در طی دهه­ اخیر،  با توجه رشد روز افزون حجم اطلاعات در سازمان ها و پیچیدگی های ایجاد شده در فرایند های کاری به واسطه بزرگ شدن سازمان ها اهمیت حرکت به سمت استفاده از سیستم های اطلاعاتی بیش از پیش جهت افزایش کارایی و اثربخشی سازمانها، نیاز می باشد. که تحقق این امر بایستی استفاده از این ابزار ها در سازمانها توسط کارکنان مورد پذیرش واقع شود. این موضوع نیاز به انجام پژوهش برای شناسایی عوامل تعیین­کننده پذیرش سیستمهای اطلاعاتی توسط کاربران را آشکار می­سازد. درک عواملی که موجب پذیرش فناوری­های جدید می­ شود و ایجاد شرایطی که تحت آن، فناوری­های اطلاعاتی مورد نظر پذیرفته شود از پژوهش­های مهم در زمینه شناسایی و تبیین رفتار مصرف کننده است.  با توجه به این مطلب این تحقیق با هدف شناسایی عوامل دارای رابطه با درک مفید بودن و سهولت استفاده از خدمات سیستم های اطلاعاتی توسط کارکنان، تبیین رفتار کارکنان سازمانها در رابطه با سیستم های اطلاعاتی با تمرکز بر سیستم مدیریت اطلاعات پروژه براساس نظریه پذیرش و استفاده از فناوری، شناسایی جایگاه متغییرهای محیطی در مدل رفتار کارکنان، به نحوی که با کنترل آنها امکان تغییر نگرش و افزایش بهره­ گیری آنها از سیستم های اطلاعاتی در راستای کاهش زمان و افزایش بهره­وری و ایجاد ارزش افزوده برای  سازمان ها  انجام شده است.

مدل مفهومی تحقیق، نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری است که آن را می توان حاصل تلفیق سازه­های اصلی چندین مدل مشهور در زمینه پذیرش فناوری دانست. سازه­های اصلی تحقیق عملکرد مورد انتظار، تلاش مورد انتظار، تاثیرات اجتماعی و تسهیل شرایط است که با قصد رفتاری و به تبع آن رفتار استفاده از سیستم های اطلاعاتی رابطه دارد. به علاوه سازه­های مدل، اعتماد به سیستم­های مدیریت اطلاعات پروژه نیز به مدل اضافه شده که نتایج تحقیق بیانگر برازنده بودن مدل است. روش تحقیق در این تحقیق مطالعات کتابخانه­ای و پرسشنامه است.  با ترجمه­ی پرسشنامه ­ها­ی استاندارد در این حوزه و انجام تحقیقات پیش آزمون و بهره­ گیری از روش­های میدانی نظرات کارشناسان در حوزه­ استفاده­ از سیستم های مدیریت اطلاعات پروژه مورد ارزیابی قرار گرفت. ضریب آلفای کرونباخ آزمون پیش مطالعه در مرحله­ نخست 904/ 0 بوده که پس از حذف گزاره­هایی که اعتبار پرسشنامه را کاهش داده این میزان به مقدار 922/0  افزایش یافته است.

تعداد 88 پرسشنامه به تمام کاربران سیستم مدیریت اطلاعات پروژه مرکز همکاری های فناوری ریاست جمهوری   توزیع گردید که  66 پرسشنامه تکمیل و بازگردانده شده که نتایج آن توسط نرم افزار spss تحلیل شد. با توجه به نتایج احصا شده، تمام فرضیه های پژوهش مورد تایید واقع شد و عملا رابطه بین متغیرهای وابسته با متغیرهای مستقل تحقیق جهت پذیرش سیستم مدیریت اطلاعات پروژه در نمونه مد نظر تایید گردید.

در این پژوهش باتوجه به اینکه اخذ اطلاعات از نمونه مد نظر با توجه به جایگاه حاکمیتی آن امری سهل الوصول نبود جهت گردآوری اطلاعات و پرسشنامه ها محدودیت هایی به وجود آمد.

