بحران کمبود آب یکی از چالشهایی است که امروزه جهان با آن مواجه است لذا با توجه به کمبود آب در مناطق مختلف کشور، جهت توسعه و بهره برداری از منابع آبی جدید در بخش کشاورزی، استفاده از پساب شهری میتواند بعنوان یک منبع مطمئن و حاوی عناصر غذایی کم مصرف و پرمصرف لازم برای رشد گیاه مورد استفاده قرار گیرد. ممکن است استفاده از فاضلاب شهری آلودگی میکروبی و تجمع فلزات سنگین در خاک و گیاه را به دنبال داشته باشد. همچنین یکی از جنبه های کشاورزی پایدار مصرف تلفیقی کودهای آلی و نیتروژن است به طوریکه بخشی از نیاز گیاه به نیتروژن به جای کودهای شیمیایی ازکودهای آلی( لجن فاضلاب) تأمین میشود. در این تحقیق کشت سورگوم شیرین تحت تاثیر دو كیفیت آبیاری: فاضلاب خام و فاضلاب تصفیه شده با چهار مقدارکود: 0، 100،150و 200 کیلو گرم اوره در هکتار در سه تکرار در تصفیه خانه شرق اصفهان در سال 1391 انجام گرفت. برداشت در زمان رسیدن فیزیولوژیکی انجام شد. قطر، ارتفاع و بیوماس گیاه اندازه گیری شد. با عبور دادن ساقه ها از غلتک حجم شربت و مقدار بریکس اندازه گیری شد. میزان اتانول بر اساس بیومس و مقدار بریکس به صورت نظری محاسبه شد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                     صفحه

فصل اول : مقدمه و بررسی منابع

• مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..1
• سورگوم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..3

1-2-1 طبقه بندی علمی سورگوم ………………………………………………………………………………………………………6

1-2-2 طبقه بندی ژنتیکی سورگوم…………………………………………………………………………………………………….6

1-2-3 توصیف گیاه شناسی سورگوم…………………………………………………………………………………………………..6

1-2-4 انواع سورگوم……………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-2-5 سورگوم شیرین…………………………………………………………………………………………………………………………7

1-2-6 موارد مصرف سورگوم………………………………………………………………………………………………………………..8

1-2-7 اهمیت اقتصادی سورگوم………………………………………………………………………………………………………….9

1-2-8 فیزیولوژی سورگوم…………………………………………………………………………………………………………………10

1-2-9 زمان کشت……………………………………………………………………………………………………………………………..11

1-2-10 زمان نگهداری ساقه پس از برداشت……………………………………………………………………………………11

1-2-11 میزان قند ساقه در اندام های مختلف سورگوم شیرین در مراحل مختلف رشد………………..12

1-3 کربوهیدرات ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………….13

1-3-1 بیوسنتز ساکارز………………………………………………………………………………………………………………………14

1-3-2 ساکارز در گیاهان سه کربنه و چهار کربنه……………………………………………………………………………14

1-4- اهمیت نیتروژن برای گیاهان……………………………………………………………………………………………………………………15

1-4-1 نقش نیتروژن در رشد گیاه……………………………………………………………………………………………………16

1-4-2 اثر عناصر غذایی بر راندمان مصرف کود………………………………………………………………………………..18

عنوان                                                                                                                      صفحه

1-5 پساب یا فاضلاب………………………………………………………………………………………………………………………………………….19

1-5-1 پیشینه مصرف پساب ها و فاضلاب ها…………………………………………………………………………………..20

1-5-2 ویژگی پساب ها و فاضلاب ها………………………………………………………………………………………………..20

1-5-2-1 خصوصیات فیزیکی……………………………………………………………………………………………….20

1-5-2-2 خصوصیات شیمیایی و بیولوژیکی………………………………………………………………………..20

1-5-3 ترکیب فاضلاب……………………………………………………………………………………………………………………….21

1-5-4 انواع فاضلاب…………………………………………………………………………………………………………………………..21

1-5-5 کاربرد پساب در آبیاری و رعایت استاندارد های بین المللی…………………………………………………22

1-5-6 آبیاری گیاهان با پساب فاضلاب خانگی…………………………………………………………………………………22

1-5-7 آبیاری سورگوم با پساب فاضلاب…………………………………………………………………………………………..24

1-5-8 آبیاری با پساب و تأثیر آن بر خاک……………………………………………………………………………………….24

1-5-9 اثرات آبیاری با پساب بر عملکرد گیاه……………………………………………………………………………………25

1-6 فلزات سنگین………………………………………………………………………………………………………………………………………………25

1-6-1 تعریف و رده بندی………………………………………………………………………………………………………………….25

1-6-2 آرسنیک………………………………………………………………………………………………………………………………….26

1-6-3 جیوه……………………………………………………………………………………………………………………………………….26

1-6-4 سرب……………………………………………………………………………………………………………………………………….27

1-6-5 کادمیوم…………………………………………………………………………………………………………………………………..27

1-6-6 نیکل………………………………………………………………………………………………………………………………………..28

1-6-7 منابع فلزات سنگین در خاک…………………………………………………………………………………………………29

1-7 گیاه پالایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..30

1-7-1 تاریخچه………………………………………………………………………………………………………………………………….31

عنوان                                                                                                                      صفحه

1-7-2 مزایا و معایب گیاه پالایی فلزات سنگین……………………………………………………………………………….32

1-7-3 گیاهان پالایش کننده…………………………………………………………………………………………………………….32

1-7-4 تیره های گیاهی و انباشت فلزات…………………………………………………………………………………………..33

1-7-5 کاربرد گیاهان بیش انباشتگر در گیاه پالایی…………………………………………………………………………33

1-7-6 مصرف تولیدات گیاه پالایی……………………………………………………………………………………………………34

1-7-7 آینده گیاه پالایی …………………………………………………………………………………………………………………..34

1-8 اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………35

فصل دوم : مواد و روش­ها

 

 

2-1 عملیات مزرعه ای……………………………………………………………………………………………………………………………………….36

2-2 مراحل تصفیه فاضلاب…………………………………………………………………………………………………………………………………36

2-3 مراحل برداشت و اندازه گیری پارامتر های رشد………………………………………………………………………………………..38

2-4 انجام آزمایشات جهت بررسی فلزات سنگین……………………………………………………………………………………………..39

2-4-1 انجام آزمایشات جهت بررسی فلزات سنگین نمونه گیاهی…………………………………………………………….39

2-4-2 انجام آزمایشات جهت بررسی فلزات سنگین نمونه خاک……………………………………………………………….39

2-5 انجام آزمایشات جهت بررسی کلی فرم کل و مدفوعی………………………………………………………………………………40

2-5-1 انجام آزمایشات جهت بررسی کلی فرم های موجود در نمونه خاک و گیاه…………………………………..40

2-5-2 ساخت بافر فسفات…………………………………………………………………………………………………………………………..41

2-5-3 انجام آزمایش MPN یا روش تخمیر لوله ای…………………………………………………………………………………..41

2-5-3-1 آزمایش احتمالی………………………………………………………………………………………………………………..41

2-5-3-2 آزمایش تأییدی………………………………………………………………………………………………………………….42

2-5-3-3 آزمایش تکمیلی…………………………………………………………………………………………………………………43

عنوان                                                                                                                                      صفحه

2-5-4 رنگ آمیزی گرم……………………………………………………………………………………………………………………………….43

2-5-4-1 روش رنگ آمیزی گرم……………………………………………………………………………………………………….43

فصل سوم : نتایج

3-1 پارامتر های رشد گیاه…………………………………………………………………………………………………………………………………45

3-1-1 بیوماس……………………………………………………………………………………………………………………………………………..45

3-1-2 قطر ساقه………………………………………………………………………………………………………………………………………….47

3-1-3 ارتفاع ساقه……………………………………………………………………………………………………………………………………….50

3-1-4 درصد قند…………………………………………………………………………………………………………………………………………52

3-1-5 حجم شربت ساقه…………………………………………………………………………………………………………………………….55

3-1-6 اتانول…………………………………………………………………………………………………………………………………………………57

3-2 نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین در خاک و گیاه……………………………………………………………………………….60

3-2-1 نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین موجود درخاک قبل از کشت و حاک بعد از برداشت…………60

3-2-1-1 کادمیوم، سرب و نیکل………………………………………………………………………………………………………60

3-2-2 نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین موجود در گیاه…………………………………………………………………….63

3-2-2-1 دانه……………………………………………………………………………………………………………………………………..63

3-2-2-2 ساقه……………………………………………………………………………………………………………………………………65

3-2-2-3 برگ…………………………………………………………………………………………………………………………………….67

3-3 نتایج مربوط به تعداد باکتری های کلی فرم کل موجود در گیاه سورگوم…………………………………………………69

3-3-1 نتایج مربوط به تعداد احتمالی کلی فرم کل در آزمایشMPN در گیاه سورگوم……………………………69

