عنوان

 

صفحه فصل اول: کلیات پژوهش 1-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………

 

2 1-2 بیان مسأله…………………………………………………………………………………………………………………..

 

4 1-3 اهمیت و ضرورت انجام پژوهش…………………………………………………………………………………..

 

7 1-4 اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………

 

8 1-4-1 هدف کلی ……………………………………………………………………………………………………………..

 

8 1-4-2 اهداف ویژه ……………………………………………………………………………………………………………

 

8 1-5 فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………………………………….

 

9 1-6 تعاریف مفاهیم …………………………………………………………………………………………………………..

 

9 1-6-1 تعاریف نظری ………………………………………………………………………………………………………..

 

9 1-6-2 تعاریف عملیاتی …………………………………………………………………………………………………….

 

10                                                                                فصل دوم: ادبیات پژوهش 2-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..

 

13 2-2 مبانی نظری ……………………………………………………………………………………………………………….

 

13 2-2-1 نقش فناوری در آموزش و یادگیری ………………………………………………………………………….

 

13 2-2-2 آموزش الکترونیکی …………………………………………………………………………………………………

 

15 2-2-3 انواع آموزش الکترونیکی …………………………………………………………………………………………

 

16 2-2-4 تجربه های نوآورانه آموزشی مبتنی بر فناوری اطلاعات ……………………………………………….

 

17 2-2-5 نرم افزار و رایانه به عنوان رسانه آموزش …………………………………………………………………..

 

18 2-2-6 تعریف چند رسانه ای ……………………………………………………………………………………………..

 

19 2-2-7 چرایی استفاده از چند رسانه ای ها در آموزش …………………………………………………………..

 

20 2-2-8 تفاوت آموزش سنتی و آموزش مبتنی بر رایانه ……………………………………………………………

 

21 2-2-9 طبقه بندی الگوهای تدریس …………………………………………………………………………………….

 

22 2-2-10 روش آموزش مبتنی بر مشارکت گروهی …………………………………………………………………

 

23 2-2-11 مفهوم یادگیری مشارکتی و ضرورت کاربرد آن …………………………………………………………

 

24 2-2-12 انواع تکنیک های یادگیری مشارکتی ……………………………………………………………………….

 

25 2-2-13 الگوی دریافت مفهوم : (تعریف و روش اجرا) …………………………………………………………

 

26 2-2-14 مراحل تدریس در الگوی دریافت مفهوم ………………………………………………………………….

 

29 2-2-15 جمع بندی مبانی نظری …………………………………………………………………………………………

 

31 2-3 مبانی تجربی پژوهش ………………………………………………………………………………………………….

 

32 2-3-1 مطالعات انجام شده در داخل ایران ……………………………………………………………………………

 

32 2-3-2 مطالعات انجام شده در خارج ایران …………………………………………………………………………..

 

33                                           فصل سوم: روش شناسی پژوهش

 

 

3-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..

 

36 3-2 نوع و روش پژوهش …………………………………………………………………………………………………..

 

36 3-3 متغیرهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………….

 

36 3-3-1 مدل مفهومی متغیرهای مورد بررسی …………………………………………………………………………

 

37 3-4 ابزارهای اندازه گیری و شیوه اندازه گیری متغیرها …………………………………………………………..

 

38 3-5 روایی و پایایی ابزار …………………………………………………………………………………………………….

 

38 3-6 طرح پژوهش یا شیوه ی اجرا ………………………………………………………………………………………

 

39 3-7 جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری ………………………………………………………………

 

40 3-8 روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‌ها …………………………………………………………………………..

 

40  

 

4 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌ها

 

4-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..

 

42 4-2 توصیف افراد نمونه های آماری ……………………………………………………………………………………

 

42 4-3 تجزیه و تحلیل توصیفی داده های پژوهش …………………………………………………………………….

 

43 4-4 تجزیه و تحلیل استنباطی داده های پژوهش ……………………………………………………………………

 

46 4-4-1 بررسی استنباطی فرضیه ها ………………………………………………………………………………………

 

47  

 

 

 

 

 

فصل پنجم: تفسیر یافته‌ها

 

5-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..

