چکیده

رویکرد های سنتی مدیریت شهری ایران باعث ایجاد فضایی تقابلی به جای فضایی تعاملی میان شهروندان و شهرداری ها شده است که حکمرانی خوب شهری یکی از روش های مقابله با آن است. هدف این تحقیق شناخت جامعی از میزان اهمیت حکمرانی خوب شهری و ارزیابی عملکرد شاخص های حکمرانی خوب شهری در شهر های نمونه مقصد گردشگری (چالوس، نور، بابلسر و تنکابن) است. روش تحقیق و گردآوری مطالب از نوع پیمایشی و تحلیلی مبتنی بر پرسشنامه است که پس از تایید روایی پرسشنامه در اختیار کارشناسان برجسته مهندسین مشاور و اعضای گروه تخصصی شهرسازی نظام مهندسی استان مازندران و همچنین اساتید صاحب نظر دانشگاه مازندران قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل آماری از دو روش IPA و AHP استفاده شد. اولویت بندی و عملکرد شاخص ها، از هر دو روش به صورت یکسان به دست آمد و مهمترین شاخص با کمترین عملکرد، شاخص مشارکت شهروندان معین گردید که سنگ بنای حکمرانی خوب شهری به عنوان روش مدیریت مشارکتی است. شاخص امنیت نیز از بالاترین عملکرد در این شهر ها برخوردار بود. در نهایت نتیجه گیری شد که شاخص های حکمرانی خوب شهری با وجود اهمیت بالای آنها، عملکرد پایینی در مدیریت شهری، شهرهای مورد مطالعه داشته و راهکارهایی به منظور ارتقا آن ارائه شد.

واژگان کلیدی: حکمرانی خوب شهری، تحلیل اهمیت- عملکرد، تحلیل سلسله مراتبی، شهرهای مقصد گردشگری.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1 مقدمه 2