3-3-1-1 گیاهان ضدعفونی سطحی شده ………………………………………………………………………………………..69

3-3-1-2 گیاهان ضدعفونی سطحی نشده ………………………………………………………………………………………71

عنوان                                                                                                                      صفحه

3-3-2 نتایج مربوط به تعداد تأییدی کلی فرم مدفوعی در آزمایشMPN در گیاه سورگوم……………………..76

3-3-2-1 گیاهان ضدعفونی سطحی شده ………………………………………………………………………………………..76

3-3-2-2 گیاهان ضدعفونی سطحی شده ………………………………………………………………………………………..79

3-3-3 نتایج مربوط به مرحله تکمیلی آزمایشMPN کلی فرم در گیاه سورگوم………………………………………83

3-4 نتایج مربوط به تعداد باکتری های کلی فرم کل در خاک های کشت سورگوم………………………………………..84

3-4-1 نتایج مربوط به تعداد احتمالی کلی فرم کل در آزمایشMPN در خاک آزمایش………………………….84

3-4-2 نتایج مربوط به تعداد تأییدی کلی فرم مدفوعی در آزمایشMPN در خاک آزمایش……………………86

3-4-3 نتایج مربوط به مرحله تکمیلی آزمایشMPN در خاک آزمایش……………………………………………………87

فصل چهارم : بحث و نتیجه گیری

4-1 بررسی پارامتر های رشد در اثر تیمار های مختلف کود ازت…………………………………………………………………….89

4-2 بررسی پارامتر های رشد در اثر آبیاری با فاضلاب……………………………………………………………………………………..91

4-3 بررسی پارامتر های رشد در اثر همزمان کود اوره و فاضلاب…………………………………………………………………….91

4-4 میزان فلزات سنگین در خاک و قسمت های مختلف گیاه در اثر آبیاری با فاضلاب………………………………..92

4-4-1 غلظت کادمیوم در خاک و گیاه……………………………………………………………………………………………………….93

4-4-2 غلظت سرب در خاک و گیاه……………………………………………………………………………………………………………93

4-4-3 غلظت نیکل در خاک و گیاه……………………………………………………………………………………………………………94

4-5 بررسی میزان کلی فرم کل و مدفوعی در گیاه در اثر آبیاری با فاضلاب……………………………………………………96

4-6 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..99

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

فهرست شکل­ها

 عنوان                                                                                                                      صفحه

شکل 3-1 اثر کود اوره بر بیوماس سورگوم شیرین……………………………………………………………………………………………46

شکل 3 -2 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر بیوماس سورگوم شیرین……………………………………………..47

شکل 3-3 اثر کود اوره بر قطر ساقه سورگوم شیرین………………………………………………………………………………………..49

شکل 3 -4 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر قطر سورگوم شیرین………………………………………………….. 50

شکل 3-5 اثر کود اوره بر ارتفاع ساقه سورگوم شیرین……………………………………………………………………………………..51

شکل 3 -6 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر ارتفاع سورگوم شیرین…………………………………………………52

شکل 3-7 اثر کود اوره بر قند ساقه سورگوم شیرین…………………………………………………………………………………………54

شکل 3 -8 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر قند ساقه سورگوم شیرین……………………………………………55

شکل 3-9 اثر کود اوره بر حجم شربت ساقه سورگوم

شیرین……………………………………………………………………………56

شکل 3 -10 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر حجم شربت سورگوم شیرین……………………………………57

شکل 3-11 اثر کود اوره براتانول ساقه سورگوم شیرین…………………………………………………………………………………….59

شکل 3 -12 اثرمتقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری بر اتانول ساقه سورگوم شیرین……………………………………..60

شکل 3 -13 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین  در خاک کشت گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..62

شکل 3 -14 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین در قسمت دانه گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..64

شکل 3 -15 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین  در قسمت ساقه گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..66

شکل 3 -16 مقایسه میانگین مقادیر فلزات سنگین در قسمت برگ گیاهان سورگوم تحت دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..68

شکل 3 -17 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی شدند)……………………………………..71

عنوان                                                                                                                                      صفحه

شکل 3 -18 مقایسه تعداد باکتری های  کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی نشدند)…………………………………….74

شکل 3 -19 مقایسه تعدادباکتری های کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های ساقه خشک شده و مغز ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری………………………………………………………………………………………..76

شکل 3 -20 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی شدند)………………………..78

شکل 3 -21 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های برگ، ساقه و دانه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری( وقتی که نمونه ها ضدعفونی سطحی نشدند)………………………81

شکل 3 -22 مقایسه تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های ساقه خشک شده و مغز ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………………………………………………83

شکل3-23 تصاویر مربوط به کلی فرم های موجود در ساقه خشک شده و برگ ضدعفونی نشده…………………..84

شکل3-24 تصویر مربوط به کلی فرم ها درنمونه های ساقه خشک شده و برگ ضدعفونی نشده…………………..84

شکل 3 -25 مقایسه مجموع تعداد باکتری های کلی فرم کل در 100 میلی لیتر نمونه های خاک تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………………………………………………………………………………………………………………….85

شکل 3 -26 مقایسه مجموع تعداد باکتری های کلی فرم مدفوعی در 100 میلی لیتر نمونه های خاک تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………………………………………………………………………………………………………..87

شکل3-27 تصاویر مربوط به کلی فرم های موجود در خاک آبیاری شده با فاضلاب خام و فاضلاب تصفیه شده………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………88

شکل3-28 تصویر مربوط به کلی فرم ها در نمونه های خاک آبیاری شده با فاضلاب……………………………………..88

فهرست جدول

 عنوان                                                                                                                                      صفحه

جدول 1-1 مقایسه نیشکر، چغندرقند و سورگوم شیرین در ایران………………………………………………………………………2

جدول 1-2 میزان سطح زیرکشت و تولید سورگوم در برخی کشورهای جهان در سال 1998………………………….4

جدول 1-3 میزان سطح زیرکشت و تولید سورگوم در برخی استان های کشور در سال 1387………………………..5

جدول 1-4 رده بندی گیاه سورگوم………………………………………………………………………………………………………………………6

جدول 1-5 فراوانی جنس های باکتریایی شناسایی شده میان کلی فرم کل و مدفوعی از کاهو و اسفناج………23

جدول 1-6 طیف غلظت های خاک و راهنمای قانونی برای برخی فلزات سمی……………………………………………….30

جدول 1-7 عوامل مؤثر بر قابلیت دسترسی زیستی فلزات………………………………………………………………………………..33

جدول 2-1 خصوصیات کمی و کیفی خاک مورد استفاده در این آزمایش……………………………………………………….37

جدول 2-2 میانگین تعداد باکتری E.coli و pH در آب و پساب های استفاده شده در تیمارها………………………38

جدول 2-3 خصوصیات کیفی و کمی در سه نوع آب مورد استفاده در آبیاری…………………………………………………38

جدول 3-1 تجزیه واریانس بیوماس گیاه……………………………………………………………………………………………………………45

جدول 3-2 مقایسه بیوماس سورگوم شیرین تحت اثردو كیفیت آب آبیاری…………………………………………………….46

جدول 3-3 تجزیه واریانس قطر ساقه گیاه…………………………………………………………………………………………………………48

جدول 3-4 مقایسه قطر ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری………………………………………………..48

جدول 3-5 تجزیه واریانس ارتفاع ساقه گیاه……………………………………………………………………………………………………..50

جدول 3-6 مقایسه ارتفاع ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………………..51

جدول 3-7 تجزیه واریانس درصد قند ساقه گیاه………………………………………………………………………………………………53

جدول 3-8 مقایسه درصد قند ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری……………………………………..53

جدول 3-9 تجزیه واریانس حجم شربت ساقه……………………………………………………………………………………………………55

جدول 3-10 مقایسه حجم شربت ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری………………………………..56

عنوان                                                                                                                                      صفحه

جدول 3-11 تجزیه واریانس اتانول گیاه…………………………………………………………………………………………………………….58

جدول 3-12 مقایسه اتانول ساقه سورگوم شیرین تحت اثر دو کیفیت آب آبیاری…………………………………………..58

جدول 3-13 تحلیل واریانس کادمیوم در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..61

جدول 3-14 تحلیل واریانس سرب موجود در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………61

جدول 3-15 تحلیل واریانس  نیکل موجود در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………62

جدول 3-16 تحلیل واریانس میزان عنصر کادمیوم در دانه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………….63

جدول 3-17 تحلیل واریانس میزان عنصر سرب در دانه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………63

جدول 3-18 تحلیل واریانس میزان عنصر نیکل در دانه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………………64

جدول 3-19 تحلیل واریانس میزان عنصر کادمیوم در ساقه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………..65

جدول 3-20 تحلیل واریانس میزان عنصر سرب در ساقه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………….65