 

56 5-2 خلاصه ی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..

 

56 5-3 بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………

 

57 5-4 پیشنهادهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………

 

59 5-4-1 پیشنهادهای کاربردی ………………………………………………………………………………………………

 

59 5-4-2 پیشنهادهایی پژوهشی ……………………………………………………………………………………………..

 

60 5-6 محدودیت های پژوهش ………………………………………………………………………………………………

 

60 5-6-1 محدودیت‌های در اختیار پژوهشگر……………………………………………………………………………

 

60 5-6-2 محدودیت‌های خارج از اختیار پژوهشگر …………………………………………………………………..

 

60 منابع و مآخذ

 

  منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………….

 

62 منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………..

 

65 پیوست‌ها

 

 

سؤالات آزمون واژگان ………………………………………………………………………………………………………..

 

67 سؤالات آزمون درک مطلب …………………………………………………………………………………………………

 

68  

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 1-2: مراحل تدریس در الگوی دریافت مفهوم ………………………………………………………………

 

30 جدول 2-2: خلاصه ی نتایج مطالعات مرتبط با موضوع پژوهش ………………………………………………

 

34 جدول 1-3: طرح شبه آزمایشی پژوهش ………………………………………………………………………………..

 

37 جدول 1-4: فراوانی و درصد افراد مورد مطالعه بر اساس گروه …………………………………………………

 

42 جدول 2-4: شاخص های توصیفی متغیرهای مورد بررسی ……………………………………………………….

 

43 جدول 3-4: شاخص های توصیفی متغیرهای مورد بررسی در گروه کنترل …………………………………

 

45 جدول 4-4: تی محاسبه شده برای مقایسه میانگین پیش آزمون واژگان و درک مطلب دو گروه …….

 

47 جدول 5-4: خلاصه نتایج بررسی همگنی شیب نمره های پیش آزمون و پس آزمون واژگان …………

 

48 جدول 6-4: خلاصه نتایج تحلیل واریانس و کوواریانس نمره پیش آزمون و پس آزمون واژگان ……

 

49 جدول 7-4: خلاصه نتایج بررسی همگنی شیب نمره های پیش آزمون و پس آزمون درک مطلب ….

 

50 جدول 8-4: خلاصه نتایج تحلیل واریانس و کوواریانس نمره پیش آزمون و پس آزمون درک مطلب

 

50 جدول 9-4: خلاصه نتایج بررسی همگنی شیب نمره های پیش آزمون و آزمون یادداری واژگان …..

 

51 جدول 10-4: خلاصه تحلیل واریانس و کوواریانس نمره پیش آزمون و آزمون یادداری واژگان …….

 

52 جدول 11-4: خلاصه نتایج بررسی همگنی شیب نمره های پیش آزمون و آزمون یادداری درک ……

 

53 جدول 12-4: خلاصه نتایج تحلیل واریانس و کوواریانس نمره پیش آزمون و آزمون یادداری درک .

 

53 فهرست نمودارها:

 

نمودار 1-4: میانگین نمرات گروه آزمایش در واژگان و درک مطلب ………………………………………….

 

44 نمودار 2-4: میانگین نمرات گروه کنترل در واژگان و درک مطلب …………………………………………….

 

46 فهرست شکل ها:

 

 

 

  شکل 1-2: آثار مستقیم و غیر مستقیم الگوی دریافت مفهوم ………………………………………………………..

27

 

 

 

 

 

 

چکیده

این پژوهش با هدف ارائه ی یک درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم و بررسی تأثیر آن بر یادگیری و یادداری واژگان و درک مطلب دانش آموزان سال اول دبیرستان در درس زبان انگلیسی انجام گرفت. این مطالعه از نظر هدف تولیدی کاربردی و از نظر روش اجرا در گروه پژوهش های شبه آزمایشی با پیش آزمون-پس آزمون و گروه کنترل قرار دارد. جامعه ی آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر سال اول دبیرستان شهرستان پاوه در نیمه دوم سال تحصیلی 93-92 و نمونه های آماری تعداد 57 نفر (28 نفر گروه آزمایش و 29 نفر گروه کنترل) بود که به شیوه ی نمونه های در دسترس، انتخاب و به شکل تصادفی در گروه های آزمودنی قرار گرفتند. متغیرهای این مطالعه در دو بخش یادگیری و یادداری واژگان و درک مطلب زبان انگلیسی و ابزار اندازه گیری متغیرهای مورد نظر محقق ساخته بود. بدین منظور در بخش سنجش واژگان آزمونی 40 سؤالی به شکل چهار گزینه ای و در بخش درک مطلب نیز آزمونی 20 سؤالی بر اساس مطالب تدریس شده، تهیه گردید. روایی ابزار به صورت محتوایی و صوری با بهره گرفتن از نظر متخصصان و پایایی آن‌ ها به شیوه ی بازآزمایی به اجرا بر روی تعداد 30 نفر از افراد جامعه ی آماری در دو فاصله ی زمانی 15 روزه و محاسبه ی ضریب همبستگی پیرسون تعیین گردید. ضرایب محاسبه شده برای کل آزمون برابر 84/0 و از حد بحرانی 70 درصد بالاتر و مورد تأیید بود. توصیف و تشریح داده ها با بهره گرفتن از آمار توصیفی (کمترین نمره، بیشترین نمره، میانگین و انحراف معیار) و بررسی فرضیات در قالب آزمون های آمار استنباطی (آزمون تی مستقل به منظور تعیین میزان همگنی یا غیرهمگنی گروه ها در ابتدای پژوهش و در پیش آزمون و همچنین آزمون تحلیل کوواریانس) صورت گرفت. نتایج نشان داد آموزش با بهره گرفتن از نرم افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر یادگیری واژگان (82/21=F ، 000/0=Sig)، یادگیری درک مطلب (17/8=F ، 006/0=Sig)، یادداری واژگان (93/16=F ، 000/0=Sig)، و یادداری درک مطلب (25/5=F ، 026/0=Sig)، مؤثرتر از شیوه ی سنتی آموزش زبان انگلیسی در مدارس است.

واژه های کلیدی: درس افزار، الگوی دریافت مفهوم، زبان انگلیسی، واژگان، درک مطلب.

مقدمه:

از دیرباز، تعلیم و تربیت از موارد مهم و مطلوب جوامع گوناگون به حساب می آمده و نظام های آموزشی به دنبال یافتن راه هایی برای بهبود شیوه های آموزش دروس مختلف بوده اند. شیوه های سنتی تدریس هزاران سال به طور تقریباً یکسان به کار می رفته اند، اما در دنیای کنونی رویکردهای جدیدی برای آموزش و یادگیری مورد توجه قرار گرفته اند. محققان همواره در پی یافتن پاسخی برای پر کردن خلأهای یادگیری، رفع مشکلات و کمبودهای ناشی از نقص در فرایند تدریس و یادگیری بوده اند. آن‌ ها راه هایی را جستجو می کنند که روش های تکراری و خسته کننده را به تجربیات یادگیری تعاملی و لذت بخش برای دانش آموزان تغییر دهند (صالحی زاده و اسدی، 1392، ص 12). لذا با وجود نیاز و در پی تلاش های صورت گرفته بسیاری از شیوه ها و روش های یاددهی-یادگیری به شکل قابل توجهی نسبت به دو دهه ی گذشته تغییر کرده است. و منابع اطلاعاتی، راه های انتقال و تبادل اطلاعات و چگونگی شکل گیری اطلاعات ما نیز متناسب با این تغییرات، دگرگون شده است (دیویدسون و همکاران، 2009، ص 8).

