• • متغیرهایی که بر تقاضای کل و در نتیجه بر فروش و درآمد بنگاه ها اثرگذارند، مانند حجم نقدینگی، هزینه های دولت و ارزش افزوده بخش‌های مختلف اقتصاد.

• • متغیرهایی که از سمت اقتصاد بین الملل بر اقتصاد داخلی تأثیرگذارند مانند درآمد ناشی از صادرات و نرخ ارز. در حالی که درآمدهای صادراتی بر جریانات نقدی بنگاه مؤثر است، تغییرات نرخ ارز می‌تواند درآمدها و هزینه های بنگاه ها را تحت تأثیر قرار دهد.

• متغیرهایی که وضعیت ثبات فضای اقتصادی و فضای کسب و کار را نشان می‌دهد و می‌تواند بر بازدهی اوراق بهادار تأثیر گذار باشد مانند شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی یا نرخ تورم.

عملکرد بازارهایی که می‌توانند جانشین بازار بورس باشند مانند بازار مسکن، بازار سکه و طلا و بازار دارایی‌های واقعی)نصرالهی و همکاران،۹۱،۱۳۹۰).

نرخ ارز

نرخ مبادله ارز

نرخ ارز ، یک متغیر کلیدی و مهم اقتصادی در سیاستگزاری ها قلمداد می شود، تا جایی که گروهی ازکارشناسان بخصوص در کشورهای درحال توسعه ، از این متغیر به عنوان لنگر اسمی یاد می‌کنند(ختائی وغربالی مقدم،۴،۱۳۸۴).

نرخ مبادله ارز هزینه مبادله پول رایج یک کشور با پول رایج کشور دیگر است. مثلا اگر برای تعطیلات به انگلستان بروید باید هزینه هتل، غذا، حق ورود، سوغاتی و سایر مخارج را برحسب پوند انگلیس پرداخت کنید. چگونه می‌توانیم بر اساس نرخ مبادله خرید و فروش کنم؟ (سایت^[۱۸])

همان‌ طور که از مثال فوق می توانید دریابید نرخ مبادله ارز در نوسان است از آنجا که ارزش یک پول رایج در برابر دیگری افت و خیز دارد بازرگانان تصمیم می گیرند برای کسب سود خرید و فروش ارز انجام دهند. مشتریان خرد نیز در این بازار عمدتاً به عنوان تماشاچی شرکت می‌کنند و امیدوارنداز تغییرات در نرخ‌های ارز سود ببرند(همان منبع)

نرخ مبادله ارز می‌تواند به یک از این سه راه خرید و فروش شود:

1. 1. در یک بازار بورس که تحت نظارت کمیسیون تجارت سلف های جنسی(کالا) (CFTC) قرار دارد.اغلب بورس تجاری ،سلف های ارزی و حق خرید هایی برای محصولات سلف ارائه می‌دهد.سلف های ارزی وحق خریدهای معامله شده در بورس یک بازار ثانویه سیال را برای قراردادها با یک اندازه واحد،یک تاریخ انقضای ثابت وتهاترتمرکزیافته ارائه می‌دهند.

1. 1. در یک بازار بورس که تحت نظارت کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) قرار دارد. مثلا بورس سهام فیلادلفیا حق خریدهایی را برای ارز ارائه می‌دهد (یعنی حق نه الزام به خرید یا فروش یک ارز در یک نرخ معین در یک زمان خاص) حق خرید های ارزی معامله شده در بورس مشخصاتی مشابه با سلف ها و حق خرید های معامله شده در بورس دارند (مثلا یک بازار ثانویه سیال با یک اندازه معین یک تاریخ انقضای ثابت و تهاتر تمرکز یافته)

1. در خارج از بورس که بازار آزاد (OTC) نیز خوانده می شود. یک مشتری خرد مستقیما با یک طرف مقابل معامله می‌کند و هیچگونه بورس یا اتاق تهاتر مرکزی برای پشتیبانی این معامله وجود ندارد(سایت^[۱۹])

نقش بانک مرکزی بر نرخ مبادله ارز

مداخله در بازار ارز خارجی هر گونه معامله از سوی یک نماینده رسمی دولت است که برای تاثیر گذاری بر ارزش نرخ مبادله یک ارز می‌باشد. در اغلب کشورها عملیات مداخله توسط مقامات پولی انجام می‌شوند اگرچه تصمیم برای مداخله اغلب می‌تواند توسط مقامات در وزارت امور مالی یا وزارت خزانه داری نیز بسته به کشور مورد نظر اتخاذ شود. در عمل بانک‌های مرکزی مداخله را به صورت دقیقتر به عنوان هر گونه خرید یا فروش رسمی دارایی‌های خارجی در برابر دارایی‌های داخلی در بازار بورس خارجی تعریف می‌کنند (دومینگز،۱۶۴،۱۹۹۸).

اگرچه هر بانک مرکزی مجموعه روش های ویژه خودش را دارد، عملیات مداخله عموما در بازار واسطه ها انجام می‌شوند. در دوره های مداخله عمده دولت اغلب تصمیم می‌گیرد به صورت همزمان با دفتر ارز خارجی چندین بانک خارجی بزرگ مستقیما معامله کند تا به حداکثر تاثیر دست یابد.همانندهرمعامله ‌دیگر براساس ارز خارجی، خریدوفروشهای مربوطه اغلب رسما ناشناس هستند.اما اغلب بانک‌های مرکزی روابطی را با تاجران برقرار کرده‌اند که به آن ها اجازه می‌دهد طی همان دقایق اولیه معامله اولیه بازار را از حضورشان مطلع کنند یا عملیات مداخله شان را مخفیانه نگاه دارند( دومینگز^[۲۰]وفرانکل،۱۹۹۳)

در عین حال هیچیک از بانک‌های مرکزی داده های عملیات مداخله معاصر را به صورت سیستماتیک انتشار نمی کنند.اما عملیات مداخله روزانه به فراوانی در روزنامه ها و روی سرویس‌های خبری آن لاین انتشار می‌یابند.‌بنابرین‏ اگرچه داده های مداخله معاصر از طریق منابع رسمی در اختیار نیستند، منابع داده غیر رسمی متعددی وجود دارند(همان منبع ،۱۹۹۳)

مداخلات محرمانه یا مداخلاتی که بانک‌های مرکزی تصمیم می گیرند به عموم اعلان نکنند در داده های رسمی بانک‌های مرکزی متمایز نشده اند اما با مقایسه داده های تاریخی رسمی بنا با گزارش‌های فعالیت‌های مداخله که در مطبوعات تجاری انتشار یافته اند تقریبا می توان محرمانه بودن آن ها را استنتاج کرد. اگرچه گاهی ممکن است تاجران بدون انتشار اطلاعات در مطبوعات مالی بدانند که بانک‌های مرکزی در حال مداخله هستند این حسابداری نسبتا محافظه کارانه برای مداخله گزارش شده نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از مداخله اخیر محرمانه نبوده است. (دومینگز^[۲۱]،۱۶۵،۱۹۹۸)

دومینگز(۱۹۹۸)درتستهای تجربی خودمداخلات محرمانه وگزارش شده را ازهم متمایز ‌کرده‌است تا بررسی نماید، آیا متمایز سازی در رگرسیونهای بی ثباتی تاثیر مهمی دارد یا خیر. صرفنظر از اینکه اقدامات مداخله به اطلاع عموم برسند یا خیر،عملیات مداخله می‌توانند بر مبنای پولی داخلی تاثیر بگذارند.عملیات مداخله غیر استریلیزه شامل تغییر در مبنای پول داخلی هستند. آن ها مشابه با عملیات بازاز آزاد هستند با این استثناء که دارایی‌های خارجی خرید و فروش می‌شوند نه داخلی. عملیات مداخله استریلیزه شامل یک معامله خنثی کننده بر اساس دارایی‌های داخلی هستند، که اندازه اولیه مبنای پولی را احیا می‌کند(دومینگز،۱۶۴،۱۹۹۸).

