فصل اول (مقدمه)
1-1 مقدمه. 2
2-1 تابع پتانسیل مورس اصلاح شده. 9
3-1 توابع پتانسیل ترسوف- برنر و ترسوف.. 11
4-1 توابع پتانسیل نسل دوم مرتبه پیوند تجربی واکنشی و لنارد جونز 6-12   12
فصل دوم (تخمین مدول الاستیک)
1-2 فرمولاسیون مرجع. 18
1-1-2 پتانسیل انرژی.. 20
2-1-2 تابع پتانسیل مورس اصلاح شده. 20
3-1-2 تابع پتانسیل ترسوف.. 21
4-1-2 فرمولاسیون با بهره گرفتن از تابع پتانسیل مورس اصلاح شده. 22
5-1-2 فرمولاسیون با بهره گرفتن از تابع پتانسیل ترسوف.. 23
2-2 تحلیل ساختاری.. 24
1-2-2 اثر انحنا 31
2-2-2 ساختار آرمچیر. 31
3-2-2 ساختار زیگزاگ.. 32
3-2 نتایج و مباحث.. 35
فصل سوم (تخمین رفتار مکانیکی)
1-3 مقدمه. 42
2-3 فرمولاسیون مرجع. 42
3-3 تحلیل ساختاری.. 44
1-3-3 ساختار آرمچیر. 48
2-3-3 ساختار زیگزاگ.. 49
3-3-3 اثر انحنا 50
4-3 نتایج و مباحث.. 53
فصل چهارم (مدل سازی نرم افزاری)
1-4 مدل سازی.. 59
2-4 مباحث و نتایج. 61
فصل پنجم (نتیجه گیری و پیشنهادات)
نتیجه گیری و پیشنهادات.. 67
لیست مقالات ارائه شده. 70
فهرست مراجع. 71
 
 
 
 
فهرست نمودارها و اشکال
فصل اول (مقدمه)
شكل 1-1. بردار کایرال در نمای شماتیک ساختار نانولوله كربن.. 5
شكل 2-1. الگوهای ساختاری آرمچیر، زیگزاگ و کایرال. 6
شكل 3-1. نمایش ترمهای انرژی در صفحه ی گرافیتی.. 8
فصل دوم (تخمین مدول الاستیک)
شکل 1-2. صفحه ی گرافیتی (گرافین) تک جداره تحت تنش کششی.. 24
شکل 2-2. راستای طولی نانولوله تک جداره آرمچیر. 25
شکل 3-2. تحلیل نیرویی پیوند کربن – کربن در راستای طولی نانولوله کربنی تک جداره آرمچیر. 26
شکل 4-2. راستای طولی نانولوله تک جداره زیگزاگ.. 28
شکل 5-2. تحلیل نیرویی پیوندهای کربن – کربن در راستای طولی نانولوله کربنی تک جداره زیگزاگ.. 29
شکل 6-2. اثر انحنا در تحلیل نیرویی نانولوله تک جداره آرمچیر. 31
شکل 7-2. اثر انحنا در تحلیل نیرویی نانولوله تک جداره زیگزاگ.. 32
نمودار 1-2. نمودار تغییرات مدول الاستیک نانولوله تک جداره آرمچیر بر حسب تغییرات قطر. 35
نمودار 2-2. نمودار تغییرات مدول الاستیک نانولوله تک جداره زیگزاگ بر حسب تغییرات قطر. 36
نمودار 3-2. مقایسه تغییرات مدول بر حسب قطر دو ساختار آرمچیر و زیگزاگ.. 37
نمودار 4-2. نمودار تغییرات مدول الاستیک بر حسب تغییرات ضخامت نانولوله آرمچیر (10و10) 38
نمودار 5-2. نمودار تغییرات مدول الاستیک بر حسب ضخامت نانولوله زیگزاگ (0و17) 38
فصل سوم (تخمین رفتار مکانیکی)
نمودار 1-3. نمودار تنش – کرنش نانولوله تک جداره آرمچیر (10و10) 53
نمودار 2-3. نمودار تنش – کرنش نانولوله تک جداره زیگزاگ (0و17) 54
نمودار 3-3. نمودار تغییرات تنش نانولوله­های تک جداره آرمچیر با اندیس نانولوله. 56
نمودار 4-3. نمودار تغییرات تنش نانولوله­های تک جداره زیگزاگ با اندیس نانولوله. 57
فصل چهارم (مدل سازی نرم افزاری)
نمودار 1-4. نمودار تنش – کرنش نانولوله تک جداره آرمچیر (10و10) با بهره گرفتن از مدل سازی با نرم افزار لمپس… 62
نمودار 2-4. نمودار تنش – کرنش نانولوله تک جداره زیگزاگ (0و17) با بهره گرفتن از مدل سازی با نرم افزار لمپس… 62
شکل 1-4. شروع شکسته شدن اولین پیوند و رخ دادن تغییر شکل در ساختار نانولوله کربن تک جداره. 63

 

 
فهرست جداول
جدول 1-2. مقایسه مدول الاستیک این تحقیق با مدول الاستیک سایر کارهای مشابه با ضخامتهای مختلف برای نانولوله تک جداره زیگزاگ (0و17) 40
جدول 1-4. مقایسه ی مدول الاستیک نانولوله­های کربن تک جداره با بهره گرفتن از روش تلفیقی و مدل سازی نرم افزاری.. 64
 
 
 
فصل اول
(مقدمه)
 
1-1 مقدمه
پس از اولین آزمایش عملی در سال 1991 توسط ایجیما 1 ]1[ بر روی نانولوله­های كربن، اكثر توجهات به سمت این مواد و تخمین خواص مختلفشان كشیده شد. خواص مكانیكی بسیار بالا در مقابل وزن پائین، خواص الكتریكی و حرارتی عالی، از جمله خصوصیات منحصر به فردی هستند كه نانولوله­های كربن را تبدیل به ساختارهایی بی بدیل در دنیای امروز و كانون توجه انواع علوم مهندسی به خصوص مهندسی مكانیک نموده اند. تحلیل مكانیک ساختاری این مواد و تخمین خواص مكانیكی آنها با بهره گرفتن از روشها و ایده­های مختلف تا به امروز همواره مورد توجه محققین بوده است. نتایج كلی­ این گونه نشان می دهد كه از نظر مكانیكی نانولوله­های كربن مقاومت كششی در حدود 20 برابر فولادی با بالاترین مقاومت كششی در طبیعت و نیز مدول الاستیسیته (مدول یانگ) در حد تراپاسكال (TPa) را دارند. البته این خواص فوق العاده یک توجیه علمی مشخص نیز دارد و آن هم به دلیل هیبرید SP2 بسیار قوی پیوند كربن كربن در این ساختار است كه قوی ترین نوع پیوند در طبیعت نیز می باشد. شخصی به نام کیان 2 ]2[ اخیراً گزارش داده كه اضافه نمودن تنها 1 درصد وزنی نانولوله كربن، باعث افزایش 25 درصدی مقاومت كششی فیلمهای كامپوزیتی زمینه پلی­استیرن می شود. در تخمین خصوصیات نانولوله­های كربن بسیاری از محققین از مدلهای محیط پیوسته، بخصوص مدل ورق پوسته­ای كه با ساختار هندسی نانولوله­ها نیز تطابق خوبی دارد، استفاده كرده­اند. اگر چه این تئوریها محدودیتهایی را نیز به همراه دارند اما نتایج خوبی را در مقایسه با نتایج كارهای عملی و آزمایشگاهی از خود نشان داده اند، ضمن آنكه نسبت به سایر روشها بكارگیری آنها آسان­تر می­باشد. در حالت كلی اندازه ­گیری خواص نانولوله­های كربن به صورت عملی و آزمایشگاهی در ابعاد نانو كاری بسیار دشوار و هزینه بر است.
——

