فهرست مطالب

عنوان                                                                                                          صفحه

 فصل اول : کلیات

1- 1 ………………………………………………………………………………………………………………………2

2- 1 پژوهش………………………………………………………………………………………………………….7

3- 1 سوالات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………8

4- 1 تعاریف نظری……………………………………………………………………………………………………………9

5- 1 تعارف عملی……………………………………………………………………………………………………………10

6- 1 فرض ها…………………………………………………………………………………………………………..11

7- 1 های پژوهش……………………………………………………………………………………………..12

: زمینه و پیشینه تحقیق

1- 2 چهارچوب پژوهش………………………………………………………………………………………………….14

2- 2   بر مطالعات انجام شده…………………………………………………………………………………30

: زمینه و پیشینه تحقیق

1- 3  نوع پژوهش…………………………………………………………………………………………………………40

2- 3 جامعه پژوهش………………………………………………………………………………………………………40

 3- 3 نمونه پژوهش ، تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری……………………………………………….40

4- 3 مشخصات واحدهای پژوهش………………………………………………………………………………….41

5- 3 محیط پژوهش………………………………………………………………………………………………………42

6- 3 ابزار های گردآوری داده ها…………………………………………………………………………………….42

7- 3 تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار…………………………………………………………………………….45

8- 3 روش گردآوری داده ها ……………………………………………………………………………………….45

9- 3 روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………46

9- 3 ملاحظات اخلاقی………………………………………………………………………………………………..48

:

1- 4  یافته‌های پژوهش………………………………………………………………………………………………..50

:

1- 5  تجزیه و تحلیل یافته‌ها………………………………………………………………………………………..91

2- 5 نتیجه‌گیری نهایی براساس سئوالات پژوهش……………………………………………………………104

3- 5 کاربرد یافته‌های پژوهش…………………………………………………………………………………….106

4 -5  پیشنهادات براساس یافته های پژوهش‌………………………………………………………………..107

و ماخذ :

– فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………….108

پیوست ها  :

فرم رضایت نامه آگاهانه

پرسشنامه اطلاعات فردی – اجتماعی

پرسشنامه رضایت زناشویی اینریچ

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                                  صفحه

جدول  شماره 1 – شاخص های پراکندگی و مرکزی صفات کمی واحدهای مورد پژوهش…………………………51

جدول شماره 2 – توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب مشخصات  فردی – اجتماعی……………………………52

جدول شماره 3 – توزیع واحدهای مورد پژوهش بر اساس وضعیت رضایت زناشویی……………………………….56

جدول  شماره 4 – توزیع پاسخ های واحدهای مورد پژوهش در حیطه پاسخ قراردادی………………………………57

جدول شماره 5 – توزیع پاسخ های واحدها ی مورد پژوهش در حیطه رضایت زناشویی……………………………58

جدول شماره 6 – توزیع  پاسخ های  واحدهای مورد پژوهش  در حیطه موضوعات شخصیتی……………………60

جدول شماره 7 – توزیع پاسخ های واحدهای مورد پژوهش  در حیطه ارتباط زناشویی……………………………..61

جدول  شماره 8 – توزیع پاسخ های واحدهای مورد پژوهش  در حیطه حل تعارض…………………………………62

جدول شماره  9 – توزیع پاسخ های واحدهای مورد پژوهش در حیطه مدیریت مالی…………………………………63

جدول شماره 10-توزیع پاسخ های واحدهای مورد پژوهش درحیطه فعالیتهای مربوط به اوقات فراغت………..64

جدول شماره 11 – توزیع پاسخ های واحدهای مورد پژوهش  در حیطه روابط جنسی……………………………….65

جدول شماره 12 – توزیع پاسخ های واحدهای مورد پژوهش  در حیطه ازدواج و بچه ها………………………….66

جدول شماره 13 – توزیع  پاسخ های واحدهای مورد پژوهش  در حیطه بستگان و دوستان………………………..67

جدول شماره 14-توزیع پاسخ های واحدهای مورد پژوهش درحیطه نقشهای مربوط به برابری زن و مرد………68

جدول شماره 15 – توزیع  پاسخ های واحدهای مورد پژوهش  در حیطه جهت گیری عقیدتی…………………….69