آلسینا و پروتی^[۲۸]( ۲۰۱۲، ۸)در پژوهش ‌به این نتایج دست یافت که اندیشه واگذاری بعضی از دولت ها از جمله سازمان تامین اجتماعی به بخش خصوصی از سو کسانی مطرح می‌گردد که بنا به تخصص یا مسئولیت اداری ، دغدغه اصلاح شیوه های اقتصادی و مدیریتی را دارند.

کاین (۲۰۱۴، ۲۹، ۱۲)در پژوهشی به بررسی رابطه رشد بهره وری، افزایش نا برابری ‌درآمد و بیمه اجتماعی در کشور پرداخت و بیان نمود، هنگامی که سطح بیمه اجتماعی کاهش می‌یابد، نرخ رشد اقتصادی نیز کاهش می‌یابد و همچنین مطرح نمود که تغییرات بزرگ در سطح بیمه ممکن است، تغییر کمی را در نابرابری درآمد ایجاد کند و لذا معتقد است که بیمه اجتماعی به خودی خود ممکن است، ابزار مؤثری برای کاهش نا برابری نباشد.

کامپانو و سالواتور (۲۰۱۳، ۸۸) در پژوهشی بیان نمود که بیمه های اجباری برای سازمان تامین اجتماعی از جهات مختلف به یکی از معضلات جدی تبدیل شده است و چالش های بسیاری را برای این سازمان به همراه داشته است. در جوامع صنعتی و پیشرفته، این بیمه ها به عنوان یکی از عناصر هویتی دولت های رفاه شناخته می شود که با کاهش رشد، ابعاد این بیمه ها کم کم مورد پرسش قرار گرفته و از طرفی مردم در جوامع رو به توسعه نیز به صورت روز افزون در پی تقاضا برای بیمه های اجباری و کسب آرامش خاطر نسبت به آینده خود هستند و در حالی که دولت ها و سازمان تامین اجتماعی در پاسخ گویی مطلوب ‌به این تقاضا دچار مشکل شده است.

فصل سوم

روش پژوهش

۳-۱ مقدمه

در فرایند انجام پژوهش، این روش‌شناسی پژوهش است که مبنای علمی دانش را به طور منطقی توضیح می‌دهد و در تجزیه و تحلیل و کشف روابط علت و معلولی، منطقی را رعایت می‌کند که قواعد آن مربوط به تعاریف، طبقه‌بندی و استنباط، تئوری احتمالات و نحوه اندازه‌گیری و سنجش مفاهیم می‌باشد.

در این راستا، در این فصل به روش‌شناسی پژوهش حاضر پرداخته شده که شامل نوع روش پژوهش، جامعه آماری، حجم نمونه و شیوه نمونه‌گیری، روش جمع‌ آوری داده ها، ابزار جمع‌ آوری داده ها، روایی و پایایی ابزار پژوهش، قلمرو پژوهش و شیوه تحلیل داده ها است.

۳-۲- نوع روش پژوهش

انتخاب روش تحقیق با توجه به هدف و ماهیت موضوع و همچنین اتفاقاتی که در حین اجرا رخ می‌دهد صورت می‌پذیرد. پزوهشگر پس از تعیین و تنظیم موضوع تحقیق باید در فکر انتخاب روش تحقیق باشد. مراد از انتخاب روش تحقیق این است که مشخص گردد چه روشی برای بررسی موضوع لازم است. روش تحقیق به شیوه های طراحی مطالعات پژوهشی و رویه‌های تجزیه و تحلیل داده ها اشاره دارد.

پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی از نوع پیمایشی است. در واقع، پژوهش حاضر کاربردی است.