1-2 اهمیت و ضرورت 3

1-3 بیان مسئله 5

1–4…………………………………………………………………………………………………… مدل مفهومی تحقیق 8

1-5.. اهداف انجام تحقیق 9

1-5-1 اهدف اصلی 9

1-5-2 اهداف کاربردی 9

1-6 سوالات تحقیق 9

1-7 قلمرو تحقیق 10

1-7-1 قلمرو موضوعی 10

1-7-2 قلمرو زمانی 10

1-7-3 قلمرو مکانی 10

1-8… تعریف واژه ها و اصطلاحات 10

فصل دوم: ادبیات تحقیق

بخش اول: مبانی نظری

2-1-1 مقدمه 12

2-1-2 مدیریت شهری 13

2-1-3 دیدگاه ها و نظریه های منعطف به مدیریت شهری 13

2-1-3-1 ماکس وبر و نظریه دیوان سالاری 14

2-1-3-2 برایان مک للین و نظریه حاکمیت و مدیریت شهری 15

2-1-3-3 نظریه رکس و مور 16

2-1-3-4 نظریه پال 17

2-1-3-5 نظریه ریچارد تاردانیکو 18

2-1-4 دیدگاه مشارکتی و مردم سالاری در مدیریت شهری 19

2-1-4-1- نظریه صلاح الدین یلدیریم 20

2-1-4-2 نظریه مشارکت مردمی و نخبگان لیون فولکت 21

2-1-4-3 نظریه مشارکتی جان ترنر 22

2-1-4-4 نظریه مشارکتی جیمز میجلی 23

2-1-4-5 نظریه مشارکتی شری ارنشتاین 24

2-1-4-6 نظریه مشارکتی اسکات دیوید سون 25

2-1-4-7 نظریه مشارکتی دیوید دریسکل 25

2-1-4-8 نظریه میانجی گری 27

2-1–5 مدل های مدیریت شهری 27

2-1-5–1انواع مدل های مدیریت شهری در کشور آمریکا 29

2-1-5-2 انواع مدل های مدیریت شهری در کشور های اروپایی 35

2-1-5-3 سیر تحول مدل های مدیریت شهری در ایران 39

2-1-5-1 جمع بندی 41

2-1-6 شهرهای مقصد گردشگری 42

2-1-6-1 شهر نور 44

2-1-6-2 شهر چالوس 45

2-1-6-3 شهر بابلسر 46

2-1-6-4 شهر تنکابن 48

2-1-7 مدیریت شهری و توسعه گردشگری 49

2-1-8 تعریف حکمرانی و انواع آن 51

2-1-8-1حکمرانی 51

2-1-8–2حکمرانی شهری 53

2-1-8–3حکومت شهری 54

2-1-8–4تفاوت بین حکومت شهری و حکمرانی شهری 55

2-1-8-5 حکمرانی الکترونیک 57

2-1-8-6 حکمرانی الکترونیک و حکمرانی شهری 59

2-1-9 اهداف حکمرانی شهری 60

2-1-10 مدل های حکمرانی شهری 60

2-1-11 حکمرانی خوب 61

2-1-12 حکمرانی خوب شهری 63

2-1-13 حکمرانی شهری و کیفیت زندگی 66

2-1-14 نقش نهاد های محلی (شهرداری و شورای شهر) در توسعه گردشگری 67

فصل دوم – بخش دوم: پیشینه تحقیق

2-2-1 مقدمه 69

2-2-2 پژوهش های داخلی 69

2-2-3 پژوهش های خارجی 71

2-2-4 اسناد حقوقی و بین المللی 72

2-2-5 اقدامات دولت ها در مهمترین کنفرانس های بین المللی 72

فصل دوم – بخش سوم: تشریح اجزای مدل

2-3-3-1مشارکت 75

2-3-3-2 حاکمیت قانون 75

2-3-3-3 شفافیت 75

2-3-3-4 مسئولیت و پاسخگویی 75

2-3-3-5 پاسخده بودن 75

2-3-3-6 بینش راهبردی 75

2-3-3-7 اجماع سازی 76

2-3-3-8 عدالت و انصاف 76

2-3-3-9 امنیت 76

2-3-3–10 اثر بخشی و کارایی 76

2-3-3-11 تمرکز زدایی 76

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1 مقدمه 77

3-2 روش تحقیق 78

3-3جامعه‌ی آماری 79

3-4 نمونه‌ی آماری 80

3–5روش جمع‌ آوری داده‌ها 82

3-6 روایی و پایایی ابزار پژوهش 82

3-7روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات 83

3-7-1 روش تحلیل اهمیت- عملکرد 83

3-7-1-1تشکیل ماتریس اهمیت-عملکرد 84

3-7-1–2تحلیل ماتریس اهمیت-عملکرد 86

3-7-2 روش تحلیل سلسله مراتبی 87

3-7-2-1 مدل سازی مساله تصمیم 88

3-7-2-2 مقایسه اهمیت و ارجحیت 88

3-7-2-3 بررسی میزان سازگاری در قضاوت‌ها 89

3-8 جمع بندی 90

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات

4-1مقدمه 91

4-2- روش تحلیل اهمیت – عملکرد 91

4-2–1داده های توصیفی 92

4-2-2مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر جنسیت 92

4-2–3مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر تحصیلات 93

4-2-4مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سن 94

4-2-5 مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر میزان سابقه کاری 95

4-3 آزمون فرضیه قابلیت اعتماد یا پایایی ابزار اندازه‏گیری(پرسشنامه) 96

4-4 ارزیابی اهمیت و عملکرد شاخص های حکمرانی خوب شهری 97

4-5 آزمون دو جمله ای شاخص های حکمرانی خوب شهری 98

4-6 نمره افتراقی و تجزیه و تحلیل شکاف 99

4-7 تجزیه و تحلیل ماتریس اهمیت – عملکرد 101

4-7-1ماتریس اهمیت – عملکرد شهر بابلسر 102

4-7-2 ماتریس اهمیت – عملکرد شهر نور 104

4-7–3ماتریس اهمیت – عملکرد شهر تنکابن 106

4-7-4 ماتریس اهمیت – عملکرد شهر چالوس 108

4-8 جمع بندی روش تحلیل اهمیت – عملکرد 110

4-9 روش تحلیل سلسله مراتبی 110

4-9-1 داده های توصیفی 110

4-9-2 مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر جنسیت 111

4–9-3 مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر تحصیلات 112

4-9-4 مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سن 113

4-9-5 مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر میزان سابقه کاری 114