نوآوری صورت گرفته در این تحقیق ورود به سیستم های اطلاعات مدیریتی در سطح سازمان های حاکمیتی است که از الگوی ساختاری تسهیلگری در توسعه فناوری های پیشرفته پیروی می کنند و به صورت پروژه ای نیز فعالیت می کنند که نتایج حاصله می تواند برای کشور در حوزه حاکمیتی نیز کاربرد داشته باشد.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1.مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………..1

1-2.بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………………2

1-3. مدل مفهومی پژوهش…………………………………………………………………………………………………..3

1-4.اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………3

1-5. اهداف، سوالات و فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………..4

1-5-1. هدف انجام پژوهش………………………………………………………………………………………………..4

1-5-2. سوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………….4

1-5-3. فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………..5

1-6. روش انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………………6

1-6-1. روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..6

1-6-2. نقشه راه تحقیق……………………………………………………………………………………………………….6

1-6-3. قلمرو زمانی و مکانی تحقیق…………………………………………………………………………………….7

1-6-4. مشکلات انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………..8

1-7. تعریف عملیاتی متغییرهای مستقل یا وابسته……………………………………………………………………8

 

فصل دوم: ادبیات پژوهش

2-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………11

2-2. ادبیات نظری و پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………11

2-2-1. رفتار و قصد انجام رفتار…………………………………………………………………………………………11

2-2-2. سلسله مراتب باورها، نگرش ها و رفتارها………………………………………………………………..12

2-2-3. سیستم اطلاعات مدیریت……………………………………………………………………………………….13

2-2-4. پذیرش فناوری اطلاعات………………………………………………………………………………………..38

2-2-5. مرکز همکاری های فناوری ریاست جمهوری…………………………………………………………..54

2-3. جمع بندی و تفسیر مدل مفهومی تحقیق………………………………………………………………………58

2-3-1 . پاسخ به سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………..60

2-3-2. تفسیر مدل مفهومی……………………………………………………………………………………………….62

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………67

3-2. طرح تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..67

3-2-1. دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف……………………………………………………………………….67

3-2-2. دسته بندی تحقیقات بر حسب نحوه گردآوری داده ها (طرح تحقیق) …………………………68

3-2-3. واحد تحلیل…………………………………………………………………………………………………………68

3-2-4. مطالعات مقطعی……………………………………………………………………………………………………68

3-3. ابزار جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………….69

3-3-1. پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………..69

3-3-2. متغییرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………..75

3-3-3. مقیاس های اندازه گیری………………………………………………………………………………………..79

3-3-4. جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………..80

3-4. روش تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………..80

3-4-1. روش های توصیفی……………………………………………………………………………………………….81

3-4-2. روش های تحلیلی………………………………………………………………………………………………..81

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………83

4-2. نتایج آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………….83

4-2-1. اطلاعات جمعیت شناختی……………………………………………………………………………………..83

4-2-2. نتایج آمار توصیفی متغیرهای مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………..88

4-3. بررسی و ارزیابی فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………92

4-3-1. نتایج آزمون اسپیرمن……………………………………………………………………………………………..93

4-3-2. نتایج وزن دهی متغیرهای تحقیق به روش آنتروپی شانون و انحراف معیار استاندارد…….100

4-3-3. آزمون های تکمیلی……………………………………………………………………………………………..101

 

فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات

5-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….105

 

5-2. پاسخ به سوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………105

5-3. بررسی و ارزیابی آزمون های تکمیلی………………………………………………………………………..107

5-4. تحلیل نتایج تحقیق………………………………………………………………………………………………….107

5-5. پیشنهادات مدیریتی و محدودیت ها…………………………………………………………………………..109

5-5-1. محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………………112

5-5-2. پیشنهادات برای تحقیقات آتی………………………………………………………………………………112

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………..114

پیوست‌ها……………………………………………………………………………………………………………………….127

 

