاورزی……………………………………… 89

3 ـ 4 ـ 1 ـ کشاورزی دهستان چاف………………………… 90

3 ـ 4 ـ 1 ـ 1 ـ کشاورزی دهستان دیوشل………………….. 91

3 ـ 4 ـ 1 ـ 2 ـ کشاورزی دهستان گل سفید…………………. 91

3 ـ 4ـ 1 ـ 3 ـ کشاورزی دهستان اطاقور………………………. 91

3 ـ 4 ـ 1 ـ 4 ـ کشاورزی دهستان لات و لیل………………….. 91

3 ـ 4 ـ 1 ـ 5 ـ کشاورزی دهستان دریاسر……………………. 92

3 ـ 4 ـ 1 ـ 6 ـ کشاورزی دهستان مریدان…………………….92

3 ـ 4 ـ 2 ـ برنجکاری……………………………………… 95

3 ـ5 ـ دام، طیور و سایر محصولات………………………….. 97

3 ـ 5 ـ 1 ـ صید  و صیادی……………………………………. 98

3 ـ 6 ـ  خطوط ارتباطی……………………………………. 99

3 ـ 7 ـ نتیجه گیری فصل سوم…………………………………….. 99

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها واطلاعات

مقدمه…………………………………….. 102

4 ـ 1 ـ   وام های خود اشتغالی…………………………… 102

4 ـ 1 ـ 2 ـ   ویژگی های فردی………………………………. 104

4 ـ 1 ـ 3 ـ   وضعیت تأهل………………………………………105

4 ـ 1 ـ 5 ـ  سواد…………………………………….105

4 ـ 1 ـ 6 ـ  وضعیت برخورداری از امکانات افراد وام گیردنده………..107

4 ـ 1 ـ 7 ـ وضعیت نوع سند زمین زراعی دریافت کنندگان وام……..107

4 ـ 1 ـ 8 ـ   محصولات کشت شده توسط دریافت کنندگان وام……. 108

4 ـ 1 ـ 9 ـ نوع محصولات دریافت کنندگان وام……………………. 109

4 ـ 1 ـ 10 ـ مساحت باغات دریافت کنندگان وام………………… 110

4 ـ 1 ـ 11 ـ تعداد قطعات زمین  دریافت کنندگان وام…………….. 110

4 ـ 1 ـ 12 ـ تعداد دام نگهداری شده توسط دریافت کننده گان وام……… 111

4 ـ 1 ـ 13 ـ تعداد طیور نگهداری شده توسط دریافت کنندگان وام……… 111

4 ـ 2 ـ سال اخذ وام…………………………………….. 112

4 ـ 2 ـ 1 ـ میزان وام دریافتی……………………………………… 112

4 ـ 2 ـ2 ـ تعداد افرادی که با وام های پرداخت شده شغل ایجاد کردند……… 114

4 ـ 3 ـ اشتغال……………………………………… 115

4 ـ 3 ـ 1 ـ وضعیت اشتغال وام گیرندگان بعد از دریافت وام………… 115

4 ـ 3 ـ 2ـ انواع مشاغل ایجاد شده توسط دریافت کنندگان وام……. 117

4 ـ 3 ـ 3 ـ  افراد وام گیرنده ای  که با دریافت وام شغل گذشته خود را توسعه داده اند…….120

4 ـ 3 ـ 4 ـ میزان توسعه شغل افراد دریافت کننده وام……………..121

4 ـ 4 ـ مراکز پرداخت تسهیلات به وام گیرندگان………………123

4 ـ 5 ـ نظرات دریافت کنندگان وام در مورد میزان سرمایه لازم برای ایجاد شغل……..124

4 ـ 6 ـ افرادی که وام های دریافتی را غیر از اهداف منعقد شده مصرف نموده ائد……….126

4 ـ 7 ـ نظر وام گیرندگان در مورد افزایش کارایی وام ها……………… 126

4 ـ 8 ـ میزان نظارت مسؤلین امر بعد از اعطای اعتبارات……………..127

4 ـ 9 ـ عمده ترین مشکلات وام از نظر دریافت کنندگان وام…………….127

4 ـ 10 ـ  وام های خود اشتغالی و نظر دریافت کنندگان در مورد اثرات آن………..128

4 ـ 11 ـ نقش اعتبارات دریافتی در توانمندسازی اقتصادی وام گیرندگان………131

4 ـ 12 ـ نتیجه گیری فصل چهارم…………………………………….. 133

فصل پنجم : نتیجه گیری و آزمون فرضیات

مقدمه…………………………………….. 136

5 ـ 1 ـ آزمون فرضیات………………………………………. 136

5 ـ 1 ـ 1 ـ فرضیه اول……………………………………… 136

5 ـ 1 ـ 2 ـ فرضیه دوم…………………………………….. 138

5 ـ 1 ـ 3 ـ فرضیه سوم…………………………………….. 139

5 ـ 2 ـ نتیجه گیری نهایی……………………………………… 141

5 ـ 3 ـ مشکلات منطقه مورد مطالعه……………………… 143

5 ـ 4 ـ  پیشنهادات……………………………………… 143

منابع

منابع فارسی……………………………………… 147

منابع لاتین……………………………………… 155

ضمائم…………………………………….. 159

چکیده:

بیکاری و وضعیت نامطلوب اشتغال در کشور، از جمله چالش های جدی اقتصاد ایران به شمار می رود و بین فرصتهای موجود شغلی در کشور و خیل عظیم بیکاران و جویندگان کار هیچ تناسب و توازنی بر قرار نیست، مفهوم بیکاری در مناطق روستایی تا حدودی با بیکاری در مناطق شهری تفاوت دارد؛ زیرا در مناطق روستایی علاوه بر بیکاری در نتیجه رشد جمعیت بالاتر محدودیت ساختارهای اقتصادی و سرمایه، افزون از جوامع شهری است. قبل از اینکه مردم بتوانند کاری را شروع کنند باید دارای سرمایه باشند، وجود سرمایه عامل مهمی است که می تواند ابزاری برای خود اشتغالی باشد. در تحقیق حاضر به بررسی وام های خود اشتغالی در ایجاد فرصتهای شغلی در نواحی روستایی( نمونه روستاهای شهرستان لنگرود) پرداخته شده است، نوع تحقیق کاربردی، روش تحقیق توصیفی تحلیلی، و جامعه آماری تحقیق تمام روستاهای شهرستان لنگرود می باشد، با توجه به گستردگی منطقه مورد مطالعه، افراد با بهره گرفتن از روش نمونه گیری سیستماتیک منظم انتخاب شدند. در تحقیق حاضر، روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و میدانی ( پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده) و روش تجزیه تحلیل اطلاعات هم با بهره گرفتن از آمار توصیفی( میانگین و توزیع فراوانی) و آ مار استنباطی ( ضریب همبستگی شامل اسپرمن، آماره t  تک نمونه، خی دو ، وی کرامر، فریدمن استفاده شده است.نتایج تحقیق نشان می دهد که بین میزان تحصیلات و موفقیت در ایجاد شغل رابطه معناداری وجود دارد و هم چنین نتایج بررسی نشان می دهد که بین میزان مبلغ وام خود اشتغالی و ایجاد مشاغل در مناطق روستایی رابطه مثبتی وجود دارد و نیز از نظر دریافت کنندگان وام تفاوت معناداری بین اثرات وام وجود دارد.

فصل اول: طرح تحقیق

پیشگفتار:

استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود به منظور بر آورده ساختن نیازها و خواسته های بشری از جمله افزایش تولید درآمد، اشتغال، رفاه جامعه و. . . جز مهم ترین هدف های توسعه هر کشور محسوب می شود. برای این منظور معمولا سعی می شود تا با به کار گیری سیاست ها و ابزار های اجرایی گوناگون، در برنامه های توسعه بر این هدف دست یافت. دولت ها از طریق سیاست های حمایتی از طریق نرخ های بهره کم، دوره باز پرداخت طولانی، عدم گرفتن وثیقه و . . . سعی در حل این مسأله می نمایند. یکی از استرا تژی هایی که در سال های اخیر مورد توجه صاحب نظران و سیاست گذاران برای از بین بردن فقر و کاهش بیکاری در کشورهای مختلف قرار گرفته است اعتبارات خرد است، اهمیت این شیوه به گونه ای بوده که سازمان ملل متحد سال 2005 را به عنوان سال اعتبارات خرد نام گذاری کرده بود. اعطای وام به روستاییان شهرستان لنگرود توسط نهادهای بانک کشاورزی، صندوق مهر امام رضا (ع)، کمیته امداد امام خمینی (ره)، بهزیستی بوده است.

با توجه به موارد گفته شده، تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات وام های خود اشتغالی، در 5 فصل و به شرح زیر است؛

فصل اول شامل چارچوب کلی تحقیق در ارتباط با وام های خود اشتغالی می باشد. فصل دوم مبانی نظری تحقیق است، در این فصل به بررسی تعاریف و مفاهیم اعتبارات و مکاتب، و سپس به بررسی مفاهیم و تعاریف خود اشتغالی و تجارب کشورهای موفق در این زمینه و همچنین تجارب و انواع اعتبارات روستایی در ایران پرداخته شده است. در فصل سوم به بررسی ویژگی های جغرافیایی منطقه مورد مطالعه در سه بعد طبیعی، انسانی، اقتصادی پرداخته شده است. فصل چهارم، شامل تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده در مطالعات میدانی می باشد، در فصل پنجم هم به آزمون فرضیات تحقیق پرداخته شده است.

1-1- طرح مسئله

بیکاری و وضعیت نامطلوب اشتغال در کشور، از جمله چالش های جدی در اقتصاد ایران به شمار می آید و بین فرصت های موجود شغلی در کشور و خیل عظیم بیکاران و جویندگان کار هیچ تناسب و توازنی بر قرار نیست. آمار به دست آمده حاکی از آن است که روز به روز برخیل بیکاران افزوده شده و دولت را با حجم عظیم تقاضا برای ورود نیروی کار به بازار کار مواجه می سازد. مفهوم بیکاری در مناطق روستایی تا حدودی با بیکاری در مناطق شهری تفاوت دارد؛ زیرا، درمناطق روستایی علاوه بربیکاری طبیعی در نتیجه رشد جمعیت بالاتر محدودیت ساختار های اقتصادی و سرمایه، افزون از جوامع شهری است. عواملی همچون تقاضای ناکافی برای نیروی کار، عدم تعادل بین فرصت های اشتغال و توانایی های افراد، نهاده های نامناسب و نابسامانیهای بازار از جمله علل بیکاری به شمار می آیند (یاسوری ، 1386 :132). استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود به منظور بر آورده ساختن نیاز ها و خواسته های بشری از جمله افزایش تولید در آمد، اشتغال رفاه، جامعه و… جز مهم ترین هدف های توسعه هر کشور محسوب می شود. برای این منظور معمولا سعی می شود تا به کار گیری سیاست ها و ابزار های اجرایی گوناگون،  در برنامه های توسعه بر این هدف دست یافت.

