شهرداری (کاشان) و وظایف و مسولیت های آن

۲-۲-۱ شهــــرداری

۲-۲-۱-۱مقدمه:

تحولات اقتصادی، تغیرات اجتماعی و پدیده های ناشی از پیشرفت تکنولوژی سبز فایل مسائل و مشکلاتی در زندگی شهری و اداره امور شهرها ایجاد کرده که شهرنشینان و مسئولان اداره شهرها را ناچار نموده که بیشترین وقت و فکر خود را جهت چاره جویی و حل و فصل مسائل شهری و شهر نشینی صرف نمایند. تمرکز مراکز سیاسی، اجتماعی، اداری و اقتصادی در شهرها و تبادلات تجاری و افکار و اندیشه ها بین مردم و شهر و روستا نشینان نیز مزید علت گردیده تا موسسات جهت پیگیری مسائل شهری و ارائه خدمات عمومی شهرها در نظر گرفته شوند که این موسسات همان شهرداری ها می باشند که هم اکنون بیش از ۱۰۰ سال از فعالیت شهرداری ها در ایران می گذرد.

۲-۲-۱-۲  بیشینه ایجاد شهرداری ها در ایران

شهرداری یا بلدیه از سازمان های جدید ایران است. قرنها مرسوم بود که مردم خود خدمات بلدی را در حدود وسعت محیط خویش و بر اساس آداب و رسوم علمی و مذهبی بدون مداخله حکومت دولت انجام می دادند که نمونه ی بارز آن تمیز نمودن روزانه قدیم خانه ها بود که هم اکنون نیز مرسوم است.

از زمانی که ارتباط اروپاییان با ایران رو به توسعه نهاد و کالسکه معمول شد در آن زمان نظافت شهر و کوچه ها جهت عبور کالسکه ها مورد توجه واقع شد از این رو در سال ۱۲۶۷ ه.ق در آغاز سلطنت ناصر الدین شاه کوچه های ارگ پادشاهی را شروع به هموار کردن و سنگ فرش نمودن کردند که راه کالسکه صاف باشد. بنابراین خدمات بلدی دوران نفوذ تمدن جدید در ایران از ارگ شاهی برای آسایش شاه شروع شد. سپس سال بعد هم رسیدگی به امور اصناف و ارباب صنایع به میرزا موسی وزیر دارالخلافه محول شد.

امور تنظیف به عهده عده ایی بود که آنها را به مناسبات کارشان در زبان محاوره احتساب می گفتند. از نخستین کسی که به این عنوان در کتب ناصری نام برده اند میرزا محمد خان کاشانی عموی فرخ خان امین الدوله است. که او را ابتدا احتساب آقاسی می نامیدند و بعد لقاب احتساب الملک یافت.

چون کنت دو مونت برای تاسیس و یا به عبارتی بهتر تجدید سازمان نظمیه استخدام شده امور مربوط به بلدیه را هم به عهده او گذاشتند و از این جهت تا تشکیل بلدیه در دوره مشروطیت این وظایف به عهده ی نظمیه بود. در زمان مظفرالدین شاه برای نخستین بار تشکیلاتی بنام بلدیه تاسیس گردید که محل آن در ساختمان چادرخانه یا خیام خانه روبه روی سبزه میدان بود و مدتها ریاست آن را منوچهر میرزا عمادالدوله به عهده داشت و در حقیقت همان سازمان احتسابیه بود و نخستین قانون بلدیه در ۲۰ ربیع الثانی ۱۴۲۵ در ۱۰۸ ماده به تصویب رسید لیکن هیچگاه اجرا نشد. (علوی،۱۳۹۰)

در پنجم ثور سال ۱۳۰۰ طی تصویب نامه ای اداره صیحه و معاونت عمومی بلدیه در تهران تاسیس گردید و در سال ۱۳۰۳ شمسی قانون دیگری برای تکمیل سازمان شهرداری و سپس در سال ۱۳۰۴ قانون جامع تری بنام قانون بلدیه در ۷۰ ماده از تصویب مجلس گذاشت و سرانجام قانون دیگری در سوم خرداد ۱۳۰۹ وظائف و مسئولیت های شهرداری را مشخص کرد.