• Iijima
• Qian

البته طی سالهای اخیر یک ابزار بسیار قوی جهت تخمین و بررسی خواص مكانیكی نانولوله­ها با دقت بسیار بالا مورد استفاده قرار گرفته است كه شبیه سازی به روش دینامیک مولكولی 1 نام دارد. این روش ابزار مناسبی برای رها شدن از دشواریهای روش تجربی و تایید نتایج به دست آمده توسط تئوریهای تحلیلی می باشد. تحقیقات انجام گرفته بر روی نانولوله­های كربن به دلیل خواص فوق العاده­ی گزارش شده آنها، متعدد و گوناگون می باشد. افراد مختلف همواره سعی نموده اند كه با تئوریهای جدید و روش های ساده­تر به نتایج دقیق­تری دست پیدا كنند. بر این اساس خصوصیاتی همچون مدول یانگ، ضریب پواسون، روابط تنش-كرنش و مقادیر آنها، تنش ماكزیمم، كرنش شكست و… همواره مد نظر محققین بوده است. اولین آزمایش برای اندازه ­گیری مدول الاستیسیته در نانولوله كربن چند دیواره مقدار 9/0 ± 8/1 TPa را نتیجه داد ]3[ و پس از آن وانگ 2 ]4[  مقدار كمی كمتر 59/0 ± 28/1 TPa را گزارش كرد. یو 3 ]5[ مقاومت كششی و مدول یانگ نانولوله كربن تك دیواره را به ترتیب در بازه ی: 63 – 11 GPa و 95/0– 27/0 TPa یافت. کریشنان 4 ]6[ نیز مدول الاستیک نانولوله كربن تك دیواره را در محدوده ی قطر 5/1 – 1 nm برای 27 نانولوله در حدود 25/1 TPa اندازه گرفت. لو 5 ]8و7[ و لییر 6 ]9[ نیز به ترتیب با مدلهای ثابت نیروی تجربی 7 و محاسبات اصول اولیه 8 مدول یانگ را 97/0 و 1 TPa به دست آورده اند. همه­ نتایج فوق حتی با در نظر گرفتن خطای آنها نشان می دهند كه خواص مكانیكی نانولوله­های كربن بسیار بالاست.
 
—————

• Molecular Dynamic (MD)
• Wong
• Yu
• Krishnan
• Lu
• Lier
• Emperical force Constant model
• ab initio
• Srivastava

از دیگر كارهای انجام شده می توان به تحقیقات سری واستاوا 9 ]10[ برای نانولوله كربن (0و8) با بهره گرفتن از روش دینامیک مولكولی اشاره نمود كه نشان داده است این ساختار می تواند تا 12درصد فشرده شود و تحت چنین محدودیت الاستیكی، تنش در رنج 125 – 110 GPa می­باشد. در سالهای اخیر اكثر تحقیقات بر روی بارگذاری فشاری و تركیبی به منظور بررسی كمانش ساختار نانولوله­ها متمركز شده اند و بدین منظور كارهای انجام گرفته بر روی بارگذاری كششی بسیار محدود می باشد. از آنجا كه نتایج بارگذاریهای فشاری و کششی در نانولوله­های كربن كاملاً متفاوتند (به دلیل اثر بر هم كنشهای دافعه و جاذبه در این ساختارها كه ماهیت و مقدار متفاوتی دارند)، بنابراین همچنان كارهای تحقیقاتی بر روی این ساختارها تحت بار كششی مطلوب محققین بوده و هم اكنون نیز در حال بررسی می باشد.
در اینجا كمی بیشتر به جزئیات هندسی و آشنایی با اساس روش های مختلف به كار گرفته شده جهت تخمین خواص مكانیكی نانولوله­های كربن می پردازیم. از نظر ساختاری نانولوله­های كربن در حالت كلی به دو دسته­ی کلی تقسیم می شوند که عبارتند از نانولوله­های کربن تك دیواره 1 و نانولوله­های کربن چند دیواره 2. یک نانولوله­ی کربنی تک جداره می ­تواند از نظر شماتیكی ناشی از خم شدن یک ورقه­ی گرافیتی و تبدیل شدن آن به یک لوله استوانه­ای باشد و یک نانولوله کربنی چند جداره مجموعه ­ای از نانولوله­های کربنی تک جداره هم مركز و هم راستا است كه درون یكدیگر قرار گرفته­اند. راستای تا خوردن و خم شدن ورقه گرافیتی، توسط برداری به نام کایرال 3 یا Ch(n,m) تعریف می­گردد. شكل 1-1 نمایانگر این بردار در ساختار نانولوله می باشد. با بهره گرفتن از این بردار می­توان انواع چیدمانهای ساختار اتمی را تعریف نمود.
 
—————

• Single walled carbon nano tube (SWCNT)
• Multi walled carbon nano tube (MWCNT)
• Chiral

بر این اساس بردار (n,n) معرف چیدمان آرمچیر1، بردار (n,0) معرف چیدمان زیگزاگ2 و كلی­ترین حالت بردار (n,m) است كه معرف چیدمان کایرال می باشد.
 
شكل 1-1. بردار کایرال در نمای شماتیک ساختار نانولوله كربن
چیدمانهای ساختار اتمی نانولوله­های کربن را به گونه­ ای دیگر نیز می­توان تعریف نمود. با تعریف زاویه  φ  به عنوان زاویه ی بردار کایرال خواهیم داشت:
زاویه ° = 0φ  معادل چیدمان زیگزاگ، زاویه ی= 30°  φ  معادل چیدمان آرمچیر و هر زاویه­ای بین این دو مقدار معرف چیدمان کایرال می­باشد. چیدمانهای معرفی شده­ی فوق از ساختار اتمی نانولوله كربن، در شكل 2-1 می توان ملاحظه نمود. نتایج بررسیها نشان می دهند كه هم خواص مكانیكی و هم الكتریكی نانو لوله­های كربن به شدت به این چیدمانها وابسته است.
 
——

• Armchair
• Zigzag

 
شكل 2-1. الگوهای ساختاری آرمچیر، زیگزاگ و کایرال
رابطه­ قطر نانولوله­های کربن بر حسب اندیسهای آنها (n , m) در حالت کلی به صورت زیر می­باشد [10]:
DSWCNT =                                                                          (1-1)
که در رابطه­ فوق b معرف طول تعادلی پیوند کربن – کربن در ساختار نانولوله­های کربن بوده و مقدار آن از می­نیمم نمودن انرژی پتانسیل بین اتمی به دست می ­آید که حدوداً 0.142 nm تخمین زده شده است. DSWCNT نیز معرف قطر نانولوله کربن تک دیواره بوده و n , m نیز اندیسهای نانولوله می­باشند. رابطه­ فوق را می توان برای دو چیدمان زیگزاگ و آرمچیر به صورت زیر نیز تعریف نمود:
Zigzag à n=n , m=0 à DSWCNT =                                                 (2-1)
Armchair à n=m à DSWCNT =                                                        (3-1)
در ادامه به معرفی یک ابزار قوی و کاربردی در تخمین خواص نانولوله­های کربن به نام دینامیک مولکولی می­پردازیم. روش دینامیک مولكولی بر اساس بیان انرژیهای پیوندی و بر هم كنشهای اتمی استوار است. در این روش معمولاً پیوندهای شیمیایی، به صورت المانهای دارای انرژی در نظر گرفته می­شوند كه اتمها به آنها متصل می­باشند. در بعضی از شبیه سازیها حتی پیوندهای شیمیایی را به صورت المان تیر 1 در نظر گرفته­اند كه می ­تواند تحت كشش و خمش قرار گیرد. همه این فرضیات جهت ساده­سازی به كار می­رود و هیچ كدام دقیقاً منطبق با واقعیت پیوند شیمیایی نیستند.
در مبحث دینامیک مولكولی انرژی پتانسیل بین اتمی كل سیستم مولكولی، مجموع چند ترم خاص از انرژیهای پیوندی و بر هم كنشهای غیر پیوندی می باشد كه به صورت زیر تعریف می شود:
 
Etot = Uρ + Uθ + Uw + Uτ + UVdw + Ues                                                    (4-1)
Uρ = انرژی پیوندی ناشی از كشش پیوند
Uθ = انرژی پیوندی ناشی از تغییر زاویه ی پیوند با پیوند همسایه
Uw = انرژی پیوندی معكوس
Uτ = انرژی پیوندی پیچشی
UVdw = انرژی غیر پیوندی حاصل از بر هم كنش نیروهای وان در والس
Ues = انرژی غیر پیوندی ناشی از بر هم كنش نیروهای الكترواستاتیكی
 
شكل 3-1]2[ به خوبی معرف همه ی ترمهای انرژی در فوق می باشد كه به صورت درجه آزادی حركت مولكولها نمایش داده شده است.
 
—————

• Beam element

شكل 3-1. نمایش ترمهای انرژی در صفحه ی گرافیتی
در حالت كلی انرژیهای ناشی از بر هم كنشهای غیر پیوندی (UVdwو Ues)، در برابر انرژیهای پیوندی مقادیر ناچیزی دارند و اكثراً در محاسبات از آنها در برابر سایر ترمها صرف نظر می­گردد. در بین انرژیهای پیوندی نیز هنگامی كه تغییر

همچنین نتایج حاکی از آن است که  سرمایه اجتماعی درهمه ابعاد مورد سنجش آن(اعتماد، شبکه ومشارکت )  با متغیر وابسته تحقیق(کیفیت زندگی)دارای رابطه بوده ودر رابطه با سایر متغیر ها(ویژگی های فردی ،خانوادگی و شغلی)پیش بینی کننده بهتری برای کیفیت زندگی محسوب می شود. از این میان ،متغیر اعتماد اجتماعی با بتای 0.414 نسبت به سایر متغیر ها ی مستقل از جمله شغل همسر و نوع استخدام،تاثیر فزاینده ای در کیفیت زندگی دارد.

   مفاهیم کلیدی:  سرمایه اجتماعی،کیفیت زندگی،اعتماد،مشارکت،شبکه وثبت احوال.