دولت ها از طریق سیاست های حمایتی از طریق نرخ های بهره کم، دوره باز پرداخت طولانی، عدم گرفتن وثیقه و… سعی در حل این مسأله می نمایند. یکی از استراتژی هایی که در سال های اخیر مورد توجه صاحب نظران و سیاست گذاران برای از بین بردن فقر وکاهش بیکاری در کشور های مختلف قرار گرفته است، اعتبارات خرد است. اهمیت این شیوه به گونه ایی بوده که سازمان ملل متحد سال 2005 را به عنوان سال اعتبارات خرد نام گذاری کرده بود. یکی از اهداف ضمنی و در حقیقت کلید موفقیت برنامه های مربوط به اعتبارات خرد، ایجاد و توسعه اشتغال است. بدون دسترسی افراد به شغل های مولد و پایدار تحقق اهداف غیر متعالی غیر ممکن می نماید (فعالیت،خارقانی ، 1390  :23). در واقع دریافت وام و اعتبار و انتقال پول از یک فرد به فرد دیگر یا از یک نهاد به نهاد دیگر نقش اساسی در تأمین اعتبار فعالیت های مختلف اقتصادی دارد. اعتبار وام را می توان انتقال موقت قدرت خرید از یک فرد حقیقی و یا حقوقی به فرد دیگر دانست. اعتبارات برای تأمین نهاده های مختلف تولیدی مانند نیروی کار، نهاده های سرمایه ای، فناوری و همپنین خرید مواد اولیه مورد استفاده قرار می گیرد و از این رو اهمیت ویژه ای در رشد و توسعه فعالیت های سرمایه گذاری و تولیدی دارد. طبیعتاً مشاهده می شود که اعتبار و وام به طور مستقیم و غیر مستقیم بر اشتغال واحد های تولیدی و یا فرصت های شغلی جدید تأثیر می گذارد( بختیاری، پاسبان،1383، 76).

برنامه های اعتبارات خرد، با هدف بهبود وضعیت اقتصادی، کاهش بیکاری به وجود آوردن اشتغال به صورت خود اشتغالی و کار آفرینی و کاهش فقر مناطق روستایی و شهری در بازار کار بسیاری از کشور ها اتخاذ شده است.(حسن زاده و همکاران، 1385 : 50 – 49). اعتبارات خرد، به عنوان راهبردی در توسعه اقتصادی با هدف دسترسی زنان و مردان کم درآمد به منابع اعتباری، برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنهاست (رحیمی،1385 : 336-335). اهـــداف اعتبارات خرد در ایران، توانمند ساختن كلی روستا و ثروت زایی و مشاركت در برنامه ریزی و تصمصم گیری برای توسعه روستاها می باشد، هدف كلی اعتبارات خرد در كشور ما احیای مدیریت توسعه پایدار منابع طبیعی و افزایش در آمد خانوارهای كم درآمد از طریق پرداخت وام های كوچك برای انجام فعالیتهای درآمدزا و ارتقاء خودباوری اهالی روستا و جوامع عشایری به خصوص زنان و كودكان می باشد (مهاجرانی، 1382 :8-4). در صورتی که اقشار کم درآمد روستاها نتوانند درآمد مورد نیازشان را تأمین کنند؛ مهاجرت، تخریب محیط زیست و . . . اجتناب ناپذیر خواهد بود. برای کسب در آمد داشتن شغل ضروری است و برای کسب شغل نیز امکانات ویژه ای لازم است. قبل از اینکه مردم بتوانند کاری را شروع کنند باید دارای سرمایه باشند. وجود سرمایه عامل مهمی است که می تواند عوامل دیگر را نیز تهیه کند.( یعقوبی، 1384، 130). بخشی از معضل بیکاری در همه کشورها دنیا از طریق خود اشتغالی بر طرف می شود. تمایل ذاتی افراد به کارآفرینی، دسترسی به سرمایه های انسانی و مالی، در آمد حاصل از خود اشتغالی و موقعیت اجتماعی خود اشتغالی نسبت به مشاغل مزد بگیری، از جمله عوامل مؤثر در گرایش افراد به خود اشتغالی هستند( عباسی، آریانفر، 1387، 7).

در کشور های در حال توسعه، روستاییان اغلب به منابع اعتباری رسمی دسترسی ندارند، این واقعیت موجب شده که بسیاری از نویسندگان، اعتبار را برای توسعه روستایی حلقه مفقوده و به عنوان پیش نیازی تلقی کنند. از طرف دیگر نبود و کمبود اعتبارات رسمی، موجب گسترش بخش غیر رسمی اعتبارات در نواحی روستایی شده است؛ این امر نابرابری اجتماعی و تخریب محیط زیست را به دنبال دارد ( داوان، 1388، 31). از طرفی دیگر، تمرکز سرمایه در مناطق روستایی اصولاً ناچیز است، دلیل این امر نبود آن دسته از عواملی است که تمرکز سرمایه را موجب می شود، در حقیقت تمرکز سرمایه به پس انداز و بسیج همه جانبه و بنیادی وجوه پس اندازها و سرمایه گذاری این پس اندازها بستگی دارد( یاسوری، 1386، 147). از آنجایی که یکی از عوامل مهم تولید و اشتغال، سرمایه است. در جوامع در حال توسعه که عمده بهره برداران آن خرده پا هستند، پروژه های اعتباری و وام دهی، ابزار مناسبی برای رسیدن به اهداف افزایش بهره وری و افزایش تولید و رفع محرومیت و فقر از جامعه روستایی است( رحمانی،1385، 306). وام های خود اشتغالی  برای برطرف کردن نیاز های مالی آن دسته از گروه های محروم جامعه از جمله زنان سرپرست خانوار، افراد بی بضاعت، کارگران، کشاورزان تعلق می گیرد. علاوه بر این وام گیرندگان این وام ها را صرف کارآفرینی و خود اشتغالی می کنند( Xiali, 2010,3).

اعتبارات خرد یکی از مباحث عمده در اقتصاد نئولیبرال است که پس از تغییرات نظری در تئوری های اقتصادی و دیدگاه های توسعه، به عنوان یک محرکه اقتصادی برای کشورهای در حال توسعه و کشورهایی که با مشکل تورم و بیکاری فزاینده رو به رو هستند و توزیع ثروت و درآمد چندان عادلانه نیست، به عنوان کلید حل معما در نظر گرفته شده است( مافی 1387، 14). برنامه اعتبارات خرد طی دهه های اخیر، از رهیافت های مهم فقر زدایی و توسعه در جهان بوده است( دبیر خانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، 1384، 8).

راهبرد اعتبارات خرد از دهه 1990، به صورت راهبردی فراگیر جهت دستیابی به توسعه روستایی مورد استفاده بسیاری از کشورها در حال توسعه قرار قرار گرفت. در ایران نیز، از دهه 1370 این رویکرد جهت دستیابی به اهداف برنامه های توسعه مورد توجه برنامه ریزان قرار گرفته است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این راهبرد به صورت گسترده از دهه 1380 برای حل مشکلات مناطق روستایی کشور مانند بیکاری، مسکن نامناسب و مهاجرت مورد توجه واقع شده است؛ برنامه های آن روز به روز  در حال گسترش است. در پژوهش حاضر، ما به بررسی تأثیر وام های خود اشتغالی در ایجاد فرصت های شغلی نواحی روستایی (نمونه شهرستان لنگرود ) می پردازیم در اینجا ذکر این نکته ضروری است که در این پژوهش هدف ما بررسی تنها آن بخش از ارائه اعتبارات خرد پرداخته شده (اعتبارات کم تر از 100میلیون ریال ) مورد بررسی قرار می دهیم. برای انجام این پژوهش، اطلاعات مربوط به اعتبارات خرد از سال 1385 تا 1391 مربوط به شهرستان لنگرود می باشد.

شهرستان لنگرود از جمله شهرستان هایی استان گیلان است که در طی سالهای اخیر موسسات و نهادهایی مانند صندوق مهر امام رضا، کمیته امداد، بهزیستی، بانک کشاورزی در روستاهای آن وام های خود اشتغالی را در اختیار روستاییان قرار داده اند. در تحقیق حاضر به بررسی آثار و نتایج اعطای این اعتبارات بر خانوارهای روستایی این شهرستان در قالب سوالات زیر پرداخته خواهد شد.

1ـ آیا این بخش از اعتبارات خرد (وام های خود اشتغالی) تأثیری درایجاد اشتغال داشته است یاخیر؟

2ـ آیا تأثیر وام های خود اشتغالی در ایجاد مشاغل در بخش های کشاورزی، خدمات، صنعت متفاوت است؟

3ـ آیا وام های خود اشتغالی منجر به اشتغال دائم  در نواحی روستایی شده است؟

4ـ آیا میزان مبلغ وام خود اشتغالی برای ایجاد یک شغل کافی بوده است؟

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 شماره صفحه
فصل اول: مقدمه
1-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………….1
1-2- پارس جنوبی ………………………………………………………………………………………………………………………….7
1-3- ترکیبات میعانات گازی ………………………………………………………………………………………………………….10
1-4- بنزین …………………………………………………………………………………………………………………………………..11
1-5- فشار بخار رید ……………………………………………………………………………………………………………………….11
1-6- عدد اکتان  …………………………………………………………………………………………………………………………..12
1-7- کلیات  …………………………………………………………………………………………………………………………………17
فصل دوم: روش های تولید بنزین
2-1- واحدهای پالایشگاهی تولید بنزین  …………………………………………………………………………………………20

• واحد نمک زدایی ………………………………………………………………………………………………..24
• واحد جداسازی اتمسفریک و خلاء ………………………………………………………………………..24
• واحد بهبود هیدروتریتور نفتا …………………………………………………………………………………24
• واحد اصلاح کاتالیست …………………………………………………………………………………………24
• واحد هیدروتریتور چگالشی …………………………………………………………………………………..24
• واحد شکافت کاتالیستی.. ………………………………………………………………………………………25
• واحد شکافت هیدروکراکر.. ……………………………………………………………………………………26
• واحد اصلاح مراکس ……………………………………………………………………………………………26
• واحد آلکیلاسیون ………………………………………………………………………………………………..27
• واحد ایزومراسیون ……………………………………………………………………………………………….27

2-2- انواع روش های تولید بنزین  ………………………………………………………………………………………………….28

• بنزین طبیعی یا تقطیر مستقیم ……………………………………………………………………………..28
• بنزین حاصل از ریفرمینگ …………………………………………………………………………………..29
• بنزین حاصل از شکست کاتالیستی ……………………………………………………………………….30
• بنزین حاصل از آلکیلاسیون ………………………………………………………………………………..30
• بنزین حاصل از ایزومراسیون………………………………………………………………………………….31

2-3- افزودنی های بنزین  ……………………………………………………………………………………………………………..34
2-4- کروماتوگرافی ……………………………………………………………………………………………………………………….35
فصل سوم: شبیه سازی
3-1- تکنولوژی DMD/DMC  …………………………………………………………………………………………………….38

• استخراج CS2, D2S, COS و مرکاپتان های سبک …………………………………………….38
• اکسیداسیون مرکاپتان های سبک ………………………………………………………………………..38
• کاستیک مصرفی در مرحله استخراج …………………………………………………………………….38

3-2- فرایند DMD ………………………………………………………………………………………………………………………39
3-3- فرایند DMC  ……………………………………………………………………………………………………………………..39

• معرفی فرایند DMC ………………………………………………………………………………………….39

3-4- آنالیز ترکیبات میعانات گازی  …………………………………………………………………………………………………40
3-5- محصولات قابل حصول  ……………………………………………………………………………………………………….42
3-6- شبیه سازی برج  …………………………………………………………………………………………………………………..44

• محاسبات ترمودینامیکی ………………………………………………………………………………………44
• شبیه سازی برج تقطیر ………………………………………………………………………………………..46
• انتخاب نوع فرایند بهینه سازی …………………………………………………………………………….48
• ریفرمینگ کاتالیستی …………………………………………………………………………………………..50

• 

•  

• شبیه سازی واحد ریفرمینگ …………………………………………………………………………………52
• شبیه سازی واحد تثبیت بنزین ……………………………………………………………………………..53

فصل چهارم: نتایج و بحث
4-1- محصولات تولیدی  ………………………………………………………………………………………………………………56

• نفت سفید ………………………………………………………………………………………………………….57
• بنزین ………………………………………………………………………………………………………………..58