4-10 مدل سازی سلسله مراتبی و تشکیل درخت تصمیم گیری 115

4-11 اولویت بندی اهمیت شاخص های حکمرانی خوب شهری 116

4-12 اولویت بندی عملکرد شاخص های حکمرانی خوب شهری 118

4-21–1اولویت بندی عملکرد در شهر بابلسر 119

4-21- 2اولویت بندی عملکرد در شهر نور 121

4-12-3 اولویت بندی عملکرد در شهر تنکابن 123

4-12-4 اولویت بندی عملکرد در شهر چالوس 125

4-13 جمع بندی روش تحلیل سلسله مراتبی 126

4-14- مقایسه دو روش اهمیت-عملکرد و تحلیل سلسله مراتبی 127

4-14-1مقایسه نمونه آماری 127

4-14-2 مقایسه نتایج حاصل از دو روش 128

4- 15 جمع بندی 130

فصل پنجم: یافته ها، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

5-1مقدمه 131

5-2مروری مختصر بر هدف، مسئله و چگونگی كار 131

5- 3 یافته‌ها 132

5-4بحث 135

5-5 نتیجه گیری 137

5-6 پیشنهادات کاربردی 138

5-7 محدودیت های تحقیق 141

5-8 پیشنهاد‌هایی برای تحقیقات آینده 141

منابع 142

پیوست 149

فهرست جداول

جدول2- 1 نردبان مشارکت 24

جدول2- 2 حرکت از مشارکت عمومی به سوی برنامه ریزی مشارکتی 27

جدول2- 3 انواع مدل های مدیریت شهری در کشورهای آمریکایی 34

جدول2- 4 مدل های مدیریت شهری در کشور های اروپایی 36

جدول2- 5 مدل های غالب مدیریت شهری در ایران 40

جدول2- 6 تفاوت بین حکومت شهری و حکمرانی شهری 56

جدول2- 7 ویژگی های مدل های حکمرانی شهری 61

جدول3- 1تعاریف مقیاس های مقایسه گزینه ها 89

جدول4- 10 موقعیت قرارگیری شاخص ها در ماتریس اهمیت – عملکرد شهر نور 105

جدول4- 11 موقعیت قرارگیری شاخص ها در ماتریس اهمیت – عملکرد شهر تنکابن 107

جدول4- 12 موقعیت قرارگیری شاخص ها در ماتریس اهمیت-عملکرد شهر چالوس 109

جدول4- 13 چگونگی توزیع نمونه آماری بر اساس متغییر جنسیت 111

جدول4- 14 چگونگی توزیع نمونه آماری بر اساس متغییر تحصیلات 112

جدول4- 15 چگونگی توزیع نمونه آماری بر اساس متغییر سن 113

جدول4- 16 چگونگی توزیع نمونه آماری بر اساس متغییر سابقه کاری 114

جدول4- 17 مقایسات زوجی و میزان سازگاری در قضاوت ها در اهمیت شاخص ها 117

جدول4- 18 وزن نهایی اهمیت شاخص ها در تحلیل سلسله مراتبی 118

جدول4- 19مقایسات زوجی و میزان سازگاری در قضاوت ها در عملکرد شاخص ها در شهر بابلسر 119

جدول4- 1چگونگی توزیع جنسیت پاسخ دهندگان 92

جدول4- 2 چگونگی توزیع تحصیلات پاسخ دهندگان 93

جدول4- 20 وزن نهایی عملکرد شاخص ها در شهر بابلسر 120

جدول4- 21 مقایسات زوجی و میزان سازگاری در قضاوت ها در عملکرد شاخص ها در شهر نور 121