همچنین پژوهش حاضر از این جهت توصیفی است که شامل مجموعه روش‌هایی است که هدف آن توصیف شرایط و یا پدیده‌های مورد بررسی است که مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می‌شود و همین طور از آنجایی که پژوهش حاضر مبتنی بر تعمیم اطلاعات حاصل از بخش کوچکی از جامعه تحت عنوان نمونه به کل جامعه آماری می‌باشد و بیشتر مبتنی بر نظرسنجی خواهد بود از نوع پژوهش‌های پیمایشی است.

۳-۳- جامعه آماری

جامعه آماری پژوهش، مجموعه حقیقی یا فرضی است که نتایج تحقیق به آن انتقال داده می‌شود. به عبارت دیگر مجموعه‌ای از افراد یا اشیایی که دارای ویژگی‌های همگون، مشترک و قابل اندازه‌گیری باشند و مبنای پژوهش محقق هستند را جامعه آماری می‌گویند.جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه بیمه شدگان بیمه اجباری شهر دزفول که تعداد آن ها ۳۰۰۰۰ نفر است.

۳-۴ حجم نمونه و شیوه نمونه‌گیری

نمونه آماری بخشی (زیر مجموعه‌ای) از جامعه (یا مجموع مرجع) آماری است. و تعریف آن ‌به این صورت است که نمونه تعدادی از عناصر جامعه است که به دلایل مختلف جهت آزمون انتخاب می‌شود و باید معرف جامعه باشد. یعنی محقق باید با توجه به مقتضیات روش تحقیق، ماهیت داده ها، نوع ‌ابزار گردآوری داده ها و ساختار جامعه آماری، نمونه‌ای را که معرف کیفیت و کمیت جامعه باشد انتخاب کند. در این پژوهش از این تعداد جامعه با مراجعه به فرمول کوکران، تعداد ۳۷۹ نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند.

روش نمونه‌گیری نیز عبارت است از مجموعه اقداماتی که برای انتخاب تعدادی از افراد جامعه به نحوی که معرف آن باشند، انجام می‌پذیرد. در این پژوهش روش نمونه‌گیری از نوع تصادفی ساده می‌باشد.

۳-۵ روش جمع‌ آوری داده ها

در این پژوهش اطلاعات به دو روش کتابخانه‌ای و می‌دانی جمع‌ آوری شده است. در واقع، در روش کتابخانه‌ای، از اطلاعات به منظور تدوین ادبیات موضوع و تنظیم چارچوب نظری پژوهش استفاده شده است.

در روش می‌دانی نیز، محقق با بهره گرفتن از پرسشنامه به عنوان یکی از متداول‌ترین طریق جمع‌ آوری اطلاعات اقدام به گردآوری داده ها نموده است. به عبارت دیگر، برای کسب اطلاعات مربوط به متغیرها و بخش تحلیلی پژوهش، پرسشنامه بین نمونه توزیع گردید.

۳-۶ ابزار جمع‌ آوری داده ها

مرحله گردآوری داده ها آغاز فرایندی است که طی آن پژوهشگر یافته های خود را جهت تحلیل گردآوری می‌کند. به منظور جمع‌ آوری داده ها در پژوهش حاضر از یک پرسش نامه استفاده شد که شامل:

۱- پرسش نامه چالش های بیمه اجباری

‌به این منظور و برای اندازه گیری و سنجش و مشخص نمودن چالش هابی بیمه اجباری از یک پرسش نامه محقق ساخته استفاده گردید. که این پرسش نامه دارای ۲۱ سئوال است و نحوه نمره گذاری بر اساس طیف لیکرت ۵ گزینه ای است. که دارای ۶ بعد است و این پرسشنامه بر اساس پژوهش کاین (۲۰۱۴) طراحی شده است ابعاد این پرسش نامه شامل :

فقدان مرکز فعال و مؤثر: سوالات ۱ تا ۴

دخالت و تاثیرات دولت: سوالات ۵ تا ۸

برداشت های سلیقه ای: سوالات ۹ تا ۱۲

بی توجهی به تامین اجتماعی: سوالات ۱۳ تا ۱۵

ناپایداری در سیاست های اجتماعی: سوالات ۱۶ تا ۱۸

اعمال سیاست های سیلقه ای: سوالات ۱۹ تا ۲۱

جدول شماره ۳-۱: سوالات هر کدام از مؤلفه‌‌های چالش های بیمه اجباری

مؤلفه‌‌ها سوالات تعداد سوالات فقدان مرکز فعال و مؤثر ۱ تا ۴ ۴ دخالت و تاثیرات دولت ۵ تا ۸ ۴ برداشت های سلیقه ای ۹ تا ۱۱ ۳ بی توجهی به تامین اجتماعی ۱۳ تا ۱۵ ۳ ناپایداری در سیاست ها ۱۶ تا ۱۸ ۳ سیاست های سیلقه ای ۱۹ تا ۲۱ ۳

۲- اشتغال

این مکتب به خلاقیت از زاویه آزمون ها می نگرد و تلاش می‌کند با مقیاس های کمّی، خلاقیت را در افراد اندازه گیری کند. ‌بنابرین‏ تعریف خلاقیت برحسب چگونگی عملکرد روی مواد یک دست بیان می شود. از پیشروان مهم این مکتب گیلفورد است، او خلاقیت را تفکر واگرا می‌داند. تفکر واگرا یک جستجوی ذهنی ای است که به دنبال تمام راه حل های ممکن برای یک مسئله است و در مقابل آن تفکر همگرایی قرار دارد که به دنبال یک جواب صحیح برای مسئله می‌گردد. هنگام حل مسئله فکر همگرا با دقت و در چهارچوب معینی و ‌بر اساس اطلاعات مقدماتی به بررسی و نتیجه گیری می پردازد و راه حلی ارائه می کند که اصولاً جدید نیست و قبلاً آزمون شده و در صحت آن نمی توان تردید کرد. اما تفکر واگرا راه های تازه ای برای حل مسئله پیشنهاد می‌کند. ملاک های موفقیت در این گونه تفکر، کلی و مبهم است و بیشتر وابسته به تنوع و تعداد راه حل های مطرح شده می‌باشد.

گیلفورد برای تفکر خلاق ویژگی هایی قائل است که آزمون های خویش را ‌بر اساس آن تنظیم می‌کند:

1. 1. سیالی(روانی): توانایی برقراری رابطه معنادار بین فکر، اندیشه و بیان است. این توانایی افراد را قادر می‌سازد راه حل های متعددی در حل مسئله ارائه دهند. به عبارتی دیگر روانی به کمیت پاسخ های فرد به یک مسئله مرتبط است. این ویژگی مبتنی بر این عقیده است که کمیت موجب کیفیت می‌گردد. به عنوان مثال توانایی ایجاد کلمات زیادی که با یک حرف شروع می شود.

1. 1. اصالت(ابتکار): توانایی تفکر به شیوه غیر متداول و خلاف عادت رایج است که مبتنی بر ارائه جواب های غیرمعمول، عجیب و زیرکانه به مسائل است. به عنوان مثال داستانی کوتاه خوانده می شود و فرد باید عنوانی برای داستان ارائه کند، عناوینی ابتکاری و غیرمعمول نشانه فکر اصیل است.

1. 1. انعطاف پذیری: توانایی تفکر به راه های مختلف برای حل مسئله جدید است. تفکر قابل انعطاف الگوهای جدیدی برای اندیشیدن طراحی می‌کند، مانند استفاده های مختلف از آجر یا یک شیء بی مصرف مانند قوطی کنسرو.

1. توانایی توجه به جزئیات در حین انجام یک فعالیت است. اندیشه بسط یافته به کلیه جزئیات لازم برای یک طرح می پردازد و چیزی را از قلم نمی اندازد.

۲-۱- ۴- ۳- ۶- مکتب عصب شناختی

نظریه عصب شناختی را شاید بتوان یکی از جدیدتری دیدگاه های خلاقیت دانست. در این دیدگاه رابطه خلاقیت با مغز و امواج مغزی مورد بررسی قرار می‌گیرد.پژوهش های زیادی راجع به نقش ‌نیم‌کره های مغز در زمینه‌های فکری انجام گرفته است. تحقیقاتی که وظیفه مغز چپ و راست را جست و جو می‌کنند دو فرایند فکری را مشخص کرده‌اند. ‌نیم‌کره چپ با اطلاعات شفاهی سروکار داشته و تفکر انتقادی را تنظیم می‌کند و مسئول رموز خواندن، زبان، ریاضی به شیوه منطقی، تحلیلی و محتوایی است. ‌نیم‌کره راست با اطلاعات تصویری، شنوایی سروکار داشته و مسائل و عقاید قدیمی را به شیوه جدید دوباره تنظیم می‌کند. مغز راست با استعاره، شکل، شهود، تحلیل عمل می‌کند.افراد خلاق هر دو فرایند فکری را با یکدیگر ترکیب می‌کنند. زیرا در خلاقیت به هر دو جنبه فکری نیاز است. هرچند بعضی از محققان معتقدند در تفکر خلاق ‌نیم‌کره راست نقش اصلی را دارد و ادغام وظایف دو ‌نیم‌کره الزامی ندارد و حتی می‌تواند اثر منفی داشته باشد زیرا تفکر خلاق و منطقی به طور همزمان نمی توانند در بالاترین سطح عمل کنند. ‌بنابرین‏ خلاقیت با تقویت ‌نیم‌کره راست مغز شکوفا می شود.بعضی از محققان اعتقاد دارند، نمی توان با صراحت توانایی‌های یادگیری و یا بینش و استدلال را به ‌نیم‌کره راست و یا چپ نسبت داد، هرچند پژوهش های زیادی نشان داده است ‌نیم‌کره چپ در استدلال و منطق و نیکره راست در مسائلی از قبیل ادراک فضایی و بازشناسی نقش دارد. اما در مسائل زیادی باید تعامل دو ‌نیم‌کره صورت گیرد (حسینی، ۱۳۸۷).

این تحقیق اگرچه از کلیه مکاتب بهره گرفته است اما بیشتر بر مکتب انسان گرایی که معتقد است همه افراد دارای قوای خلاقانه هستند و خلاقیت نه تنها دستاوردها، بلکه فعالیت ها و فرآیندها و نگرش ها را در برمی گیرد تأکید می‌کند.

۲- ۲- پیشینه تحقیق:

۲- ۲- ۱- تحقیقات داخلی

• • گنجی و فراهانی (۱۳۸۸) تحقیقی با عنوان ” رابطه استرس شغلی و خودکارآمدی با رضایت از زندگی در امدادگران حوادث گاز استان اصفهان” انجام دادند. نمونه مورد مطالعه شامل ۳۳۷ نفر از امدادگران شرکت گاز بود که به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. نتایج تحلیل با برنامه لیزرل نشان داد منابع استرس شغلی که یکی از آن ها نقش بود با خودکارآمدی ارتباط منفی و معناداری دارد.

• • ادیبی، گل پرور و مصاحبی(۱۳۹۰) تحقیقی با عنوان “نقش تعدیل کننده کنترل شغلی در رابطه گرانباری، ابهام و تعارض نقش با پیامدهای رفتاری مثبت و منفی” انجام دادند. پژوهش از نوع همبستگی و جامعه آماری پژوهش کارکنان یک سازمان وابسته به وزارت نفت در بندرعباس بود که از میان آن ها،۱۸۷ نفر به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. داده ها از طریق ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی تحلیل شدند.یافته ها نشان داد که ابهام و تعارض نقش با خلاقیت رابطه منفی و معناداری دارند.

• • تحقیق مهدی زاده، پوررضا، وردی پور و دوپیکر (۱۳۹۱) با عنوان “بررسی ارتباط بین استرس های کاری با خودکارآمدی وتطابق ‌در کارکنان بیمارستان های آموزشی– درمانی شهر تبریز” انجام شد، جهت نمونه گیری ابتدا هفت بیمارستان از مجموع بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهر تبریز به روش تصادفی ساده انتخاب شد و سپس ۲۸۸ نفر از کارکنان اداری و درمانی به روش تصادفی طبقه بندی شده انتخاب شدند. آزمون همبستگی پیرسون، رابطه منفی بین استرس شغلی با خودکارآمدی را نشان داد.

