فهرست

     عنوان                                                                                                                                                                 صفحه    

چکیده فارسی………………………………………………………………………………………………………… ز

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………….. 62

فصل اول : مقدمه

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….. 1

فصل دوم : بررسی منابع و مروری بر  تحقیقات انجام شده……………………………………………. 3

2-1- خسارت و اهمیت اقتصادی کرم میوه خوار خرما…………………………………………………… 3

2-2- کرم میوه خوار خرما Batrachedra amydraula ……………………………………………. 4

2-2-1- ریخت شناسی………………………………………………………………………………………….. 4

تخم……………………………………………………………………………………………………………………. 5

لارو……………………………………………………………………………………………………………………. 5

شفیره………………………………………………………………………………………………………………….. 6

حشره …………………………………………………………………………………………………………………. 6

2-2-2- پراکنش…………………………………………………………………………………………………… 7

2-2-3- زیست شناسی………………………………………………………………………………………….. 9

2-2-4- تغذیه و خسارت………………………………………………………………………………………. 9

2-2-5- مبارزه بیولوژیک………………………………………………………………………………………. 10

2-2-5-1- عوامل موثر بر سازگاری و کارایی دشمنان طبیعی…………………………………………. 15

2-2-5-2- ثابت دمایی…………………………………………………………………………………………. 15

2-2-5-3- اثر دما بر واكنش‌های بیوشیمیایی……………………………………………………………… 16

2-3- زنبورهای پارازیتوئید بالا خانواده Bethyloidea………………………………………………… 17

2-4- خانواده Bethylidae …………………………………………………………………………………. 17

2-4-1- مرفولوژی خانواده Bethylidae ……………………………………………………………….. 17

فصل سوم : مواد وروشها

3-1- جمع آوری و شناسایی Goniozus spp.………………………………………………………… 20

3-2- پرورش آزمایشگاهی پارازیتوئید Goniozus spp. و کرم میوه خوار خرما……………….. 21

3-2-1- پرورش کرم میوه خوار خرما……………………………………………………………………….. 21

3-2-2- پرورش زنبور پارازیتوئید……………………………………………………………………………. 22

3-3- بررسی زیست شناسی زنبورهای پارازیتوئید………………………………………………………… 24

3-3-1- طول عمر زنبورهای نر و ماده و طول دوره باروری ………………………………………….. 24

3-4- بررسی الگوی تخمگذاری زنبورهای پارازیتوئید……………………………………………………. 26

3-5- بررسی رابطه وزن میزبان و تعداد تخم گذاشته شده………………………………………………. 26

3-6-تجزیه وتحلیل داده ها…………………………………………………………………………………….. 26

فصل چهارم : نتایج

4-1- جمع آوری و شناسایی زنبورهای پارازیتوئید کرم میوه خوار خرما…………………………….. 27

4-2- شكل شناسی زنبور پارازیتوئید Goniozus spp. (تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ)……. 28

4-3- زیست شناسی زنبور پارازیتوئید Goniozus spp. ……………………………………………. 32

4-3-1- طول دوره زندگی (تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ)………………………………………….. 34

4-3-2- رفتار تخم گذاری…………………………………………………………………………………….. 36

4-3-3- طول عمر زنبورهای نر و ماده………………………………………………………………………. 38

4-3-4- بررسی نسبت جنسی زنبورهای نر و ماده بر روی مراحل مختلف رشدی کرم میوه خوار خرما       38

4-4- تعیین الگوی تخمگذاری زنبورهای پارازیتوئید……………………………………………………..   39

4-5- بررسی رابطه وزن میزبان و تعداد تخم گذاشته شده………………………………………………. 42

 

فصل پنجم: بحث

پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………. 59

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………….. 62

Abstract ………………………………………………………………………………………………………… 65

فهرست جداول

جدول شماره4-1- زیست شناسی زنبور پارازیتوئید Goniozus spp. بر روی کرم میوه خوار خرما

در شرایط آزمایشگاهی، دما 1±28 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 5±60 درصد، 14ساعت روشنایی

و10 ساعت تاریکی……………………………………………………………………………………………… 36

جدول شماره 4-2- الگوی تخمگذاری در شرایط آزمایشگاهی 2±26 درجه سانتی گراد، رطوبت

نسبی60-70 درصد و 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی…………………………………….. 39

جدول شماره 4-3-تجزیه واریانس پراکنش تعداد تخم زنبور پارازیتوئید Goniozus spp. روی

سطوح لاروی کرم میوه خوار خرما بدون در نظر گرفتن قفسه سینه و شکم ………………………………………………………………………………………………………………………… 40

جدول شماره 4-4- تجزیه واریانس بین گروه ها و داخل گروه ها  41

جدول شماره4-5- جدول فراوانی تعداد تخم زنبور پارازیتوئید Goniozus spp. روی سطوح لاروی

