چکیده

     این پژوهش که از نوع بنیادی- کاربردی است با هدف بررسی وجوه تقابل سبک زندگی لیبرالیستی با اسلام و تأثیر آن بر برنامۀ درسی پنهان دورۀ متوسطۀ کشور انجام شده است. در این پژوهش با بهره گرفتن از روش توصیفی- تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل آن‌ ها به روش تحلیل محتوا ابتدا به بررسی مبانی فلسفی لیبرالیسم و مبانی فکری اسلام در بخش‌های جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، ارزش‌شناسی و دین شناسی پرداخته شد و از  طریق استنباط اصول متعدد از این مبانی سبک زندگی آن‌ ها در دو شاخص اوقات فراغت و روابط انسانی مورد تحلیل و تبییین قرار گرفت  و سپس در گام بعدی با توجه به مبانی فکری دو مکتب وجوه تقابل آن‌ ها در محورهای فکری یاد شده و به تبع آن در  سبک زندگی حاصل از آن‌ ها در این دو شاخص روشن گردید و در نهایت تأثیر سبک ‌زندگی لیبرالیستی در دو شاخص مذکور بر برنامۀ درسی پنهان دورۀ متوسطۀ کشور مورد بررسی قرار گرفت و این نتایج به دست آمد: مبانی فکری دو مکتب لیبرالیسم در وجوه مختلف جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، ارزش‌شناسی و دین شناسی تقابل دارند بنابراین، به تبع این مبانی متقابل، در سبک زندگی و به ویژه در دو شاخص اوقات فراغت و روابط انسانی نیز دارای وجوه تقابل می‌باشند. محورهای تقابل در اوقات فراغت در دو مکتب اسلام و لیبرالیسم عبارتند از:  1- توجه فرد مسلمان به داشتن آثار اخروی در گزینش اوقات فراغت  در مقابل تأکید فرد بر لذت‌های دنیایی در اندیشۀ لیبرال 2-  گزینش اوقات فراغتی که منجر به ارضای متعادل امیال باشد از سوی فرد مسلمان در مقابل گزینش اوقات فراغتی که ارضای حداکثری امیال را در پی داشته باشد 3-  محوریت بایدها و نبایدهای دینی به عنوان روش کامل زندگی در گزینش اوقات فراغت از سوی فرد مسلمان در مقابل محوریت بایدها و نبایدهای شخصی و فردی در گزینش اوقات فراغت در اندیشۀ لیبرال و طرد بایدها و نبایدهای دینی به دلیل محدود نمودن انسان 4- تساهل و مدارای نسبی و انتخاب انواع گذران اوقات فراغت در چارچوب‌های دین اسلام در مقابل تساهل و مدارای حداکثری و انتخاب هر نوعی از اوقات فراغت 5- گزینش اوقات فراغتی که موجب رشد آزادی معنوی باشد از سوی فرد مسلمان در مقابل محوریت اوقات فراغتی که صرفاً آزادی بیرونی را شامل می‌شود. همچنین در این پژوهش این نتیجه نیز به دست آمد که لیبرالیسم  از طریق دو شاخص اوقات فراغت و روابط انسانی می‌تواند برنامۀ درسی پنهان ویژه ای را با توجه با مبانی فلسفی خود تولید کند. 

کلید واژه‌ها :  سبک زندگی، لیبرالیسم، اسلام، برنامۀ درسی پنهان، دورۀ متوسطه

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق ……………………………………………………………………………1

• مقدمه ……………………………………………………………………………………………………..2
• بیان مسئله …………………………………………………………………………………….2
• اهمیت و ضرورت پژوهش ……………………………………………………….3
• اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………4

1-4-1- هدف کلی ……………………………………………………………………………………..4

1-4-2- اهداف ویژه …………………………………………………………………………………………….5

1-5- سؤال‌های پژوهش ……………………………………………………………………………..5

• تعریف اصطلاحات پژوهش ……………………………………………..5

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینۀ تحقیق ………………………………………………………….7