فهرست جداول

جدول 2 1. سلسله مراتب چهار گانه تاثیرها…………………………………………………………………………12

جدول 2 2. ویژگی های کلی مدل پذیرش فناوری………………………………………………………………..43

جدول 2 3. روند توسعه ی مدل پذیرش فناوری…………………………………………………………………..44

جدول 2 4. پذیرش فناوری در مطالعات داخلی پیشین…………………………………………………………..51

جدول 2 5.  پذیرش فناوری در مطالعات خارجی پیشین………………………………………………………..54

جدول 2 6. معرفی متغیرهای مدل مفهومی……………………………………………………………………………62

جدول 3 1. نتیجه آزمون آلفای کرونباخ……………………………………………………………………………….71

جدول 3 2. آلفای کرونباخ به تفکیک گزاره های هر متغیر………………………………………………………71

جدول 3 3. نتیجه آلفای کرونباخ پس از حذف گزاره ها…………………………………………………………74

جدول 3 4. مدل ها و تئوری ها در حوزه ی پذیرش فناوری اطلاعات…………………………………….76

جدول 3 5. ارزیابی نقش متغیرهای میانجی در سایر مدل های مختلف پذیرش فناوری………………77

جدول 4 1. فراوانی پاسخ دهندگان برحسب استفاده از سیستم مدیریت اطلاعات پروژه……………..84

جدول 4 2. تقسیم ­بندی پاسخ ­دهندگان برحسب جنسیت کارکنان…………………………………………….84

جدول 4 3. تقسیم بندی پاسخ دهندگان برحسب سن کارکنان………………………………………………..85

جدول 4 4. تقسیم بندی پاسخ دهندگان برحسب سطح تحصیلات کارکنان………………………………86

جدول 4 5. تقسیم ­بندی پاسخ ­دهندگان برحسب میزان سابقه کار………………………………………………87

جدول 4 6. میزان استفاده از سیستم مدیریت اطلاعات پروژه………………………………………………….87

جدول 4 7. شاخص های توصیفی گزاره های متغیرعملکرد مورد انتظار در نمونه مورد بررسی……89

جدول 4 8. شاخص های توصیفی گزاره های  متغیرتلاش مورد انتظار در نمونه مورد بررسی…….89

جدول 4 9. شاخص های توصیفی گزاره های  متغیرتاثیرات اجتماعی در نمونه مورد بررسی………90

جدول 4 10. شاخص های توصیفی گزاره های  متغیرتسهیل شرایط در نمونه مورد بررسی………..91

جدول 4 11. شاخص های توصیفی گزاره های  متغیراعتماد در نمونه مورد بررسی……………………91

جدول 4 12. شاخص ­های توصیفی گزاره­های متغیر قصد­رفتاری در نمونه مورد بررسی……………..92

جدول 4 13. نتایج نرمال نبودن دو متغیر قصد استفاده و میزان استفاده واقعی با توجه به آزمون کولموگروف اسمیرنوف……………………………………………………………………………………………………..92

جدول 4 14. نتایج آزمون اسپیرمن برای فرضیه اصلی اول………………………………………………………93

جدول 4 15. نتایج آزمون اسپیرمن برای فرضیه اصلی دوم……………………………………………………..94

جدول 4 16. نتایج آزمون اسپیرمن برای فرضیه اصلی سوم…………………………………………………….95

جدول 4 17. نتایج آزمون اسپیرمن برای فرضیه اصلی چهارم………………………………………………….96

جدول 4 18. نتایج آزمون اسپیرمن برای فرضیه اصلی پنجم……………………………………………………97

جدول 4 19. نتایج آزمون اسپیرمن برای فرضیه اصلی ششم……………………………………………………98

جدول 4 20. خلاصه نتایج آزمون اسپیرمن فرضیه ­ها………………………………………………………………99

جدول 4 21. وزن متغیرهای تحقیق با بهره گرفتن از روش وزن دهی آنتروپی………………………………100

جدول 4 22. وزن متغیرهای تحقیق با بهره گرفتن از روش وزن دهی انحراف معیار استاندارد…………100

جدول 4 23. وزن های تعدیل شده متغیرهای تحقیق……………………………………………………………101

جدول 4 24. نتایج آزمون کروسکال والیس جهت سنجش اثر سطوح سنی مختلف بر متغیرهای تحقیق.102

جدول 4 25. نتایج آزمون کروسکال والیس جهت سنجش اثر سطوح تحصیلات مختلف بر متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….103

جدول 4 26. نتایج آزمون کروسکال والیس جهت سنجش اثر میزان سابقه کار مختلف بر متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..104

 