4-2- محاسبات اقتصادی ……………………………………………………………………………………………………………….59

• تخمین سرمایه گذاری کل ……………………………………………………………………………………61
• سرمایه در گردش ……………………………………………………………………………………………….63
• درآمد کل پالایشگاه ……………………………………………………………………………………………63
• هزینه های تولید ………………………………………………………………………………………………..64
• نتایج محاسبات اقتصادی …………………………………………………………………………………….65

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- نتیجه گیری  ………………………………………………………………………………………………………………………..67
5-2- پیشنهادات  …………………………………………………………………………………………………………………………..68
مراجع ……………………………………………………………………………………………………………………………………………70
چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………………73
             فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شماره جدول	عنوان جدول
1-1	مشخصات بنزین بدون‌سرب مطابق استاندارد EN-228
2-1	اجزای کلی تشکیل دهنده نفت
3-1	ترکیب درصد اجزای میعانات گازی واحد 103 و 110 پارس جنوبی
3-2	حداکثر میزان حذف مرکاپتان در واحد 112
3-3	مشخصات ترکیبات گوگردی و مرکاپتانی در خروجی واحد 112
3-4	شرایط و مقدار خوراک بکار رفته در این طرح
3-5	مشخصات محصولات خروجی از برج تقطیر
3-6	نتایج حاصله از واحد ریفرمینگ
4-1	میزان محصولات نهایی شبیه سازی
4-2	مشخصات نفت سفید تولیدی در نرم افزار شبیه سازی Petro-SIM
4-3	مشخصات بنزین نهایی تولید شده
4-4	تجهیزات مورد استفاده در شبیه سازی واحد ایجاد ارزش افزدوده میعانات گازی
4-5	مشخصات کاتالیست مورد استفاده در ریفرمینگ
4-6	فاکتورهای لازم جهت تخمین پارامترهای سرمایه گذاری براساس تجهیزات خریداری شده
4-7	محاسبه درآمد فروش محصولات
4-8	هزینه های تولید
فهرست شکل ها
شماره شکل		عنوان شکل
1-1		مراحل جداسازی میعانات گازی از گاز حاصله از میادین گازی
1-2		میزان مصرف بنزین کشور در طی سال 1355 تا 1390 به میلیون لیتر در روز
1-3		میزان واردات بنزین از سال 1383 تا شش ماهه اول 1389
1-4		مقایسه شاخص قیمت بنزین و مصرف آن در ایران
1-5		میزان سرانه اختصاص یافته به خودروها در کشور از سال 1355
1-6		تعداد ناوگان خودروهای فعال بنزین سوز کشور از سال 1355
1-7		نمایی کلی از پارس جنوبی
1-8		استاندارد آلایندگی NOx و PM  برای اتومبیل های بنزینی
2-1		شمایی کلی از یک واحد پالایشگاهی
2-2		شمایی از آلکیل دار نمودن ایزوبوتان
2-3		ایزومراسیون هپتان به وسیله کاتالیزور
2-4		کاربرد کاتالیزور در افزایش عدد اکتان در فرایند ایزومراسیون
3-1		منحنی تقطیر میعانات گازی حاصل از واحد 112
3-2		منحنی تقطیر میعانات گازی و سایر محصولات نفتی
3-3		شمایی از برج تقطیر شبیه سازی شده توسط نرم افزار Petro-SIM
3-4		مقایسه پارامترها در روش های مختلف بهینه ساز بنزین
3-5		شمایی از واحد ریفرمینگ کاتالیستی
3-6		هیدروژن زدایی از متیل سیکلوهگزان
3-7		هیدروژن زدایی از نرمال هپتان
3-8		ایزومراسیون نرمال اکتان
3-9		هیدروکراکینگ نرمال هپتان
3-10		پالایشگاه تبدیل میعانات گازی به بنزین . طراحی شده به کمک نرم افزار Petro-SIM

 

چکیده

طرح پیش رو، امکان سنجی تبدیل میعانات گازی به محصولات با ارزش افزوده بالاتر و سوخت های مصرفی نظیر بنزین می باشد. با توجه به ذخایر عظیم گازی و نفتی در ایران، اما این کشور از وارد کننده های بزرگ بنزین می باشد. از همین رو اجرای طرح های تولید بنزین جهت قطع وابستگی خارجی به بنزین بسیار ضروری می باشد. در این میان، میعانات گازی که همراه با استخراج گاز طبیعی از مخازن گازی استحصال می گردند، از لحاظ ساختار کربنی عمدتا در محدوده هیدروکربن های بنزین بوده و از همین رو قابلیت بالایی برای تبدیل به بنزین را دارا می باشند. در این طرح نمونه ای از میعانات گازی پارس جنوبی جهت آنالیز ترکیبات آن با روش کروماتوگرافی، به آزمایشگاه فرستاده شد. سپس در محیط شبیه سازی میعانات گازی به بنزین و نفت سفید تبدیل گردید. درصد تبدیل به بنزین بیش از 70 درصد می باشد. نتایج محاسبات اقتصادی انجام شده نشان می دهد، هزینه ی تولید بنزین از میعانات گازی کمتر از یک سوم هزینه ی تولید بنزین از نفت خام می باشد.
کلمات کلیدی: میعانات گازی، بنزین، نفت سفید، شبیه سازی، ریفرمینگ کاتالیزوری.

فصل اول

 

مقدمه

فهرست مطالب

عنوان…………………………………………………………………………………………………………. صفحه

چکیده

فصل اول: کلیات تحقیق………………………………………………………………………………………………………………… 1

1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 2

1-2- مبانی رنگ…………………………………………………………………………………………………………………………… 2

1-3- پارامترهای توصیف نور……………………………………………………………………………………………………….. 3

1-4- نمودار رنگینگی…………………………………………………………………………………………………………………… 5

1-5- مدل رنگی……………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-6- مقادیر محرکه سه گانه……………………………………………………………………………………………………….. 7

1-7- اصول مدل‌های رنگی………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-7-1- اصول مدل رنگی CIE XYZ……………………………………………………………………………………….. 7

1-7-2- اصول مدل رنگ RGB (Red, Green and Blue)……………………………………………………… 8

1-7-3- اصول مدل رنگی CMYK (Cyan, Magenta ,Yellow , Black)……………………………. 8

1-7-4- اصول مدل رنگی(HIS , HSL, HSV)………………………………………………………………………… 9

1-8- تبدیل مدل‌های رنگی به یکدیگر……………………………………………………………………………………….. 11

1-8-1- تبدیل لکه به پارامترRGB……………………………………………………………………………………………. 11

1-8-2- تبدیل RGB به CMYK………………………………………………………………………………………………. 12

1-8-3- تبدیل RGB به مدل‌های HIS, HSL, HSV…………………………………………………………….. 12

1-8-4- محاسبه مدل رنگی XYZ…………………………………………………………………………………………….. 13

1-9- روش اسکنومتری………………………………………………………………………………………………………………… 13

1-10- اسکنر………………………………………………………………………………………………………………………………… 14

1-11- مفاهیم حسگر…………………………………………………………………………………………………………………… 15

1-12- انواع حسگرهای شیمیایی……………………………………………………………………………………………….. 15

1-12-1- حسگرهای الکتروشیمیایی………………………………………………………………………………………….. 16

1-12-2- حسگرهای نوری………………………………………………………………………………………………………….. 16

1-12-3- حسگرهای شیمیایی نوری………………………………………………………………………………………….. 16

1-12-4- حسگرهای نوری یونی…………………………………………………………………………………………………. 17

1-12-5- اپتود – اپترود……………………………………………………………………………………………………………… 17

1-12-6- حسگرهای توده‌ای………………………………………………………………………………………………………. 18

1-13- پلیمرها وکاربرد آنها درحسگرهای نوری…………………………………………………………………………. 19

1-13-1- پلیمر پلی وینیل کلراید………………………………………………………………………………………………. 19

1-13-2- پلیمرسلولز تری استات……………………………………………………………………………………………….. 19

1-14- روش‌های تثبیت شناساگر……………………………………………………………………………………………….. 20

1-14-1- تثبیت فیزیکی…………………………………………………………………………………………………………….. 20

1-14-2- تثبیبت الکترواستاتیکی……………………………………………………………………………………………… 20

1-14-3- تثبیت کووالانسی………………………………………………………………………………………………………… 21

1-14-4- روش های تثبیت شناساگر درپلیمرهای سول – ژل………………………………………………… 23

1-15- تاثیرنوع روش تثبیت ونوع بافت پلیمری……………………………………………………………………….. 23

1-16- اهمیت اندازه‌گیری یون دی‌کرومات – یون فلزی کروم (VI)………………………………………. 23

فصل دوم : مروری برتحقیقات گذشته………………………………………………………………………………………….. 26

2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 27

2-2- مروری برتحقیقات گذشته درزمینه اسکنومتری………………………………………………………………. 27

2-3- مروری برتحقیقات گذشته درزمینه اپتود………………………………………………………………………….. 28

2-4- مروری برتحقیقات گذشته برای اندازه‌گیری یون دی‌کرومات………………………………………….. 31

فصل سوم: بخش تجربی………………………………………………………………………………………………………………… 37

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 38

3-2- مواد شیمیایی ،محلول‌ها ومعرف………………………………………………………………………………………… 38

3-3- دستگاه‌ها ووسایل مورداستفاده…………………………………………………………………………………………… 39

3-3-1- آماده‌سازی پلیت شیشه‌ای…………………………………………………………………………………………….. 39

 

3-3-2- آماده‌سازی وسایل…………………………………………………………………………………………………………… 39

3-4- آماده‌سازی محلول‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 39

3-4-1- تهیه محلول هیدروکلریک اسید 1/ 0 مولار………………………………………………………………… 39

3-4-2- تهیه محلول هیدروکسید سدیم 1/0 مولار…………………………………………………………………. 39

3-4-3- تهیه محلول اسیدفسفریک 1/0 مولار………………………………………………………………………….. 39

3-4-4- تهیه محلول دی کرومات پتاسیم ppm20 ………………………………………………………………….. 40

3-4-5- تهیه محلول ppm1000 ، 1و5 دی فنیل کربازید…………………………………………………….. 40

3-4-6- تهیه بافر فسفاتی با pH های 1-12…………………………………………………………………………… 40

3-5- تهیه فیلم شفاف………………………………………………………………………………………………………………….. 40

3-6- تهیه فیلم حسگر آغشته به دی فنیل کربازید…………………………………………………………………. 40

3-7- قدرت تفکیک اسکنر و مکان اسکن………………………………………………………………………………….. 40

3-8- بررسی تاثیرDPC  و دی‌کرومات بریکدیگر درتوده محلول………………………………………………. 41

3-8-1- تاثیرمدت زمان ساخت ونگهداری محلول ppm1000 دی فنیل کربازید…………………. 41

فصل چهارم : بحث و نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………………. 42