• • ایروانی، صبحی و مهرافزوان (۱۳۹۲) تحقیقی با عنوان “اثربخشی آموزش مؤلفه های خودکارآمدی بر افزایش خلاقیت دانش آموزان” انجام دادند، که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری در دسترس تعداد ۴۰دانش آموز در دو کلاس به صورت گروه آزمایش و کنترل مورد پژوهش قرار گرفتند. در مرحله اول پس از اجرای پیش آزمون خلاقیت از هر دو گروه، بسته آموزشی مؤلفه های خودکارآمدی طی جلسه به گروه آزمایش ارائه شد و گروه کنترل آموزش خاصی دریافت نکرد. در مرحله دوم، پس آزمون خلاقیت از دو گروه گرفته شد، پس از جمع‌ آوری و استخراج داده ها، نتایج آزمون T زوجی نشان داد خلاقیت دانش آموزانی که از آموزش خودکارآمدی استفاده می‌کنند، نسبت به دانش آموزانی که استفاده نمی کنند، بیشتر است.

مناقصات از نظر روش دعوت اشخاص در فرایند مناقصه به دو دسته مناقصه عمومی و مناقصه محدود تقسیم می‌شوند. در مناقصه عمومی، اجرای مناقصه از طریق انتشار آگهی به اطلاع عموم مردم می‌رسد و اشخاص مختلف در صورت دارا بودن شرایط مندرج در آگهی می‌توانند در مناقصه شرکت کنند. اما در مناقصه محدود، انجام مناقصه با ارسال دعوتنامه به اشخاصی که مطابق مقررات قانونی صلاحیت شرکت در مناقصه را دارند، صورت می‌گیرد. پس از اعلان مناقصه، گزارش آن چه از طریق انتشار آگهی و چه از طریق ارسال دعوتنامه منتشر شده و پیشنهاد­های اشخاص ظرف مدتی که در اعلان مناقصه تعیین شده است، به محلی که در آگهی مشخص شده ارسال ‌می‌شود. مناقصه اعم از عمومی یا محدود، حسب آن که در آن نیازی به ارزیابی فنی پیشنهاد­های شرکت ‌کنندگان از نظر مناقصه گزار وجود داشته باشد یا خیر، به دو نوع مناقصه یک مرحله‌ای و مناقصه دو مرحله‌ای تقسیم می‌شود. در مناقصه های یک مرحله‌ای به تشخیص مناقصه گزار نیازی به ارزیابی فنی پیشنهادها نیست، اما در مناقصه های دو مرحله‌ای، پیشنهادها باید به لحاظ فنی بررسی شوند. در ارزیابی فنی پیشنهادها باید مشخصات، استانداردها، کارایی و سایر ویژگی‌های فنی پیشنهادها بررسی و ارزیابی شود تا پیشنهادهای قابل قبول انتخاب شوند. پیشنهادهای مناقصه گران علاوه بر ارزیابی فنی به لحاظ مالی و شکلی نیز بررسی می‌شوند تا مناسب ‌ترین پیشنهاد به لحاظ قیمت اعلام شود.