در دوره مشروطیت بلدیه رسما تاسیس و به تصویب مجلس شورای ملی رسید. بر طبق قانون مذبور حفظ منابع شهر در ایفای حوائج اهالی و آذوقه شهر و نظافت و روشنایی و تقسیم آب به عهده بلدیه واگذار شده و عوارض شهرداری به تدریج وضع گردید. در چهاردم مرداد سال ۱۳۲۸ در ۷ فصل و ۵۰ ماده قانون تشکیل شهرداری در نخستین شهرها و قصبات تصویب و جایگزین قوانین سابق گردید. طبق این قانون انجمن شهر با رای  مخفی ۳ نفر را برای ریاست شهرداری به وسیله فرماندار به وزارت کشور پیشنهاد می گرد و وزارت کشور برای یکی از آنان که صلاح می دانست حکم ریاست شهرداری را صادر می نمود. در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۳۱ بر طبق قانون اعطای اختیارات مصوب ۲۰ مرداد ۱۳۳۱ قانون شهرداری با عنوان لایحه قانونی شهرداری در ۸ فصل و ۹۰ ماده و ۱۴ تبصره تصویب و ابلاغ گردید. (حجتی اشرافی،۱۳۸۴)

از سال ۱۳۳۴ تا کنون قانون شهرداری به دفعات مورد اصلاح واقع و مواردی حذف و یا به آن الحاق شده است و لیکن محتوای قانون در اغلب موارد همان قانون قبلی بوده است. در یکم آذرماه ۱۳۶۱ قانون تشکیلات شورای اسلامی کشوری در ۵۳ ماده و ۲۶ تبصره از تصویب مجلس شورای اسلامی گذشت لیکن اجرای آن از این تاریخ به بعد دلائلی متوقف کردن تا در یکم خرداد ۱۳۷۵ قانون فوق الذکر با تغییراتی به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسید که این قانون مشتمل بر ۹۴ ماده و ۵۱ تبصره می باشد. (ماهنامه شهرداری ها،شماره ۲۴)

۲-۲-۱-۳ مفهوم و تعاریف شهرداری

کلمه «شهر» یا «مدینه» در بسیاری از کشورهای جهان از کلمات یونانی و رومی اتخاذ گردیده که معنی آن کلمات «تمدن» یا «مقررات» بوده است. به این ترتیب شهر به جایی اطلاق می شده است که در آنجا تمدن و مقررات بر توحش و خشونت غلبه داشته باشد. از نظر حقوقی شهر محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی بخش واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل دارای سیمایی با ویژگی های خاص خود بوده به طوری که اکثریت ساکنان دائمی آن در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، کشاورزی و خدمات و فعالیت های اداری اشتغال داشته و در زمینه ی خدمات شهری از خود کفایی نسبی برخوردار و کانون مبادلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حوزه جذب و نفوذ پیرامون خود بوده و حداقل دارای ده هزار نفر جمعیت باشد. (دانش دوست،۱۳۸۹)

اگرچه شهرداری ها وظایف مهمی در شهر سازی حفظ ایمنی شهروندان در برابر حوادث و آتش سوزی ها، کنترول حمل و نقل درون شهری و ده ها وظیفه مهم دیگر دارد، برداشت و نگاه عمومی، شهرداری را تنها سازمانی که مهم ترین و بیشترین وظیفه اش حفظ نظافت و پاگیزگی شهری است می داند البته یکی از دلایل چنین نگرشی صرف نظر از عملگرد نادرست آموزشی، آن است که مدیریت شهری در ایران(شهرداری)دارای اختیار و استقلال عمل نیست و حیطه نظارت وعملکرد آن محدود است حال آنکه در اغلب شهر های دنیا وظایف شهرداریها گسترده تر از وظایف شهرداری ها در ایران است.

از واژه شهرداری هم مانند دیگر واژه های کلیدی این تحقیق تعاریف متعددی ارائه گردیده است که مشکل میتوان از آن تعریف جامعی استخراج کرد. برای تعریف مفهوم شهرداری باید تا حد زیادی بر چارچوب سیاسی که شهرداری در آن قرار دارد متکی بود چنانکه برای نمونه، در نظام های سیاسی نامتمرکز، نقش انتخاب شهرداری ها، اختیارات و قدرت محلی عاملی مهم در تعریف شهرداری است. لذا در ادامه به مرور تعاریف در این زمینه می پردازیم:

شهرداری موسسه ای است عمومی و غیر دولتی با توجه به ماهیت عمومی شهرداری، عملکرد آن غیر انتفاعی بوده و کلیه درآمدهای شهرداری منحصرا می باید به مصرف همان شهر برسد. (ماده ۷۳ قانون شهرداری)