کرم میوه خوار خرما …………………………………………………………………………. 41

جدول شماره4-6- جدول توصیفی بیشترین و کمترین تعداد تخم زنبور پارازیتوئید spp.  Goniozus

روی سطوح لاروی کرم میوه خوار خرما. ………………………………………. 42

جدول شماره 4-7- جدول تجزیه واریانس تعداد تخم زنبور پارازیتوئید Goniozus spp. روی

بندهای لارو کرم میوه خوار خرما…………………………………………………. 42

جدول شماره 4-8- جدول توصیفی بیشترین و کمترین تعداد تخم زنبور پارازیتوئید      Gomiozus spp. روی قفسه سینه و شکم لارو کرم میوه خوار خرما ……………………………………………………………………………………………………………… 43

جدول شماره 4-9- جدول توصیفی بیشترین و کمترین تعداد تخم زنبور پارازیتوئید Gomiozus spp.

در نواحی مختلف بدن لارو کرم میوه خوار خرما………………….. 43

جدول شماره4-10- جدول تجزیه واریانس تعداد تخم زنبور پارازیتوئید Goniozus spp. روی

بندهای شکم و قفسه سینه لارو کرم میوه خوار خرما………… 44

جدول شماره 4-11- جدول گروه بندی میانگین تعداد تخم زنبور پارازیتوئید Goniozus spp.

روی نواحی مختلف بدن لارو کرم میوه خوار خرما (بر اساس قانون دانکن) ………………………………………………………………………………………………………………………… 45

جدول شماره 4-12- تعداد تخم گذاشته شده توسط زنبور پارازیتوئید Goniozus spp. روی لارو

کرم میوه خوار خرما………………………….. 47

فهرست نمودار

نمودار شماره 4-1- نمودار تجمعی نتایج پیش بینی شده و نتایج مشاهدات…………………………. 47

فهرست اشكال

عکس2-1- مورفولوژی زنبورهای خانواده Bethyloidea ……………………………………………. 19

عکس3- 1- انكوباتور حاوی ظروف پرورش زنبورهای پارازیتوئید…………………………………… 22

عکس3-2- اتاق پرورش بخش تحقیقات حشره شناسی كشاورزی…………………………………… 23

عکس3-3- ظروف بررسی رفتار زنبورهای پارازیتوئید در اتاق پرورش……………………………… 23

عکس 3-4- پتری دیشهای بررسی نسبت جنسی زنبورهای پارازیتوئید………………………………. 25

عکس3-5- ظروف بررسی الگوی تخمگذاری……………………………………………………………… 26

عکس4 -1- رگبندی بال جلویی در Goniozus spp…………………………………………………. 27

عکس4 -2- تخم بیضی شکل، موازی محور طولی بدن………………………………………………….. 28

عکس 4-3- تخمگذاری به صورت دسته جمعی………………………………………………………….. 29

عکس 4-4- مراحل اولیه لاروی………………………………………………………………………………. 29

عکس 4-5- مرحله انتهای لاروی…………………………………………………………………………….. 30

عکس 4-6-  سوراخ دایره ای شکل، محل خروج حشره کامل از پیله ابریشمی سفید…………….. 31

عکس 4-7- حشره بالغ زنبور پارازیتوئید Goniozus spp………………………………………….. 32

عکس 4-8- سطح شکمی شفیره بدون پیله…………………………………………………………………. 33

عکس 4-9- سطح پشتی شفیره بدون پیله…………………………………………………………………… 34

عکس4-10- حشره بالغ زنبور پارازیتوئید (نر)…………………………………………………………….. 35

عکس4-11- حشره بالغ زنبور پارازیتوئید (ماده)………………………………………………………….. 35

عکس4-12- بررسی لارو توسط زنبور پارازیتوئید قبل از تخمگذاری……………………………….. .38

عکس4-13- رابطه مستقیم بین اندازه لارو وتعداد تخم گذاشته شده………………………………….. 45

چکیده:

کرم میوه خوار خرما Batrachedra amydraula یکی از عوامل مهم خسارت زای خرما پس از برداشت در تمام مناطق خرما خیز ایران می باشد. در ارتباط با زیست شناسی و رفتار تخم گذاری  زنبورهای پارازیتوئید این آفت در آزمایشگاه به منظور استفاده در کنترل غیر شیمیایی آن در انبار ها تا کنون در کشور مطالعه جدی انجام نشده است (معروف، بنی عامری 1385). زنبورهای پارازیتوئید خانواده Bethylidae بخصوص جنس Goniozus spp. از توانایی بالایی جهت محدود ساختن جمعیت کرم میوه خوار خرما برخوردار هستند که در سالهای اخیر در دنیا استفاده های زیادی از گونه های مختلف آنها صورت گرفته است. این خانواده در دنیا دارای 7 زیر خانواده، 97 جنس و 2216 گونه است (Azevedo, 2006). از جمله خصوصیات مطلوب این زنبورهای پارازیتوئید خارجی، همه جایی بودن و تخمگذاری دسته جمعی آنها است. بررسی های سالهای 87-88 در استان کرمان و حومه نشان داد که در این منطقه دو جنسGoniozus spp.  وHolepyris sp.  موجودند که جنسGoniozus spp.  جهت پرورش آزمایشگاهی و بررسی انتخاب شد. در این بررسی خصوصیات زیستی، نسبت جنسی  و رفتار تخم گذاری این زنبور پارازیتوئید با تغذیه از پنبه آغشته به عسل رقیق شده و کرم میوه خوار خرما به عنوان منبع غذایی تعدادی از زنبورها ماده و بستر تخم ریزی همه آنها در شرایط آزمایشگاه در 2±26 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی مورد مطالعه قرار گرفت.