4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 43

4-2- تهیه فیلم…………………………………………………………………………………………………………………………….. 43

4-3- بررسی تاثیرpH روی فیلم حسگر آغشته به DPC…………………………………………………………. 43

4-4- بررسی تغیرات پارامترهای رنگی کمپلکس دی‌کرومات  – دی فنیل کربازید…………………. 44

4-5- تاثیرpH  روی تشکیل کمپلکس بین دی‌کرومات وDPC ………………………………………………. 44

4-6- بهینه سازی غلظت DPC برای تهیه فیلم………………………………………………………………………… 46

4-7- بررسی زمان پاسخگویی……………………………………………………………………………………………………… 46

4-8- بررسی ماندگاری فیلم حسگر…………………………………………………………………………………………….. 47

4-9- منحنی کالیبراسیون ، ناحیه خطی ، حدتشخیص و تکرارپذیری…………………………………… 49

4-10- بررسی حضورمزاحمت‌ها………………………………………………………………………………………………….. 50

4-11- کاربرد عملی……………………………………………………………………………………………………………………… 51

4-12- نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………………………….. 52

4-13- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………… 52

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 53

فهرست اشکال

عنوان…………………………………………………………………………………………………………. صفحه             

شکل1-1- عبور نور سفید از منشور و ایجاد طیف رنگی…………………………………………………………… 2

شکل 1-2- طیف الکترومغناطیسی……………………………………………………………………………………………… 3

شکل 1-3- رنگ‌های اولیه و ثانویه………………………………………………………………………………………………. 4

شکل 1-4- فضای رنگی RGB و CMYK…………………………………………………………………………………. 9

شکل 1-5- مقایسه سه سیستم XYZ، RGB و CMYK……………………………………………………….. 9

شکل 1-6- مدل رنگی HSL, HSV…………………………………………………………………………………………… 10

شکل 1-7- Hue در فضای رنگ آنالیز رنگ……………………………………………………………………………….. 10

شکل 1-8- نمایی از نرم افزار آنالیز رنگ……………………………………………………………………………………. 13

شکل 1-9- لامپ کاتدی در اسکنر……………………………………………………………………………………………… 14

شکل 1-10- شمایی از یک حسگر شیمیایی…………………………………………………………………………….. 16

شکل 1-11- ساختار 4- هیدروکسیل سالوفن………………………………………………………………………….. 21

شکل 1-12- واکنش 4- هیدروکسیل سالوفن با غشا فعال شده…………………………………………….. 22

شکل 1-13- واکنش غشا فعال شده و واکنشگر بریلیانت کریزول بلو……………………………………… 22

شکل 1-14- تشکیل کمپلکس رنگی دی فنیل کربازید با یون دی‌کرومات…………………………….. 25

شکل 1-15- تشکیل کمپلکس دی فنیل کربازید با یون فلزی کروم (VI) در محیط اسیدی. 25

فهرست نمودار

عنوان…………………………………………………………………………………………………………. صفحه

نمودار 1-1- نمودار رنگینگی……………………………………………………………………………………………………………………… 6

نمودار1-2- طیف رنگی RGB…………………………………………………………………………………………………….. 8

نمودار 1-3- منحنی H و S در فضای رنگی RGB………………………………………………………… ……….. 10

نمودار 1-4- طیف های برانگیختگی در لامپ اسکنر در سه ناحیه قرمز، آبی و سبز….. ……….. 14

نمودار4-1- تغییرات پارامترهای رنگی بر حسبpH  در فیلم آغشته به دی فنیل کربازید……. ………….. 43

نمودار 4-2- تغییرات پارامترهای رنگی در کمپلکس دی کرومات و دی فنیل کربازید.. ……….. 44

نمودار4-3- تغییرات گونه های کروم……………………………………………………………………………….. ……….. 45

نمودار 4-4- تاثیر pH روی تشکیل کمپلکس بین یون دی‌کرومات و DPC……………….. ……….. 45

نمودار 4-5- تاثیر غلظت دی فنیل کربازید روی پارامترهای رنگی کمپلکس ایجاد شده

در بستر فیلم………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 46

نمودار 4-6- تاثیر زمان تماس فیلم حسگر با محلول دی‌کرومات………………………………….. ……….. 47

نمودار 4-7- تاثیر شرایط نگهداری فیلم در هوای اتاق روی میزان پاسخگویی……………. ……….. 48

نمودار4-8- تاثیر شرایط نگهداری فیلم در آب مقطر، روی میزان پاسخگویی……………… ……….. 48

نمودار 4-9- تاثیر شرایط نگهداری پلیمر در بافر فسفاتی pH =7 روی میزان پاسخگویی……. ………….. 49

نمودار4-10- منحنی کالیبراسیون………………………………………………………………………………………………. 50

فهرست جدول

عنوان…………………………………………………………………………………………………………. صفحه

جدول3-1- مشخصات مواد مصرفی در طول پژوهش………………………………………………………………… 38

جدول4-1- میزان خطای نسبی/ بررسی حضور مزاحمت‌ها……………………………………………………… 51

جدول 4-2- درصد بازیابی در دو مرحله اسپایک………………………………………………………………………. 51

  چکیده        

در این بررسی، روش جدید فیلم اسکنومتری برای اندازه‌گیری یون دی‌کرومات در محیط‌های آبی با بهره گرفتن از کروموفور 1و5 – دی فنیل کربازید (DPC) به کار گرفته شد. 1و5- دی فنیل کربازید به عنوان عامل کمپلکس دهنده برای اندازه‌گیری یون دی‌کرومات به کار برده شد. در اثر ورود دی‌کرومات به ساختار فیلم پلیمری، کمپلکس قرمز- بنفش کروم (III) – 1و5 دی فنیل کربازون تشکیل می‌شود. پس از تزریق نمونه‌ها روی یک پلیت شیشه‌ای، پلیت به وسیله اسکنر با قدرت تفکیک مناسب اسکن و تصویر مربوطه به برنامه آنالیز رنگ منتقل می‌شود و در محیط ویژوال بیسیک توسط الگوریتم‌های مختلف به پارامترهای سازنده تجزیه می‌شود. پارامترهای مختلفی مانند غلظت دی فنیل کربازید،pH ، زمان پاسخگویی و … بررسی گردید و در نهایت منحنی کالیبراسیون با شیب مناسب رسم شد. در شرایط بهینه دامنه خطی روش معادلppm  50- 5/0 به دست آمد. برای تمام غلظت‌ها در دامنه خطی، میزان انحراف استاندارد نسبی کمتر از 5% و میزان حد تشخیص برای هر پارامتر رنگی معادلppm  2/0 به دست آمد. دی‌کرومات در نمونه‌های حقیقی آب معدنی مختلف اندازه‌گیری شد و همچنین حضور مزاحم‌ها بررسی گردید.

فصل اول…………………………………. 1

کلیات تحقیق…………………………………. 1

1-1مقدمه……………………………….. 2

1-2انگیزه انتخاب موضوع……………………………….. 3

1-3تعریف مساله و بیان سوال های اصلی تحقیق……………. 3

1-4پیشینه تحقیق………………………………… 6

1-5 فرضیه های تحقیق……………………………….. 9

1-6 هدف های اساسی تحقیق……………………………….. 9

1-7 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق…………………………… 10

1-8 روش انجام تحقیق………………………………… 10

1-9 روش و ابزار گردآوری اطلاعات……………………………. 11

1-10 ساختار پایان نامه………………………………… 11

فصل دوم………………………………… 13

مبانی نظری…………………………………. 13

1-2مقدمه……………………………….. 14

2-2  تعریف توریسم و توریست ………………………………..16

2-3مسافرت و جهانگردی…………………………………. 17

2- 4انواع گردشگری ………………………………..18

2- 5 اکوتوریسم………………………………… 21

2-6 پیشینه اکوتوریسم……………………………….. 21

2-7 تعاریف و مصادیق اکوتوریسم ………………………………..22

2-8 گردشگری در جهان……………………………….. 24

2-9-  گردشگری در ایران………………………………… 25

2-10 انواع جاذبه های گردشگری ………………………………..26

2-11 اثرات گردشگری……………………………….. 27

1-2-11 اثرات فرهنگی – اجتماعی گردشگری………………… 27

2-2-11 اثرات اقتصادی گردشگری………………………………. 27

3-2-11 اثرات زیست محیطی گردشگری……………………….28

2-12 توریسم و اکوتوریسم در آیینه آمار ……………………. 28

2-13 اکوتوریسم و توسعه………………………………… 30

1-2 -13   زمینه های اقتصادی توسعه اکوتوریسم…………. 32

2-2- 13 زمینه های اجتماعی توسعه اکوتوریسم…………….. 33

2-14 راهکار توسعه اکوتوریسم……………………………….. 33

2-15 توسعه پایدار………………………………… 34

1-2-15 تعاریف و مفاهیم………………………………..34

2-2- 15 توسعه پایدار و گردشگری پایدار…………………….. 36

3-2 -15 رویکردهای حاکم بر توسعه پایدار……………………..37

2-16 معرفی منطقه مورد مطالعه…………………………….. 38

2-17  موقعیت جغرافیایی  شهرستان جاسک………………… 38

2-18  وضعیت جوی  شهرستان جاسک……………………….. 39

2-19 ناهمواری‌ها و عوارض طبیعی شهرستان جاسک………. 42

2-20 رودخانه های شهرستان جاسک………………………….. 44

2-21  جغرافیای جانوری شهرستان جاسک…………………….. 45

2-22 جغرافیای گیاهی شهرستان جاسک………………….. 45

2-23  موقعیت جغرافیایی شهرستان بشاگرد…………………. 47

2-24 وضعیت جوی شهرستان بشاگرد………………………… 48

2-25  ناهمواری‌ها و عوارض طبیعی شهرستان بشاگرد……. 49

2-26 جغرافیای جانوری شهرستان بشاگرد…………………… 50

2-27 جغرافیای گیاهی شهرستان بشاگرد…………………. 50

2-28 موقعیت جغرافیایی شهرستان سیریک…………………. 51

2-29 وضعیت جوی شهرستان سیریک……………………… 52

2-30 ناهمواری‌ها و عوارض طبیعی شهرستان سیریک……….. 52

2-31 جغرافیای جانوری شهرستان سیریک…………………….. 53

2-32 جغرافیای گیاهی شهرستان سیریک…………………….. 53

2-33 جمعیت و نیروی انسانی…………………………………. 54

2-33-1 تغییرات و رشد جمعیت استان (1390-1345)……….. 54

2-33-2 تغییرات جمعیت و متوسط رشد سالانه آن به تفکیک شهرستانها مورد مطالعه 90-1385…..55

2-34  تراکم نسبی جمعیت…………………………………. 56

2-34-1تراکم نسبی جمعیت استان………………………………… 56

2-34-2 تراکم نسبی جمعیت درشهرستانهای مورد مطالعه……… 57

2-35  معرفی برخی از جاذبه های گردشگری شرق استان هرمزگان…….58

2-35-1  خور آذینی…………………………………. 58

2-35-1- 1 پوشش گیاهی خور آذینی……………………………… 59

2-35-1- 2 حیات وحش خور آذینی…………………………………. 59

2-35-2  آبشار پشتگر بشاگرد………………………………… 59

2-35-3  گلفشانهای جاسک………………………………….. 60

2-35-4  منطقه حفاظت شده جگین و گابریك………………… 60

2-35-5  ساحل دریای جاسک……………………….. 61

2-35-5-1  کپو وسراهکون(kappo)……………………………….. 61

2-35-5-2  تومپ خلفان………………………………… 61

2-35-5-3  صیدگاه های تفریحی…………………………………. 61

2-35-5-4  صید گاه های ساحل غربی…………………………… 62

2-35-5-5  صیدگاه های ساحل شرقی……………………………. 62

2-35-5-6- سرزمین های زیرآب و صخره های مرجانی جاسک……….62

2-35-6  جنگل های حرا……………………………….. 63

 

 

2-35-6-1 حرا خورلوران………………………………… 63

2-35-6-2 حراء پوراف (mudvolcano)……………………………….. 63

2-35-6-3- جنگل دریائی خلاصی…………………………………. 63

2-35-6-4 حراء پهنو(pahnu)………………………………..63

فصل سوم………………………………… 65

روش تحقیق…………………………………. 65

3-1  روش تحقیق………………………………… 66

3-2- روشها و ابزار گرد آوری اطلاعات…………………………………. 66

3-2-1- روش کتابخانه ای…………………………………. 66

3-2-2- روش میدانی…………………………………. 66

3-2-3  روش پرسشنامه……………………………….. 67

3 -3- چارچوب مفهومی‌فرایند تحلیل سلسله مراتبی  AHP…………

3-3-1- مراحل تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی……………….. 67

فصل چهارم……………………………….. 70

تجزیه و تحلیل…………………………………. 70

مقدمه………………………………… 71

4-1-ویژگی های فردی پاسخگویان………………………………… 71

4-1-1- توزیع پاسخگویان بر اساس جنس……………………….. 71

4-1-2- توزیع پاسخگویان بر حسب سن………………………….. 72

4-1-3- توزیع پاسخگویان برحسب سطح تحصیلات……………… 73

4-2   شغل پاسخگویان………………………………… 74

4-3-  محل اقامت گردشگران………………………………… 75

4-4-  فصل سفر گردشگران………………………………… 76

موانع توسعه طبیعت گردی…………………………………. 77

4-6- مجاورت با خلیج فارس و جذب گردشگر………………………. 78

جاذبه اکوتوریستی و افزایش درآمد………………………………… 79

4-7- انگیزه اصلی گردشگران به این منطقه……………………….. 80

4-9-   راهکار افزایش ورود گردشگر………………………………… 81

4-10- مهمترین شهرستان از لحاظ جذب گردشگری……………… 82

4-11- بررسی تأثیر برخی مولفه ها در گسترش طبیعت گردی شرق استان هرمزگان……….83

4-12- بررسی پتانسیل ها و توانایی های موجود در شرق استان هرمزگان جهت توسعه و گسترش اکوتوریسم…….84

4-13- چارچوب مفهومی‌فرایند تحلیل سلسله مراتبیAHP…………..