فهرست مطالب     

     فصل اول: جزییات

1-1- فتح باب……………………………… 2

1- 2- آشنایی اجمالی با سازمان ثبت احوال كشور…. 4

1- 3- تبیین مساله…………………………. 7

1-4- سوالات تحقیق………………………….. 9

1-5-ضرورت انجام پژوهش……………………… 10

1-6- تحقیقات انجام شده با موضوع سرمایه اجتماعی و كیفیت زندگی 12

1-6- اهداف تحقیق………………………….. 12

1-7-1- تحقیقات داخلی………………………. 12

1-7-2- تحقیقات خارجی………………………. 17

1-8- نقدوبررسی……………………………. 21

 فصل دوم:مبانی نظری

2-مقدمه………………………………….. 24

2-1-1 تاریخچه سرمایه اجتماعی……………….. 24

2-1-2- ماهیت سرمایه……………………….. 29

2-1-3- نسبت سرمایه اجتماعی با دیگر انواع سرمایه. 36

2-1-4- ابعاد سرمایه اجتماعی………………… 40

2-1-4-1 بعد ساختاری……………………….. 40

2-1-4-2 بعد شناختی………………………… 41

2-1-4-3- بعد رابطه‌‌ای………………………. 41

2-1-5- سطوح سرمایه اجتماعی…………………. 43

2-1-6-پیامدهای منفی سرمایه اجتماعی………….. 44

2-1-7- نظریه‌های سرمایه اجتماعی……………… 48

2-1-7-1 جیمز كلمن…………………………. 48

2-1-7-2- پیر بوردیو……………………….. 50

2-1-7-3- رابرت  پاتنام…………………….. 53

2-1-7-4-فرانسیس فوكویاما…………………… 56

2-1-7-5- آنتونی گیدنی……………………… 58

2-1-7-6- تئوری شكاف ساختاری………………… 59

2-1-7-7- تئوری منابع اجتماعی……………….. 59

2-1-7-8- تئوری پیوندهای ضعیف……………….. 61

2-1-7-9- وولكاك و نارایان………………….. 62

2-1-7-10- كریستین گروتیت…………………… 63

2-1-7-11-پاملا پاكستون……………………… 63

2-1-7-12- كاكس……………………………. 64

2-2- كیفیت زندگی………………………….. 65

2-2-1- تاریخچه……………………………. 65

2-2-2- كیفیت زندگی و مفاهیم مرتبط…………… 68

2-2-2-1- رضایت از زندگی……………………. 75

2-2-2-2- سعادتمندی………………………… 76

2-2-2-3- سبك زندگی………………………… 77

2-2-2-4- خوشبختی………………………….. 78

2-2-3- ابعاد كیفیت زندگی…………………… 79

2-2-4 شاخص‌های سنجش كیفیت زندگی……………… 81

2-2-4-1- شاخص بهداشت اجتماعی فوردام(fish)…….. 84

2-2-4-2- شاخص توسعه انسانی(HDI)…………….. 84

2-2-4-3- شاخص پیشرفت واقعی(GDI)…………….. 86

2-2-5- رویكردهای كلان به كیفیت زندگی…………. 88

2-2-5-1-رویكرد جامعه‌شناختی…………………. 88

2-2-5-2- رویكرد روانشناختی…………………. 89

2-2-5-3- رویكرد اقتصادی……………………. 90

2-2-5-4- رویكرد اكولوژیكی………………….. 90

2-2-6-  نظریات موجود در باب كیفیت زندگی……… 91

2-2-6-1- تئوری سلسله مراتب نیازهای مازلو…….. 91

2-2-6-2- نظریه ناهمسازی چندگانه(MDT)……….. 93

2-2-6-3- نظریه نابرابری……………………. 93

2-2-6-4- نظریه هورنكوئیست………………….. 94

2-2-6-5- نظریه ادراكی فرانس………………… 94

2-2-6-6- رویكرد ویلكنسون…………………… 96

2-2-6-7-رویكرد ماسام………………………. 96

2-2-6-8-نظریه فلاناگان……………………… 97

2-2-6-9- نظریه براون………………………. 97

 

 

2-2-6-10- نظریه سازمانی بهداشت جهانی………… 98

2-2-6-11- نظریه دیوب………………………. 99

2-2-6-12- معرف‌های باسك و سولز باچر………….. 100

2-2-6-13- ماتریس كیفیت زندگی زاف……………. 102

2-2-6-14- مدل ادراكی زان…………………… 103

2-2-6-15- مدل ادراكی كیفیت زندگی زان………… 103

2-2-7- چهارچوب نظری……………………….. 104

2-2-8- فرضیات ……………………………. 110

2-2-9- سوالات……………………………… 111

  فصل سوم: روش‌شناسی

3- مقدمه…………………………………. 113

3-1- روش جمع‌ آوری اطلاعات……………………. 114

3-2- جامعه‌آماری…………………………… 114

3-3- واحد تحلیل…………………………… 114

3-4- حجم نمونه و روش‌نمونه‌گیری………………. 114

3-5- روش‌تجزیه و تحلیل داده‌ها……………….. 116

3-6- ابزار  گردآوری اطلاعات…………………. 116

3-7- روش آماری……………………………. 116

3-8- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها………….. 117

3-8-1- تعریف نظری متغیر وابسته……………… 117

3-8-2- تعریف عملیاتی متغیر وابسته…………… 118

3-8-3- تعریف نظری متغیر مستقل………………. 119

3-8-4- تعریف عملیاتی متغیر مستقل……………. 120

3-8-5- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای زمینه‌ای…. 130

3-9- اعتبار و روایی متغیرها………………… 135

3-9-1- اعتبار…………………………….. 135

3-9-2- روایی……………………………… 136

  فصل چهارم: یافته‌های تحقیق

4- مقدمه…………………………………. 138

4-1-  توصیف سیمای پاسخگویان………………… 139

4-1-1- جنس……………………………….. 139

4-1-2- سن………………………………… 140

4-1-3-وضعیت تاهل …………………………. 141

4-1-4-تحصیلات……………………………… 142

4-1-5- تحصیلات همسر………………………… 143

4-1-6- شغل همسر…………………………… 144

4-1-7- میزان درآمد………………………… 145

4-1-8- وضعیت استخدامی……………………… 147

4-2-توصیف متغیرهای تحقیق…………………… 148

4-2-1- توصیف متغیر مستقل…………………… 148

4-2-1-1- میزان اعتماد اجتماعی………………. 148

4-2-1-1-1- اعتماد بین شخصی…………………. 148

4-2-1-1-2 – اعتماد تعمیم یافته……………… 151

4-2-1-1-3- اعتمادنهادی…………………….. 153

4-2-1-2- مشاركت اجتماعی……………………. 156

4-2-1-3- شبكه روابط اجتماعی………………… 159

4-2-1-4 –سرمایه اجتماعی……………………. 161

4-2-2- كیفیت زندگی………………………… 163

4-2-2- توصیف متغیر وابسته………………….. 163

4-2-2-1- میزان سلامت فیزیكی…………………. 163

4-2-2-2- سلامت روانی……………………….. 165

4-2-2-3- سلامت محیط………………………… 167

4-2-2-4- سلامت روابط اجتماعی………………… 169

4-3- تحلیل دو متغیره و آزمون فرضیه‌ها………… 172

4-4- تحلیل چند متغیره و آزمون فرضیه‌ها……….. 179

4-5-تحلیل و پردازش مدل از طریق رگرسیون چند متغیره   180

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1-بحث و نتیجه گیری ……………. 184

5-2-پیشنهادات …………………………………190

5-2-1-پیشنهادات اجرایی…………. 190

5-2-2-پیشنهادات پژوهشی …………..192

5-3-محدودیتهای تحقیق …………..192

-فهرست منابع………………………..194

-منابع فارسی ………………………….194

-منابع انگلیسی ………203

فتح باب

        یكی از اهداف نظام جمهوری ‌اسلامی، توجه به وضع معیشتی، رفع فقر،حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر، ارتقای سلامت و بهبود كیفیت زندگی مردم می‌باشد كه نشانه‌های آن را می‌توان در برنامه‌های مختلف تبیین شده در زمینه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی مشاهده كرد. به عنوان نمونه فصل هفتم قانون برنامه چهارم توسعه در زیر عنوان « سلامت و بهبود كیفیت زندگی» در موارد 84 الی 94 به موضوع كیفیت زندگی پرداخته شد.( برنامه چهارم توسعه، 1383) همچنین بر اساس سند چشم‌انداز20 ساله كشور كه در سال 1384 ابلاغ شده است ایران در سال 1404 باید به كشوری با ویژگی‌های كلیدی دور بودن از فقر وتبعیض، توزیع عادلانه درآمد، برخورداری از سلامت، رفاه و تامین اجتماعی و فرصت‌های برابر برای همگان متكی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی تبدیل شود.

       در سطح جهانی،‌هم بانك جهانی و هم‌سازمان همكاری و توسعه اقتصادی(OECD)[1] ، سرمایه اجتماعی را به عنوان بخش مهمی از استراتژی‌های خود برای كاهش فقر و افزایش نتایج مطلوب سیاست‌های اجتماعی در نظر گرفته‌اند و درباب توسعه نیز امروزه به مقوله كیفیت زندگی نه به عنوان ابزار بلكه هدف نهایی و غایی توسعه نگریسته می‌شود و شاهد یک تغییر رویكرد و نگرش از تكیه بر مفاهیم و شاخص‌های صرفاً اقتصادی به سمت توجه به عوامل اجتماعی درمقوله كیفیت زندگی هستیم.