جدول4- 22 وزن نهایی عملکرد شاخص ها در شهر نور 122

جدول4- 23 مقایسات زوجی و میزان سازگاری در قضاوت ها در عملکرد شاخص ها در شهر تنکابن 123

جدول4- 24 وزن نهایی عملکرد شاخص ها در شهر نور 124

جدول4- 25 مقایسات زوجی و میزان سازگاری در قضاوت ها در عملکرد شاخص ها در شهر چالوس 125

جدول4- 26 وزن نهایی عملکرد شاخص ها در شهر چالوس 126

جدول4- 27 نتایج حاصل از اولویت بندی عملکرد و اهمیت شاخص ها از دو روش IPA و AHP 128

جدول4- 28 مقایسه نتایج حاصل از دو روش IPA و AHP 128

جدول4- 3 چگونگی توزیع سن پاسخ دهندگان 94

جدول4- 4 چگونگی توزیع سابقه کار پاسخ دهندگان 95

جدول4- 5 نتیجه آزمون آلفای کرونباخ 96

جدول4- 6 میزان اهمیت و عملکرد شاخص ها بر اساس مدل IPA 97

جدول4- 7 نتایج آزمون دو جمله ای 98

جدول4- 8 نتایج تحلیل آزمون t و نمره افتراقی 100

جدول4- 9 موقعیت قرارگیری شاخص ها در ماتریس اهمیت – عملکرد شهر بابلسر 103

جدول5- 1 نتایج حاصل از مدل IPA 132

جدول5- 2 نتایج حاصل از مدل AHP 133

جدول5- 3 نتایج حاصل از آزمون نمره افتراقی و تجزیه و تحلیل شکاف 133

فهرست شکل ها

شکل1- 1مدل تحلیل اهمیت – عملکرد 8

شکل2- 1 مدل شهردار قوی – شورا 31

شکل2- 2 مدل شورا – مدیر شهر 32

شکل2- 3 حرکت به سمت حکمرانی خوب 63

شکل2- 4 مدل مفهومی تحلیل اهمیت – عملکرد 74

شکل3- 1 ماتریس اهمیت – عملکرد 86

شکل4- 1 توزیع فراوانی نمونه آماری از لحاظ جنسیت 92

شکل4- 10 ماتریس اهمیت – عملکرد داده محور شهر تنکابن 106

شکل4- 11 ماتریس اهمیت – عملکرد مقیاس محور شهر چالوس 108

شکل4- 12 ماتریس اهمیت – عملکرد داده محور شهر چالوس 108

شکل4- 13 چگونگی توزیع نمونه آماری بر اساس متغییر جنسیت 111

شکل4- 14 چگونگی توزیع نمونه آماری بر اساس متغییر تحصیلات 112

شکل4- 15 چگونگی توزیع نمونه آماری بر اساس متغییر سن 113

شکل4- 16 چگونگی توزیع نمونه آماری بر اساس متغییر سابقه کار 114

شکل4- 17 مدل تحلیل سلسله مراتبی 115

شکل4- 2 توزیع فراوانی نمونه آماری از لحاظ تحصیلات 93

شکل4- 3 توزیع فراوانی نمونه آماری از لحاظ سن 94

شکل4- 4 توزیع فراوانی نمونه آماری از لحاظ سابقه کار 95

شکل4- 5 ماتریس اهمیت – عملکرد مقیاس محور شهر بابلسر 102

شکل4- 6 ماتریس اهمیت – عملکرد داده محور شهر بابلسر 102

شکل4- 7 ماتریس اهمیت – عملکرد مقیاس محور شهر نور 104

شکل4- 8 ماتریس اهمیت – عملکرد داده محور شهر نور 104

شکل4- 9 ماتریس اهمیت – عملکرد مقیاس محور شهر تنکابن 106

شکل5- 1 ماتریس اهمیت – عملکرد شهر چالوس 134

شکل5- 2 ماتریس اهمیت – عملکرد شهر تنکابن 134

شکل5- 3 ماتریس اهمیت – عملکرد شهر نور 135