طول دوره نهفتگی تخم، طول دوره لاروی، مدت شفیرگی و میانگین طول دوره رشد و نمو زنبورهای نر و ماده به طور متوسط به ترتیب 093/0±02/1، 141/0±58/3، 303/0±80/5، 142/0±53/12 و 144/0±81/13 روز تعیین گردید.

همچنین و الگوی تخم گذاری زنبورهای پارازیتوئید بررسی و مشخص شد که تخم ها موازی محور طولی بدن لارو میزبان و اغلب در سطح پهلویی و پشتی گذاشته می شوند. بررسی بندهای حاوی تخم نشان می دهد که بیشترین تعداد تخم روی بندهای شکم وکمترین آن روی بندهای سینه گذاشته شده است. با بررسی رابطه وزن لارو میزبان و تعداد تخم گذاشته شده مشاهده گردید که زنبورهای پارازیتوئید لاروهای با وزن کمتر از 1 میلی گرم را برای تخم گذاری انتخاب نمی نمایند و تعداد تخم گذاشته شده رابطه مستقیم با وزن لارو آفت دارد. همچنین جنس Holepyris sp. متعلق به خانوادهBethylidae  به عنوان پارازیتوئید گروهی و خارجیEphestia cautella برای اولین بار جمع آوری و گزارش می شود.

کلمات کلیدی: کرم میوه خوار خرما، زنبور پارازیتوئید، رفتار تخم گذاری، الگوی تخم گذاری، Holepyris sp.  ، Goniozus spp. و .Ephestia cautella

مقدمه

جمعیت کلیدی ترین مفهوم در حشره شناسی است. تمام تلاش ها برای این است که عملکرد محصول افزایش یابد و نرخ بقای جمعیت رو به افزایش انسان بالا رود. انسان برای رسیدن به این هدف ساختار جمعیت بسیاری از موجودات از جمله حشرات را تحت تأثیر قرار داده است. شناخت جمعیت و مطالعه رفتارهای آن از این دیدگاه، امری اجتناب ناپذیر است (بنی عامری، 1382). جمعیت انسان در کره زمین بسیار زیاد است و روند رو به افزایش نیز دارد. بشر برای تاٌمین نیازهای خودخواهانه اش و به خاطر ایجاد مزارع گسترده تر و بهره برداری بیشتر، اکوسیستمهای طبیعی را به سرعت بر هم زده و موجب تخریب جنگل ها، نابودی خاک و گیاه خودرو و حیات وحش می گردد. روش های بهره برداری و متکی بر تکنولوژی ماشینی و مواد شیمیایی مصنوعی، ممکن است در کوتاه مدت پر بازده باشند اما مسلما پایدار نبوده و آلاینده محیط خواهند بود. امروزه ثابت شده است که باید برای جانوران وحشی و گیاهان خورو نیز حق حیات قائل شد ودر فضای موجود سهمی نیز برای آنها منظور نمود. بنابر این تولید بیشتر و در عین حال حفظ محیط زیست دو موضوعی است که هماهنگی آنها در آغاز قرن بیست ویکم مورد توجه انسان خواهد بود. کنترل بیولوژیک آفات، پاسخی است طبیعی به بخشی از این برنامه که کنترل پایدار را به ارمغان آورده و برای محیط زیست نیز ناآلاینده محسوب می گردد (موسوی، 1379).

شب پره کوچک خرما Batrachedra  amydraula   یکی از مهمترین آفات میوه نارس خرما در نخلستان می باشد که با تغذیه از جنین، ارتباط بین میوه و پایه آن را قطع می نماید و موجب خشک شدن و ریزش میوه خرما می گردد. خسارت این آفت از نخلستان  آغاز  و با انتقال به انبار قادراست به سیکل زندگی خود ادامه دهد (اسماعیلی، 1375؛ دامغانی،1377؛ شایگان و همکاران، 1377و پژمان، 1380).

خسارت این آفت در سالهای اخیر در نخلستانهای کشور روند افزایشی داشته است، به طوریکه در بعضی درختان50 تا 70 درصد میوه ها توسط لارو نسلهای مختلف آفت خسارت دیده و ریزش نموده است. به دلیل شرایط نا مناسب