به طور خلاصه، فرایند انجام مناقصه صرف نظر از جزئیات آن حداقل دارای هفت مرحله است. مرحله نخست، تأمین منابع مالی است. اینکه مناقصه گزار میزان بودجه لازم برای خرید کالا یا خدمات مدنظر را تعیین و تأمین کند. مرحله دوم، تعیین نوع مناقصه است. در معاملات بزرگ، عمومی یا محدود بودن مناقصه و همچنین یک مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای بودن آن توسط مناقصه گزار مشخص می‌شود. مرحله سوم، تهیه اسناد مناقصه که موضوع بحث ما می‌باشد و به طور مبسوط به آن می­پردازیم^[۱۶۵]. در این مرحله مناقصه گزار، فرم‌های مربوط به پیشنهادهای فنی و مالی را طراحی می‌کند که به منظور تکمیل اسناد مذکور در اختیار مناقصه گران قرار داده شود. مرحله چهارم به ارزیابی کیفی مناقصه گران اختصاص دارد. این مرحله در صورتی که مناقصه گزار ضرورت و مصلحت بداند که توان اجرای تعهدهای مناقصه‌گران را بررسی کند، صورت می‌پذیرد. مرحله پنجم، فراخوان مناقصه است. در این مرحله مناقصه‌گران از طریق انتشار آگهی و یا ارسال دعوت‌نامه برای شرکت در مناقصه دعوت می‌شوند. در مرحله ششم، پیشنهادها ارزیابی می‌شود. ارزیابی فنی، مالی و شکلی اسناد و پیشنهادها مناقصه‌گران مطابق مقررات قانونی توسط کمیته‌ها و کمیسیون مناقصه مرتبط صورت می‌پذیرد. مرحله هفتم و نهایی، برگزاری مناقصه ها، تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد است. هنگام ارزیابی مالی، مناقصه‌گری که مناسب‌ترین قیمت را پیشنهاد کرده باشد به عنوان برنده اول اعلام می‌شود برنده دوم نیز در صورتی اعلام می‌شود که تفاوت قیمت پیشنهادی وی با برنده اول کمتر از مبلغ تضمین شرکت در مناقصه نباشد. علت اعلام برنده دوم آن است که چنانچه برنده اول از انعقاد قرارداد امتناع کند و یا ضمانت مرتبط با انجام تعهدات قرارداد را ارائه نکرد با برنده دوم مناقصه قرارداد منعقد شود. برای تمام مراحل مذکور، ضوابط دقیقی از سوی قانون‌گذار در قانون برگزاری مناقصات و مقررات مربوطه تعیین شده است که چنانچه ضوابط و مقررات مربوطه رعایت نشود، ضمانت اجرای تجدید و یا لغو مناقصه مقرر شده است. مواردی مانند امتناع برندگان اول و دوم مناقصه از انعقاد قرارداد یا بالا بودن قیمت‌ها به نحوی که توجیه اقتصادی طرح منتفی شود یا کم بودن تعداد مناقصه‌گران از حد نصاب تعیین شده در اسناد مناقصه سبب می‌شود تا مناقصه تجدید شود و همچنین مواردی از قبیل مرتفع شدن نیاز مناقصه‌گزار به موضوع مورد مناقصه (اعم از کالا یا خدمت) یا پیشامدهای غیر متعارف نظیر جنگ، زلزله و سیل موجب لغو مناقصه می‌شود. هرگاه هر یک از مناقصه‌گران نسبت به اجرا نشدن مقررات قانونی در مناقصه ها اعتراض داشته باشد می‌تواند به رئیس دستگاه مناقصه‌گزار شکایت کند که در این صورت مناقصه گزار موظف است، ظرف ۱۵روز کاری از تاریخ دریافت شکایت، رسیدگی‌های لازم را به عمل آورد و در صورت وارد دانستن اعتراض، مطابق مقررات مربوطه اقدام کند و در صورتی که شکایت را وارد تشخیص ندهد، جوابیه لازم را به شاکی اعلام کند. در صورت عدم پذیرش جوابیه دستگاه مناقصه‌گزار توسط شاکی، هیئت رسیدگی به شکایات موضوع را بررسی و رأی قطعی را اعلام می‌کند.
نکته اساسی و مهم از طرح این مباحث بررسی مرحله سوم، یعنی تهیه اسناد مناقصه می‌باشد. در این مرحله مناقصه گزار، فرمهای مربوط به پیشنهاد های فنی و مالی را طراحی می‌کند که به منظور تکمیل اسناد مذکور در اختیار مناقصه گران قرار داده شود.