شکل5- 4 ماتریس اهمیت – عملکرد شهر بابلسر 135

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

امروزه جمعیت مردمی که در مناطق شهری زندگی می کنند از تمام ادوار تاریخ انسان بیشتر است. روند شهرنشینی غیر قابل بازگشت است (مصطفی قدمی و همکاران، 1391). تخمین زده شده است که جمعیت شهری دنیا تا سال 2025 دو برابر شده و به بیش از 5 میلیارد نفر خواهد رسید که بیش از 90 درصد این رشد در کشور های در حال توسعه خواهد بود (برنامه اسکان سازمان ملل[1]، 2003). از سوی دیگر جهان امروز با چالش هایی مواجه است که ناشی از دگرگونی های حاصل از پیشرفت علم و صنعت و طرح نیاز های جدید سازمانی و اجتماعی است. در جهان متحول امروز، دولت ها به تنهایی قادر به پاسخگویی به نیازهای جدید نخواهند بود. این مهم نیازمند الگوی جدیدی است که بتوان از همه ظرفیت های جامعه در بخش های دولتی، خصوصی و مدنی استفاده نمود تا تولید و ارئه خدمات عمومی را حداکثر ساخت (رفیعیان و همکاران، 1390). در سیستم مدیریت شهری نوین برای رفع این مشکلات و چالش ها در زندگی شهری، الگوهای متعددی ارائه شده است. یکی از این الگوها که مدل غالب در مدیریت شهری[2] محسوب می شود، الگوی حکمرانی شهری است[3] (زیاری و همکاران، 1390). حکمرانی موضوعی است که بر نحوه تعامل دولت ها و سایر سازمان های اجتماعی با یکدیگر، نحوه ارتباط با شهروندان و نحوه اتخاذ تصمیمات در جهانی پیچیده تمرکز داشته و فرایندی است که از طریق جوامع و سازمان ها تصمیمات خود را اتخاذ و بواسطه آن مشخص می کنند که چه کسانی در این فرایند درگیر و چگونه وظایف خود را به انجام برسانند (نوبری و همکاران، 1389). محیط شهری پیچیده، پویا و متنوع مستلزم ظرفیت بالای مدیریت است که حکمرانی خوب شهری[4] قابلیت فراهم کردن آن را دارد (صالحی، 1392). از سوی دیگر گردشگری شهری ترکیب پیچیده ای از فعالیت ها ی مختلف می باشد که از به هم پیوستن ویژگی های محیطی و میزان توانمندی و کشش شهر در جذب بازدیدکنندگان و ارائه خدمات تشکیل شده است. نخستین شرط موفقیت هر شهر در توسعه گردشگری، وجود زیرساخت های مناسب شهری، یکپارچه گی همه سازمان های ذیربط و مدیریت عاقلانه و مدبرانه در عرصه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. از طرف دیگر تنسیق و آمایش جاذبه های شهر، استفاده پایدار از منابع گردشگری، ایجاد منابع و تسهیلاتی که دسترسی به جاذبه ها را تسهیل می کند، رضایت خاطر بازدیدکنندگان و کنترل محلی دومین شرط لازم در توسعه گردشگری است (دیناری، 1384). در راستای تحقق گردشگری، مدیریت شهری که از سازمان دهی عوامل، نیروها و منابع برای اداره امور و پاسخگویی نیازهای ساکنین شهر شکل گرفته، مهمترین ابزار است (رضویان، 1381).