شهرداری سازمانی است که سکنه یک شهر با بهره گرفتن از حقوق طبیعی خود و اختیاری که قانون به آنها داده به منظور ایجاد و اداره کردن تاسیسات عمومی، وضع و اجرای نظامات شهری و تامین نیازمندی ها ی مشترک محلی به وجود می آورند و به آن اختیار و نمایندگی می دهند تا هزینه خدماتی را که به عهده آن واگذار گردیده است با اسلوبی منطقی و عادلانه بین سکنه شهر و استفاده کنندگان توزیع و سرشکن نموده، از آنها وصول کند و در صورتی که هریک از آنها پرداخت سهمی که باید پرداخت کند خودداری و یا نظامات شهری را رعایت نکند، با بهره گرفتن از قوه قهریه که به حکم قانون، آنها را وادار به پرداخت سهم خود و رعایت نظامات و مقررات شهری بنماید. (سعید نیا،۱۳۸۳)

شهرداری سازمانی عمومی و غیر دولتی که دارای استقلال و شخصیت حقوقی بوده و تحت نظر شورای شهر که منتخب مردم است و با نظارت دولت از طریق وزارت کشور برای انجام وظایفی که در قانون شهرداری آمده، تاسیس شده است. (ماده ۵ قانون محاسبات عمومی کشور)

شهرداری موسسه ای عمومی، غیر دولتی و مستقل است که به موجب قانون در شهرها تشکیل می شود و عهده دار امور محلی و اداره خدمات به شهروندان و سکنه شهری می باشد. به موجب ماده ۳ قانون شهرداری، شهرداری دارای شخصیت حقوقی مستقلی است. (کامیار ۱۳۸۵)

شهرداری معادل لغت انگلیسی Municipality است و به ناحیه ای اطلاق می شود که در آن، یک انجمن مربوط به شهر، دارای صلاحیت اعمال قدرت سیاسی بوده و خدمات دولتی محلی را مانند فاضلاب، پیش گیری از جرم و جنایت و خدمات آتش نشانی به عموم ارائه می دهد. (سالیوان[۱]،۱۳۸۶)

علاوه بر تعاریف فوق تعاریف دیگری را می توان از منابع دیگر ذکر کرد . اما نکاتی که در همه این تعاریف مشترک است عبارتند از :

۱-شهری بودن: شهرداری سازمانی است که در سطح شهر فعالیت دارد.

۲- غیر دولتی بودن: شهرداری سازمانی است که اهالی شهر، مدیران آن را برگزیده اند واختیار خود را برای تصمیم گیری و اداره امور شهرشان به آنها سپرده اند. لذا شهرداری سازمان غیر دولتی است که دولت فقط نظارت بر آن را به عهده دارد.

۳- استقلال:با توجه به اینکه شهرداری سازمان غیر دولتی است و مسولان آن منتخب مردم هستند لذا برای انجام وظایفش در حیطه ی عملکرد خود دارای استقلال است.

۴- انتخابی بودن :ازآنجا که یکایک شهروندان نمی توانند اداره امور شهر را انجام دهند از میان خود افراد را به عنوان مدیر یا مدیران شهر برگزینند و حق طبیعی اداره امور شهر خود را به آنها واگذار می کنند.

۵- رسمیت داشتن: شهرداری مطابق با قانون اساسی و دیگر قوانین و مقررات مربوط به آن تشکیل شده و شخصیتی حقوقی دارد.

• اداره امور محل و ارائه خدمات عمومی مورد نیاز ساکنان شهر: شهرداری وظایفی مانند تهیه نقشه توسعه شهر، نظارت بر ساخت وساز و مواردی از این قبیل که از عهده تک تک شهروندان خارج است را انجام می دهد. (سعید نیا،۱۳۸۳)

۲-۲-۱-۴ تاریخچه شهرداری کاشان

قبل از اینکه به تاریخچه شهرداری کاشان بپردازیم خالی از لطف نیست که بصورت مختصر به معرف شهر کاشان بپردازیم: کاشان یکی از مهمترین شهرهای استان اصفهان است که در ارتفاع ۱۶۰۰ متری از سطح دریا، ۲۴۰ کیلومتری جنوب تهران و ۲۲۰ کیلومتری شمال اصفهان واقع شده است و از طریق بزرگراه و راه آهن با تهران و اصفهان در ارتباط است. جمعیت بیش ۴۰۰۰۰۰ نفری شهر در مساحتی قریب به ۲۱۰۰ هکتار سکنی گزیده اند. کاشان افزون بر فرش های مشهور و زبان زد جهانیان، ابریشم و کاشی معروفی هم دارد. این شهر بزرگ و زیبا در جاده کاشان-قم و در حاشیه غربی کویر قرار گرفته است. (ویکی پدیا)