4-13-1- تعیین ضریب اهمیت معیارها……………………………….. 86

4-13-2-تبیین ضرایب اهمیت مناطق منتخب……………………….. 88

4-13-2-1- حجم تقاضا……………………………….. 88

4-13-2-2-  ارزش بصری…………………………………. 90

4-13-2-3- تعداد جاذبه گردشگری…………………………………. 91

4-13-2-4- دسترسی آسان………………………………… 93

4-13-2-5- فضای قابل توسعه………………………………… 94

4-13-2-6-  نزدیكی به كانون های گردشگرفرست……………….. 96

4-13-3- تعیین امتیاز نهایی( اولویت) گزینه ها………………….. 97

4-14-نتیجه گیری………………………………… 99

فصل پنجم………………………………… 100

نتیجه گیری و پیشنهادات… ………………………………..100

مقدمه………………………………… 101

5-1- فرضیات تحقیق………………………………… 101

5-1-1- فرضیه اول………………………………… 101

5-1-2- فرضیه دوم………………………………… 102

5-1-3- فرضیه سوم………………………………… 102

5-2- نتیجه گیری…………………………………. 104

5-3- پیشنهادات…………………………………. 105

منابع و ماخذ………………………………… 106

پیوست ها ………………………………..112

چکیده:

صنعت توریسم اکنون به عنوان صنعتی پویا با ویژگی های نوسعه مدارانه خود،بخش مهمی‌از فعالیتهای تولیدی را در جهان پیشرفته و رو به رشد به خود اختصاص داده است. رشد این صنعت در هر کشور، نیاز به استراتژی مناسب و برنامه ریزی و مدیریت بالنده دارد. هدف این پژوهش که در شرق استان هرمزگان انجام می‌شود شناخت قابلیت ها و ظرفت های اکوتوریسمی‌این منطقه،تعیین مکان های مناسب برای توسعه پایدار و توسعه اکوتوریسم با بهره گرفتن از مدل AHP و مدل مخدوم است.از روش AHP پس از تعریف معیارهایی که ترکیبی از معیارهای کمی‌و کیفی است،ابتدا نقشه های منابع لایه های اطلاعاتی را در نرم افزار GIS طبقه بندی و وزن دهی می‌شود و پس از تبیین مبانی نظری و تعریف معیارهای اصلی و موثر در انتخاب و توسعه فعالیت های گردشگری، آمار و اطلاعات مورد نیازاز طریق بررسیهای میدانی جمع آوری خواهد شد.

یافته های تحقیق از بررسی توانایی های این مناطق در زمینه صنعت نوپای گردشگری،حاکی از این واقعیت است که این شهرستانها به لحاظ موقعیت خاص جغرافیایی خود و واقع شدن در کنار آبهای آزاد و همجواری با کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس و دریای عمان،داشتن آب و هوای مطبوع و دلپذیر در فصل پاییز و زمستان و بهره برداری از مناظر چشم نواز طبیعی و تاریخی،ظرفیت تبدیل شدن به یکی از قطبهای بزرگ گردشگری در جنوب شرقی کشور را دارا است.

مانع اساسی وضعیت بزرگ در راه رسیدن به این هدف به تعدد تصمیم گیران و مسائل مدیریتی و ضعف در زیر ساخت ها باز می‌گردد. راهکارهای این پژوهش در بهینه سازی وضع موجود و ساماندهی صنعت گردشگری در این شهرستان می‌باشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

گردشگری از عوامل اصلی توسعه پایدار در سطوح اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی و زیست محیطی است (پاپلی و همکاران،1385) و ابعاد مختلف سیاسی،اقتصادی، فرهنگی، هنری و….. زندگی انسان را در سراسر کره زمین تحت تاثیر خود قرار داده و موجب تغییر و تحولاتی در آنها شده است.

گردشگری بزرگترین و پر رونق ترین صنعت جهان است و انتظار می‌رود که در قرن بیست و یکم این صنعت پیشتاز بوده و سیر صعودی آن ادامه یابد(هالوجنکینز،11،1388) در طی 60 سال اخیر،گردشگری از رشد پیوسته ای برخوردار بوده است، به طوری که یکی از بخش های اقتصادی با سرعت بالا در جهان تبدیل شده است.(طیبی،67،1387) بنابر آمار بانک جهانی، در سال 2000 تعداد گردشگران در سر تا سر جهان بالغ بر 701 میلیون نفر بوده و از این جریان گردشگری مبلغی حدود 475 میلیارد دلار به طور مستقیم وارد چرخه اقتصادی جهان شده است.( World Bank, 2002 )

اکوتوریسم گرایش نسبتا تازه در صنعت گردشگری است. محیط طبیعی، معیشت و شیوه های زیست سنتی، چشم اندازها و مناظر زیبای طبیعت،هدف های اصلی و جاذبه های گردشگر پذیر این نوع از گردشگری هستند.به منظور پایداری و توسعه این صنعت،حفاظت از محیط زیست و پاسداری از فرهنگ سنتی در اولویت قرار دارد. اکوتوریست ها که با انگیزه های خاص خود به نواحی طبیعی و بکر کره زمین مسافرت می‌کنند تجارب سودمندی به دست خواهند آورد.(اکبری و قرخلو،1389)

سازمان ملل متحد تصمیم گرفت که سال 2002 میلادی را به عنوان سال بین المللی اکوتوریسم اعلام کند و کمیسیون توسعه پایدار این سازمان (UNEP) و سازمان جهانی گردشگری را موظف به انجام فعالیت هایی در این سال ساخت. هدف از این کار، مرور مجدد تجربیات گذشته در زمینه بوم گردشگری، تشخیص و ترویج انواع اکوتوریسم که در آن ها از اکوسیستمهای در معرض خطر حفاظت می‌شود، تقسیم فوائد حاصل از فعالیت ها با جوامع محلی و احترام به فرهنگ های بومی‌است.(لانزا،320، 2003)

گردشگری طبیعی مسئولانه می‌توانند در تعامل تنگاتنگ با جوامع محلی منجر به پایداری منابع طبیعی و ایجاد معیشت پایدار شود. گردشگری به طور عام و طبیعت گردی به طور خاص می‌تواند با برنامه ریزی درست سودآوری مناسب برای جوامع محلی و حفاظت از منابع طبیعی را تضمین کند و رشد اقتصادی را با روند حفاظت از منابع طبیعی به ویژه در کشورهای در حال توسعه پیوند زد.(سیمین تولایی،1386)

توسعه پایدار پیش نیاز گردشگری پایدار است چرا که توسعه غیر پایدار می‌تواند کیفیت محصولات گردشگری و خدمات مربوطه را تحت الشعاع قرار دهد.(تولایی،1386)

شناسایی و معرفی جاذبه های طبیعی و آثار تاریخی و یادمان های باستانی و فرهنگی ایران از اقدامات موثری است که می‌تواند در توسعه طبیعت گردی و کسب درآمد بیشتر مفید و موثر باشد. این پژوهش بر آن است با شناخت و معرفی جاذبه ها و قابلیت های طبیعی شرق استان هرمزگان گامی‌ارزنده در توسعه این صنعت برداشته که بر مبنای توسعه پایدار است و افق های تازه و امید بخش را در توسعه این شهرستانها به ارمغان آورد. شناسایی و معرفی توان های محیطی در شهرستان های جاسک،سیریک و بشاگرد به عنوان مناطق مستعد طبیعت گردی و توسعه اکوتوریسم بر رشد و توسعه این شهرستان ها که بر مبنای توسعه پایدار است می‌تواند به توسعه اقتصادی، اجتماعی و… در این شهرستان ها کمک نماید.

با توجه به اهمیت مطالعات گردشگری و طبیعت گردی و کاربردی بودن این گونه مطالعات، تحقیق حاضر در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان ((بررسی توان های محیطی جهت توسعه اکوتوریسم بر مبنای توسعه پایدار، مطالعه موردی : شرق استان هرمزگان)).

2-1- انگیزه انتخاب موضوع

شناخت ظرفیت های محیطی شرق استان به عنوان یکی از قطب های اکوتوریسم نیاز به بررسی دقیق تر با زیربنای شناخت ظرفیت با نگاه بر توسعه پایدار دارد. در صورتیکه بتوان این ظرفیت ها را بهتر شناسایی نمود می‌توان برای فایق آمدن بر چالش های اقتصادی فعلی و پیش رو در استان برنامه ریزی بهتری صورت داد.برنامه ریزی اکوتوریسم ظرفیت فوق العاده ای برای شناساندن فرهنگ استان نقش بی بدیلی داشته و از طرف دیگر می‌توان به اقتصاد منطقه کمک موثری شود.

3-1- تعریف مساله و بیان سوال های اصلی تحقیق

توریسم از مهمترین فعالیتهای انسانی معاصر است که همواره با به وجود آمدن تغییرات شگرف در سیمای زمین، اوضاع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، منش و روش زندگی انسانها را دگرگون می‌سازد.( محلاتی،1380 : 13) اکوتوریسم به عنوان گونه ای از صنعت توریسم در چارچوب الگوی فضای گردشگری، دارای قابلیت بسیاری در زمینه تطبیق پذیری محیطی در راستای گردشگری پایدار می‌باشد. ایران کشوری پهناور و با شرایط جغرافیایی متنوع است که این باعث شده است که از نظر زیست محیطی، سیاحتی و اقتصادی قابلیت‌های زیادی را در خصوص اکوتوریسم داشته باشد.(سرائی و همکاران، 1389) امروزه صنعت توریسم در دنیا، یکی از منابع مهم درآمد و در عین حال از عوامل موثر در تبادلات فرهنگی بین کشورهاست و به عنوان گسترده ترین صنعت خدماتی جهان حائز جایگاه ویژه ای است، از این رو بسیاری از کشورها در رقابتی نزدیک و فشرده، در پی افزایش بیش از پیش منافع و عواید خود از این فعالیت بین المللی هستند. (کاظمی، 1385 :1)

توسعه پایدار فرایندی است که نیاز گردشگران فعلی و جامعه میزبان را تامین نموده و در عین حال موجب حمایت از این نیاز و تقویت آینده آن می‌شود. فراهم کردن شرایط برای توسعه پایدار مستلزم آن است که این مفهوم به بخشی از ذهن ناخودآگاه ما مبدل شود و نیاز به همت والای کلیه اقشار یک جامعه دارد و منحصر به تلاشهای بخش تحصیل کرده جامعه یا یک صنعت خاص نمی‌باشد. توسعه پایدار مساله ای نیست که در روز یا وقت به خصوصی مناسبت داشته باشد. برای توسعه پایدار چهار مطلب باید مورد توجه قرار گیرند که عبارتند از:

1) اصولی که سیاست های توسعه پایدار بر مبنای آن قرار داده می‌شوند.