جدول 3-21 تحلیل واریانس میزان عنصر نیکل در ساقه گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………….66

جدول 3-22 تحلیل واریانس میزان عنصر کادمیوم در برگ گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری………………..67

جدول 3-23 تحلیل واریانس میزان عنصر سرب در برگ گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری…………………….67

جدول 3-24 تحلیل واریانس میزان عنصر نیکل در برگ گیاه سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری……………………..68

جدول 3-25 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در دانه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….69

جدول 3-26 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در ساقه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

جدول 3-27 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در برگ گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

عنوان                                                                                                                                      صفحه

جدول 3-28 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در برگ گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

جدول 3-29 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در ساقه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

جدول 3-30 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در دانه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….73

جدول 3-31 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در ساقه گیاه (خشک شده در آون)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..74

جدول 3-32 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل موجود در مغز ساقه گیاهان…………………………..75

جدول 3-33 تحلیل واریانس  میزان کلی فرم مدفوعی موجود در دانه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….77

جدول 3-34 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در ساقه گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….77

جدول 3-35 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در برگ گیاه (همراه با ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….78

جدول 3-36 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در دانه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….79

جدول 3-37 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در ساقه گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….80

جدول 3-38 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در برگ گیاه (بدون ضدعفونی سطحی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….80

جدول 3-39 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در ساقه گیاه (خشک شده در آون)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..82

جدول 3-40 تحلیل واریانس میزان کلی فرم مدفوعی موجود در مغز ساقه گیاهان………………………………………..82

جدول 3-41 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم کل در خاک بعد از برداشت و خاک قبل از کشت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………85

جدول 3-42 تحلیل واریانس میزان باکتری های کلی فرم مدفوعی در خاک بعد از برداشت و خاک قبل از کشت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………86

1-1- مقدمه

در حال حاضر با جمعیت رو به رشد، روند کاهشی زمین های زراعی و افزایش تقاضا برای غذا و  سوخت های زیستی، جهان نمی ­تواند با گسترش شمار سطوح برداشت نیازهای جمعیت رو به رشد را تأمین کند(Wurth, 2003). استفاده از ژنتیک برای بهبود بهره وری محصول، ترویج حفاظت و مدیریت خاک و استفاده ازمحصولات کشاورزی پر بازده ضروری است. بر اساس پیش بینی­ها تا سال ۲۰۳0 میلادی، با رشد جمعیت جهان، نه تنها تقاضا برای مواد غذایی 50 درصد بیشتر می‌شود، بلکه بحران انرژی نیز مزید بر علت خواهد شد. از این رو برای برون‌رفت از این دو مشکل مشترک راه حل‌های واحد و متفکرانه‌ای را باید در نظر گرفت. بهترین راه برای توسعه سوخت‌های زیستی به کارگیری اراضی بایر است هر چند که برای تأمین نیازهای اساسی سوخت‌های زیستی منابع متعدد گیاهی وجود دارد، اما با این وجود برای هر کشوری که زمینه و پتانسیل خاص خود را داشته باشد می‌توان به گونه‌ای این موضوع حیاتی را در نظر گرفت(Wurth, 2003). لذا گیاهان به عنوان مهم‏ترین منابع تجدید پذیرو اولین منبع تأمین کننده مواد غذایی برای بشر و دیگر جانوران بوده و به عنوان حلقه اول زنجیره غذایی مورد توجه می­باشند. با توجه به کمبود منابع، انتخاب گونه‏هایی با نیازهای حداقلی برای رشد و بازده بالا در تولید یکی از ضروریات ادامه زندگی می‏باشد (خدابنده ، 1366). ایران از نظر وضعیت اقلیمی جزء کشورهای خشک جهان است که البته روی کمربند خشکی جهان قرار دارد، در 80 سال گذشته جمعیت ایران هفت برابر شده است توسعه جمعیت، توسعه صنعت و کشاورزی و شهرنشینی را در پی دارد بنابراین ما به مرز بحران آبی نزدیک می‌شویم. یا تدبیر و ارتقاء دانش کشاورزی و آشنایی با گونه های گیاهی کم نیاز و مقاوم به خشکی می توان از این اراضی به نحو احسنت بهره مند شد وگوشه ­ای از نیازهای غذایی و سوختی جامعه را تأمین کرد؛ از آنجایی که وسعت زیادی از مساحت کشور ایران را بیابان و اراضی کم آب در برگرفته است لذا استفاده از منابعی چون نیشکر و چغندر‏قند که منابع اصلی تولید شکر در اغلب نقاط جهان هستند، برای چنین اقلیمی مناسب نیست ( جدول1- 1). پس برای استفاده از ظرفیت‏های اراضی قابل کشت کشورمان بایستی به دنبال یافتن گیاهی باشیم که قابلیت رشد در شرایط گرم و خشک را داشته باشد و بدین طریق از هدر­ رفت منابع ملی نظیر آب و غیره جلوگیری کنیم. سورگوم شیرین[1] گیاهی مقاوم به شرایط آب و هوایی گرم و خشک است، لذا می‏تواند جایگزین مناسبی برای چغندر‏قند و نیشکر در کشور باشد (احمد پور، 1384). تحقیقات نشان می‏دهد که گیاه مذکور با مصرف آب کم‏تر نسبت به ذرت و نیشکر و پتانسیل بالاتر تولید نسبت به سایر گیاهان 4 کربنه، گزینه مناسبی برای حل چالش‏های موجود می‏باشد (Gnansounou et al., 2005).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول ‏1‑1مقایسه نیشکر، چغندرقند و سورگوم شیرین در ایران به عنوان منابع اصلی تولید شکر(Almodares et al., 2008)

فصل 1- مقدمه 9
1-1- مقدمه 9
1-2- هدف و انگیزه 10
1-3- تعریف مسئله 11
1-4- ساختار مطالب پایان نامه 12
1-5- جمع­بندی و نتیجه ­گیری 12
فصل 2- مروری بر ادبیات تحقیق و مبانی نظری 16
2-1- سرویسهای وب 16
2-1-1- Simple Object Access Protocol (SOAP) 18
2-1-2- WSDL (Web Service Description Language) 20
2-1-3- UDDI (Universal Description, Discovery and Integration) 22
2-1-4- RESTful (Representational State Transfer) 23
2-1-5- مقایسه SOAP و RESTfull 24
2-1-6- کشف سرویس مبتنی بر DNS 26
2-2- جمع­بندی و نتیجه ­گیری 29
فصل 3- پیشینه پژوهشی 33
3-1- کلاسه­بندی سرویس­ها مبتنی بر داده ­کاوی 33
3-1-1- تشکیل بردار خصوصیت­ها 34
3-1-2- اعمال روش­های کلاسه­بندی داده ­کاوی 34
3-2- استفاده از تکنیک­های یادگیری ماشین 35
3-2-1- نمونه­هایی از کارهای پژوهشی پیشین 36
3-3- جمع­بندی و نتیجه ­گیری 38
فصل 4- ارائه روش پشنهادی 41
4-1- کشف سرویس­ها 41
4-2- کلاسه­بندی سرویس­ها 43
4-2-1-  Feature Mining 44
4-2-2-  Tokenization 44
4-2-3- Stemming 44
4-2-4-  Stop List 45
4-2-5- معرفی WordNet Ontology 45
4-2-6- معرفی eXtended WordNet Domains 45
4-2-7- روش کلاسه­بندی ارائه شده 46
4-3- جمع­بندی و نتیجه ­گیری 47
فصل 5- پیاده­سازی 50
5-1- مرور کلی پیاده­سازی از دیدگاه مورد استفاده 50
5-1-1- مورد استفاده ثبت دامنه مورد نظر کاربر 51
5-1-2- مورد استفاده مشاهده لیست دامنه­های مورد نظر برنامه ­های کاربردی 52
5-1-3- مورد استفاده مشاهده لیست سرویس­های هر دامنه 53
5-1-4- مورد استفاده ثبت دامنه مورد نظر نرم­افزار گوشی 54
5-1-5- دریافت لیست سرویسهای مرتبط با یک دامنه توسط نرم­افزارهای کاربردی 55
5-2- ساختار بسته­ها 55
5-2-1- ساختار کلاس­های بسته Activity 57
5-2-2- ساختار کلاس­های بسته­های Broadcast Receiver و Service 59
5-2-3- ساختار کلاس­های بسته Business Component 61
5-2-4- ساختار کلاس­های بسته Classification 62
5-2-5- ساختار کلاس­های بسته Content Provider 65
5-2-6- ساختار کلاس­های بسته Data Source 67
5-2-7- ساختار کلاس­های بسته Discovery 70
5-2-8- ساختار کلاس­های بسته Entity 71
5-2-9- ساختار کلاس­های بسته ServiceDirectory 73
5-3- جمع­بندی و نتیجه ­گیری 74
فصل 6- ارزیابی روش پیشنهادی 78

 