  توجه به این نکته حائز اهمیت است که پیشرفت اقتصادی تنها عامل توسعه پایدار نیست وارزشهای اصلی توسعه پایدار را باید در ارتقای کیفیت زندگی جستجو کرد.طرح مفاهیم توسعه پایدار،توسعه انسانی ،تاکید بر توسعه محلی ،توسعه اجتماع محور ،محلی گرایی،توجه به اجتماعات انسانی جز در بستر توجه به عوامل موثربرکیفیت زندگی میسر نیست.

       در آراء همه صاحب‌نظران سرمایه اجتماعی این دلالت وجود دارد كه سرمایه اجتماعی از طریق تسهیل كردن روابط اجتماعی موجباتی را فراهم می‌سازد كه افراد بهتر و ساده‌تر بتوانند منافع فردی وگروهی خود از جمله منافع اقتصادی را دنبال كنند. بطور مثال نظرسنجی بیكر از سرمایه‌گذاران در بورس نشان می‌دهد كه بیشتر موسسات و سرمایه‌گذاران بر اساس اطلاعات بدست آمده از یک دوست یا شركت مرتبط یا فقط به این دلیل كه فردی را می‌شناسند كه از آن سهام خریداری كرده‌اند تصمیم به خرید سهام می‌گیرند و تعداد اندكی از سرمایه‌گذاران با بهره گرفتن از فنون‌رسمی و پیچیده مالی واقتصادی مبادرت به خرید سهام می‌كنند.)بکر،1984، به نقل از رنانی،1388؛15)

          همچنین كریستیان گرو تارت در باب لزوم توجه به سرمایه اجتماعی آن را حلقه مفقود سیاست‌گذاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های دولت واجتماع می‌داند و بیان می‌دارد كه در  رسیدن به توسعه پایدار، علاوه بر سرمایه‌های انسانی، اقتصادی و طبیعی عامل دیگری نیز وجود دارد كه همان سرمایه اجتماعی است( گروتارت، 1998؛6). از آنجا كه در معنای كیفیت زندگی نیز به طور ضمنی دلالت بر زندگی خوب داشتن و احساس رضایت از زندگی وجود دارد پس می‌توان پلی ارتباطی میان این دو مفهوم برقرار كرد كه معرف همبستگی میان سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی باشد و بازگوی آن باشد كه با ذخیره سازی سرمایه اجتماعی بیشتر می‌توان شرایطی را فراهم ساخت كه به سطح بالایی از كیفیت زندگی دست یافت. تحقیقات و مطالعات صورت گرفته در زمینه روان‌پزشكی و پزشكی نشان می‌دهد كه بین سرمایه اجتماعی و كیفیت زندگی پیوند مستقیمی وجود دارد به عنوان نمونه كیم و كاواكی درپژوهشی در ایالت‌های مختلف آمریكا به این نتیجه رسیدند كه در ایالت‌هایی كه سطح سرمایه اجتماعی بالا و متوسط بوده سطوح بالاتری از سلامت جسمانی و روانی شهروندان- كه از شاخص‌های كیفیت زندگی می‌باشند- مشاهده شده است.( کیم و کاواچی،2007،به نقل از گروسی، 1387؛ 7)

       شواهد تحقیقات در سراسر دنیا نشان می دهد افرادی كه از اجتماع دورند یا منزوی هستند احساس خطر مرگ را بیشتر تجربه می كنند بعنوان نمونه نتایج یک بررسی در آمریكای شمالی مشخص ساخت كه بیماری های بد خیم منجر به مرگ در بین مردانی بیشتر دیده می شود كه تماس های اجتماعی روزانه كمتری دارندیا مشاركتی در انجمن ها یا كلوبها ی اجتماعی ندارند. (توكل،1389؛11) لذا هرچه كیفیت زندگی بطور مستمر ارتقا یابد از میزان آسیب های روانی و اجتماعی مانند بیماریهای روانی ،احساس بیگانگی،نارضایتی از زندگی و ناهنجاریهای اجتماعی كاسته می شود.بنابراین كیفیت زندگی وسرمایه اجتماعی دومفهوم مرتبط با ادبیات توسعه هستند كه از یک سو هر دو پیوندی با ابعاد انسانی و اجتماعی توسعه دارندو از سوی دیگربا یكدیگر پیوند دارند و پ‍ژوهش حاضر با تمركز بر كاركنان ثبت احوال مازندران در نظر دارد تا برآوردی از چگونگی كیفیت زندگی ،  سر مایه اجتماعی ورابطه آنها با یكدیگر را بدست بیاورد.

1-2–آشنایی اجمالی با سازمان ثبت احوال کشور                           

      تاسیس ثبت احوال بصورت یکپارچه و منسجم در جهان مربوط به قرن نوزدهم میلادی است. در ایران همزمان با نوسازی و مدرنیزاسیون و نیاز به شناسایی اتباع جهت ایجاد ارتش منظم، اخذ مالیات و… تاسیس ثبت احوال در دستور کار قرارگرفت از این رو در جلسه مورخه 30 آذر ماه 1297 هجری شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و با صدور اولین شناسنامه برای دختری به نام فاطمه ایرانی در تاریخ 3 دیماه 1297 در تهران فعالیت خود را آغاز کرد.

تا قبل از سال 1295 هجری شمسی ثبت وقایع حیاتی از جمله ولادت و وفات براساس اعتقادات مذهبی و سنت های رایج در کشور، با نگارش نام و تاریخ ولادت مولود در پشت جلد کتب مقدس از جمله قرآن مجید به عمل می آمد و از افراد متوفی نیز جزء نام و تاریخ وفات آنان که بر روی سنگ قبر ایشان نگاشته می شد اثری مشاهده نمی گردید. با گسترش فرهنگ و دانش بشری و نیز توسعه روز افزون شهرها و روستاها و افزایش جمعیت کشور، نیاز به سازمان و تشکیلاتی برای ثبت وقایع حیاتی ضرورتی اجتناب ناپذیر می نمود. به تدریج فکر تشکیل سازمان متولی ثبت ولادت و وفات و نیز صدور شناسنامه برای اتباع کشور قوت گرفت. ابتدا سندی مشتمل بر 41 ماده در سال 1297 هجری شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و اداره ای تحت عنوان اداره سجل احوال در وزارت داخله (کشور) وقت به وجود آمد؛ پس از تشکیل این اداره اولین شناسنامه به شماره 1 در بخش 2 تهران در تاریخ 16 آذر 1297 هجری شمسی به نام فاطمه ایرانی صادر گردید.