2) زمینه های مهم توسعه پایدار که در مورد صنعت گردشگری کاربرد دارد.

3) چگونگی تقسیم مسئولیت های توسعه پایدار.

4) تدوین دستور کاری برای اقدامات توسعه پایدار در بخش گردشگری (رنجبریان و همکاران،1384).

در دنیای امروز با توجه به اینکه بسیاری از مردم در بافت مدرن جوامع به دنبال فعالیت هایی می‌گردند که آنها را با طبیعت مرتبط کند، گردشگری نیز رویکرد گسترده ای به موضوع طبیعت گردی پیدا کرده است. بنابراین بررسی در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد و می‌توان اذعان داشت که در طرح های جامع کشور جای این شاخه خالی است (نکوئی صدری، 1384 : 76)

استان هرمزگان یکی از 31 استان کشور جمهوری اسلامی‌ایران است که در جنوب کشور و بین مختصات جغرافیایی 25 درجه و 30 دقیقه تا 28 درجه و 53 دقیقه عرض شمالی و 52 درجه و 44 دقیقه تا 59 درجه و 16 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است.

شهرستان بشاگرد به مرکزیت شهر سردشت در فاصله قریب 400 کیلومتری شمال شرق بندرعباس و در مختصات جغرافیایی 57 درجه و 23 دقیقه تا 59 درجه و 2 دقیقه طول شرقی و 26 درجه و 4 دقیقه تا 26 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی قرار دارد. این شهرستان از شمال به استان کرمان، از شرق و شمال شرقی به استان سیستان و بلوچستان، از جنوب به شهرستان جاسک، از غرب به شهرستان سیریک و از شمال غربی به شهرستان میناب محدود می‌شود. این شهرستان با 92096 کیلومتر مربع، 3 بخش،2 شهر، 6 دهستان و 208 آبادی حدود 5/12 درصد از کل مساحت خاکی استان هرمزگان را تشکیل می‌دهد و چهارمین شهرستان استان از نظر وسعت محسوب می‌گردد. بر اساس نقشه پهنه بندی اقلیمی‌استان، این شهرستان دارای اقلیم خیلی خشک و خیلی گرم بوده و دارای تابستانی گرم و زمستانی معتدل است. بشاگرد به سبب مجاورت با دریا، نزدیکی به دشت، و نیز کوهستانی بودن دارای گونه های متفاوت آب و هوایی است. در کرانه های دریای عمان گرما شدت زیاد دارد و وجود رطوبت بر ناسازگاری هوا می‌افزاید در این سرزمین انواع مرکبات و میوه های گرمسیری مانند : موز،انبه، زیتون، خرما، پنبه، ذرت، برنج و گندم به عمل می‌آید. طبیعت بکر بشاگرد موقعیت مناسبی برای پرورش دام فراهم می‌آورد و به همین سبب دامداری در این مناطق رونق دارد اما دامداری در آن به شکل سنتی انجام می‌شود و صرفه اقتصادی ندارد و تنها نیاز خانواده را برآورده می‌کند. در این منطقه همچنین گیاهان صحرایی مختلف و متنوعی می‌رویند که سالها استفاده طبی و خوراکی کشاورزی و دامداری در بشاگرد به علت سنتی بودن تاکنون صرفه اقتصادی نداشته است. بشاگرد سرزمینی دارای ارتفاعات و پستی و بلندیهای بسیار است که از جمله مهم ترین ارتفاعات آن می‌توان رشته کوه آهویری اهون، کوه مهراب در شمال غرب و گور کوه گا فر و بند مارز را نام برد.

بشاگرد به علت استقرار در اراضی بلند و مرتفع تنها محلی است که هوای آن به نسبت خنک و معتدل است و چشمه های متعدد حوالی آن حاکی از وجود آب فراوان است. شهرستان جاسک به مرکزیت بندر جاسک یکی از شهرستان های تابعه استان هرمزگان بوده که تقریبا مختصات جغرافیایی آن بین 57 درجه و 10 دقیقه تا 59 درجه و 16 دقیقه طول شرقی و 25 درجه و 23 دقیقه تا 26 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی است. شهرستان جاسک با 42/11141  کیلومتر مربع 34/15 درصد مساحت استان را در برگرفته و دارای 2 بخش، 1 شهر و 5 دهستان می‌باشد. این شهرستان دارای 178 آبادی بوده که 164 آبادی آن دارای سکنه و 14 آبادی نیز خالی از سکنه است. این شهرستان از جهت شرق و شمال شرق با استان سیستان و بلوچستان و از جانب شمال به شهرستان بشاگرد و از منتهی الیه شمال غربی به شهرستان سیریک محدود می‌شود. آب و هوای شهرستان جاسک، گرم و خشک بوده و دارای تابستانی گرم و زمستانی معتدل است. دما در این شهرستان به ندرت صفر درجه می‌رسد. براساس نقشه پهنه بندی اقلیمی‌استان هرمزگان، این شهرستان دارای اقلیم خیلی خشک، خنک تا خیلی گرم بوده است. شهرستان جاسک به دلیل وجود و دارا بودن حدود 370 کیلومتر مرز دریایی و با برخورداری ساحل مناسب، وجود خورهای متعدد فعالیت های شیلاتی به عنوان یکی از اصلی ترین پایه های اقتصادی شهرستان بوده و با توجه به استعدادهای موجود سرمایه گذاری  توسط بخش خصوصی و دولت برای توسعه فعالیتهای صیادی صورت گرفته است که مقایسه تعداد شاغلین و ارزش افزوده ایجاد شده در بخش صیادی با دیگر بخشهای اقتصادی به خوبی نشان می‌دهد که شیلات بخش غالب اقتصادی شهرستان است که با بررسی روند تولیدات و اشتغال در بخش های مختلف اقتصادی نشان از تقلیل ظرفیت و کاهش تولید و اشتغال در بخش های شیلات دارد. مهمترین محصولات شهرستان جاسک شامل خرما و صیفی جات می‌باشد. این منطقه به دلیل دوری از مرکز استان محرومترین شهرستانهای استان وحتی کشور محسوب      می‌شود. شرایط اقتصادی و معیشتی این منطقه با میانگین های کشور فاصله زیادی دارد به دلیل ضعف شدید کاهش ذخایر دریایی، پاره ای از مسائل فرهنگی،زیرساختها از لحاظ موقعیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و جغرافیایی در سالهای پیش از پیروزی انقلاب اسلامی‌به دلیل بی توجهی به این منطقه شهری باعث گسترش فقر در این شهرستان شده است. (گزارش اقتصادی اجتماعی شهرستان جاسک،1388)

شهرستان سیریک به مرکزیت شهر سیریک در تقسیمات کشوری یکی از شهرستان های استان هرمزگان است این شهرستان در جنوب شرقی استان و در فاصله 160 کیلومتری جنوب شرق بندرعباس و در مختصات جغرافیایی 56 درجه و 57 دقیقه تا 57 درجه و 32 دقیقه طول شرقی و 26 درجه و 6 درجه و 6 دقیقه تا 26 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی، قرار دارد. این شهرستان از شمال و شمال شرقی به شهرستان میناب، از جنوب به شهرستان جاسک، از جنوب شرقی به

فهرست مطالب:

مقدمه………………………………… 1

فصل اول………………………………… 3

كلیات تحقیق………………………………… 3

1- 1- تبین مسئله……………………………….. 4

1- 2- ادبیات و پیشینه تحقیق…………………. 8

1- 3- سئوال های اصلی تحقیق………………… 14

1- 4- فرضیات تحقیق………………………………… 15

1- 5- اهداف تحقیق………………………………… 15

1- 6- فرایند انجام تحقیق………………………………… 16

1- 7- موانع تحقیق و مشکلات تحقیق…………………. 18

1- 8- تعریف واژگان كلیدی………………………………… 18

فصل دوم……………………………….. 21

مبانی  نظری تحقیق………………………………… 21

2 – 1-  نظریات ساماندهی………………………………… 22

2 – 1- 1- نظریه فن تانن……………………………….. 22

2- 1-2- نظریه مکان مرکزی………………………………… 23

 2-1-3- شبکه لوش………………………………….. 24

2- 1-4- نواحی بازاری گالپین………………………………. 25

2-1- 5- رویکرد کارکردهای شهری درتوسعه روستایی…………… 26

2-1-6- راهبردهای برنامه ریزی سلسله مراتبی سکونتگاه ها……… 28

2-1- 7- نظریه آگروپلیتن………………………………… 29

2-1- 8- نظریه اقتصاد مقیاس………………………………….. 33

2-2- نظریات مکانیابی و جابجایی روستاها………………………. 34

جمع بندی………………………………. 42

فصل سوم……………………………….. 43

 ویژگیهای طبیعی ،اجتماعی و اقتصادی شهرستان دهلران………… 44

3-1- موقعیت جغرافیایی وسعت…………………………………. 46

3-2- ویژگیهای طبیعی……………………………….. 46

3- 2- 1 – انواع سنگها………………………………. 46

3- 2- 2- خاک شناسی………………………………… 46

3- 2- 3- دشت آبرفتی………………………………… 49

 3- 2- 4- چینه شناسی………………………………… 49

3- 2- 5- زمین شناسی ساختمانی………………………. 53

3- 2- 5- 1- دشت خوزستان………………………………… 53

3- 2- 5-2-  زاگرس چین خورده………………………………. 54

3- 2- 5-3- زاگرس مرتفع………………………………… 54

3- 2- 6- لرزه خیزی……………………………….. 56

3- 2- 7 – کوههای منطقه……………………………….. 57

3- 2- 8-  منابع آب…………………………………. 58

  3- 2- 8- 1- آبهای سطحی……………………………….59

 3- 2-  8- 2- آبهای زیر زمینی………………………………… 61

3- 2- 9- ویژگیهای اقلیمی شهرستان دهلران……………… 62

3- 2- 9- 1- درجه حرارت…………………………………. 63

3- 2- 9-2- روزهای یخبندان………………………………… 64

   3- 2- 9-3-  باد……………………………….. 64

  3- 2- 9-4-  بارش………………………………….. 65

3- 2- 9- 5 – تبخیر………………………………. 67

   3- 2- 9- 6 – رطوبت نسبی………………………………… 67

3- 2- 10- پوشش گیاهی………………………………… 68

3-3- ویژگیهای اجتماعی – اقتصادی شهرستان دهلران……… 70

3-3- 1- پیشینه تاریخی………………………………… 70

  3-3- 2-  ویژگیهای جمعیتی………………………………… 76

3-3- 2-1- ساختارسنی جمعیت…………………………………. 82

3-3- 2-2- مهاجرت…………………………………. 85

3-3- 2-3- وضعیت سواد……………………………….. 87

3-3- 2-4- وضعیت آموزش………………………………….. 88

3-3- 2- 5- جمعیت فعال………………………………… 91

3-3- 2- 5- توزیع جمعیت فعال در بخشهای سه گانه اقتصادی…….92

3-3- 2- 7 – جمعیت فعال غیر شاغل………………………………….. 95

 3-3- 2- 8- پیش بینی جمعیت منطقه…………………………………… 95

3-3- 2- 9 – کلیات مباحث جمعیتی…………………………………….. 97

3-3- 3-  شناخت ویژگیهای نظام سکونتگاهی روستایی منطقه……………….. 100

3-3- 3- 1- عوامل موثر در شکل گیری و گسترش سکونتگاه های روستایی……… 105

3-3- 3- 1-1-  اسکان اجباری عشایر در اوایل قرن حاضر ………………. 105

3-3- 3- 1-2-  جنگ تحمیلی………………………………… 107

3-3- 3- 2- طبقه بندی سکونتگاه های روستایی از نظر جمعیت………. 110

 