جدول شماره 16- مقایسه میانگین نمره رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه های  مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..70

جدول شماره 17 – همبستگی میزان رضایت زناشویی کلی واحدهای مورد پژوهش با متغیرهای کمی فردی – اجتماعی بر حسب ضریب همبستگی پیرسون………………………………………………………………………………………72

جدول شماره 18 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش بر حسب جنس……..73

جدول شماره 19- مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش بر حسب نوع ازدواج ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………74

جدول شماره 20 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب میزان تحصیلات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………75

جدول شماره 21- مقایسه میانگین  نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب مرتبه شغلی   ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

جدول شماره 22 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب بخش محل خدمت …………………………………………………………………………………………………………………………………………77

جدول شماره 23 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب وضعیت استخدام………………………………………………………………………………………………………………………………………..78

جدول شماره 24 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب               نوبت کاری……………………………………………………………………………………………………………………………………79

جدول شماره 25 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب وضعیت  درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………………..80

جدول شماره 26 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب سابقه ابتلا به بیماری جسمی……………………………………………………………………………………………………………………………….81

جدول شماره 27 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب تعداد فرزند……………………………………………………………………………………………………………………………………………82

جدول شماره 28 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب سن فرزند……………………………………………………………………………………………………………………………………………83

جدول  شماره  29 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب وضعیت شغلی همسر……………………………………………………………………………………………………………………………………………84

جدول شماره 30 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب میزان تحصیلات همسر……………………………………………………………………………………………………………………………………………85

جدول شماره 31 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب نوبت کاری همسر……………………………………………………………………………………………………………………………………………86

جدول شماره 32 – مقایسه میانگین نمره کل رضایت زناشویی واحدهای مورد پژوهش برحسب یکسان بودن محل کار همسر با محل سکونت……………………………………………………………………………………………………….87

جدول شماره 33 – ضریب رگرسیونی عوامل مرتبط رضایت زناشویی کلی در واحدهای مورد پژوهش…….88

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                 صفحه

نمودار شماره 1 : نمودار خطی میانگین درصد رضایت زناشویی واحد های مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..71

مقدمه ( بیان مسئله ) :

     زندگی زناشویی جنبه های مختلفی از مسائل مالی تا روابط جنسی و عاطفی را در برمی گیرد که با حفظ استقلال نسبی در جهت تكامل فردی ، شكوفایی استعدادها و قابلیت های طرفین همراه است و به زندگی معنا و هویت می دهد (1) . اگر عوامل فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ، اخلاقی ، روانی و شغلی در زندگی زناشویی نادیده گرفته شوند ، زوجین در زندگی شاد و خوشبخت نخواهند بود و ممکن است سرگردانی و توقف رشد فردی و خودآگاهی ایجاد شود (2). رضایت زناشویی عامل پیش بینی کننده سلامت روانی افراد متاهل است و نقش عمده ای در تربیت افراد و بارور كردن توانائی ها دارد (3). روابط زناشویی رضایتمند باعث رشد شایستگی ، توانایی سازگاری و انطباق افراد شده و این افراد عموماً عمر طولانی و تغذیه سالم و مطلوب داشته ، دچار افسردگی و مشكلات روانشناختی کمتری گردیده و كودكان سازگارتر و با وضعیت تحصیلی بهتری دارند، همچنین کمتر به الکل و مواد مخدر روی می آورند و در صورت ابتلا به سرطان احتمال نجات بیشتر است (4).      

     رضایت زناشویی1 دارای حیطه های مختلفی همچون درك متقابل زن و شوهر از رفتار و ویژگی های یكدیگر (پاسخ قراردادی) 2 ، نگرش آنها نسبت به نقش ارتباط در زندگی زناشویی (ارتباط زناشویی) 3، نحوه حل تعارض ها و كشمكش ها ( حل تعارض ) 4، میزان رضایت از اداره  مالی خانواده ( مدیریت مالی) 5 ، توافق در نحوه استفاده از اوقات فراغت (فعالیت های مربوط به اوقات فراغت) 6 ، خشنودی از روابط جنسی و عاطفی (روابط جنسی) 7 ، توافق درباره داشتن فرزند و درك واقع گرایانه از تأثیر فرزندان بر روابط زناشویی   ( ازدواج و بچه ها ) 8 ، هماهنگی احساسات و علایق مربوط به دوستان و خویشاوندان ( بستگان و دوستان ) 9، رضایت از  نقش های مختلف زناشویی ( نقش های مربوط به برابری زن و مرد ) 10 و اعتقادات و اعمال مذهبی