پس ازاین دوره اولین قانون ثبت احوال مشتمل بر 35 ماده در خرداد سال 1304 هجری شمسی در مجلس شورای ملی وقت تصویب شد. براساس این قانون مقرر گردید کلیه اتباع ایرانی در داخل و خارج از کشور باید دارای شناسنامه باشند.

سه سال پس از تصویب اولین قانون ثبت احوال یعنی در سال 1307 هجری شمسی قانون جدید ثبت احوال مشتمل بر 16 ماده تصویب گردید.

براساس این قانون وظیفه جمع آوری آمارهای مختلف نیز به اداره سجل احوال محول گردید، به همین جهت نام این اداره نیز به اداره احصائیه و سجل احوال تغییر یافت. از آن تاریخ به تناسب شرایط زمانی تغییر و تحولات بوجود آمده در کشور و با احساس عدم تناسب قوانین موجود با نیازهای جامعه، قانون ثبت احوال نیز به دفعات مورد تجدید نظر، تغییر و اصلاح قرار گرفت. متعاقباً دراردیبهشت سال 1319 قانون نسبتاً جامع و کاملی مشتمل بر 55 ماده تصویب گردید و پس از آن آئین نامه مربوط به این قانون نیز در همان سال مشتمل بر 131 ماده به تصویب رسید. این قانون به جهت جامعیت نسبی قریب 36 سال پایدار ماند.

پس از گذشت این زمان در تیر ماه 1355 قانون جدید ثبت احوال مشتمل بر 55 ماده به تصویب رسید و سپس به موجب اصلاحیه دی ماه سال 1363 مجلس شورای اسلامی در برخی از مواد اصلاحاتی صورت گرفت و تاکنون نیز این قانون به قوت خود باقی مانده است.

در یک نگاه اجمالی سیر قانونگذاری درخصوص ثبت احوال را اینگونه می توان دسته بندی نمود:
1- تهیه تصویب نامه ثبت احوال در سال 1297 مشتمل بر 41 ماده

2- تهیه و تصویب قانون سجل احوال در تاریخ 14/3/1304 مشتمل بر 4 فصل و 35 ماده

3- تهیه و تصویب نظام نامه اداره کل احصائیه و ثبت احوال توسط هیات وزیران در 20/11/

1314 مشتمل بر 196 ماده و تعیین تشکیلات دفاتر و ادارات ثبت احوال در شهرستانها
4- تهیه و تصویب قانون اصلاح قانون ثبت احوال دراردیبهشت سال 1319 مشتمل بر 5 باب و 55‌ماده
5- تهیه و تصویب آئین نامه قانون ثبت احوال سال 1319 مشتمل بر 131 ماده

عنوان                    صفحه

چكیده: 1

 

1-1 )مقدمه. 3

2-1 )بیان مسئله. 6

3-1) اهمیت و ضرورت پژوهش…. 9

4-1) اهداف  پژوهش…. 12

5-1) فرضیه های پژوهش…. 12

6-1 ) تعریف متغیرهای پژوهش…. 13

1-6-1 ) تعریف مفهومی.. 13

1-1-6-1 ) لکنت… 13

2-1-6-1 ) کارکردهای اجرایی.. 13

3-1-6-1 ) حافظه کاری.. 13

4-1-6-1 ) بازداری پاسخ.. 14

5-1-6-1) سازماندهی و برنامه ریزی.. 14

6-1-6-1) کودکان عادی.. 14

2-6-1) تعریف عملیاتی.. 14

1-2-6-1) کودکان با لکنت… 14

2-2-6-1) حافظه کاری.. 15

3-2-6-1) بازداری پاسخ.. 15

4-2-6-1) سازماندهی و برنامه ریزی.. 15

فصل دوم: ادبیات پژوهش

 

2-2) اجزای کارکردهای اجرایی.. 18

1-2-2) حافظه کاری.. 19

2-2-2) بازداری پاسخ.. 22

3-2-2) برنامه ریزی و سازماندهی.. 25

3-2) مدل های کارکردهای اجرایی.. 26

1-3-2) مدل براون.. 26

2-3-2) مدل CEO مغزی یا رهبر ارکستر (مک کلوسکی) 27

3-3-2) مدل  3 لایه ساراوارد. 37

4-2) اختلال های ارتباطی.. 38

1-4-2) رشد زبان.. 38

2-4-2) اختلال های زبان 41

3-4-2)  انواع اختلال های زبان.. 42

1-3-4-2)  اختلال زبان درکی.. 42

2-3-4-2)  اختلال زبان بیانی.. 42

3-3-4-2)  زبان پریشی.. 43

1-3-4-2)  اختلال زبان درکی.. 42

4-4-2) اختلال های گفتاری.. 45

1-4-4-2)  اختلال های روانی گفتار 45

2-4-4-2)  لکنت… 46

1-2-4-4-2) ویژگی های لکنت… 47

2-2-4-4-2) سبب شناسی لکنت… 49

3-2-4-4-2) انواع لکنت لکنت… 51

4-2-4-4-2) مراحل مختلف لکنت… 52

 

 

5-2-4-4-2) روش های اصلاح و درمان لکنت… 53

5-4-2) کارکردهای اجرایی و لکنت… 55

فصل سوم: روش‌ پژوهش

1-3 ) مقدمه. 61

2-3) جامعه مورد پژوهش…. 61

3-3) حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 61

4-3) ابزار اندازگیری یا روش های عملی جمع آوری داده ها 62

1-4-3) آزمون هوشی وکسلر کودکان.. 62

2-4-3) آزمون آندره ری.. 64

5-3) شیوه اجرا 65

6-3) روش تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش…. 66

 

1-4) مقدمه‏. 68

2-4) توصیف داده ها 68

3-4) آزمون فر ضیه ها 68

 

1-5 ) خلاصه 72

1-5 ) بحث و نتیجه گیری 73

2-5) محدودیت ها 75

1-5 ) پیشنهادهای پژوهش…. 76

2-5) پیشنهادهای کاربردی.. 76

 

تنظیم تصاویر وکسلر. 78

نمره گذاری خرد آزمون تنظیم تصاویر وکسلر. 91

آزمون آندره ری.. 92

خرده آزمون حافظه ارقام وکسلر. 93

 

منابع فارسی: 94

منابع لاتین: 98

چکیده انگلیسی: 113

چکیده:

هدف پژوهش حاضر مقایسه ی کارکردهای اجرایی کودکان با و بدون اختلال لکنت است. این پژوهش از نوع علّی – مقایسه ای بود، نمونه ی این پژوهش شامل 60 نفر از کودکان 11-7 ساله می باشد که 30 کودک عادی از بین مدارس ابتدایی  پسرانه منطقه 16 شهر تهران به صورت نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند، و30 کودک مبتلا به لکنت با مراجعه به مراکز گفتار درمانی شهر تهران  بصورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار به کار گرفته شده ، ازمون هوشی وکسلر کودکان(خرده آزمون حافظه عددی، خرده آزمون تنظیم تصاویر) و آزمون آندره ری بود.جهت تجزیه وتحلیل داده ها ،از آزمون t نمونه های مستقل استفاده شد.