۲- 1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………..8

2-2- مبانی نظری ………………………………………………………………………………..8

الف – سبک زندگی …………………………………………………………………………………8

۲-2-1- معنای سبک زندگی ……………………………………………………….8

۲-2-1-1- معنای لغوی سبک زندگی …………………………………………………8

۲-2-1-2- معنای اصطلاحی سبک زندگی ……………………………………………………9

الف) سبک زندگی از جنبۀ روان شناختی ………………………………………………………………..9

ب) سبک زندگی از جنبۀ جامعه‌شناختی ……………………………………………………………..10

2-2-1-3- عناصر مفهوم سبک زندگی ………………………………………………………………12

2-2-1-4- تاریخچۀ سبک زندگی …………………………………………………………………14

۲-2-1-5- شاخص‌های سبک زندگی ……………………………………………………14

الف) مصرف فرهنگی ……………………………………………………………………………………15

ب) فعالیت‌های فراغت ………………………………………………………………………..16

ج) شاخص‌های پراکنده …………………………………………………………………………. 16

ب- لیبرالیسم ………………………………………………………………………………………………………..17

2-2-2- مفهوم شناسی لیبرالیسم …………………………………………………17

۲-2-2-1- تاریخچۀ لیبرالیسم ………………………………………………………………………………..18

۲-2-2-2- مبانی فلسفی لیبرالیسم ……………………………………………………….20

۲-2-2-2-1- جهان شناسی …………………………………………………………………..20

2-2-2-2-2-انسان‌شناسی ………………………………………………………………….21

الف_فردگرایی …………………………………………………………………………………….22

ب-انسان‌مداری ……………………………………………………………………………………………..24

2-2-2-2-3- ارزش شناسی ………………………………………………………………27

الف) آزادی ……………………………………………………………………………………….27

ب) تساهل و مدارا ………………………………………………………………………37

ج) سکولاریسم ……………………………………………………………………………………31

۲-2-2-2-4معرفت‌شناسی …………………………………………………………..34

الف) امکان شناخت ………………………………………………………………………34

ب) ابزارشناخت ……………………………………………………………………….34

2-2-2-3- وروداندیشه‌های لیبرالیستی به ایران ……………………………………….37

2-2-2-4- تعلیم و تربیت در مکتب لیبرالیسم ………………………………………………..39

ج-اسلام …………………………………………………………………………………………………..40

2-2-3- مبانی فکری اسلام …………………………….40

2-2-3-1-جهان‌شناسی ………………………………………………………………….40

۲-2-3-2-انسان‌شناسی ……………………………………………..41

الف-اصالت فرد و جامعه …………………………………………………………43

ب) حق و تکلیف …………………………………………………………44

۲-2-3-3- ارزش­شناسی ………………………………………………………….46

الف- آزادی ………………………………………………………………………………………46

ب- تساهل و مدارا …………………………………………………………………………48

ج- اخلاق …………………………………………………………………………………49

تعریف اخلاق در اسلام ……………………………………………………….49

۲-2-3-4- معرفت‌شناسی …………………………………………………50

د) برنامۀدرسی پنهان ………………………………………………………………………53

2-2-4- انواع برنامه درسی …………………………………………………………………………54

۲-2-4-1- مفهوم برنامۀ درسی پنهان ……………………………………………………54

2-2-4-1-1- تاریخچۀ برنامۀ درسی پنهان …………………………………………57

2-2-4-1-2- رویکردها و نظریه‌های مختلف در برنامۀ درسی پنهان ………………57

2-2-4-1-3- ویژگی‌های برنامۀ درسی پنهان …………………………………………58

2-2-4-1-3- طبقه‌بندی و تحلیل ابعاد مختلف برنامۀ درسی پنهان ………………59

2-2-4-1-4- عوامل مؤثر در شکل‌گیری برنامۀ درسی پنهان ………………………59

و) نظام آموزش متوسطه …………………………………………………….61

2-2-5- تعریف دورۀ متوسطه ………………………………………….61

2-2-5-1- اهداف دورۀ متوسطه ………………………………………………..61

الف- اعتقادی ‌…………………………………………………………………….62

ب- اخلاقی …………………………………………………………………….62

ج- اجتماعی ………………………………………………………………………63

2-2-5-2- ویژگی‌های دانش‌آموزان در دورۀ متوسطه …………………63

 

 

2-2-5-3- نیازهای اساسی نوجوانان در دورۀ متوسطه ……………………………64

2-3- پیشینۀ پژوهش …………………………………………66

2-3-1- پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها …………………………………………………….66