6-1- مجموعه­داده 78
6-2- اجرای روش پیشنهادی 79
6-2-1- بررسی دقت روش پیشنهادی 80
6-2-2- مشخصات محیط اجرا 80
6-2-3- بررسی زمان اجرای روش پیشنهادی 80
6-2-4- میزان حافظه مصرفی روش پیشنهادی 81
6-3- اجرای روش مبتنی بر SVM 82
6-3-1- فاز آموزش 83
6-3-2- فاز تست 84
6-3-3- بررسی دقت روش مبتنی بر SVM 84
6-3-4- بررسی زمان اجرای روش مبتنی بر SVM 85
6-3-1- میزان حافظه مصرفی روش مبتنی بر SVM 85
6-4- ارزیابی و مقایسه روش پیشنهادی 86
6-4-1- مقایسه دقت 86
6-4-2- مشاهدات متناظر 87
6-4-3- مقایسه زمان اجرا 88
6-4-4- مقایسه حافظه مصرفی 89
6-4-5- تحلیل نتایج 90
6-5- جمع­بندی و نتیجه ­گیری 92
فصل 7- بحث و نتیجه‌گیری 96
7-1- کشف سرویس­ها 96
7-2- کلاسه­بندی سرویس­ها 97
7-3- جمع­بندی و نتیجه ­گیری 98
فصل 8- پیشنهادها و فرصت‌های پژوهشی آینده 102
8-1- جمع­بندی و نتیجه ­گیری 104

 فهرست شکل‌ها
عنوان                                                                                  صفحه
شکل ‏2‑1- معماری سرویس­های وب 18
شکل ‏2‑2- تفاوت نسخه­های WSDL نسخه 1.1 و نسخه 2.0 21
شکل ‏4‑1- فرایند کلاسه­بندی سرویس­های وب 43
شکل ‏5‑1-نمودار موردهای استفاده 51
شکل ‏5‑2- نمای دامنه­های مورد نظر کاربر 52
شکل ‏5‑3-نمایی اصلی برنامه 54
شکل ‏5‑4- نمودار بسته­ها 56
شکل ‏5‑5- نمودار کلاس­های بسته Activity 58
شکل ‏5‑6- نمودار کلاس بسته­های Broadcast Receiver و Service 60
شکل ‏5‑7- نمودار کلاس بسته Business Component و وابستگی­ها 62
شکل ‏5‑8- نمودار کلاس بسته Classification 64
شکل ‏5‑9- نمودار کلاس بسته Content Provider 66
شکل ‏5‑10-نمودار کلاس بسته Data Source 68
شکل ‏5‑11- کلاس Service 69
شکل ‏5‑12- نمودار کلاس بسته Discovery و بسته­های وابسته 71
شکل ‏5‑13- نمودار کلاس بسته Entity 73
شکل ‏5‑14- نمودار کلاس بسته Directory 74
شکل ‏6‑1- بردار نمونه یک سرویس در روش متنی بر SVM 83
شکل ‏6‑2- نمودار مقایسه دقت روش­ها 87
فهرست جدول‌ها
عنوان                                                                                 صفحه
جدول ‏3‑1- جدول مقایسه دقت کلاسه­بندی برای انواع بردارها و روش­ها 35
جدول ‏6‑1- بررسی دقت روش پیشنهادی 80
جدول ‏6‑2- مشخصات گوشی که به عنوان محیط اجرا استفاده شده 80
جدول ‏6‑3- زمانی اجرای روش پیشنهادی 81
جدول ‏6‑4- حافظه مصرفی روش پیشنهادی 82
جدول ‏6‑5- بررسی دقت روش مبتنی بر SVM 84
جدول ‏6‑6- زمانی اجرای روش مبتنی بر SVM 85
جدول ‏6‑7- حافظه مصرفی روش مبتنی بر SVM 85
جدول ‏6‑8- مقایسه دقت روش­­ها 86
جدول ‏6‑9- بازه­های اطمینان مختلف به ازای سطوح اطمینان مختلف برای زمان اجرا 89
جدول ‏6‑10- بازه­های اطمینان مختلف به ازای سطوح اطمینان مختلف برای حافظه مصرفی 90

1-1- مقدمه

امروزه در دسترس بودن اینترنت در اکثر مکان­ها یک تجربه روزمره است. از این رو برای کاربران سیار این انتظار ایجاد شده است، که دستگاهی که از آن استفاده می­نمایند، در همه مکان­ها و زمان­ها قادر به پردازش باشد. پیشرفت­های اخیری که در تولید دستگاه­های سیار صورت گرفته به همراه تحولات بسیاری که در فناروی شبکه­ های بی­سیم رخ داده است، فناوری را به سمت محاسبات سیار و دسترسی مداوم و بدون وقفه به داده ­ها و اطلاعات می­برد. اگر چه مشکلاتی که در ارتباطات رخ می­دهد و البته محدودیت­های دستگاه­های سیار یک چالش مهم برای تحقق دسترسی مداوم و بدون وقفه در همه زمان­ها و مکان­ها محسوب می­ شود.
معماری سرویس­گرا به عنوان یکی از سبک­های معماری پیشرو در محیط­های محاسبات فراگیر مطرح شده است. معماری سرویس­گرا از قابلیت استفاده مجدد[1]، اتصال سست[2]، انعطاف­پذیری در طراحی و قابلیت همکاری[3] بین سیستم­های ناهمگون[4]، به صورت موثری پشتیبانی می­نماید. معماری سرویس­گرا دورنمایی از توسعه نرم­فزارهایی در محیط­های محاسبات فراگیر ارائه می­دهد که در آن نرم­افزارها با به کارگیری قابلیت­های شبکه­ های رایانه­ای بتوانند به طور

 

 

 

 

استاد مشاور:

 

دکتر هادی نظری منظم

 

 

 

 

 

3 اسفند 1392

 

 

 

 

 

 

چکیده :       « طنز» یكی از انواع ادبی است که ناهنجاری­های جامعه، بویژه رفتارهای نامطلوب مراكز قدرت را به چالش می­کشد. از این‌رو همیشه مورد تأکید ناقدان و ادیبان قرار گرفته است. بویژه شاعران عراق و ایران، با توجه به نابسامانی­های شرایط سیاسی و اجتماعی این دو کشور در طی150 سال اخیر، بدان توجه درخوری داشته­اند. جمیل صدقی زهاوی (1863-1936م) و ملك‌الشعرای بهار(1884-1954م) به علت زندگی در چنین دوره­ای از زبان رسای طنز برای نقد وضع سیاسی و اجتماعی بهره برده‌اند. بررسی گفتمان در اشعار طنز این دو شاعر نشان می­دهد که آنها هم از لحاظ معنایی و هم از لحاظ زبانی وجوه مشترک بسیاری با هم دارند؛ تجارب تلخ سیاسی و اجتماعی از جمله استعمار و استثمار مردم، ظلم و ستم عاملان سیاسی، سطحی‌نگری، باورها و سنت­های خرافی، فقر، کاهلی، نادانی، ناآگاهی و حقوق زنان مهمترین ابعاد مشترک آنها در بعد معنایی است. همچنین آندو شاعر در مبارزه با ادبیات سنتی و تشویق به ساختارشکنی ادبی بویژه در بعد محتوا و زبان، تجانس فراوانی با هم دارند.  به نظر می­رسد که این مشابهت­ها ناشی از بافت اجتماعی و سیاسی یکسان و آشنایی دیرینۀ آنها با یکدیگر باشد.

کلید واژه­ها: ملك الشعرای بهار، جمیل صدقی زهاوی، گفتمان شعری، طنز ادبی، ادبیات تطبیقی .