بلدیه کاشان درسال ۱۳۰۹ هجری شمسی تاسیس شد و در سال ۱۳۱۴ ساختمان شهرداری توسط حاج حسین علی معمار ساخته شد که تا امروز نیز پا بر جا می باشد و به عنوان ساختمان مرکزی شهرداری استفاده می گردد. که دفتر شهردار نیز در آن قرار دارد. نام اعتماد الدوله صدوری در سال ۱۳۰۹ به عنوان اولین شهردار کاشان، به ثبت رسیده است و به استناد مدارک موجود اسامی شهرداران کاشان بعد از تاسیس ساختمان شهرداری بدین شرح است. (پرتال شهرداری کاشان)

جدول ۵٫ شهرداران شهرستان کاشان قبل از انقلاب اسلامی

جدول ۶٫ شهرداران شهرستان کاشان بعد از انقلاب اسلامی

۲-۲-۱-۵ سازمانهای وابسته به شهرداری کاشان

در شهر‌های کوچک کلیه خدمات توسط خود شهرداری انجام می‌شود؛ ولی با رشد جمعیت و تخصصی شدن خدمات، شهرداری‌ها با هدف انجام وظایف تخصصی و خدماتی و تسریع در انجام امور اقدام به تاسیس موسسات و سازمان‌های تابع می‌کنند. لذا با توجه به گسترش وظائف و به منظور تحقق هرچه بهتر اهداف و وظائف شهرداری و ارائه خدمات به شهروندان شهرداری براساس ماده ۸۴ مبادرت به ایجاد سازمان های وابسته نموده است که در حال حاضر شهرداری کاشان دارای ۶ سازمان می باشد که هریک بر حسب اهداف تعیین شده و اساسنامه آنان به تصویب وزارت کشور رسیده است.

*سازمان اتوبوسرانی و حمل و نقل

*سازمان رفاهی و تفریحی

*سازمان سازمان آنشانی

*سازمان تاکسیرانی

*سازمان عمران و بهسازی

*سازمان آرامستان ها

۲-۲-۱-۶ نمودار و ساختار تشکیلاتی شهرداری کاشان

با تحقیق و بررسی از منابع موجود در شهرداری ساختار سازمانی و تشکیلاتی آن با پنج معاونت و دو منطقه شهری و دوازده ناحیه که توسط وزارت کشور و سازمان امور اداری و استخدامی کشور به تصویب رسیده است به شرح زیر می باشد.

۲-۲-۲ اهداف و وظائف شهرداری ها

آنچه مسلم است فلسفه ی وجودی شهرداری ها ارائه خدمات به مردم شهرها و فراهم نمودن وسائل و رفع احتیاجات عمومی به منظور رفاه حال ساکنین شهرها می باشد. اهم وظائف شهرداری در ماده ۵۵ قانون شهرداری ها مصوب ۱۱ تیرماه ۱۳۳۴ تشریح گردید لیکن قسمتی از وظائف آن به مرور زمان از آنها جدا و به سازمانهای دولتی واگذر گردیده است و محدود به موارد خاصی شده‌اند. بر همین اساس در حال حاضر می‌توان وظایف شهرداری‌ها را به پنج گروه زیر تقسیم بندی کرد.

1. 1. وظایف عمرانی: مانند احداث خیابان‌ها، معابر، میادین، اعلام نظر نسبت به طرح‌های جامع و هادی شهری، اعلام نظر در خصوص نقشه‌های تفکیکی، الزام به رعایت مقرارت ملی ساختمان، الزام به پذیرش نقشه ساختمانی از اعضاء سازمان نظام مهندسی.
   2. وظایف خدماتی: ایجاد تاسیسات عمومی تنظیف و نگهداری و تسطیح معابر و مجاری آب، تعیین محل‌های مخصوص برای تخلیه زباله، نخاله و فضولات ساختمانی، احداث غسال‌خانه و گورستان، پیشگیری از حوادث، پیشگیری از آلودگی محیط زیست، نگهداری و تعمیر تونل‌های شهری.

1. وظایف نظارتی و حفاظتی: اجرا آراء کمیسیون ماده ۱۰۰، صدور پروانه ساختمان، نظارت بر کلیه ابنیه‌ای که در شهر ایجاد می‌شود و جلوگیری از تخلفات ساختمانی، حفظ اموال و دارایی شهر، اقامه دعوا علیه اشخاص و دفاع از دعاوی اشخاص علیه شهرداری، حفظ فضای سبز.
2. وظایف رفاهی: احداث بناها و ساختمان‌های مورد نیاز شهر از قبیل سرویس بهداشتی، کشتارگاه، بوستان، جلوگیری از سد معابر عمومی.
3. مدیریت منابع: بودجه شهرداری، عوارض ساختمان و ترتیب ممیزی و وصول آن، سایر عوارض شهرداری و نقش شهرداری در تعیین ارزش ساختمان‌. (کامیار۱۳۸۵)