فهرست اشکال و نمودارها

شکل 1 1. مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………………..3

شکل 1 2. نقشه راه انجام پژوهش…………………………………………………………………………………………7

شکل 2 1 زنجیره سفارش شرکت حمل و نقل FedEx…………………………………………………………37

شکل 2 2. تئوری رفتار منطقی …………………………………………………………………………………………..40

شکل 2 3. تئوری رفتار برنامه ­ریزی شده ……………………………………………………………………………..40

شکل 2 4. مدل مفهومی از پذیرش فناوری…………………………………………………………………………..41

شکل 2 5. مدل پذیرش فناوری…………………………………………………………………………………………..42

شکل 2 6. فرایند پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعات بر مبنای مدل پذیرش فناوری……………….42

شکل 2 7. مدل پذیرش فناوری 2……………………………………………………………………………………….46

شکل 2 8. مدل تناسب وظیفه با فناوری……………………………………………………………………………….47

شکل 2 9. مدل مفهومی تحقیق…………………………………………………………………………………………..49

شکل 2 10. زنجیره ارزش مرکز همکاری های فناوری ریاست جمهوری…………………………………55

شکل 2 11. فرایند مدیریت ایده ها……………………………………………………………………………………..55

شکل 2 12. فرایند تصویب پروژه……………………………………………………………………………………….56

شکل 2 13. فرایند پایش استراتژیک……………………………………………………………………………………56

شکل 2 14. فرایند مدیریت پروژه……………………………………………………………………………………….57

شکل 2 15. فرایند مدیریت دانش……………………………………………………………………………………….57

شکل 2 16. فرایند مدیریت منابع انسانی………………………………………………………………………………58

شکل 2 17. فرایند فناوری اطلاعات……………………………………………………………………………………58

شکل 2 18. ابعاد مختلف فناوری………………………………………………………………………………………..59

شکل 2 19. مدل مفهومی یافته شده…………………………………………………………………………………….66

نمودار 4 1. نموداردایره ای فراوانی پاسخ دهندگان برحسب استفاده از سیستم مدیریت اطلاعات پروژه.84

نمودار4 2. نمودار دایره ای پاسخ دهندگان برحسب جنسیت کارکنان………………………………………85

نمودار 4 3. نموداردایره ای جامعه ی آماری برحسب سن………………………………………………………85

نمودار 4 4. نموداردایره­ای جامعه­ آماری برحسب سطح تحصیلات……………………………………….86

نمودار 4 5. تقسیم بندی پاسخ دهندگان برحسب میزان سابقه کار……………………………………………87

نمودار 4 6. تقسیم ­بندی پاسخ دهندگان برحسب میزان استفاده(دقیقه) از سیستم مدیریت اطلاعات پروژ.88

نمودار 4 7. همبستگی دو متغیر عملکرد مورد انتظار و قصد استفاده………………………………………..94

نمودار 4 8. نمودار همبستگی دو متغیر تلاش مورد انتظار و قصد استفاده…………………………………95

نمودار 4 9. همبستگی دو متغیر تاثیر اجتماعی و قصد استفاده…………………………………………………96

نمودار 4 10. همبستگی دو متغیر تسهیل شرایط و میزان استفاده واقعی از سیستم………………………97

نمودار 4 11. همبستگی دو متغیر اعتماد و قصد استفاده………………………………………………………….98

نمودار 4 12. همبستگی دو متغیر استفاده و قصد استفاده………………………………………………………..99

 