فصل اول

طرح پژوهشی

1. 1 مقدمه. 3

2.1. بیان مسأله. 6

3.1. سابقه و ضرورت پژوهش… 7

4.1. اهداف پژوهش… 8

5.1. فرضیات.. 8

6.1. روش تحقیق.. 8

 فصل دوم

ادبیات تطبیقی، گفتمان و طنز

2.1. ادبیات تطبیقی.. 11

1.1.2. مفهوم ادبیات تطبیقی.. 11

2.1.2. مكتب فرانسه. 12

3.1.2. مكتب آمریكا 14

4.1.2. جریان های نو در ادبیات تطبیقی.. 14

5.1.2. گرایش های جدید مكتب فرانسه. 15

6.1.2. اهداف ادبیات تطبیقی.. 16

2.2. گفتمان. 18

1.2.2. مفهوم گفتمان و گفتمان كاوی.. 18

2.2.2. اركان گفتمان. 19

3.2. طنز. 20

1.3.2. زمینه اصلی رواج طنز. 22

2.3.2. هدف طنز. 23

2.3.2. انواع طنز. 24

4.3.2. شیوه های طنز. 26

فصل سوم

بافت برون متنی گفتمان در اشعار طنز بهار و زهاوی
1.3. موقعیت سیاسی زهاوی.. 32

3.1.1. انقلاب دهۀ بیست.. 34

2.3. اوضاع اجتماعی عراق. 36

3.3. موقعیت سیاسی بهار. 38

3.3.1. مشروطه (١٢٨۵ – ١٢٩٩هـ.ش) 38

2.3.3. حکومت پهلوی.. 40

4.3. اوضاع اجتماعی ایران. 41

 

5.3. گذری بر زندگی و اندیشه های دو شاعر. 43

1.5.3. زهاوی.. 43

45

2.5.3. بهار. 52

6.3. آشنایی زهاوی و بهار. 58

7.3. شعر دوره معاصر در عراق و ایران. 60

فصل چهارم

بافت متنی گفتمان در اشعار طنز بهار و زهاوی
1.4. تحلیل موضوعی.. 66

1.1.4. طنز سیاسی.. 66

2.1.4. طنز اجتماعی.. 80

4.2.1.4. مبارزه با باورها و سنت های خرافی.. 88

2.4. تحلیل هنری.. 107

1.2.4. زبان. 107

114

118

2.2.4. موسیقی.. 123

3.2.4. تصویرگری.. 135

4.2.4. بینامتنی.. 139

3.4. قصیدۀ نکیر و منکر. 146

فصل پنجم

نتایج پژوهش
1.5. یافته های پژوهش… 153
5.2. المخلص… 156

فهرست منابع  159

مقدمه

 

السلام و الصلاة علی محمدٍ خاتم النبیین و آله الطییبین و الطاهرین

 

ادبیات تطبیقی به عنوان اندیشه­ای نو راه­كارهایی را برای مطالعه تجانس وتقابل فرهنگی ملت­ها از جمله ادبیات پیش روی ما نهاده است.این علم جدید در پی آن است که مشترکات فرهنگی ملت­هارا بیابد و آنگاه براساس این مشترکات آنها را به هم پیوند زند. دو ملت فارس و عرب، از قرون گذشته با هم تعاملات فرهنگی بسیار داشته اند. این تعاملات در كشورهای هم مرز، همچون عراق و ایران بیشتر به چشم می­خورد. این دو کشور دادوستدهای بسیاری در زمینه ­های مختلف فرهنگی،اقتصادی و حتی سیاسی داشته اند كه در دهه­های اخیر،بویژه در دوران مشروطه­خواهی، گسترش بیشتری یافته است.

هر دو کشور در زمان حیات زهاوی (1279-1354ه.ق =1863- 1936م) و بهار (1263-1330ه.ش = 1884-1954م) تحت سلطۀ مستبدان عثمانی و قاجاری بودند، که باعث گسترش جنبش­های آزادی­طلبانه گردید. از سوی دیگر عقب­ماندگی­های اجتماعی و فرهنگی بر مشکلات سیاسی ­افزود. بنابراین جای شگفتی نیست که اکثر شاعران در این دوره به ادبیات رآلیستی توجه داشته و مسائل روز را در شعر خود منعکس می­کردند. بهار و زهاوی همچون اکثر شاعران هم عصر خود، به عنوان شاعرانی متعهد و معناگرا، با نگاهی موشكافانه به نابرابری­ها وناهنجاری­های جامعه، سعی در اصلاح مفاسد اجتماعی و تقویت مصالح مردمی داشتند. از سوی دیگر استبداد و خفقان سیاسی اجازۀ انتشار حقایق را آن­چنان که بود، نمی­داد؛ بنابراین به طنز سیاسی و اجتماعی، که مسائل را در لفافه بیان می­ کند، روی آوردند. بنابراین شرایط اجتماعی و سیاسی (عناصر غیر زبانی) یکی از دلایل اصلی شباهت درون­مایۀ اشعار طنز این دو شاعر است. از سوی دیگر شرایط فرهنگی یکسان که به سوی ایجاد تغییرات اساسی در ادبیات می­رفت، عناصر زبانی (زبان، موسیقی، تصویرپردازی) هر دو شاعر را شبیه هم کرده است. در کنار این مسائل، دوستی و رابطۀ دو شاعر و دادوستدهای دو کشور بر احتمال تاثیرپذیری آندو از یکدیگر، می­افزاید. بر این اساس می­توان گفت که برخی اشعار طنز سیاسی و اجتماعی آنها -چه در عناصر زبانی و چه در محتوا- از همدیگر متاثر هست.

این پژوهش از پنج فصل تشکیل شده است؛ در فصل اول کلیات پژوهش و مسائل مربوط به موضوع مورد نظر بیان می­گردد. در فصل دوم به بیان مبانی نظری می ­پردازد. در این فصل ابتدا ادبیات تطبیقی با تمامی رویکردهای آن از جمله رویکرد جدید فرانسه، (که پژوهش تحت تأثیر آن است) بررسی شده و اهداف اصلی ادبیات تطبیقی را بیان کرده است. در بخش دوم این فصل به گفتمان و تحلیل گفتمان به عنوان روش کاربرد زبان در ادبیات مورد توجه قرار گرفته است. این نظریه شامل دو رکن بافت برون متنی و بافت درون­متنی می­ شود. در بافت برون متنی تاثیر شرایط اجتماعی و سیاسی بر ادبیات و شعر بررسی می­گردد و در بافت درون متنی عناصر زبانی از جمله تصویرپردازی، موسیقی و زبان با اشکال کاربردی آن همچون مجاز و حقیقت، در تولیدات ادبی مدنظر قرار گرفته می­ شود. بخش آخر مربوط به طنز به عنوان شاخه­ای از ادبیات انتقادی است که در آن اهداف، انواع و شیوه ­های طنز توضیح داده خواهد شد.

فصل سوم بافت برون متنی بهار و زهاوی و تأثیری که بر شعر طنز آنها داشته است، بررسی می­گردد. این فصل شامل موقعیت سیاسی و اجتماعی شاعران است که مشروطه را به عنوان نقطۀ عطفی در دوران زندگی آنها معرفی می­ کند. همچنین سرگذشت و دیدگاه ­های آنها را به همراه انواع نوشته­ها و سروده­هایشان بررسی کرده و در پایان به دوستی و روابطی که آندو با هم داشتند، اشاره می­ کند. فصل بعد شامل بافت درون­متنی اشعار طنز زهاوی و بهار است، که اشعار طنز سیاسی و اجتماعی را از دو بعد موضوعی و هنری(زبانی) تحلیل می­ کند. در قسمت موضوعی، محتوای­ اساسی شعر شاعران، یعنی سیاست و اجتماع را با استناد به اشعار طنز آنها، براساس شیوه ­های مختلف طنز مورد کنکاش قرار داده است. در بخش دوم از لحاظ هنری و زیبایی­شناسی به اشعار طنز زهاوی و بهار می ­پردازد. در این بخش عناصر زبانی اشعار آنها را در اقسام مختلف از جمله زبان، موسیقی، تصویرپردازی و تناص بررسی کرده و شباهت­های زبانی را با توجه به اشعار آنها بیان می­ کند. در پایان هم قصیدۀ «نکیر و منکر» بهار به عنوان ترجمۀ منظوم ابیات ابتدایی «ثورة فی الجحیم» با تکیه بر ابیات اصلی زهاوی منعکس گردیده است. در فصل آخر یافته­ های پژوهش بیان می­ شود.

در این پژوهش سعی برآن است که شرایط سیاسی و اجتماعی دوران بهار و زهاوی و اشعار طنز آنها مورد بررسی قرار گرفته و شباهت­ها و تجانسات آنها بیان گردد. همچنین سعی شده در بررسی اشعار و شخصیت­ها و حوادث جانب اعتدال رعایت گردد و حق مطلب انعکاس داده شود. البته از آنجا که منابع مورد نیاز بسیار محدود و دسترسی به آنها در برخی موارد دشوار می­نمود، نگارنده خود اذعان دارد که این پژوهش خالی از ایراد و اشکال نیست و جای بسی خوشحالیست که با انتقادهای سازنده آنها هم رفع گردد. امید آنکه این تلاش هرچند ناچیز راه­گشای دانش­پژوهان قرار بگیرد.

در پایان بر خود لازم می­دانم از اساتید گران­بارم از جمله دکتر فرامرز میرزایی و دکتر هادی نظری منظم که با راهنمایی­ها و مشاوره­های بی­دریغ خود مرا در تکمیل این پایان نامه یاری نموده ­اند، تشکر و قدردانی کنم. همچنین از جناب آقای دکتر مرتضی قائمی به خاطر تمامی زحماتی که برای بندۀ حقیر کشیده­اند سپاسگزارم و برای ایشان از خداوند منان آرزوی توفیق روزافزون دارم.