1- marital satisfaction

2- idealistic distortion

3- marital  communication

4- conflict  resolution                          

5- financial  management        

6-leisure activities

7- sexual relationship

8- marriage and children

9- family and friends

10- equalitarian roles

( جهت گیری عقیدتی) 1 در زندگی زناشویی می باشد (5) همان طور که اعتقادات مذهبی نقش مهمی در رضایت زناشویی دارد (6) . ارزیابی این حیطه ها می تواند مشکلات بالقوه زوج ها را توصیف نموده و زمینه های نیرومندی و تقویت آنها را در زندگی مشخص کند (7). زوجینی که انعطاف پذیری، سازگاری و همبستگی ( موضوعات شخصیتی ) 2 بیشتری داشته باشند از رضایت زناشویی  بیشتری برخوردار بوده و دارای همبستگی مثبت  و همسو بین رضایت زناشویی و مؤلفه هایی چون اوقات فراغت ، همگرایی در مسائل مربوط به فرزندان ، ازدواج ، خانواده  و دوستان  می باشند (8) . زوجینی كه اوقات  فراغت بیشتری را با هم می گذرانند و سرگرمی های مشتركی دارند، ارتباطات كلامی و عاطفی بیشتری با هم دارند و از سلامت جسمی و روحی باثبات تری برخوردار بوده و در نهایت امکان دستیابی بیشتری به رضایت خواهند داشت (9) .

     با توجه به جامعه جدید صنعتی ضرورت حضور مردان و زنان در خارج از خانه برای اشتغال ، دستیابی درآمد، انتقال  کارکردهای اقتصادی، آموزشی ، تربیتی به نهادهای دیگر ؛ موجب دگرگونی نهاد خانواده و حرفه و جدایی این دو از هم شده است (10). در هم آمیختن نقش های خانوادگی ، شغلی باعث فشار جسمی، روانی و پیامد آن تعارض کار و خانواده می گردد که بر چگونگی سلامت شغلی و خانوادگی تاثیر می گذارد (11) . اولین حوزه های مورد آسیب این تعارض، رضایت زناشویی و رضایت شغلی است و پی آمدهای منفی مانند کاهش سلامتی  برای  زوجین ، ناکارآمدی وظایف مادری ، پدری و همسری ، کاهش رضایت زناشویی و تاثیر منفی بر سلامت روانی را به دنبال خواهد داشت. همچنین تاثیر این آسیب ها در سازمان ها بصورت کاهش بهره وری ، کاهش خشنودی شغلی کارکنان ، افزایش دیر کرد و غیبت کارکنان از کار و افزایش کناره گیری و کاهش تعهد سازمانی می باشد (12). در مورد خانواده ای که هر دو زوج شاغل هستند مشخص شده : زنانی که رضایت شغلی بالاتری دارند بیشتر از زنان خانه دار از زندگی زناشویی خود  لذت می برند ؛ ولی باید توجه داشت که زنان شاغل استرس و گرفتاری های کاری خود را نیز به منزل می آورند (13).  

     از جمله مشاغلی  كه از دیر باز در تمام مدت شبانه روز فعال بوده، شغل هایی هستند که در زمینه مسائل درمانی فعالیت و با بیماران ارتباط دارند. پرستاران عمده ترین بخش نیروی انسانی نظام بهداشتی و سلامت را تشکیل می دهند. پرستاری شغلی است كه در تمام  24 ساعت فعال بوده و به سبب ماهیت خاص خود به عنوان  

1- religious orientation

2- personality  issues                                

شغل استرس آور شناخته  شده است. استرس های شغل پرستاری در درازمدت می تواند نه تنها سبب مشکلات زناشویی شود بلکه می تواند منجر به فرسودگی شغلی، كاهش كارآمدی، کاهش موثر بودن در محل كار ، غیبت زیاد از بخش، كاهش رضایت بیماران، ترك حرفه پرستاری ، سو مصرف الكل و  مواد مخدر، افسردگی و حتی خودكشی در پرستاران منجر گردد (14). در همین راستا، لاندا 1 نشان داد که با افزایش فشار شغلی ، نارضایتی زناشویی نیز فزونی می یابد (15)