 

3-3- 3- 3- وضعیت امکانات و خدمات عمومی موجود در سکونتگاه های روستایی……112

3-3- 3- 4- فعالیت اقتصادی روستاها…………………………….. 113

3-4- جمع بندی………………………………………………. 117

– فصل چهارم………………………………………… 119

جمع آوری وتجزیه وتحلیل اطلاعات………………………….. 119

4-1- مقدمه……………………………….. 120

4-2- عوامل موثر بر استقرار روستاهای بخش مرکزی…………. 120

4-2- 1- مالکیت…………………………………. 120

4-2- 2- آب………………………………. 120

4 – 2 – 3 – کاربری زمین………………………………. 121

4-2- 4- دسترسی به مراتع………………………………… 121

4-2- 5- نزدیکی به اراضی محدود کشاورزی………………. 121

4-2- 6- دسترسی به مراکز خدمات منطقه ای……………………….. 121

4-3- مدل نظام استقرار روستاهای  بخش مرکزی دهلران……………….. 122

4-4- تحولات جمعیتی روستاهای بخش مرکزی دهلران…………………. 125

4- 5- جریانات  متقابل شهر و  روستاهای پیرامون…………………………. 139

4- 5-   الگوی توزیع فضایی سكونتگاهی بخش مرکزی و موسیان با مدلهای آماری……… 143

4- 5- 1- مدل حل اختلاف طبقه ایی…………………………………….. 144

4-  5  –  2- مدل ترسیم منحنی لورنز…………………………………… 149

4- 6- روند جابجایی روستای حاضرمیل  واثرات آن……………………….. 153

4-6- 1-  آثار اقتصادی جابجایی روستای حاضرمیل…………………… 160

 4-6- 2- آثار کالبدی جابجایی روستای حاضرمیل…………………… 168

  4-6- 2- 1- مواد ومصالح واحدهای مسکونی……………………….  174                                                                

4- 7- جمع بندی………………………………… 181

 فصل پنچم……………………………………… 182

–  آزمون فرضیات و نتایج و راهبردها……………… 182

5-1- آزمون فرضیات و نتایج………………………… 183

5-1 – 1- فرضیه اول………………………………… 183

5-1-2- فرضیه دوم……………………………….. 185

5-2-  نتیجه گیری………………………………… 187

5-3- پیشنهادات…………………………………. 190

منابع و ماخذ……………………………….. 192

چکیده:

اهمیت مسائل و موضوعات گوناگون روستاییان و سکونتگاه های روستایی ازجمله مسئله جابجایی روستاها برای کشور پهناوری چون ایران با تنوع ویژگیهای طبیعی (اقلیم ، توپوگرافی ) و تفاوتهای اجتماعی ، فرهنگی و قومی همراه با تعداد زیاد سکونتگاه های روستایی کم جمعیت و پراکنده بسیار مهم است . سکونتگاه های روستایی به علت کوچک بودن و پراکندگی و دوری نسبتا زیاد آنها از یکدیگر ، همراه با مشکلات متعدد چون کمبود درآمد ، فقر و تنگدستی ، محرومیت از امکانات و خدمات عمومی ، تشدید اختلاف بین زندگی شهری و روستایی ، سبب تسریع روند روستا گریزی و مهاجرت به نقاط شهری ، در نتیجه تخلیه روستاها و بایر ماندن زمینهای زراعی شده است . مشکلات فوق ، صاحب نظران وکارشناسان مسائل روستایی را به تعمق بیشتر در رابطه با روستاییان وادار کرده است . و به همین علت طرحها و برنامه های گوناگونی با عناوین مختلفی جهت رفع مشکلات روستاییان ، پیشنهاد ، تهیه و اجرا شده اند . اصولاً در برابر این سوال که « چه سیاست ، یا سیاست‌هایی باید در ارتباط با مسائل و مشکلات روستاها اتخاذ شود » نظرها و دیدگاه های متفاوتی وجود دارد که در دسته‌بندی کلی می‌توان آنها را به « نظریه‌های مخالف برنامه‌ریزی » و «  نظریه‌های موافق برنامه‌ریزی »  برای جلوگیری از نابودی تدریجی روستاها تقسیم کرد . ایجاد مراکز روستایی خدمات رسان و بهبود دسترسی از جمله راهکارهای پیشنهادی طرفداران این دید گاه است . دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که به توسعه برنامه ریزی شده و بالا بردن سطح زندگی مردم بیش از حفظ ساختار فیزکی آنها اهمیت می دهد . در این چارچوب ، جابجایی و ادغام روستاها به منظور عقلانیت بخشیدن به سرمایه گذاریهای دولت و بهبود رفاه روستاییان پیشنهاد می شود . فرض اساسی این دیدگاه آن است که رابطه معنی داری بین رشد و توسعه اقتصادی و دسترسی به امکانات و خدمات زیر بنایی وجود دارد . مهمترین پدیده مورد بحث در این سیاست ، جابجایی تعدادی از روستاهاست که در ادبیات علمی از آن به عنوان اسکان مجدد نام برده می شود .

در ارتباط با اسکان مجدد تقسیم‌بندی‌های مختلفی تا کنون براساس معیارهای مختلف مانند اجباری یا داوطلبانه بودن ، برنامه‌ریزی شده یا بدون برنامه‌ریزی ، با کمک یا بدون آن و غیره صورت گرفته است ، یکی از این تقسیم‌بندی‌ها ، تقسیم‌بندی ارائه شده با اسکاپ است . براساس این تقسیم‌بندی ، اسکان مجدد به دو شکل عمده برنامه‌ریزی شده و برنامه‌ریزی نشده تقسیم می‌شود . اسکان مجدد برنامه‌ریزی شده به آن دسته از اسکان مجددها اطلاق می‌شودکه با قصد و هدف قبلی طراحی و به مرحله اجرا گذاشته شده و بیشتر با هدف سیاست‌های توسعه روستایی و به‌ منظور بالا بردن سطح زندگی و رفاه مردم صورت می‌گیرند . در مقابل ، اسکان مجدد برنامه‌ریزی نشده اسکان مجددهایی است که منشاء دلایلی بجز بالا بردن مستقیم سطح زندگی و رفاه مردم است ، اگرچه ممکن است به این هدف نیز نائل آیند مطالعات و تجربیات نشان می‌دهند که رابطه نزدیکی بین دلایل جابه‌جایی ، تجمیع و میزان موفقیت آنها وجود دارد .                                                                                       

 خطرهای اقتصادی اصلی مردم اثرپذیر ، از بین رفتن معیشت و درآمد (حاصل از زمین‌های زراعی ، منابع آب سطحی و زیرزمینی ، شیلات و غیره) و تغییر در دسترسی و منابع تولیدی است . از بین رفتن قدرت اقتصادی همراه با از کارافتادگی سیستم‌های معیشتی ، سبب از بین رفتن موقت ، دایمی و گاهی بدون بازگشت استانداردهای زندگی می‌شود . خطرها و عدم قطعیت بزرگتر هنگامی به‌وجود می‌آید که منابع مختلف معیشتی از بین می‌رود .

یکی از این طرح ها که به منظور بهبود زندگی روستاییان در شهرستان دهلران اجرا شده است ، طرح جابجایی روستاها می باشد . هدف از اجرای این طرح برخورداری روستاییان از امکانات و خدمات رفاهی ، درمانی ، بهداشتی وآموزشی است .

با توجه به اهمیت موضوع فوق و پیامدهای مختلف آن ، به بررسی و تحقیق درباره پیامدهای جابه جایی روستای حاضر میل پرداخته شده است .

براساس داده های میدانی و مطالعات انجام گرفته ، عامل اساسی جابه جایی و انتقال روستاییان ، دسترسی به خدمات بوده است . این جابه جایی پیامدهای مختلف و متنوع داشته است ، پاره ای از این پیامدها مثبت بوده مانند : ارائه خدمات و امکانات مختلف به روستاییان ، نزدیکی به جاده ، نزدیکی به مرکز شهرستان ، شیب مناسب زمین ، پیدایش موقعیتهای شغلی جدیدو…  . ولی پاره ای از این پیامدها منفی هستند مانند : از دست دادن منبع معیشت و اشتغال قبلی ، تحولات اجتماعی منفی ، و افزایش شکاف اجتماعی بین مردم و تغییر روابط بین مردم .

قضاوت کلی در خصوص مثبت یا منفی بودن این جابه جایی با توجه به ابعاد گوناگون آن مشکل است اما آنچه مشخص است اکثر مردم روستا از این جابه جایی راضی هستند . به طور کلی میتوان گفت که هر چند مطالعه چندانی در خصوص طرح جابه جایی روستاها در این منطقه صورت نگرفته است اما رضایت  اکثرمردم روستا از این جابه جایی نشان دهنده موفقیت نسبی این طرح است زیرا که این طرح به برخی از مهمترین اهداف خود که همان ارائه خدمات به روستاییان است نایل آمده است.

مقدمه:

الگوی سکونت گزینی در فضاهای روستایی ایران تحت تاثیر عوامل طبیعی و عناصر انسانی (اقتصادی – اجتماعی ) ، اشکال گوناگونی از شیوه های زیست و معیشت را نشان می دهد که یکی از وجوه بارز آن پراکندگی و تفرق سکونتگاه های روستایی است . در ایران بیش از 63 هزار آبادی وجود دارد که این رقم نشان دهنده پراکندگی زیاد روستاها در ایران است ، از این تعداد بیش از 25هزار روستا دارای جمعیت کمتر از 20 خانوار هستند . این توزیع نامناسب به نحوی است که در برابر معدود سکونتگاه های پرجمعیت و متراکم ، انبوه سکونتگاه های پراکنده وکم جمعیت وجود دارند که قادر به ارائه خدمات لازم به ساکنان خود نیستند . مشخص است که سکونتگاه ها از نظر اندازه ، وضعیت اداری ، الگوهای فیزیکی ، ویژگیهای اجتماعی وکارکردهای اقتصادی دارای تفاوتهای چشمگیر هستند . اغلب کوچکترین مراکز سکونتی دارای زیر ساخت مادی ابتدایی ، سطح ناکافی خدمات عمومی و خصوصی ، تقسیم کار ناقص و غیره هستند . غالبا ظرفیت اقتصادی مراکز کوچکتر چنان محدود است که واگذاری نقش جدی در ایجاد رشد اقتصادی یا نقش انتقال توسعه روستایی به این مراکز نوعی خیال پردازی است . در واقع در اغلب موارد انتظار داشتن یک سرمایه گذاری تولیدی که دارای نتایج چشمگیر و فوری باشد به ویژه در سکونتگاه های کوچک و پراکنده نسبتا غیر واقع بینانه است . به همین دلیل تنظیم و اجرای برنامه های توسعه روستایی در چنین وضعیتی نمی تواند از یک الگوی واحد تبعیت کند . توسعه باید از مبنا تا بالا روی دهد . تنها پس از این توسعه است که اکثریت بزرگی از حمعیت از پیشرفتهای اقتصادی سود خواهد برد . برنامه ریزی توسعه روستایی اغلب با برنامه ریزی خرد و تمرکز محلی بر پروژه ها و روستاها هم معنا بوده است . با این حال روستاهای کوچک و پراکنده اکثرا به ارزش آستانه ی غالب خدمات اقتصادی و اجتماعی نمی رسند . و این مانع از سرمایه گذاری در این سکونتگاه ها می شود . (مهندسین مشاور  DHV،1371: 132)