«الحمدُللهِ ربِّ العالمین»

. بیان مسأله

ملك الشعرای بهار (1884-1954م) وجمیل صدقی زهاوی (1863-1936م) كه تقریبا هم­دوره بوده ­اند، به­علت زندگی در جامعه­ای مستبد، از زبان طنز برای نقد شرایط سیاسی و اجتماعی بهره برده­اند. بافت موقعیتی و حوادث سیاسی و اجتماعی عراق و ایران در این دوره با تفاوت دو دهه، تقریبا یکسان بوده است. این رخدادها حاصل ادبی مشابهی را نیز عرضه می­نمایند، به عبارت بهتر بافت متنی اشعار طنز زهاوی و بهار که شامل عناصر زبانی است، با تاثیر از شرایط سیاسی و اجتماعی یکسان، بسیار به هم شبیه بوده و سعی در انعکاس واقعیت­های برون متنی دارد. آن دو از طریق بزرگنمایی و یا كوچك كردن مسائل، تقلید مضحك، كنایه و تعریض، وارونه­گویی و نظیره­سازی، با شکستن عادتها، به نقد و اصلاح جامعه خود می­پردازند. به همین علت در سروده­های طنز این دو شاعر تجانسات فراوانی دیده می­ شود، که در برخی موارد مبری از تأثیر و تأثر نیست. بویژه در اشعار «ثورة فی الجحیم» زهاوی و «جهنم» و «نکیر و منکر»بهار، كه با زبانی طنز ، مسائل سیاسی، باورهای دینی و خرافات رایج را به چالش می­کشند. بنابراین این پژوهش در پی تطبیق ویژگی­های مهم بافت موقعیتی (شرایط سیاسی و اجتماعی) و بافت متنی (عناصر زبانی) این دو شاعر که شامل: موسیقی، تصویرگری و بینامتنی است، می­باشد.

 

مهمترین مسائلی كه در این بحث بوجود می­آید، به شرح ذیل می­باشد:

1. آیا تناسبی بین طنز سیاسی- اجتماعی و بافت موقعیتی جامعه در اشعار طنز آنها وجود دارد؟

فهرست

چکیده 1

مقدمه. 2

فصل اول : کلیات تحقیق. 5

1-1  بیان مسأله. 6

1-2  پیشینه تحقیق. 11

1-3  حدود پژوهش… 12

1-4  سوالات پژوهش… 13

1-5  فرضیات پژوهش… 13

1-6  اهداف پژوهش… 14

1-7  خلاصه مراحل پژوهش… 15

فصل دوم : زبان و معنا 16

2-1  تعریف زبان. 17

2-2  پیدایش زبان. 18

2-3  زبانشناسی و نشانه شناسی. 18

2-4  مکاتب زبانشناسی. 20

2-4-1  مکتب فرمالیسم (صورت گرایی) 20

2-4-2  مکتب ساخت گرایی و گشتار زایشی. 21

2-4-2-1 مکتب پراگ.. 25

2-4-2-2 مکتب کپنهاگ.. 26

2-5  دلالت و معناشناسی. 27

2-6  معناشناسی و زبانشناسی. 28

2-7  پیشینه زبان و معنا 29

2-7-1  مطالعه زبان و معنا در یونان. 29

2-7-2  مطالعه زبان و معنا در هند. 30

2-7-3  مطالعه زبان و معنا در بین مسلمانان. 31

2-7-4  مطالعه زبان و معنا در قرن نوزدهم و بیستم. 33

فصل سوم : نظریات معناشناسی و انواع دلالت.. 36

3-1  انواع نظریه های معنایی. 37

3-1-1  معناشناسی دستوری. 37

3-1-2  نظریه بافت.. 38

3-1-3 نظریه حوزه معنایی. 41

3-2  انواع دلالت.. 43

3-2-1  دلالت صوتی. 43

3-2-1-1  اندام های گفتار 44

3-2-1-2 دسته بندی اصوات زبان. 44

3-2-1-3 صفات حروف.. 45

3-2-1-3-1  مجهور (واکدار) 45

3-2-1-3-2  مهموس (بی واک) 46

3-2-1-3-3  آوای شدید (انفجاری) 46

3-2-2  دلالت صرفی. 46

3-2-2-1  دلالت اسم. 47

3-2-2-2  دلالت فعل. 47

3-2-4-1 ترادف.. 47

3-2-4-2  تضاد 48

3-2-4-5 شمول معنایی. 49

فصل چهارم : بررسی دلالی و معنایی سوره الواقعه و الرحمن. 50

4-1 سوره الواقعه. 51

4-2  محتوای سوره الواقعه. 51

4-2-1 دلالت صوت.. 52

4-2-1-1  صامت.. 52

4-2-1-1-1  اصوات مجهور 53

4-2-1-1-1-1  شدت عقوبت گمراهان. 54

4-2-1-1-1-2  تفکر در نعمت های الهی. 55

4-2-1-1-2  اصوات مهموس.. 56

4-2-1-1-2-1  سرانجام خوش بهشتیان. 56

4-2-1-1-3  آوای شدید (انفجاری) 57

4-2-1-1-3-1  توصیف حادثه هولناک قیامت.. 57

4-2-1-1-3-2  سوال از معاد همراه با انکار 59

 

4-2-1-1-4  اصوات رخوت سایشی. 60

4-2-1-1-4-1  برشمردن نعمت های بهشتی. 60

4-2-1-1-4-2  جواب خداوند به منکران خدا و نعمت هایش… 61

4-2-1-1-5  اصوات متوسط (روان) 62

4-2-1-1-5-1  سرنوشت مومنان. 63

4-2-1-2-1  مصوت کشیده وبلند. 64

4-2-1-2-1-1  توصیف عاقبت بهشتیان و بشارت به آرامشو انذار از عذاب.. 64

4-2-1-2-1-2  توصیف عذاب جهنمیان. 65

4-2-1-2-2  مصوت کوتاه 66

4-2-1-2-2-1  پاسخ به منکران خدا 67

4-2-1-2-2-3   عظمت قسم به ستارگان و قرآن. 67

4-2-2  دلالت صرفی. 68

4-2-2-1  مفرد و جمع آوردن کلمات.. 69

4-2-2-1-2  ارتقای مقام و منزلت.. 69

4-2-2-1-3  مفرد آوردن کلمات جمع. 70

4-2-2-2  دلالت حرف (حرف جر علی «معنای فوق – استیلا و … ») 71

4-2-2-3  دلالت اسم فاعل. 73

4-2-3   هماهنگی بین صوت و صرف.. 76

4-2-4   دلالت نحوی. 77

4-2-4-1  تقدیم و تاخیر 78

4-2-4-2   تقدیم مسند الیه با روش نفی. 78

4-2-4-3  حذف.. 79

4-2-4-4  تکرار 80

4-2-4-5  بلاغت تکرار در قرآن کریم. 81

4-2-5   دلالت واژگانی. 83

4-2-5-1  معنای اصلی و نسبی. 83

4-2-5-2  مترادف.. 84

4-2-5-3  تضاد 85

4-2-5-4  شمول معنایی. 87

4-3  سوره الرحمن. 88

4-3-1  دلالت صوتی. 90

4-3-1-1  صامت.. 90

4-3-1-1-1  اصوات مجهور 90

4-3-1-1-1-1  ناتوانی جن و انس برای عبور از مرزهای آسمانی و زمین. 91

4-2-1-1-1-2  انکار جهنم. 92

4-3-1-1-2   اصوات مهموس.. 92

4-3-1-1-3  سرآغاز نعمت های الهی. 92

4-3-1-1-4  آوای شدید (انفجاری) 95

4-3-1-1-4-1  تهدید کافران و تکذیب کنندگان. 95

4-3-1-1-4-2  اصوات رخوت سایشی. 96

4-3-1-1-4-3  رعایت عدل و قسط.. 96

4-3-1-1-5   اصوات روان (متوسط) 97

4-3-1-1-5-1  دریاها با ذخایر گران بهایشان. 97

4-3-1-2  مصوت کشیده و بلند. 98

4-3-1-2-1 یادآوری نعمت ها و دعوت غیر مستقیم به شکرگذاری. 99

4-3-1-3  مصوت کوتاه(عظمت و بزرگی خداوند) 99

4-3-1-3  دلالت صرفی. 100

-3-2-1  جمع آوردن کلمات مفرد 101

4-3-2-2  دلالت حرف.. 102

4-3-3  دلالت نحوی. 103

4-3-3-1  تقدیم و تاخیر 103

4-3-3-2  تهویل و انذار 104

4-3-3-3  ذکر نعمت های بهشتی. 104

4-3-3-4  تکرار 105

4-3-3-5  حذف.. 106

4-3-3-6  دلالت فعل مضارع. 107

4-3-4 دلالت واژگانی. 107

4-3-4-1  معنای اصلی و نسبی. 107

4-3-4-3  کلمات متضاد-الفاظ مترادف.. 109

4-3-4-4 شمول معنایی. 110

5-1 فصل پنجم نتیجه گیری. 111

پی نوشت.. 114

منابع عربی. 116

منابع فارسی. 117

مقالات.. 120

سایت.. 121

چکیده انگلیسی. 122

چکیده

زبان نظام پیچیده ای از کلمات است که پشت هر یک از آنها معنای ویژه ای است لذا کلمات با کنار هم قرار گرفتن شان مفاهیم مختلفی را منتقل می کنند . معناشناسی نیز روشی است که به وسیله ی آن می توان معنای نهفته ی کلمات و جملات را دریافت . این روش شناخت معنا ، باید با نوع متن و مفهوم هماهنگ باشد . پس معناشناسی بهترین ابزار برای شناخت معنا است که در این پژوهش به کار گرفته شده است . البته گاهی معنای عبارات یا کلمات بایکدیگر اشتباه گرفته می شوند و مفهوم حقیقی از آنها در ذهن شکل نمی بندد . علم دلالت برای رفع این مشکل به کار می آید و به گونه ای پیام عبارت را تاکید می کند یعنی پررنگ تر می کند .این پژوهش به خصوص در فصل چهارم مفصلّا بیان خواهد کرد که چگونه دلالت صوت وصرف (تاکید معنایی)در فهم بهتر مفهوم آیات دو سوره الرحمن والواقعه کمک کرده است .

