چكیده

این پایان‌نامه با هدف بررسی وجود پیام های پنهان و آشكار در محتوای انیمیشن های والت دیزنی از منظر مغایرت با آموزه های فرهنگی-دینی جامعه ما نگارش شده است. شركت والت دیزنی را می توان معتبرترین و قدیمی ترین كمپانی هالیوود دانست كه ویژه كودكان تا كنون به تولید انیمیشن پرداخته است. این انیمیشن ها در ایران نیز در میان كودكان از محبوبیت ویژه ای برخوردار است. این رساله ابتدا نگاهی اجمالی به تاریخچه انیمیشن و ادبیات تولید شده در حوزه ارتباط میان كودك  و تلویزیون و نظریات كارشناسان حوزه ارتباطات و فرهنگ دارد و این مسئله را دنبال می شود كه برنامه غالب تلویزیونی مورد علاقه كودكان كه انیمیشن است چه ساخت هایی را در ذهن مخاطبان خود ایجاد می كند. در ادامه شیوه های تبلیغاتی غالب و همچنین جریان های اصلی انتقال فرهنگ در آمریكا در قالب امپریالیسم فرهنگی، دیپلماسی عمومی و تبلیغات مسلكی مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. با مشخص شدن مختصات حوزه نقد و همچنین جمع آوری ادبیات مناسب به لحاظ چارچوب تئوریك، نقد و بررسی مبتنی بر نشانه شناسی تعداد 11 انیمیشن انجام می گردد. در انتها دو آزمایش نیز انجام شده است كه اولی در حوزه شناخت پیام مخفی انیمیشن ها و دوم شناخت كلیشه ها توسط مخاطبان است. در آزمایش نخست اثبات می شود كه كودكان متوجه پیام های پنهان موجود در انیمیشن ها نمی شوند اما با آموزش رسانه ای می توانیم كمك كنیم كه درك بهتری نسبت به آنها بیابند. در آزمایش دوم نیز به این نتیجه می رسیم كه كودكان متوجه پیام های آشكار انیمیشن و كلیشه های رایج می شوند. اما ارائه سواد رسانه ای به آنها باعث تحریک كنجكاوی و دقت بیشتر بر كلیشه ها و در نتیجه ارائه پاسخ های صحیح می گردد.

كلمات كلیدی:

انیمیشن، والت دیزنی، پیام مخفی

فهرست

فصل اول: كلیات پژوهش… 5

1-1.       مقدمه. 5

1-2.                 بیان مسئله. 6

1-3.                      اهداف تحقیق.. 7

1-4.                          سوال های پژوهش.. 8

1-5.                 فرضیه ها 9

1-6.            تعاریف.. 10

1-6.1.        انیمیشن. 10

1-6.2.        والت دیزنی.. 16

1-6.3.   پیام. 23

1-6.4.             پیام مخفی.. 24

1-6.5.                                آموزش و یادگیری پنهان. 34

1-6.6.                  سواد رسانه ای.. 36

1-6.7.             کلیشه سازی.. 37

1-6.8.                       امپریالیسم فرهنگی.. 39

1-6.9.                       تماشاگران ایرانی.. 44

1-7.                                      كاربردهای متصور از تحقیق: 46

فصل دوم: چارچوب نظری و ادبیات تحقیق.. 47

2-1. چارچوب نظری.. 47

كودك و رسانه. 49

تاثیر تلویزیون بر رفتار و تربیت.. 51

تلویزیون و فضاسازی رسانه ای.. 53

تلویزیون و آشكارسازی وقایع. 57

تلویزیون و تحریف واقعیت.. 57

تلویزیون و خشونت.. 58

تلویزیون و یادگیری كودكان. 60

تلویزیون، ابزار آموزشی.. 61

تلویزیون و انتقال مفاهیم فرهنگی.. 62

انیمیشن و تبلیغات سیاسی.. 64

الف- دیپلماسی عمومی ایالات متحده و نیاز به در اختیار گرفتن رسانه های جمعی.. 68

ب- دكترین یهود در دراختیار گرفتن رسانه های جمعی.. 71

ج- اجرای عملیات روانی و نیاز به در اختیار گرفتن رسانه های جمعی.. 81

فصل سوم:. 83

تحلیل نشانه شناختی: 84

نشانه شناسی فرهنگ و آموزه های اسلامی: 99

مصاحبه. 107

کلیشه سازی و کلیشه ها 109

روش آزمایشی.. 113

انیمیشن های مورد بررسی.. 117

فصل چهارم.. 119

بررسی نشانه شناختی انیمیشن ها 120

کلیشه های یافت شده در انیمیشن ها: 133

پیام های نهفته ی والت  دیزنی.. 137

نقد انیمیشن شیر شاه (Lion King). 142

نقد انیمیشن دامبو (Dumbo). 153

طراحی یک آزمایش بر روی گروه انسانی.. 157

آزمایش شماره 1. 159

آزمایش شماره 2. 165

فصل پنجم.. 172

نتیجه آزمایش شماره 1. 179

نتایج آزمایش شماره 2. 179

پیشنهادات.. 181

منابع.. 183

كتب و مقالات فارسی: 183

منابع لاتین. 190

منابع اینترنتی: 194

ضمائم.. 197

ضمیمه شماره 1: 197

ضمیمه شماره 2: 198

ضمیمه شماره 3: 198

ضمیمه شماره 4: 201

ضمیمه شماره 5: 202

ضمیمه شماره 6: 203

ضمیمه شماره 7: 206

ضمیمه شماره 8: 209

ضمیمه شماره 9: 210

ضمیمه شماره 10: 211

ضمیمه شماره 11: 212

ضمیمه شماره 12: 213

ضمیمه شماره 13. 214

ضمیمه شماره 14. 215

1-1.        مقدمه

از زمان پیدایش و رواج تلویزیون، بررسی تأثیر محتواهای تلویزیون به خصوص بر روی کودکان یکی از دغدغه­های محققان در حوزه های مختلف علوم انسانی به­ویژه علوم ارتباطات و روان­شناسی بوده و تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است. تحولات اخیر در شکل رسانه ­ها و روی کار آمدن وسایل و امکانات جدیدی که استفاده از آن­ها بسیار آسان است و مهارت خاصی نیاز ندارد، بهره­ گیری کودکان از رسانه ­ها را توسعه و گسترش داده است. از آن جمله امکانات ویدئویی است که محتواهای در دسترس کودکان را افزایش داده و موجب شده است که کودکان وقت زیادی را صرف تماشای انواع فیلم­ها ­کنند. امروزه یکی از دارایی­ های کودکان کیف­های «سی. دی» است که پُر است از انواع فیلم­ها و برنامه ­های کودکان و به­خصوص انواع فیلم­های انیمیشنی و کم­تر کودکی پیدا می­ شود که بخشی از وقت روزانه خود را با این فیلم­ها سپری نکند.

یکی از محبوب­ترین برنامه ­های کودکان فیلم­های پویانمایی (انیمیشن) هستند و سیستم نمایش و سرگرمی خانگی این امکان را فراهم آورده است که در تمام دنیا، کودکان بارها و بارها این فیلم­ها را ببینند. در ایران، در طبقه ­بندی انواع محتواهای نوارهای ویدئویی، یکی از مهم­ترین و پرطرفدارترین محتواها برنامه ­های کودکان اعم از فیلم و انیمیشن است. در میان فیلم­های پویانمایی، آثار والت دیزنی شهرتی بی­نظیر دارد. شرکت والت دیزنی که یکی از مهم­ترین شرکت­ها در عرصه ساخت فیلم­های پویانمایی و همچنین ارائه این فیلم­ها به شکل نمایش خانگی است، بزرگ­ترین شرکت زنجیره­ای سرگرمی و رسانه­ای در جهان است. این شرکت در اکتبر 1923 توسط برادران دیزنی به عنوان یک استودیوی انیمیشن در کالیفرنیا شکل گرفت و مفتخر است به این­که شرکتی مختص کودکان و خانواده­ها ست. از سال 1985 میلادی که دیزنی فروش فیلم­های ویدئویی کودکان را آغاز کرد، از همان آغاز توانست بازار انیمیشن و فیلم­های کودکان در جهان را تحت سلطه خود درآورد. همچنین، به علت قدرت انیمیشن در انتقال پیام که می ­تواند فراتر از مرزهای زبانی، فرهنگی و حتی سِنّی حرکت کند، مخاطبان زیادی در سراسر دنیا پیدا کرد و می­توان گفت اکنون، داستان­ها، فیلم­های دیزنی و شخصیت­های آن­ها بخشی از میراث جهانی بشر شده ­اند. نزدیک به سه دهه از رواج گسترده امکانات صوتی و تصویری در ایران می گذرد و همزمان با رواج این امکانات محصولات دیزنی ترجمه و دوبله شده و به صورت کتاب، برنامه تلویزیونی، نوارهای ویدئویی، سی. دی و دی. وی. دی در اختیار کودکان قرار گرفته­اند.

تعمیق گفتمان انتقادی در فضای محتوای رسانه ای امری است كه سالیان درازی بدان پرداخته شده است. منظرها و سبك های مختلف نقد از نگاه های فرمالیستی گرفته تا پست مدرن همگی به دنبال دریافت پیام های رسانه های دیداری  بوده اند. در این میان توجه به آثار سینمایی و تلویزیونی از آن جهت اهمیت می یافت كه می فهمیدند این فیلم ها و آثار ارائه شده در مخاطبان احتمالا تاثیرات زیادی دارند که یا به صورت آنی و یا در درازت مدت قابل بررسی هستند. هرچند سنجش اصل تاثیر یک رسانه بر رفتارهای فرد به ویژه رفتارهای بلند مدت امری است دشوار و پژوهش های زیادی نیز در این زمینه صورت گرفته است که به طور جامع و کامل نتوانسته اند این تاثیر را اثبات کنند، اما اصل