2-3-2 مقاله‌ها ………………………………………………………………68

2-3-3- کتاب ……………………………………………………………..69

2-3-4- جمع‌بندی پیشینۀ پژوهش …………………………………………..69

فصل سوم: روش‌شناسی تحقیق ……………………………….71

3-1- مقدمه ……………………………………………………………………………72

3-2- نوع تحقیق ……………………………………………………72

3-3- روش تحقیق ………………………………………………………………73

3-3-1- روش تحقیق سؤال اول، دوم و چهارم ……………………………73

3-3-2- روش تحقیق سؤال سوم …………………………………………………….74

3-4- روش گرد­آوری اطلاعات ……………………………………………………….75

3-5- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………….75

3-6- جمع‌بندی روش‌شناسی تحقیق ……………………………………………….76

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق ……………………………………………77

4-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………78

4-2- بررسی سؤال اول تحقیق ………………………………………………..78

4-2-1- استنباط اصول عملی از مبانی فکری لیبرالیسم ……………………………….. 79

4-2-1-1- مبنای جهان‌شناختی ………………..79

4-2-1-1-1- اصل عملی برآمده از مبنای جهان‌شناختی ……………………………79

4-2-1-2- مبنای انسان‌شناختی ………………………………………………79

4-2- 1-2-1- اصول عملی برآمده از مبنای انسان‌شناختی ……………………..80

الف- محوریت امیال فردی و ارضای حداکثری آن‌ ها …………………….80

ب- محوریت منافع فردی …………………………………………………………..80

4-2-1-3- مبنای ارزش‌شناختی ………………………………………………………80

4-2-1-3-1- اصول عملی برآمده از مبنای ارزش‌شناختی ……………………………….81

الف- آزادی بیرونی …………………………………………………………………81

ب– تساهل و مدارای حداکثری ……………………………………………………81

ج– محوریت انسان در تعیین بایدها و نبایدهای اخلاقی ……………………..82

4-2-1-4- مبانی دین‌شناختی ………………………………………..82

4-2-1-4-1- اصول عملی برآمده از مبنای دین‌شناختی ……………………………..82

4-2-2- بررسی اوقات فراغت براساس مبانی و اصول عملی استنباط شده از مکتب لیبرالیسم ………………..85

4-2-2-1- تبیین تأثیر مبنای جهان‌شناختی و اصل عملی برآمده از آن بر اوقات فراغت ………………………..85

4-2-2-2- تبیین تأثیر مبنای انسان‌شناختی بر شاخص اوقات فراغت ………………85

4-2-2-2-1- تبیین تأثیر اصول عملی برآمده از مبنای انسان‌شناختی بر اوقات فراغت …………………………..86

الف- تأثیر اصل عملی «محوریت منافع فردی» بر اوقات فراغت …………………………………….86

ب- تأثیر اصل عملی «محوریت امیال و ارضای حداکثری آن‌ ها» بر اوقات فراغت ……………………..86

4-2-2-3- تبیین تأثیر اصول عملی برآمده از مبانی ارزش‌شناختی بر اوقات فراغت ………………………………..86

الف- تبیین تأثیر اصل عملی «آزادی بیرونی» بر اوقات فراغت ………………………………86

ب- تبیین تأثیر «اصل تساهل و مدارای حداکثری» بر اوقات فراغت ………………………..87

ج- تأثیر اصل عملی «تعیین بایدها و نبایدهای اخلاقی» بر اوقات فراغت ……………………87

4-2-2-4- تبیین تأثیر اصل عملی برآمده از مبنای دین‌شناختی اوقات فراغت …………………………87

4-2-2-5- ویژگی‌های اوقات فراغت در سبک زندگی لیبرالیسمی ……………………………..88

4-2-2-6- مصادیق اوقات فراغت لیبرالی ……………………………………………..88

4-2-3- بررسی تأثیر مبانی و اصول عملی استنباط شده از مکتب لیبرالیسم بر روابط انسانی ………………..89

4-2-3-1- تبیین تأثیر مبنای جهان‌شناختی اصل عملی برآمده از آن  بر روابط انسانی ………………………….90

4-2-3-2-1- تأثیر اصول عملی برخاسته از مبانی انسان‌شناختی لیبرالیسم بر روابط انسانی ………………….90

4-2-3-2- تبیین تأثیر مبنای انسان‌شناختی «تقدم فرد بر جامعه» بر شاخص روابط انسانی …………………90

الف- تأثیر اصل عملی «محوریت منافع فردی» بر شاخص روابط انسانی ………………….90

ب- تأثیر اصل عملی «محوریت امیال و ارضای حداکثری آن‌ ها» بر شاخص روابط انسانی ……………………….91

4-2-3-3- تبیین تأثیر اصول عملی برآمده از مبنای ارزش‌شناختی روابط انسانی …………………………………..91

الف- آزادی بیرونی …………………………………………………………….91

ب- تساهل و مدارای حداکثری ……………………………………………………………………91

ج- محوریت انسان در تعیین بایدها و نبایدهای اخلاقی ………………………91

4-2-3-4- تبیین تأثیر اصل عملی برآمده از مبنای دین‌شناختی روابط انسانی ……………92

4-2-3-5- ویژگیهای روابط انسانی در سبک زندگی لیبرالیستی …………………….92

4-2-3-6- مصادیقی از انواع روابط انسانی در مکتب لیبرالیسم ………………………………..93

4-2-4- جمع‌بندی سؤال یک …………………………………………………….93

4-3- بررسی سؤال دوم تحقیق ……………………………………………………………………..95

4-3-1-1- مبانی و اصول عملی استنباط  شده از مکتب اسلام ………………..96

4-3-1-1- مبنای جهان‌شناختی ………………………………………………………..96

4-3-1-2- مبنای انسان‌شناختی ………………………………………………………………..96

4-3-1-2-1- اصول عملی برآمده از مبنای انسان‌شناختی ……………………………97

الف- محوریت فطرت و تعادل در ارضای تمایلات ……………………………………..97

ب- تکلیف مداری ………………………………………………………………………………97

4-3-1-3- مبنای ارزش‌شناختی ………………………………98

4-3-1-3-1- اصول عملی برآمده از مبنای ارزش‌شناختی …………………………….98

الف- محوریت آزادی درونی …………………………………………………………………………….98

4-3-1-4- مبنای دین‌شناختی ………………………………………………………………….100

4-3-1-4-1- اصل عملی برآمده از مبنای دین‌شناختی ……………………………………….100

4-3-2-  بررسی اوقات فراغت بر اساس مبانی و اصول عملی استنباط شده از مکتب اسلام …………………101

4-3-2-1- تبیین تأثیر مبنای جهان‌شناختی واصل عملی برآمده از آن  بر اوقات فراغت ……………………..101

4-3-2-2- تبیین تأثیر مبنای انسان‌شناختی «تقدم فرد بر جامعه» بر اوقات فراغت …………………………….101

4-3-2-2-1- تبیین تأثیر اصول عملی برآمده از مبانی انسان‌شناختی بر اوقات فراغت …………………………102

الف- محوریت فطرت و تعادل در ارضای تمایلات ………………………………………..102

ب- تکلیف مداری ……………………………………………………………………………………102

4-3-2-3- تبیین تأثیر اصول عملی برآمده از مبانی ارزش‌شناختی بر اوقات فراغت ……………………………..102

الف- محوریت آزادی درونی ……………………………………………………………….102

ب- تساهل و مدارای نسبی …………………………………………………………………103

ج- محوریت بایدها و نبایدهای فطری بر اساس آموزه های دین ………………………………103

4-3-2-4- تبیین تأثیر مبنای دین‌شناختی و اصل عملی برآمده از آن بر اوقات فراغت ………………………..103

4-3-2-5- ویژگی‌های اوقات فراغت در سبک زندگی اسلامی ………………………………103

4-3-2-6- مصادیق نحوۀ گذران اوقات فراغت در مکتب اسلام ……………………………104

4-3-3- بررسی روابط انسانی بر اساس مبانی و اصول عملی استنباط شده از مکتب اسلام …………………..105

4-3-3-1- تبیین تأثیر مبنای جهان‌شناختی و اصل عملی برآمده از آن  روابط انسانی ………………………..105