این پژوهش در پی آن است که با کند و کاو هایی که در این دو سوره انجام داده ، انواع دلالت (صوت ، صرف و نحو ، واژگان) را با بهره گیری از برخی از نظریات فرمالیسم ها و ساخت گراها بررسی کند و به تحلیل کارکرد هر یک از این دلالت ها در کشف معنا بپردازد .کلمات و واژگانی که در قرآن به کار رفته همچون آجرهای یک عمارت زیبا ، منظم و بی نقص در کنار یکدیگر قرار گرفته اند که مخارج حروفی هماهنگ و صوتی درخور ، زیبایی و انسجام آنرا دو چندان کرده است . به عبارتی مثل یک اثر موسیقیایی ، هم خوش آهنگ است و هم پر محتوا . لذا محتوا و آهنگ منسجم و هماهنگ می باشد . نیز این پژوهش در پی آن است که تأثیر و اهمیت دلالت ها اعم از صوت ، جایگاه صامت ها و مصوت ها و صرف و نحو ( ساخت کلمه و جمله و واژگان )که در برگیرنده ی معنای اصلی ، نسبی ، ترادف ، تضاد و شمول معنایی است ، را در بافت آیات مشخص کند . پس بافت و سیاق در بیان معنا بسیار موثر است .

 

کلید واژه : زبان ، دلالت صوت ، صرف و نحو ، سوره ی الرحمن و الواقعه .

 

مقدمه

معناشناسی ، دانش بررسی و مطالعه معانی در زبان انسان است . به طور کلی بررسی ارتباط میان واژه و معنا را معناشناسی می گویند . این علم معمولا بر روی دلالت کننده ها مانند لغات ، عبارات ، علایم و نشانه ها و اینکه از معانی شان چه استفاده ای می شود ، تمرکز دارد . از لحاظ زبانشناسی ، دانش معناشناسی به موضوعات پایه ای خود می پردازد ؛ نظیر چند معنایی (آرایه ای که به ابهامات معنایی می پردازد) ، ترادف (آرایه ای که پیرامون لغات هم معنی می باشد) و تضاد (معانی مخالف یک لغت) ، هم آوایی و … . در واقع معناشناسی یکی از بخش های دانش زبانشناسی است که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است . زیرا می توان زبان را به شکل پدیده ای که دارای دو حوزه است ، در نظر گرفت . حوزه لفظ و حوزه محتوا . در لفظ با شکل و ساختار عناصر زبانی سر و کار داریم و در محتوا با معنا و مفهوم . (باقری ،1380: 183)

شناخت معنا را در چهار سطح می توان فراگرفت :

 

سطح آوایی

صوت ، مظهر انفعالات درونی است و انفعال درونی آن است که به تنوع صوت یعنی مد و لین و غنّه و … منجر می شود . (رافعی ، 2005 :145) در قرآن کریم روشی به کار رفته است که  هنگامی که قرآن خوانده می شود به بهترین وجه ممکن بر مخاطب اثر می گذارد و توجه مخاطب را به خوبی جلب   می کند . تاجایی که شنونده- ی آن نمی تواند از گوش دادن به آن دست بکشد و تحت تأثیر احساسات و عواطف قرار می گیرد و در واقع قرآن کریم نوع خاصی از موسیقیای زبانی است که انسجام و هماهنگی کامل و توازن تام در آن قابل ملاحظه است . (همان : 148)  یک نوع هماهنگی و توازن در موسیقی و ایقاع آیات قرآن وجود دارد . تکرار بعضی از صوت ها و کلمات در افزایش ایقاع و اثرگذاری سوره و آهنگین کردن آن موثر است و بین این اصوات و جو آیه و معنایی را که آیه درصدد بیان آن است ، رابطه ی تنگاتنگی وجود دارد . همچنین موسیقی در ترکیب برخی جمله ها چنان موثر واقع شده است که جایگزینی یک کلمه با کلمه ی دیگر باعث از بین رفتن موسیقی کلام می شود ، مثلا در آیه ی (انّه لقول رسول کریم) ، (قرآن ، تکویر ، آیه 19) تکرار حرف (ل) بر موسیقی آیه می افزاید و تکرار سه لام زیبایی را افزون میکند به گونه ای که اگر کلمه ی دیگری جایگزین یکی از کلمات کنیم ، بی تردید موسیقی کلام از بین خواهد رفت .(عبدالرحمن ،2006 : 7)

 

سطح صرفی و نحوی

سبک شناسی برای سطح صرفی و نحوی اهمیت بسیار قائل است : چرا که این سطح ما را قادر       می سازد تا سبک یک متن از متن دیگری باز شناخته شود . (نک : فهمی حجازی ، 1379 :63) .

در این سطح به عناصری چون بررسی جمله ها ، بررسی پدیده های سبکی مانند مفرد و جمع بودن کلمات ، به کار بردن استفهام و امثال آن و نیز دلالت بلاغی واژگان پرداخته می شود .

 

سطح ادبی

در سطح ادبی به مسائل علم بیان از قبیل تشبیه ، استعاره ، مجاز ، و کنایه و مسائل بدیع المعنی از قبیل تضاد و تناسب توجه می شود . (شمیسا ،1372 :158) در این قسمت به پدیده های سبک شناسی که در سطح ادبی به چشم می

چکیده

 

زیبایی یک مفهوم کلی است و شاید نتوان تعریف ثابتی برای آن ارائه داد اما زیبایی برای همه افراد مطلوب و خواستنی است وازسده هیجدهم زیباشناسی به عنوان یک علم مطرح شده است که به بررسی عناصر و عوامل موثر در ایجاد زیبایی می ­پردازد. ما نمونه اعلای این زیبایی را در کلام مولا علی(ع) می‌بینیم که سرآمد فصاحت و بلاغت و خطابه و سخنوری بوده است و نهج‌البلاغه به عنوان چکیده کلام مولا(ع) می­باشداز آنجا كه نهج البلاغه دارای والاترین متن ادبی است؛ انتخاب كلمات و واژه­ های به كار رفته در متن آن كاملاً حساب شده است. با محتوای غنی و تصویرهای شگرف آن هماهنگی و انسجام کامل دارد  در این پژوهش به بررسی عناصر زیبایی ادبی(موسیقی، عاطفه، خیال، لفظ و معنا )در خطبه­های طاووس، اشباح، قاصعه پرداخته شد تامعانی ژرف آن آشکارتر گردد. و در نهایت این نتیجه حاصل شدکه تصویر سازی وبرانگیختن خیال از ابزارها و عناصر مهم در کشف معنا  هستند،تصاویر ارائه شده از محیط پیرامون وام گرفته تاکلام برای مخاطب قابل درک وپذیرش باشد. رنگ، از جمله عواملی می­باشد که عواطف را سخت برمی­انگیزد و حضرت نیز به کاربرد رنگ و تاثیری که در کلامش ایجاد می­ کند کاملا آگاه است. و از رنگ­ها در خطبه­ها استفاده کرده است.