فصل اول

کلیات پژوهش

• مقدمه

در طی دهه ی اخیر، شدت یافتن رقابت میان سازمان‌ها در جهت بهینه‌سازی و مكانیزه سازی فرایندهای درون‌سازمانی توجه آن‌ ها را به سمت شناخت دقیق‌تر و عمیق‌تر نیازها و خواسته‌های سازمان و كاركنان سوق داده است. علیرغم سرمایه‌گذاری‌های فراوان انجام‌شده درزمینه‌ی کاربری فناوری‌های اطلاعاتی در عرصه مذكور میزان استفاده از این فناوری‌ها یا چندان بالا نبوده و یا اثربخشی مطلوب را نداشته است. این موضوع نیاز به انجام پژوهش برای شناسایی عوامل تعیین‌کننده پذیرش دستگاه‌های الكترونیكی سازمانی توسط كاركنان را آشکار می سازد. درک عواملی که موجب پذیرش فناوری های جدید می‌شود و ایجاد شرایطی که تحت آن، فناوری های اطلاعاتی موردنظر پذیرفته شود از پژوهش‌های مهم درزمینه‌ شناسایی و تبیین رفتار مصرف‌کننده است. چراکه تبیین رفتار مصرف کنندگان كه در این تحقیق كاركنان می‌باشند،‌ امکان ارائه‌ برنامه‌های مطلوب‌تر و افزایش رضایت آن‌ ها در جهت سودآوری بیشتر را فراهم می‌آورد. با توجه به این مطلب این تحقیق باهدف شناسایی عوامل دارای رابطه با درک مفید بودن و سهولت استفاده از سیستم الكترونیكی مدیریت اطلاعات پروژه در سازمان‌های پروژه محور توسط كاركنان، بر اساس نظریه یكپارچه پذیرش و به‌کارگیری فناوری (UTAUT)، شناسایی جایگاه متغیرهای محیطی در مدل رفتار كاركنان به‌نحوی‌که با کنترل آن‌ ها امکان تغییر نگرش و افزایش بهره گیری كاركنان از خدمات الكترونیكی سازمانی در راستای کاهش زمان و افزایش بهره وری و ایجاد ارزش‌افزوده برای سازمان‌های پروژه محور انجام‌شده است.

مدل مفهومی تحقیق یکی از جدیدترین مدل‌ها درباره پذیرش فناوری است که آن را می‌توان حاصل تلفیق سازه های اصلی چندین مدل مشهور درزمینه پذیرش فناوری دانست. سازه‌های اصلی تحقیق عملکرد مورد انتظار، تلاش مورد انتظار، تأثیرات اجتماعی، اعتماد و تسهیل شرایط است که با قصد رفتاری و به‌تبع آن رفتار استفاده از سیستم مدیریت اطلاعات پروژه رابطه دارد. روش تحقیق در این تحقیق مطالعات کتابخانه‌ای و پرسشنامه است. با ترجمه پرسشنامه‌ها‌ی استاندارد در این حوزه و انجام تحقیقات پیش‌آزمون و بهره‌گیری از روش‌های میدانی نظرات مدیران مورد ارزیابی قرار گرفت.

در این فصل که نخستین فصل تحقیق بوده و طرح و شالوده­ی اصلی آن تبیین می­ شود؛ نخست مساله تحقیق بیان می­ شود. همچنین مهمترین مدل­های ارائه شده در مورد موضوع تحقیق معرفی می شود؛ و از میان مدل­ها مدل مفهومی که اساس تحقیق بر پایه­ ان انجام شده انتخاب شده و به طور مفصل تر تشریح می­گردد. برای توجیه علل انجام تحقیق اهمیت ضرورت و نتایج احتمالی تحقیق بیان می­گردد. همچنین مهمترین مشکلات احتمالی در انجام تحقیق ذکر شده و اهداف سوالات و فرضیات تحقیق بیان می­گردد. در پایان روش تحقیق از نظر شیوه انجام تحقیق ذکر گردیده و متغییر های مستقل و وابسته تحقیق و دامنه­ زمانی و مکانی آن تعریف می­ شود.

• بیان مساله

امروزه رقابت برای ارائه ی خدماتی كه بهینه‌سازی و تسریع فرایندها را شامل می‌شوند، به‌عنوان یک مسئله راهبردی كلیدی برای سازمان‌ها مطرح است. با توجه به رشد چشمگیر و سرعت تحولات تكنولوژی در جهان حركت به سمت بهینه‌سازی و مكانیزه نمودن فرایندها در سازمان‌ها را به‌عنوان مقدمه‌ای برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار می‌توان قلمداد كرد.

ازآنجاکه کاربران سیستمهای اطلاعاتی به‌نوعی مصرف کننده تلقی می‌شوند پذیرش یا عدم پذیرش فناوری در حوزه‌  رفتار مصرف‌کننده مطرح می‌شود؛ و با توجه به ماهیت آن‌ ها می‌توان پذیرش آن را در حوزه‌ی سیستم های اطلاعاتی مطرح نمود.