4-3-3-2- تبیین تأثیر مبنای انسان‌شناختی روابط انسانی ………………………………..105

4-3-3-5- ویژگی‌های روابط انسانی در سبک زندگی اسلامی ………………………………107

4-3-3-6- مصادیق روابط انسانی در سبک زندگی اسلامی ………………………………………..108

4-3-4- جمع‌بندی سؤال دو ………………………………………………………………………….108

4-4- بررسی سؤال سوم تحقیق ………………………………………………………………110

4-4-1- تقابل در مبنای جهان­شناختی ……………………………………………………………110

4-4-2- تقابل در مبنای انسان‌شناختی ………………………………………………….110

4-4-2-1- تقابل در اصول عملی برآمده از مبنای انسان‌شناختی ……………………………..111

الف- تکلیف مداری در مقابل محوریت منافع فردی ……………………………………………………111

ب- محوریت فطرت و تعادل در ارضای تمایلات در مقابل محوریت امیال و ارضای حداکثری آن‌ ها……….111

4-4-3- تقابل در مبنای ارزش‌شناختی ……………………………………………………..112

4-4-3-1- تقابل در اصول عملی برآمده از مبنای ارز‌شناختی ………………………………….112

الف- آزادی درونی در مقابل آزادی بیرونی …………………………………………………….112

ب- تساهل و مدارای نسبی در مقابل تساهل و مدارای حداکثری ………………………………115

ج- محوریت بایدها و نبایدهای فطری بر اساس آموزه‌های فطری دین در مقابل محوریت انسان در بایدها و نبایدهای اخلاقی ……………………………….116

4-4-4- تقابل در مبنای دین شناختی ………………………………………117

4-4-1- تقابل در اصول عملی برآمده از مبنای دین شناختی …………………………118

4-4-5- جمع‌بندی سؤال سه ………………………………………………………..118

4-5- بررسی سؤال چهارم ……………………………………………………….120

4-5-1- بررسی شاخص اوقات فراغت لیبرال در مدرسۀ متوسطه …………………………121

الف) معلم- دانش‌آموز …………………………………………………121

ب- کادرآموزشی- دانش‌آموز ……………………………………………122

ج- دانش‌آموز– دانش‌آموز ……………………………………………………………124

4-5-2- بررسی شاخص روابط انسانی لیبرال در مدرسۀ متوسطه ……………125

الف- معلم – دانش‌آموز ……………………………………………………125

ب- ارتباط دانش آموز- دانش‌آموز ……………………………………………….126

4-5-3- جمع­بندی سؤال چهار ……………………………………………………128

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری ……………………………………..130

5-1- مقدمه ……………………………………………………………………………….131

5-2- خلاصۀ یافته های مربوط به سؤال یک ………………………………………..131

5-3- خلاصۀ یافته های مربوط به سؤال دو …………………………………….133

5-4-  خلاصۀ یافته های مربوط به سؤال سه ……………………………………..135

5-5- خلاصۀ یافته های مربوط به سؤال چهار …………………………………………….136

5-6- بحث و نتیجه گیری …………………………………137

5-7- محدودیت­های پژوهش …………………………………..139

5-8- پیشنهادها ……………………………………………………………….139

5-8-1- پیشنهادهای پژوهشی ……………………………………………140

5-8-2- پیشنهادهای کاربردی ………………………….140

5-9- منابع…………………………………………………………….142

 

مقدمه

      در این فصل به بررسی کلیات تحقیق می‌پردازیم. در ابتدا مسئلۀ پژوهش روشن می‌شود. در این قسمت دغدغه‌هایی که منجر به شکل‌گیری این مسئله شده است مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس ضرورت بحث از بررسی سبک زندگی لیبرالیستی، وجوه تقابل آن با سبک زندگی اسلامی و تأثیر آن بر برنامۀدرسی پنهان بیان می‌شود. در ادامه اهداف و سؤالات تحقیق که شامل بررسی ویژگی‌های سبک زندگی لیبرالیستی در زمینۀ دو شاخص اوقات فراغت و روابط انسانی، ویژگی‌های سبک زندگی اسلامی در زمینۀ دو شاخص نام‌برده، وجوه تقابل این دو سبک زندگی و تأثیر سبک زندگی لیبرالیستی در ایجاد برنامۀ درسی پنهان ذکر می‌گردد. در پایان اصطلاحات پژوهش تعریف می‌گردد.