اما، در امر تعلیم و تربیت، آموزشی مؤثر است که: اولاً منجر به یادگیری شود و ثانیاً این یادگیری پایدار باشد. تحقق این دو، مستلزم استفاده از حواس پنج گانه فراگیر و بهره گیری از تجارب مستقیم و دست اول می باشد. تجربه نشان می دهد که حس های مختلف در یادگیری انسان نقش مساوی و یکسان ندارند. گرچه در منابع گوناگون، ارقام متفاوتی در این زمینه ذکر شده، اما در تمامی آن‌ ها، بیشترین سهم به حس بینایی داده شده است (احدیان، 1382، ص 34). به کارگیری حس بینایی در برنامه ها و نرم افزارهای چندرسانه ای، به سبب بهره گیری از رسانه های تصویری در قالب فیلم و عکس، آسان است. از این رو امروزه بسیاری از مطالعات بر به کارگیری رایانه و چند رسانه ای ها در آموزش تمرکز کرده اند.

آموزش به کمک کامپیوتر و چند رسانه ای ها، مزایای خاصی برای کودکان ارائه می کنند از جمله ی این مزیت ها می توان به ارائه بصری، یادگیری خود تنظیم، صدا و گرافیک بسیار برانگیزاننده، بازخورد فوری و فرصت برای در اختیار داشتن کنترل یادگیری خود، اشاره نمود (بلاک و وود، 2003). اگر چه عقیده بر این است که چند رسانه ای های آموزشی منابع غنی را فراهم می‌آورند که می‌تواند فرصتی برای رشد یادگیرندگان باشد و آن ایجاد محیط مشارکتی است که به یادگیرندگان و معلمان اجازه می‌دهد به جستجو پرداخته و انواع مسائل را بررسی کنند. اما نرم افزارهای آموزشی به خودی خود، تأثیر اندکی بر یادگیری و تدریس دارند. بدون شک این فناوری فرصت‌های متعددی برای محیط‌های یادگیری ایجاد می‌کند و سبب تعامل آموزشی قابل توجهی می‌گردد، اما به تنهایی نمی‌تواند کیفیت تدریس و یادگیری را افزایش دهد. این بدان معناست که محیط یادگیری و تدریس، عرضه‌ی محتوا، فعالیت‌های یادگیرنده، چگونگی اجرای فعالیت‌های یادگیرنده، فرایند سنجش عملکرد یادگیرندگان و فرایند بازخورد به گونه ای متناسب شکل گیرد وگرنه تضمینی برای تحقق هدف‌های آموزشی وجود ندارد (حیدری و همکاران، 1389، ص 105).

بر این اساس لازم است تا طراحی و تهیه این نرم افزارها مبتنی بر اصول علمی و با توجه به دیدگاه، نظریه‌ها و الگوهای مطرح تدریس صورت بگیرد تا بتواند شرایط لازم را برای انتقال مفاهیم داشته باشند. این پژوهش نیز در این راستا و به منظور به کارگیری اصول الگوی دریافت مفهوم در طراحی و تهیه ی یک چندرسانه ای آموزش زبان انگلیسی برای دانش آموزان سال اول دوره دوم متوسطه و بررسی تأثیر آن بر یادگیری و یادداری زبان انگلیسی در دانش آموزان گروه هدف، صورت گرفت.

[1] Davidson

[2] Black & Wood

بیان مسأله:

تعلیم و تربیت فرایندی است که فکر انسان را پرورش می دهد. بنا بر عقیده کریستین و مک روبی اهمیت اندیشیدن و تفکر برای انسان به اندازه ای است که بدون آن زندگی ممکن نیست و هدف اصلی هر نظام آموزشی متفکر بار آوردن افراد است (کریستین و مک روبی[1]، 2012). در حقیقت هر گام در راه تفکر، تنها تلاشی محسوب می شود برای آن که انسان را متفکرانه، در یافتن مسیر ذات خویش همیاری کند (هایدگر، 1391، ص 1). اهمیت توجه به تفکر در نظام های آموزشی دنیا در هر دوره ای، سبب پیدایش شیوه های نوینی از آموزش گردید که در آن‌ ها بر تفکر و شیوه ی علمی حل مسائل تأکید گردید. از جمله ی این شیوه های آموزشی می توان به الگوی دریافت مفهوم[2] اشاره نمود.

الگوی دریافت مفهوم در سال 1985 و به وسیله ی جویس و ویل[3] و بر اساس تئوری برونر از دریافت مفهوم گسترش یافت. آن‌ ها سه روش از این الگو را مطرح کردند که عبارت‌اند از: مدل پذیرش گرا، مدل انتخاب گرا و مدل مواد سازمان نیافته (بهاسکارا[4] و همکاران، 2006، ص 11). این شیوه ی آموزشی می تواند در هر سطح و کلاسی مورد استفاده قرار گیرد و زمینه ساز ارتقاء سطح تفکر انتقادی و مهارت‌های فراشناختی دانش آموزان گردد (مایر[5]، 2012، ص VII). بررسی مبانی تجربی موضوع بیانگر آن است که استفاده از الگوی دریافت مفهوم در بسیاری از پژوهش ها دارای آثار مثبتی بوده است. اما امروزه با رشد و گسترش فناوری های نوین آموزشی و ورود این فناوری ها به عرصه ی آموزش، توجه به آموزش های مبتنی بر درس افزارها و شیوه های دیجیتالی افزایش یافته و به نوعی الزام برای محیط های یادگیری تبدیل گردیده است. از این رو ساخت و به کارگیری درس افزارهای مبتنی بر شیوه های یادگیری دارای پشتوانه از اهمیت، خاصی برخوردار است. این موضوع در خصوص دروس مشکل نظیر زبان انگلیسی لزوم بیشتری یافته و نیازمند پژوهش های نوین است.

استفاده از چند رسانه ای ها، بعد تازه ای به ابعاد روش‌های تدریس قدیمی می افزاید که قبلاً در دسترس معلمان نبود (هروی و فرقاندوست حقیقی، 1377، ص 22). لذا توان این نرم افزارها در آموزش سطح بالا از یک سو و پیچیدگی ها و نیازهای روزافزون دنیای کنونی در زمینه های آموزشی از سوی دیگر، ما را وا می دارد تا به الگوهای نوین، کارا و مؤثر مناسب در آموزش و پرورش روی آوریم (نوروزی و همکاران، 1387، ص 11). و با به کارگیری نظریه های بنیادین مربوط به این الگوها در ساخت و طراحی چند رسانه ای ها، شرایط یادگیری فراگیران را آسان و آسان تر نماییم.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که آموزش مبتنی بر چندرسانه‌ای ها می‌تواند به درک مطلب و یادداری دانش آموزان کمک کند. در واقع چند رسانه ای های آموزشی از جمله نظام رسانه ای هستند که با توجه به ماهیت چند حسی شان، می‌توانند به راحتی با انواع سبک‌های یادگیری سازگار شده و با شکل‌های گوناگون تعامل، یادگیری آسان و پایداری را فراهم نمایند. از مزایای چندرسانه‌ای ها می‌توان به ایجاد خلاقیت، صرفه جویی در زمان، حذف فعالیت‌های غیر مفید، افزودن زمان برای ارتباط با شاگرد و مباحثه، ارائه‌ مطالب در قالب‌های متنوع، شناسایی سبک‌های متفاوت یادگیری، یادگیری فعال همراه با بازخورد، امکان تکرار، یادگیری متناسب با سرعت ویژه‌ی فراگیر ضمن کنترل فرایند یادگیری، تسهیل مشارکت در فعالیت‌ها و برقراری تعامل و رابطه دو سویه با کاربر نام برد (زارعی زوارکی و جعفرخانی، 1388، ص 23). مایر (2001) نیز دلیل منطقی ارائه‌ چند رسانه ای یعنی ارائه‌ مطالب در قالب کلمات و تصاویر را به کار گیری کل ظرفیت شناختی انسان برای پردازش اطلاعات می‌داند.و مزایای آموزش با چندرسانه‌ای در محورهای زیر قابل تبیین می داند.