کلید واژه:

نهج‌البلاغه، موسیقی، لفظ، معنا، عاطفه، خیال

فهرست مطالب

عنوان

درآمد

فصل اول: کلیات پژوهش     1-1- بیان مسأله   1-2-پیشینه پژوهش 1-3-حدود پژوهش 1-4-سوالات پژوهش 1-5- فرضیات پژوهش 1-6-اهداف پژوهش 1-7-خلاصه مراحل پژوهش فصل دوم ـ تعاریف و نظریه­ های زیباشناسی 2-1-زیباشناسی 2-2- تقسیم ­بندی زیباشناسی 2-3-عناصرزیباشناسی ادبی 2- 3-1- لفظ 2- 3-2-معنا 2- 3-3-عاطفه 2- 3-3-1-معیارهای عاطفه 2-3-4- خیال 2-3-4-1-مضامین طیف و خیال در شعر کهن عرب 2-3-5-موسیقی فصل سوم- زندگی امام علی (ع)   3-1-قدرت ادبی امیرالمؤمنین(ع) 3-2-سیمای بلاغت در ادبی عربی تا عصر امام علی(ع) 3-3-امام علی(ع)و تأثیر بر ادب عربی فصل چهارم –تحلیل زیباشناسی خطبه­ها 4-1- خطبه طاووس 4-1-1-تحلیل خطبه طاووس 4-2-خطبه أشباح 4-2-1- تحلیل خطبه اشباح 4-3-خطبه قاصعه 4-3-1-تحلیل خطبه قاصعه فصل پنجم : نتیجه ­گیری و پیشنهادات 5-1- نتیجه ­گیری 5-2-پیشنهاد پژوهش منابع عربی وفارسی   چکیده عربی چکیده انگلیسی

مقدمه

زیبا از مصدر زیبیدن دارای معانی همچون: زیبنده، شایسته، نیکو، جمیل خوش‌نما و آراسته است و زیبایی نیز یعنی حالت و کیفیت زیبا که عبارت است از نظم و هماهنگی که همراه عظمت و پاکی، در شیئی وجود دارد و عقل و تخیل و تمایلات عالی انسان را به تحسین وا می­دارد و لذت و انبساط پدید می­آورد و آن امری نسبی است. (معین، 1360: 1762) گویی از آن هنگام که بشر اندیشیدن و عاطفه وزیدن را آغاز کرده است هنرنمایی و روی آوردن به زیبایی را آغاز کرده است در تعریف زیبایی نظرهای متعددی ارائه شده است و شاید بتوان آن را حقیقتی قابل ادراک اما تعریف ناپذیر دانست و نقطه مشترک همه این تعاریف به مطلوب و خواستنی بودن زیبایی در نظر همه انسانها ختم می‌شود و نهج‌البلاغه را می‌توان به عنوان یک منبع اصیل زیباشناختی معرفی کرد که از آغاز پدیدار شدنش بر غنای ادبیات عربی افزوده است و همه بزرگان علم و ادب از سرچشمه آن نوشیده‌اند و این اثر گران سنگ هم از جهت محتوا غنی می‌باشد و هم هماهنگی کامل میان لفظ و معنا وجود دارد و سرشار از تصویر آفرینی و واقعیت‌های جهان هستی می‌باشد و کلام امیرالمومنین علی(ع) آمیخته با فصاحت و بلاغت و جاذبه‌های لفظی و تعبیری و عبرت‌آموزی از گذشتگان و یادآوری مرگ و قیامت و موسیقی دلنشین است و چنان در جان مخاطب می‌نشیند که او می‌پندارد می‌تواند چون کلام مولا بیاورد. اما این مخاطب را یارای قلم فرسایی نیست از آنجایی که کلام مخیل جانها را بر می‌انگیزد و ذهن را وادار به همانندسازی می‌کند و موسیقی نیز ابزاری برای القای معانی می‌باشد و معنا را زیباتر جلوه می‌دهد و عاطفه نیز مخاطب را با متن همراه می‌سازد؛ از آنجا که تک تک کلمات و جملات نهج البلاغه از جنبه زیبایی بی نظیر و در القای معانی تأثیر ژرف دارند و این زیبایی وشکوه در رساندن معانی خطبه­ها کمک شایانی می­ کنند لذا پژوهشگر در این پژوهش در صدد بررسی عناصر زیبایی ادبی در سه خطبه از خطبه­های نهج البلاغه بر­آمده است و از میان خطبه­های مختلف که هر کدام دارای جایگاه ویژه­ای در معنا و زیبایی هستند سه خطبه طاووس، اشباح و قاصعه بخاطر اهمیت و تأثیری که عناصر زیبایی شناسی (لفظ، معنا، خیال، موسیقی و عاطفه)در زیبایی این خطبه­ها دارند، انتخاب شده و مورد تحلیل و بررسی قرار می­گیرند و در صور خیال به بررسی انواع تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه و شیوه ­های ارائه آن توسط حضرت؛ در لفظ و معنا به هماهنگی میان آن­ها و کاربرد صحیح واژگان؛ در موسیقی به انواع سجع، جناس و کلمات آهنگین و در  عاطفه به تأثیری که شیوه ­های مختلف ارائه سخن بر جان­ها می­گذارد می­پردازیم.

به طور خلاصه این پایان‌نامه در پنج فصل کلی نگاشته شده است:

فصل اول: به کلیات تحقیق که شامل بیان مسئله، سوابق، فرضیه‌ها، اهداف، ابزار گردآوری تحقیق می‌پردازد.

فصل دوم: به بررسی نظریه‌ها و مفاهیم زیبایی و تقسیم‌بندی آن می‌پردازد.

فصل سوم: به جایگاه ادبی امام علی (ع) و تأثیر  امام علی(ع) بر ادب عربی می‌پردازد.

 

فصل چهارم: به بررسی عناصر زیبایی‌شناسی در خطبه‌های طاووس، اشباح وقاصعه می‌پردازد.

 

فصل پنجم: به نتیجه‌گیری وپیشنهادات می‌پردازد.

بیان مسأله

درباره‌ی چیستی زیبایی، سخن­ها بسیار رانده شده است. برخی زیبایی را تناسب و هماهنگی اجزا با کل و هماهنگی اجزا با یکدیگر و عده‌ای آن را به سودمندی یا توانایی یا لذت و یا عشق تعریف کرده‌اند. تعریف زیبایی بسیار دشوار است اما بی‌شک، زیبایی یک کیفیت نگارین نمادی است که از سه ویژگی برخوردار است و موجب انبساط روح و روان آدمی می‌گردد. اولاً همراه با لذت است، ثانیاً ملزوم مطلوبیت است یعنی چیز زیبا برای شخص، دارای ارزش و مطلوبیت است. ثالثاً شگفت انگیزی و تعجب آور بودن را به ارمغان می‌آورد.(یاسوف، 1388: 17) مطالعات فلسفی ونظری درباره زیبایی دانش زیباشناسی را به وجود آورده بر این اساس آن را می­توان تعریف کرد:«زیبا شناسی شاخه ای از فلسفه است که با طبیعت زیبایی وداوری درباره آن سروکار دارد»یا«گستره ای از دانش است که با  توصیف پدیده های هنری وتجربه زیباشناسی وتفسیر آن سرکار دارد»(عبد الحمید، 2001 :18) پیشینه گفتمان زیبایی‌شناسی در تاریخ عرب به قدمت تاریخ اعجاز قرآن كریم است. نخستین محور زیباشناسی، نظم قرآن بود كه آن را ابراهیم بن سیار معروف به نظام  مطرح كرد. وی مساله فصاحت و بلاغت عرب را می‌شناخت و از ادیبان عصر خود بود و می‌شناخت كه چگونه عرب در نظم و نثر چیر­­گی دارد برای نظام، این پرسش مطرح شد كه چگونه عرب نتوانست بمانند قرآن بیاورد، او نظریه اعجاز صرفه را مطرح كرد، تا نشان دهد كه با همه چندگانگی و پاشانی بودن قرآن، از نظم و اعجاز ویژه‌ای برخوردار است و به این كتاب زیبایی مخصوص بخشیده كه غیرقابل معارضه است جاحظ  شاگرد وی نیز كار استاد خود را دنبال كرد، هر چند كه او دیدگاه استادش درباره صرف را نمی‌پذیرفت‌، اما او كتاب نظم‌القرآن را به همین جهت نگاشت تا یادآوری كند كه برجستگی و ویژگی قرآن را به عامل بیرونی مانند صرفه برنمی‌گردد و خود این كتاب دارای نظم بی‌مانند است (زرکشی ،1997 :93)

از عناصر زیبایی‌شناسی ادبی می‌توان لفظ، معنا، عاطفه، خیال و موسیقی را برشمردکه این پژوهش به دنبال بررسی این عناصر می­باشد :

لفظ: لفظ یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین عنصر تشکیل دهنده‌ی یک اثر ادبی و ماده‌ی اولیه‌ی آن به شمار می‌آید و شکل ظاهری متن از زیبایی لفظ بر می‌خیزد بنابراین استفاده از کلمات نازیبا هرچند دارای مفاهیمی بلند باشد جذابیتی برای خواننده ایجاد نمی‌کند تا با متن به راحتی همراه شود.

از جمله کسانی که به لفظ اهمیت می‌دهند و آن را برتر می‌شمارند صاحب الصناعتین است که می‌گوید: «معانی میان عقلا مشترک است زیرا اتفاق می‌افتد که معنایی خوب برای بازاری و نبطی و زنگی حاصل می‌شود، اما مردمان از جهت الفاظ و چیدن و تألیف و نظم آن بر هم رجحان پیدا می‌کنند.» (عسکری: بی‌تا، 196)