• بیان مسئله

هر مکتبی دارای مبانی جهان شناسی، دین شناسی، ارزش شناسی و انسان‌شناسی خاص خود است و هر یک از این مبانی در ساختار تعلیم وتربیت آن مکتب تأثیرگذار خواهد بود چرا که در مکاتب گوناگون جایگاه انسان در جهان هستی، تعریفی که از او داده می‌شود، روش‌های کسب معرفت و در نهایت ارزش‌هایی که برای زیستن عرضه می‌گردد متفاوت است. پرواضح است که انسان‌محور تعلیم و تربیت است و هر مکتبی از دریچۀ ایدئولوژی خود به تعلیم و تربیت انسان می‌نگرد. یکی از ایدئولوژی‌هایی که در حال جهانی شدن است، لیبرالیسم است. فرهنگ لیبرالی که در اروپای مسیحی شکل گرفت، در کلّیت خویش علیه همۀ ارزش‌های قدسی و ماورایی به وجودآمده و به عنوان یک مکتب اجتماعی، تعریف خاصی از انسان دارد و متناسب با آن نیز اشکال خاصی از نهادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و تربیتی عرضه می‌کند. لیبرالیسم امروز دیگر نه در قالب یک نظریۀ فلسفی یا سیاسی، بلکه به عنوان یک الگوی زندگی و برنامه‌ریزی، بر موج مدرنیسم به گوشه گوشۀ جوامع نفوذ کرده است و بسیاری را بدین گمان کشانده که توسعه و ترقی را جز از این راه نمی‌توان تأمین کرد. اندیشه‌هایی چون لیبرالیسم، استواری و استحکام خود را مرهون نمودهای عینی و عملی هستند و صحنه کارزار با آن‌ ها بیش از هر جا در میدان مدیریت و برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و بین‌المللی است. یکی از عرصه‌های ساختاری مدیریت و برنامه‌ریزیاجتماعی در هر کشور نهاد آموزش و پرورش، به ویژه آموزش متوسطه است. چرا که این دوره درفاصلۀکوتاهی نسبت به ورود جدی دانش‌آموزان به عرصۀ جامعه را دارد و از طرفی نیز این دوره مصادف با دورۀ نوجوانی است. دوره‌ای که انسان در معرض انتخاب‌های مختلف و متعدد در زمینه‌های گوناگون از جمله انتخاب رشته، شغل و گرایش‌های مذهبی قرار می‌گیرد و ذهن و روح دانش‌آموز آمادگی بالایی را برای پذیرش عقاید و نگرش‌های برآمده از مکاتب مختلف را دارد؛بنابراین، نهاد آموزش و پرورش نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب‌های سرنوشت‌سازافراد جامعهدارد که اهمیت این نهاد را دو چندان می‌کند. از طرفی نیز با توجه به اینکه ایران کشوری است اسلامی وحاکمیت دین در قالب جمهوری اسلامی نمود بیرونی یافته است باید به این مسئله بپردازیم که در عرصۀ اعتقادات اسلامی و به تبع آن در تعلیم وتربیت، نقاط رویارویی ما با لیبرالیسم چه خواهد بود. در واقع باید بررسی نماییم سبک زندگی اسلامی و سبک زندگی لیبرالیستی که هریک تأثیرات متفاوت و محسوسی را بر ترجیحات و سلایق افراد جامعه در انتخاب‌ها و گزینش‌های آنان ایجاد می‌کنند در چه محورهایی با یکدیگر تقابل وتناقض دارند.

بر این اساس در این تحقیق نگارنده در رابطه با اندیشه‌های لیبرالیسم و تعلیم وتربیت اسلامی مدعی است: 1) مبانی و اصول فکری لیبرالیسم دارای وجوه تقابل جدی با اصول فکری اسلام است 2) این اصول فکری متناقض با اسلام در تعلیم و تربیت ما نفوذ کرده است اما این رخنه، چندان در برنامۀ درسی آشکار به چشم نمی‌خورد و مسئلۀ نگران‌کننده این است که برنامۀ درسی پنهان ما دچار این تأثیرپذیری شده است که به اعتقاد برخی از صاحب‌نظران، تأثیرگذاری این نوع از برنامۀ درسی می‌تواند به مراتب بیشتر از برنامۀ درسی آشکار باشد. این در صورتی است که مکتب ما اسلاماست و پیرو آن هدف نهایی تعلیم وتربیت ما رساندن افراد جامعه به حیات طیبه خواهد بود به گونه‌ای که فرد در تمام