     در سال های اخیر پژوهش های زیادی در مورد بررسی رضایت زندگی و رضایت شغلی پرستاران و عوامل مرتبط صورت گرفته اما مطالعات  در  زمینه رضایت زناشویی  پرستاران و عوامل مرتبط اندک است .  رضایت زناشویی در طول زمان با عوامل متعددی مرتبط است که با آگاهی از وجود ارتباط آنها  که پیش بینی کننده حفظ رضایت زناشویی در زندگی مشترک یا رفتن به طرف آشفتگی زناشویی است، می توان به پایداری خانواده

کمک کرد تا از آسیب ها در امان بمانند. دسته ای از متغیرها مربوط به عوامل فردی- خانوادگی مانند : سن، جنس، تحصیلات، طول مدت ازدواج، تفاوت سنی، نوع ازدواج ( فامیلی یا غیرفامیلی) ، تعداد فرزندان، سن همسر، شغل و میزان تحصیلات همسر و عوامل شغلی مانند نوبت کاری، سابقه کار ، بخش محل خدمت ، وضعیت اقتصادی می باشد. نتایج برخی از مطالعات نشان داده است  که رضایت زناشویی با وضعیت اقتصادی رابطه مثبت و با طول مدت ازدواج ، تعداد فرزندان رابطه منفی دارد ولی با سن ازدواج ، فاصله سنی ، نوع ازدواج ، تحصیلات رابطه ای ندارد (16). در مقابل پژوهش توئنگ و همکاران 2 نشان می دهد همسران دارای فرزند، رضایت کمتری نسبت به همسران فاقد فرزند گزارش می کنند (17). سطح تحصیلات بالا و نیز موقعیت اقتصادی و اجتماعی بالا (18) ، میزان تحصیلات پرستاران و احساس موفقیت در زندگی (19) ، جنسیت  (20) نوبت کاری با تعارض کار- خانواده و کاهش عزت نفس و افزایش افسردگی و کاهش رضایت زناشویی در ارتباط است (21). برخی مطالعات رضایت زناشویی را در مشاغل مختلف مورد بررسی قرار داده اند از جمله واقعی و همکاران نشان دادند که، 6/65 درصد از کارمندان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند دارای میزان رضایت  زناشویی در سطح متوسط  می باشند (4). زندی پور نیز با بررسی رابطه رضایت زناشویی و رضایت شغلی در کارکنان شرکت آب و فاضلاب استان تهران مشخص کرد که 6/55 درصد افراد دارای رضایت زناشویی متوسط

1 – Landa

2 – Twenge j m , etal  

بودند (22) . در  این راستا  مطالعاتی  نیز در مورد رضایت  زناشویی  پرستاران در نقاط  مختلف ایران انجام شده است ؛ از جمله مطالعه اسدزاده و همکاران که نشان دادند ، میانگین نمره رضایت زناشویی پرستاران در گردش شاغل در بیمارستان های آموزشی و تامین اجتماعی شهر تبریز ، در سطح  متوسط می باشد (23).  

     به دلیل چرخش و تنوع در  زمان  كار ممکن است یک پرستار در طول روزهای هفته ساعات مختلفی از شبانه روز را در بیمارستان به سر ببرد ، همچنین  بنا به اظهارات پرستاران  کار شیفتی  پیامدهای منفی بر  مسایل خانوادگی ، اجتماعی گذاشته و باعث از هم گسیختگی فعالیت های اجتماعی مشترک با  همسر شده  که به طور معنی داری سلامت روانی آنها را به خطر می اندازد و کار نوبتی منبع بزرگی برای تعارض شغلی و خانوادگی است (26،25،24) . نوبت کاری باعث انزوای اجتماعی ، افزایش افسردگی و كم شدن تعامل زناشویی می شود، از طرف دیگر این منابع فشار بر افراد؛ موجب ایجاد تعارض در تعهدات شغلی و خانوادگی می گردد (27) . بنابراین رضایت زناشویی به احتمال زیاد، بر