یکی از دلایل اصلی عقب ماندگی روستایی و عدم میل به ماندگاری جمعیت در نواحی روستایی ضعف امکانات خدمات رسانی و عدم دسترسی آسان این جمعیت به مراکز ارائه خدمات است . (مطیعی لنگرودی ، 1382 : 24) از منظر سامان دهی روستایی ، برنامه ریزی برای روستاهای ایران با دو چالش عمده روبرو است ، یکی پراکندگی نامناسب روستایی در سراسر کشور است که تعداد روستاها در جنوب و شرق ایران اندک ولی در نقاط شمالی و غربی تعداد روستاها زیاد است . دیگری توزیع نامناسب جمعیت در نقاط روستایی است به نحوی که در برخی روستاها جمعیت 4000نفر و در برخی دیگر زیر 40 نفر است . توزیع نامناسب جمعیت برنامه ریزی را دچار مشکل کرده و ناگزیر هستیم به ساماندهی روستاها بپردازیم تا در قالب یک طرح ساماندهی روستایی ، مدیریت و ارائه خدمات را درسطح کشور سازماندهی کنیم . در این صورت این سوال پیش می آید که آیا روستا برای ارائه خدمات آستانه جمعیتی مناسب را دارد؟ و آیا ارائه خدمات از نظر اقتصادی توجیه پذیر است؟          ( کلانتری ، 1384: 12) یکی از روش های اعمال شده به منظور ارائه خدمات به روستاییان و در راستای ساماندهدی سکونتگاه های پراکنده ، طرح جابجایی سکونتگاه های روستایی (اسکان مجدد) است . این راهکار عمدتا مبتنی بر« صرفه جویی اقتصادی» است که مبتنی بر دیدگاه برنامه ریزی عقلانی و منبعث از تفکر اقتصاد نئوکلاسیک است ؛  و ارتقای سطح زندگی مردم از طریق توسعه برنامه ریزی شده روستاها اهمیت می یابد . بر اساس این نظریه محدودیت منابع و عدم توانایی برای ارائه امکانات مختلف خدماتی ، بالا بودن هزینه ها و سودمند نبودن خدمات رسانی به روستاهای کوچک در چار چوب نظریه کلاسیک بنگاه ها تحلیل می شود . از این روی انجام خدمات رسانی به مراکز بزرگ جمعیتی را توصیه می کند . این رویکرد عمدتا معطوف به اثرات مثبت بر روی جنبه های کالبدی است . وکمتر به دیگر اثرات این راهبرد می پردازد .

تحقیق حاضر به بررسی بازتابهای فضایی حاصل از جابجایی سکونتگاه های روستای (اسکان مجدد) در روستای حاضر میل از بخش مرکزی شهرستان دهلران با تاکید برپیامدهای اقتصادی وکالبدی می پردازد . این تحقیق در پنج فصل انجام گرفته است . در فصل اول کلیات تحقیق ارائه شده است . در فصل دوم مبانی نظری و اصطلاحات و مفاهیم مورد بحث قرار گرفته است . در فصل سوم ویژگیهای طبیعی منطقه به عنوان بستر سکونت انسان و ویژگیهای  انسانی و سکونتگاه های روستایی شهرستان دهلران مورد مطالعه قرار گرفته است . در فصل چهارم به بررسی روند جابجایی روستای حاضرمیل و شناخت ویژگیها و جمع آوری اطلاعات در خصوص روستا پرداخته شده است و در فصل پنجم جمع بندی مطالب ، آزمون فرضیات و نتیجه گیری و ارائه پیشنهادت انجام گرفته است.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- تبیین مسئله

روستا به عنوان سکونتگاهی انسانی همچون تمام پدیده ها در طول زمان در معرض تغییر و تحول است . بنا براین ، اجتماع روستایی ، جامعه ای پویا و ناگزیر از تغییر است و روستا به عنوان فضایی خاص که در آن با توجه به تراکم کم نسبی جمعیت که نوع خاصی از فعالیتهای اقتصادی عمدتا از نوع کشاورزی ، مطرح است و ساکنان آن یک هویت اجتماعی مشترک دارند ، این فضا دارای ساختار خاص خود است که در مکانی معین واقع شده وتحت تاثیر نیروها و روندهای درونی و بیرونی شکل گرفته است . در جریان این تغییرات بسته به سطح توان خود در تاثیر پذیری و تاثیر گذاری این تغییرات را به شکلی متفاوت بروز می دهد . روند این تغییرات درگذشته بسیار کُند بوده است و به شکلی یکدست بروز می کرد . همزمان با تغییرات معاصر ، این تغییر و تحولات نیز رو به سرعت گذاشت . معمولا جوامع روستایی با سرعت تغییرات هماهنگ نیستند به ویژه در کشورهای در حال توسعه که اختلاف بین شهر و روستا شکاف عمیق تری است و قدرت انطباق جوامع روستایی کمتر است در نتیجه قادر به حفظ خود نیستند . امروزه جامعه روستایی کشور با مشکلاتی نظیر نظام نامناسب استقرار ، پراکندگی ناموزون جمعیت و فعالیت ، تعداد زیاد روستاهای کم جمعیت ، کمبود فرصتهای شغلی ، پایین بودن سطح در آمد ، کمبود خدمات و … روبرو است ؛  برای رفع این نابرابری ، شناخت الگوهای استقرار و پراکندگی فضایی لازم و زیر بنای هر گونه طرح و برنامه ی توسعه روستایی است . در مناطق با پیشینه زندگی عشایری ، زندگی روستایی تکوین نیافته است و عمدتا پیدایش سکونتگاه های روستایی وابستگی زیادی به شرایط محیط طبیعی پیدا می کند . الگوی روستا نشینی در محدوده روستایی ، همچنان تحت تاثیر پیوندهای خویشاوندی و روابط بازمانده از زندگی عشایری قرار دارد و روستاها در حقیقت محل اسکان افراد یک طایفه و افراد وابسته به یک طایفه یا تیره می باشد . ادامه روند اسکان عشایر به توسعه یکجا نشینی منجر می شود ، و عشایری که تمایل به اسکان دارند بیشتر مایل به سکونت در روستاهایی هستند که قبلا بخشی از افراد وابسته به طایفه در آن اسکان یافته اند در صورت ایجاد ، نوآبادها معمولا در قلمرو مراتع ایلی و متعلق به همان طایفه تمایل به استقرار دارند . دهستانها در این مناطق بیش از آنکه نمایانگر وحدت اقتصادی یک جامعه باشند و بیش از آنکه عوامل طبیعی و شرایط جغرافیایی در پیدایش و ایجاد آن موثر باشد ، تحت تاثیر وابستگی های طایفه ای شکل گرفته اند و حتی نام بسیاری از دهستانها مشتق از نام طایفه یا تیره و یا دیگر رده های اجتماعی عشایر است . براساس بررسی های به عمل آمده ، در مناطق عشایر نشین کشور ، هم شکل گیری آبادیهای جدید و هم تخلیه آبادیها دراین نقاط ، معمولا از موضوع اسکان عشایرتاثیر می پذیرد . بدین ترتیب که غالبا خانوارهای عشایری بر مالگه ها و اتراقگاه ها ی طایفه ای ، روستاهای نو بنیاد را بنا می نهند ، و از این طریق روستاهای نو بنیاد شکل می گیرند . از آنجاییکه این شیوه مکان یابی صرفا بر اصل مالکیت قبیله ای استوار است و نه بر مبنای قابلیت‌ها و توانهای تولیدی ، بنابر این ، به همان سادگی که این آبادیها بر پا می شوند ، به همان سادگی هم پس از چندی به دلیل ضعف بنیانهای تولیدی امکان تخلیه آنها وجود دارد . (طرح جامع توسعه استان ایلام، 1385: 19) این گونه سکونتگاه ها عمدتا در نواحی پایکوهی شکل می گیرند . عامل ارتفاع معمولا در شکل گیری سکونتگاه نقش دو گانه ای دارد ، به این معنی که نه تنها عاملی مهم در شکل گیری اولیه سکونتگاه به شمار می آید ، بلکه در عین حال به عنوان یکی از عوامل محدود کننده رشد وگسترش کالبدی روستاها نیز مطرح می گردد . به این ترتیب می توان میان شمارجمعیت و وسعت سکونتگاه از یک سو و میزان ارتفاع از سوی دیگر ، رابطه معنی داری تعریف نمود . به سخن دیگر ، هر چه ارتفاع متوسط بیشتر باشد ، سکونتگاه کوچکتر و از لحاظ امکانات رشد وگسترش با محدودیت بیشتری رو برو است . بنابراین این گونه آبادی ها در مقابل تغییرات اجتماعی و تحولات اقتصادی از پویایی کمتری برخوردارند . (سعیدی ،1388 : 86) .

شکل گیری روستاها در استان ایلام (پشتکوه) و شهرستان دهلران به دوره پهلوی اول و سیاست اسکان اجباری عشایر برمی گردد . تا پیش از آن به علت مخالفت حکام محلی با یکجا نشینی عشایر ، در محدوده استان ایلام روستا وجود نداشته وتنها در برخی مناطق قریه های کوچکی برای سکونت موقت یا انبارکردن علوفه وآذوقه وجود داشته است . عایدات والیان بیشتر از محل مالیات ایلات و عشایر کوچ نشین تامین می شد ، علاقه ی والیان به حفظ و تداوم شیوه معیشت کوچ نشینی به خاطر نیاز به عایدات آن بود ؛ به طوری که حسین قلی خان وجانشینش غلامرضاخان (آخرین والی) مخالف سکونت ایلات و عشایر پشتکوه بودند و تمایل نداشتند عشایر تحت امرشان اسکان یابند و اقدام به ساختن اماکن مسکونی نمایند . (مرادی مقدم ، 1385 : 170) . در دشت دهلران در دوره ی والیان پشتکوه با وجود دو رود میمه و دویرج به خاطر بی توجهی والیان و بی علاقگی عشایر کوچ نشین ، کشاورزی چندان صورت نمی گرفت و از دشت برای چرای احشام استفاده می شد . (مرادی مقدم، 244:1385) علاوه بر این از آن جا که منطقه ی پشتکوه دائما در معرض هجوم نیروهای عثمانی و اعراب عراق قرار داشت ، مردم علاقه ای به ایجاد اماکن مسکونی ثابت و تشکیل روستا و شهر نداشتندکه اگر روزی مورد تجاوز قرار گرفتند به راحتی بتوانند اموال خود را به مکانی امن انتقال دهند . ( مرادی مقدم ، 1385 :246 )  با روی کار آمدن رضا شاه زمینه برای اجرای سیاستهای حکومت مرکزی در این بخش از کشور فراهم شد . یکی از این سیاستها که نقش موثری در پیدایش نقاط سکونتی (شهر و روستا ) داشته است ، سیاست اسکان اجباری  عشایراست . به نحوی که با اجرای این سیاست ، عشایرمجبور به یکجانشینی شده و شهرها و روستاهای جدید در استانهای عشایر نشین شکل گرفتند .

 در دهه های اخیر عوامل اقتصادی در تخلیه و یا برپایی روستاها ، عامل تعیین کننده بوده است . قابلیت و امکانات اقتصادی روستاها و از جمله دسترسی به منابع و قابلیت‌های طبیعی ، عامل اصلی پایداری روستاییان در محل استقرار خود بوده است و در مقابل این روند در مناطقی که منابع طبیعی تکافوی نیازهای معیشتی روستاییان را  نداشته است ، حرکت جمعی و یا حرکت بخشی از جمعیت روستا پاسخ طبیعی به مشکل بوده است . در این تحرک مکانی ، روستا تخلیه گشته وعموما قابلیت‌های تولیدی روستا نیز به دنبال تخلیه جمعیت بلا استفاده می ماند .  در راستای حل این مشکلات ونیز تجارب ناموفق نگرش بخشی  به توسعه روستایی در گذشته ، برنامه ساماندهی سکونتگاه های روستایی