1-2- اهمیت و ضرورت

استنباط سازمان ها و نهاد های بین المللی از حکمرانی خوب شهری مطابق با تجزیه عملکردی برنامه اسکان در دو دهه اخیر است. این تجربه بر این نکته تاکید دارد که در اداره امور شهرها نه سرمایه، نه تکنولوژی و نه حتی تخصص، کافی نیست. بلکه مدیریت مطلوب وجه ممیزه یک شهر برون گرا با مدیریت مطلوب در مقابل یک شهر با مدیریت نامطلوب یا شهر منزوی است بر این اساس حرکت اصلی در جهت حکمرانی خوب شهری، رسیدن به یک شهر برونگرا خواهد بود. در شهر برونگرا هر فرد بدون توجه به ثروت، جنسیت، مذهب، نژاد و سن، شایسته مشارکت سازنده و مثبت در فرصت های موجود در شهر است (نازک نوبری و همکاران ، 1389(. از طریق حکمروایی خوب شهری نوعی از توسعه پدید می آید که در آن فقرا حق تقدم دارند، امور زنان بهبود میابد، محیط زیست پایدار ایجاد می شود و فرصت های اشتغال و عوامل رفاهی پدید می آیند. به این ترتیب مفهوم حکمروایی خوب و توسعه پایدار انسانی جدایی ناپذیر است (محمد موئدی، 1392). هدف از شاخصهای حکمرانی خوب شهری[5] سنجش اندازه گیری و کیفیت اداره امور شهری است. با توجه به این شاخص ها هر شهر می تواند به مقایسه های منطقه ای و جهانی بر اساس کیفیت حکمرانی شهری خودش دست بزند و به طور یقین فرایند سنجش در سرعت بخشیدن به بهبود کیفیت حکمرانی محلی، نقش قابل توجه ایفا می کند. در سطح محلی نیز شاخص تسریع اقدام محلی مورد انتظار برای بهبود کیفیت حکمرانی شهری را در بر می گیرد (نازک نوبری و همکاران ، 1389).

با توجه به بررسی مفهوم حکمروایی خوب شهری میتوان مهمترین اهداف کلان آن را اینگونه بیان کرد:

بازساخت جامعه مدنی برای تقویت و اعتلای بیشتر سازمان ها، نهادها و جوامع محلی
کاهش فقر و جدایی گزینی های اجتماعی، قومی و فرهنگی در شهرها
افزایش مشارکت و مداخله افراد و صاحبان منافع در فرایند های سیاسی درون شهرها
همچنین حکمرانی خوب شهری به طور خاص نیز اهداف عملیاتی زیر را دنبال می کند:
کاهش فساد
بهبود کیفیت و افزایش امکان زندگی برای همه شهروندان
حفظ دموکراسی
ایجاد فرصت و امکان برای مردم به منظور نشان دادن خواسته ها و آمالشان در زندگی
اعتلای امنیت، برابری و پایداری (برنامه توسعه سازمان ملل متحد[6] ، 2008).

حال با توجه به اینکه شهرهای ایران خصوصا در سالهای اخیر رشد شتابان و ناموزونی را تجربه کرده اند و با توجه به این رشد شتابان شهرنشینی و هم چنین عدم وجود سیستم مدیریتی کارامد چه در گذشته و چه در حال به نظر می رسد وجود سیستم مدیریتی جدید که نگرش پویاتر به شهر و شهروندان داشته باشد لازم است. با توجه به اینکه مدیریت شهرهای ایران در سطح پایینی است (مصطفی قدمی و همکاران، 1391) به نظر می رسد که شهرهای با مقصد گردشگری[7] (به عنوان نمونه شهرهای ساحلی استان مازندران) نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیازمند سیستم جدید و پویاتری می باشند تا بتوانند به توسعه پایدار دست یابند. از سوی دیگر با توجه به اینکه اقتصاد شهرهای مقصد گردشگری به ویژه شهرهای ساحلی استان مازندران وابستگی شدیدی به برنامه ریزی و مدیریت صحیح در راستای ارتقای زیرساخت های صنعت گردشگری شهری دارند و تمام شهروندان آنها به عنوان عضو فعال در این صنعت مشغول به فعالیت می باشند و خیلی از مشاغل شکل گرفته در شهرهای مقصد گردشگری در راستای همین صنعت ایجاد شده است، در این شهرها ضرورت تحقق حکمرانی خوب شهری با توجه به ویژگی مشارکتی[8] بودن آن امری انکار ناپذیر است.

[1] UN-HABITAT

[2] Urban Management

[3] Urban Governance

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب