فهرست مطالب

چکیده: ‌ب

فهرست جداول. ‌ج

فهرست اشکال. ‌د

فهرست مطالب… ‌ه

فصل اول: کلیات… 1

١-١ –بیان مسأله: 2

١-۳-اهداف، فرضیات و سوالات تحقیق.. 4

فصل دوم : بررسی منابع. 6

٢-١- تاریخچه. 7

٢-٢-ترکیبات شیمیایی برنج.. 8

٢-٢-١-نشاسته برنج.. 8

٢-٢-٢-پروتئین دانه. 9

٢-٢-٣-چربی.. 10

٢-٢-٤-ویتامین.. 10

٢-٢-٥-مواد معدنی.. 10

٢-٣-طبقه بندی ارقام برنج از نظر تیپ اقلیمی.. 11

٢-٣-١-نوع ایندیکا 11

٢-٣-٢-نوع ژاپونیکا 12

٢-٣-٣-نوع جاوانیکا 12

٢-٤-طبقه بندی ارقام برنج از نظر گیاه شناسی.. 12

٢-٤-١-برنج دانه بلند. 12

٢-٤-٢-برنج دانه متوسط.. 12

٢-٤-٣-برنج دانه گرد یا کوتاه 13

٢-٥-کیفیت دانه برنج.. 13

٢-٥-١-کیفیت تبدیل.. 13

٢-٥-٢-اندازه دانه. 14

٢-٥-٣-ظاهر دانه. 14

٢-٥-٤-کیفیت پخت… 15

٢-٥-٥-کیفیت تغذیه ای برنج.. 15

٢-٦-شناخت ارقام مختلف برنج رایج در بازار مصرف کشور. 15

٢-٦-١-میزان عطر، بو و طعم برنج.. 16

٢-٧-بررسی وضعیت تولید و میزان واردات برنج کشور. 16

٢-٧-١-سطح زیر کشت وتولید برنج.. 16

٢-٧-٢-واردات برنج.. 18

٢-٧-٣-مصرف برنج کشور. 18

٢-٨- سیستم های مواد غذایی –گیاه – خاک در برنج.. 20

٢-٨-١-سیستم کشت ماندابی.. 20

٢-٨-٢-سیستم خاک.. 20

٢-٨-٣-پتانسیل رداکس… 21

٢-٨-٣- مناطق اکسیدی و احیایی در خاک.. 21

٢-٨-٥-سیستم گیاه برنج.. 22

٢-٨-٥-١-آناتومی ریشه ها 22

٢-٨-٦-سازگاری فیزیولوژیکی : 23

٢-۸-٧-قدرت سبز شدن در شرایط غرقابی: 23

٢-٩-١آناتومی برنج: 24

٢-١٠-تغذیه برنج و مدیریت کودی: 26

٢-١٠-١-نیتروژن. 27

٢-١٠-٢-فسفر. 28

٢-١٠-٢-١اهمیت فسفر در تغذیه برنج: 28

٢-١٠-٢-٢-علائم کمبود فسفر در برنج.. 29

٢-١٠-٣-پتاسیم. 30

٢-١٠-٤-روی.. 30

٢-١٠-٥-کلسیم. 32

٢-١٠-٦-منیزیم. 33

٢-١٠-٧- گوگرد. 33

٢-١١- مدیریت تلفیقی مواد غذایی.. 34

٢-١١-١-منابع آلی مختلف، مکمل کودهای شیمیایی.. 34

٢-١١-٢-مصرف ضایعات صنعتی و فاضلابهای بیولوژیکی.. 34

٢-١١-٣-مشخصات کوددهی مؤثر. 35

 

 

٢-١١-٤-کود سبز برنج.. 36

٢-١١-٥-آزولا غنی کننده نیتروژن خاک برنج.. 36

٢-١١-٦-حد مطلوب عناصر غذایی در خاک،  برگ و دانه برنج.. 36

٢-١٢-آلوده شدن آب آبیاری.. 38

٢-١٣-فرایند تبدیل برنج.. 39

٢-١٣-١-خشک کردن : 40

٢-١٣-٢-نیم جوش کردن. 40

٢-١٣-٣-تمیز کردن. 41

٢-١٣-٤-ماشین های پوست کن.. 41

٢-١٣-٥-سفید کنهای برنج.. 41

٢-١٣-٦-ماشینهای صیقل دهنده (پولیشر یا براق کننده) 42

٢-١٣-٧-درجه بندی برنج.. 42

شناسی سرب… 43

٢-١٤-١- سرب… 43

٢-١٤-٣- توكسیكوكینتیک سرب… 44

٢-١٤-٣-١- جذب سرب… 45

٢-١٤-٣-٢- تجمع سرب در بدن. 46

٢-١٤-٣-٣-دفع. 46

٢-١٤-٤- راه های مسمومیت… 47

٢-١٤-٥- مكانیسم مسمومیت… 48

٢-١٤-٦- عوارض مسمومیت های حاصل از تركیبات سرب… 48

٢-١٤-٧- عوارض سرب بر ارگان های مختلف… 49

٢-١٤-٧-١-خون. 49

٢-١٤-٧-٢-سیستم عصبی.. 50

٢-١٤-٧-٣- گوارش… 51

٢-١٤-٧-٤- تولید مثل.. 51

٢-١٤-٧-٥- کلیه. 51

٢-١٤-٧-٦-سیستم اسكلتی.. 52

٢-١٤-٧-٧ جفت وجنین.. 52

٢-١٤-٨-مسمومیت با املاح آلی سرب… 53

٢-١٤-٩- سرطانزایی سرب… 53

٢-١٤-١٠- تشخیص مسمومیت سرب… 54

٢-١٤-١١- درمان مسمومیت با سرب… 54

٢-١٤-١٢-حد مجاز سرب… 55

٢-١٥- سم شناسی کادمیوم. 55

٢-١٥-١- كادمیوم. 55

٢-١٥-٢-مصارف كادمیوم. 56

٢-١٥-٢-١- راه های مسمومیت با كادمیوم. 57

٢-١٥-٣- توكسیكو كینتیک كادمیوم. 59

٢-١٥-٣-١-جذب… 59

٢-١٥-٣-٢-تجمع كادمیوم در بدن. 60

٢-١٥-٣-٣- دفع. 60

٢-١٥-٤- علائم مسمومیت… 61

٢-١٥-٥- عوارض کادمیوم بر ارگان های بدن. 62

٢-١٥-٥-١-كلیه. 62

٢-١٥-٥-٢- سیستم اسكلتی.. 62

٢-١٥-٥-٣-دستگاه تولید مثل.. 63

٢-١٥-٥-٤- سیستم تنفسی.. 63

٢-١٦- سرطانزایی كادمیوم. 63

٢-١٧- تشخیص مسمومیت کادمیوم. 64

٢-١٧-٣- درمان مسمومیت… 65

٢-١٨- حد مجاز کادمیوم. 65

٢-١٩- روش های طیف سنجی اتمی.. 66

٢-١٩-١-جذب اتمی.. 66

٢-١٩-٢- مشخصات دستگاه 67

٢-١٩-٣- كوره 69

فصل سوم: مواد و روش ها 75

٣-١-مواد و تجهیزات… 76

٣-٢-روش کار. 77

٣-٣-اندازه گیری روی در خاک برنج های داخلی.. 78

٣-٤-روش اندازه گیری سرب  وکادمیوم در خاک برنج های ایرانی.. 79

٣-٥-روش اندازه گیری سرب وکادمیوم وروی موجود در آب… 79

٣-٦- اندازه گیری کادمیوم. 80

٣-٧- اندازه گیری سرب… 80

٣-٨-اندازه گیری روی.. 80

٣-٩- اندازه گیری درصد رطوبت برنج.. 81

۳-١٠- روش آنالیز آماری.. 82

فصل چهارم: نتایج و بحث… 83

٤-١- بررسی میزان خواص اندازه گیری شده برنج ها 84

٤-١-١- میزان غلظت سرب… 84

٤-١-٢- غلظت کادمیوم. 86

٤-١-۳- غلظت روی.. 87

٤-١-٤- وزن هزار دانه. 88

٤-١-٥- درصد رطوبت… 90

٤-٢ بررسی میزان روی، کادمیوم و سرب خاکهای شالیزارهای شمال کشور. 91

٤-۳- بررسی میزان روی، کادمیوم و سرب در آب مورد استفاده در آبیاری.. 92

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات… 94

٥-١- نتیجه گیری.. 95

٥-٢-پیشنهادات… 98

فهرست جداول

جدول 2- 1: درصد عناصر موجود در انواع دانه برنج.. 11

جدول 2- 2: میزان سطح زیر کشت، تولید و عملکرد شلتوک و میزان واردات، تولید و مصرف سرانه برنج کشور طی سال های ١٣٨١-١٣٧٨. 20

جدول 2- 3: دامنه مناسب و سطح بحرانی برای کمبود نیتروژن. 30

جدول 2- 4: علائم کمبود روی در رابطه با درجه کمبود عنصر جانشین.. 34

جدول 2- 5: جدول حد مطلوب عناصر غذایی در خاک، برگ، کلش و دانه برنج.. 39

جدول 3- 1: مشخصات و شرایط دستگاهی کوره گرافیتی برای اندازه گیری سرب و کادمیوم در انواع برنج داخلی و خارجی.. 83

جدول 4- 1: میزان روی، کادمیوم و سرب خاک های شمال کشور. 93

جدول 4- 2: میزان روی، کادمیوم و سرب آبهای مورد استفاده در آبیاری شالیزارهای شمال کشور. 94

فهرست اشکال

شکل 4- 1: میانگین غلظت سرب برنج های ایرانی و خارجی. 84

شکل 4- 2: میانگین غلظت کادمیوم برنج های ایرانی و وارداتی. 86

شکل 4- 3: میانگین غلظت روی برنج های ایرانی و وارداتی. 87

شکل 4- 4: میانگین وزن هزار دانه برنج های ایرانی و وارداتی. 88

90

چکیده:

برنج بعد از گندم یکی ازمهمترین غلات مصرفی مردم دنیاست که به طور گسترده در رژیم غذایی مردم وجود دارد. نیمی از مردم جهان، به برنج به عنوان یک غذای اصلی وابسته هستند. اقلام زیادی از برنج در جهان وجود دارد وهم اکنون نیز برنج یکی از محصولات راهبردی کشور می باشد. آلودگی برنج با فلزات سنگین ممکن است یک تهدید جدی برای انسان باشد. زیرا آنها زیست تخریب پذیر نیستند ودر محیط باقی می مانند و وارد زنجیره غذایی می شوند. در این مطالعه غلظت فلزات سنگین سرب و کادمیوم به عنوان فلزات مضر و غلظت فلز روی به عنوان عنصر مفید از طریق طیف سنجی جذب اتمی مطابق دستورالعمل AOAC روی ٨ نمونه برنج سفید (که ٤ نمونه مربوط به معروفترین وپرفرش ترین برنج های وارداتی و٤ نمونه برنج ایرانی که در سواحل شمالی کشور کشت شده اند) انجام گرفت. نتایج این بررسی نشان می دهد میانگین غلظت سرب درنمونه های خارجی خارجی ٠٠٠۳٥/٠±٠٠١۳/٠ میلی گرم برکیلوگرم نمونه های داخلی ٠٠٠٢/٠±٠٠١٢/٠ میلی گرم برکیلوگرم و میانگین غلظت کادمیوم در نمونه های خارجی ٠٣/٠±٠٨٥/٠ میلی گرم برکیلوگرم ،  نمونه های داخلی ٠١١/٠±٠٨٥/٠ میلی گرم برکیلوگرم و غلظت روی در نمونه های خارجی٩٥/٩±٩٥/١٤ میلی گرم برکیلوگرم ، نمونه های داخلی٤٥/٦±٤٥/٢٩ میلی گرم برکیلوگرم بدست آمد.میانگین غلظت سرب وکادمیوم در نمونه های خارجی وداخلی تقریباً برابر ومیانگین غلظت روی در نمونه های داخلی بیشتر از نمونه های خارجی می باشد.

کلمات کلیدی: برنج، کادمیوم، سرب، روی

فصل اول: کلیات

 

١-١ –بیان مسأله:

برنج از قدیمیترین گیاهانی است که در دنیا کشت شده ومبدأپیدایش آن آسیای جنوب شرقی می باشد که پس از گندم بیشترین سطح زیر کشت اراضی زراعی جهان را به خود اختصاص داده ونقش چشمگیری در تغذیه مردم جهان وایران دارد و حدود دو سوم کالری مورد نیاز بیش ازدو میلیارد نفر از جمعیت قاره آسیا را تأمین می نماید.هم اکنون «ده‌ها هزار نوع برنج» در جهان وجود دارد، اما این‌ها در دو زیرگونه کلی جای می‌گیرند. دو زیرگونه اصلی شامل برنج «جاپونیکا» با نام علمی Oryza sativa japonica و برنج «ایندیکا» با نام علمی sativa indica می‌شوند. برنج گیاهی است که دارای ارقام زودرس (طول دورة رشد ۱۳۰ تا ۱۴۵ روز)، متوسط‌رس (۱۵۰ تا ۱۶۰ روز) و ارقام دیررس (۱۷۰ تا ۱۸۰ روز) می‌باشد. بعضی معتقدند سابقه کشت برنج در ایران حداقل بیش  از ٢٥٠٠سال می باشد و به اعتقاد بعضی دیگر از مورخان در زمان انوشیروان، برزویه طبیب همراه هدایایی این گیاه را از هند  به ایران آورده است و در ولایت کادوسیان (گیلان و مازندران) کشت گردیده است. از تیپ‌های ایرانی می‌توان به گرده صدری ( شامل انواع دم سیاه، دم زرد و دم سرخ)، بینام، علی-کاظمی، چمپا و….. اشاره کرد. از تیپهای اصلاح نژاد شده و پرمحصول می توان از سفیدرود و خزر نام برد(ملکوتی وهمکاران،١٣٨٣).

برنج تأمین کننده پروتئین درقاره آسیا میباشد. طبق گزارش FAO  تقریباً ٣٠٪ از منبع انرژی و٢٠٪ از منبع پروتئین مردم جهان از طریق مصرف برنج فراهم می گردد. البته باید توجه داشت با افزایش منابع غذایی آلوده به فلزات سنگین و به دلیل خاصیت تجمع پذیری این فلزات  بر بافت بدن و اثرات سوء آن بر انسان بهتر است از محصولات پاک تر استفاده گردد(ملکوتیان و همکاران،١٣٨٩).