تحلیل اطلاعات بدست آمده با بهره گرفتن از آزمون t برای گرو های مستقل نشان داد که توانایی سازماندهی- برنامه ریزی کودکان دارای اختلال ضعیف تر ازگروه بدون اختلال است (p<0/05)  ولی کودکان دارای اختلال لکنت در کارکردهای اجرایی (حافظه کاری، بازداری ، زمان انجام آزمون آ ندره ری تفاوتی با گروه عادی نداشتند.بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد که کودکان با اختلال لکنت در برخی از کارکردهای اجرایی مشکل دارند.این یافته ها را می توان در تشخیص و درمان استفاده کرد.           

واژگان کلیدی: کارکردهای اجرایی، حافظه کاری، بازداری پاسخ، سازماندهی – برنامه ریزی، کودکان مبتلا به لکنت، کودکان عادی

1-1- مقدمه

ارتباط، آن چنان در زندگی روزمره ی ما عادی است که به ندرت درنگ می کنیم و راجع به آن می اندیشیم. گفتگو با خانواده، دوستان و آشنایان، معمولاً چنان بی دردسر و خوشایند است که تصور مشکل دار بودن در این موارد، دشوار است. اکثر ما در مورد کفایت گفتار و زبان خود تنها در موقعیت های اجتماعی غیر عادی و استرس زا احساس تردید می کنیم، موقعیت هایی مانند سخنرانی برای تعداد زیادی شنونده یا در یک مصاحبه شغلی (هالاهان و کافمن، 2003؛ ترجمه علیزاده، صابری، هاشمی و محی الدین، 1390).  

اختلال های ارتباطی آسیب در بافت، فرستادن، پردازش و درک مفاهیم یا نمادهای سامانه ی شفاهی، غیر شفاهی و نگاره ای است. اختلال ارتباطی ممکن است در فرایند شنیدن، زبان و گفتار بروز کند یا از نظر شدت، از خفیف تا شدید، گسترده باشد. همچنین ممکن است رشدی یا اکتسابی باشد. ممکن است افراد یک یا ترکیبی از اختلال های ارتباطی را نشان دهند. امکان بروز اختلال ارتباطی به تنهایی، یا همراه با یک ناتوانی دیگر وجود دارد (هالاهان و کافمن، 2003؛ ترجمه علیزاده، صابری، هاشمی و محی الدین، 1390). همه اختلال های ارتباطی، به اختلال های گفتاری مربوط نمی شود. همه ی اختلال های گفتار نیز مانند لکنت، تعاملات اجتماعی را با مانع مواجه نمی کنند و لکنت نیز، شایع ترین اختلال گفتار نیست. از هر صد نفر، تنها یک نفر را متأثر می سازد، آن هم فقط در دوران کودکی. امّا لکنت، نوعی معماست، پدیده ای که نظریه پردازی در مورد آن همچنان ادامه دارد. اگر چه لکنت، سال ها  توجه آسیب شناسان گفتار و زبان را به خود معطوف کرده است، ولی علل و درمان تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده است (کارلی و سیگل، 1997).

یکی از انواع اختلال های ارتباطی، اختلال های گفتاری است. اختلالهای گفتاری، شامل اختلال های صدا، تولید و بیان صدا و روانی کلام است که بدین شرح می باشد: الف) اختلال در بیان و تولید اصوات گفتاری، تولید غیر طبیعی اصوات گفتاری، که با جانشین ها، حذف ها، افزایش ها یا کژگویی ها مشخص می شود و با وضوح گفتار تداخل می کند. ب) اختلال صدا، با تولید غیر طبیعی و یا فقدان کیفیت، زیر و بمی، بلندی، طنین و یا دیرش صدا توصیف می شود که نسبت به سن و جنس فرد مناسب نیست و ج) اختلال روانی گفتار، گسیختگی در جریان صحبت کردن می باشد که با میزان، ریتم و تکرارهای غیر معمول در اصوات، بخش ها، کلمات و پاراگراف ها مشخص می شود. این مشکل ممکن است با افزایش تنش و رفتارهای تقلایی ثانویه همراه باشد (هالاهان و کافمن، 2003؛ به نقل از علیزاده، صابری، هاشمی و محی الدین، 1390). 

در میان اختلالات گفتار، لکنت[1] از اهمیت بسیاری برخوردار است. لکنت یک اختلال سیالی بیان لفظی است که بر اساس تکرارها و طویل های غیر ارادی، صدا دار یا بی صدا به هنگام انتشار واحدهای کوچک سخن یعنی صداها، هجاهای مجزا یا هجاهای کلمات مشخص می شود. این اختلال ها بسیار فراوانند و به آسانی مهار      نمی شوند. بر اساس راهنمای آماری و تشخیص[2]، اختلال سیالی بهنجار و آهنگ سخن گفتن که با سن فرد نامناسب است، ویژگی اصلی لکنت را تشکیل می دهد. این اختلال با تکرارها و طویل های اصوات و هجاها و همچنین دیگر اختلال های سیالی گفتار در روانی کلام همراه است (راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی ، ترجمه نیک جو، آوا دیس یانس، 1381).

برخی از نظریه های آسیب شناسی عوامل فیزیولوژیک را در شروع لکنت مؤثر می دانند؛ مانند غلبه دو طرفه، غلبه نیمکره راست برای گفتار، آسیب مغزی، بد عملکردی های عصب- عضلانی یا عصبی-روانی، بد عملکردهای حنجره ای و بد عملکردی سیستم مرکزی شنیداری و امروزه پیشرفت های اخیر در فنون تصویربرداری توجه ما را به عوامل عصب شناختی و یا فیزیولوژیک برای تبیین چگونگی شروع لکنت یا عامل لکنت سوق داده است (آمبروس و یایری[3]، 2002؛ برن استین راتنر[4]، 2004؛ گیتار و مارچین اسکی[5]، 2001).

باركلی(1997) در نظریه ی خود در مورد اختلال نقص توجه/ بیش فعالی، به كاستی در کارکردهای اجرایی به عنوان هسته ی اصلی از هم پاشیدگی فرایندهای پردازشی در تكالیف شناختی اشاره کرد. کاکردهای اجرایی، کارکردهای عالی دستگاه شناختی هستند که به مجموعه ای از توانایی هایی شناختی شامل خودگردانی، خودآغازگری و بازداری، برنامه ریزی راهبردی، انعطاف شناختی و کنترل تکانش گفته می شود (ویانت و ویلیس[6]، 1994). در واقع، کارکردهایی همچون سازمان دهی، تصمیم گیری، حافظه کاری، حفظ و تبدیل[7] کنترل حرکتی، احساس و ادراک زمان[8]، پیش بینی آینده، بازسازی[9]، زبان درونی و حل مسئله را می توان از جمله مهمترین کارکردهای اجرایی دانست که در زندگی و انجام تکالیف یادگیری و عملکرد های هوشی به انسان کمک می کند (بارکلی، 1998).

 اگر چه كاركردهای اجرایی در درجه ی اول از چشم انداز عصب شناختی مطالعه شده اند؛ ولی در سال های اخیر تحول و آسیب شناسی آن ها موضوع مورد علاقه ی صاحب نظران بسیاری بوده است. بررسی های تحولی کارکردهای اجرایی نشان داده اند که این کارکردها: الف) از همان دوران اولیه رشد (احتمالاً پایان سال اول زندگی) ظهور می کنند؛ ب) به تدریج رشد می نمایند و در سال های دو تا پنج تغییرات بسیار مهمی در آن ها رخ می دهد و در حدود 12 سالگی عملکرد کودک تا حد بسیار زیادی شبیه عملکرد بزرگسالان می شود، ج) می توان ناکامی کودک را در انجام کارکردهای اجرایی بر اساس پیچیدگی تکالیف مشخص کرد، د) می توان بین تحول جنبه های عاطفی نسبتاً «داغ[10]» در کارکردهای اجرایی و از سویی دیگر تحول جنبه های خالص تر شناختی «خنک[11]»، به نوعی تمایز قایل شد (زالازو و مولر[12]، 2002؛ به نقل از علیزاده، 1385).

2-1- بیان مسئله

 لکنت، اختلالی ماندگار است که بر پیشرفت و دستاوردهای شغلی، اجتماعی، تحصیلی و عاطفی افراد دارای لکنت تأثیر می گذارد (بلاداستین و کانچر[13]، 1995؛ به نقل از دهقان، 1385). این اختلال ترکیبی از گسیختگی کلمات، کشیده گویی، تکرار صدای اول کلمات، گیر و قفل است، اما هیچ یک از این ها به تنهایی لکنت نیست (هجده[14]، 1995؛ به نقل از دهقان، 1385). معمولاً لكنت در كودكان قبل از 8 سالگی شروع می شود که حدود 80-70 درصد آن ها بدون درمان های رسمی خاصی بهبود می یابند. حدود یک درصد از آنان، پس از 6 سالگی، در میان کودکان باقی می ماند و اگر تأثیر آن بر روی زندگی و فعالیت های روزمره افراد دارای لکنت مخرب نباشد، بسیار بارز و چشم گیر است (یاروس و کانچر[15]، 1995). سالیان متوالی تصور بر این بود که لکنت به دلیل اختلالات ساختاری مثل نقص در زبان یا حنجره است. با این وجود، مداخلات جراحی و دستکاری این اندام ها در بهبودی لکنت تاثیری نداشت. تا اینکه کارهای اورتون[16] (1927) و تراویس[17] (1931) در قرن بیستم باعث تحولی عظیم در درک لکنت شد. آن ها معتقد بودند که لکنت به دلیل فعالیت مغزی غیرطبیعی است. یافته های جدید پت اس کن[18] مغزی نشان داده است که در افراد دارای لکنت، کاهش فعالیت مغزی در نواحی قشر گفتار[19] و استریتوم[20] مشاهده می شود. تحقیقات مشابه نشان داده اند که نواحی گفتاری نیمکره چپ در افراد مبتلاء به لکنت، فعالیت کمتری در مقایسه با نواحی مشابه نیمکره راست دارند.

سومر[21] (2002)، نشان داد که افزایش فعالیت در نیمکره راست در افراد دارای لکنت ممکن می باشد. علاوه براین، احتمال مشکل در زمان بندی بین نواحی قشری فرونتال[22] چپ و نواحی مرکزی که در گفتار شرکت دارند وجود دارد. بنابراین، با توجه به مطالب گفته شده، می توان به کارکردهای اجرایی اشاره کرد که یکی از عوامل مورد بحث مرتبط با لکنت است و به نظر می رسد به نوعی در آن نقش بازی می کند. پنینگتون و اوزونوف[23] (1996؛ به نقل از علیزاده، 1385) کارکردهای اجرایی را حوزه ای خاص از توانایی هایی می دانند که شامل سازمان دهی در فضا، بازداری انتخابی، آماده سازی پاسخ، هدف مداری، برنامه ریزی و انعطاف است. بارکلی[24] (1997؛ به نقل از علیزاده، 1385) نیز کارکردهای اجرایی را اعمالی دانست که فرد برای خود و برای هدایت خود انجام می دهد تا خودکنترلی، رفتار هدف مدار و بیشینه سازی پیامدهای آینده را به اجرا درآورد. بر اساس نظریه پیچیدگی و کنترل شناختی[25]، تحول کارکردهای اجرایی را می توان در قالب رشد وابسته به سن و در چارچوب حداکثر عملیات و قوانین پیچیده ای که کودک می تواند تدوین کند و برای حل مسئله مورد استفاده قرار دهد، درک کرد (زلازو[26] و همکاران، 2003؛ به نقل از علیزاده، 1385). منظور از کارکردهای اجرایی در این پژوهش، شامل بازداری پاسخ[27]، حافظه کاری[28]، سازماندهی و برنامه ریزی[29] می شود. آسیب در کارکردهای اجرایی می تواند بر همه جنبه های گوناگون رفتاری، شناختی، اجتماعی و ارتباطی اثری مخرب و سوء بر جا بگذارد (دیویس و برنز[30]، 2001؛ استری هورن[31]، 2002، نوبر و اوریلی[32]، 2004؛ جانسون[33] و همکاران، 2003). حافظه کاری یکی از انواع حافظه است که شامل سه جزء لوح دیداری

 

کلیات

 

چکیده

از مباحث مطرح شده در میان فلاسفه، بحث وجود خداوند می‏باشد. سهروردی از فیلسوفان مسلمان است که معتقد می‏باشد خداوند نورالانوار است و مافوق همه نورها قرار دارد و از براهین متعددی همچون برهان حرکت، علیت، امکان، نیازمندی و فقر اجسام و… هم در اثبات وجود خدا و هم در اثبات صفات خدا استفاده می‏کند. وی بالاترین معرفت را معرفت شهودی می‏داند و لایب نیتس به عنوان یک فیلسوف غربی و موحد نیز قائل به وجود خداوند است و با براهینی همچون ضرورت و امکان، حرکت و هماهنگی پیشین بنیاد و برهان وجودی، خداوند را اثبات می‏کند و صفاتی چون علم، اراده و قدرت را برای آن قائل است که در بحث اثبات خداوند این دو فیلسوف با هم اختلافات و شباهت‏هایی دارند که بیشتر روششان شبیه به هم است، چرا که هر دو برای اثبات خدا در براهین علیت و حرکت و هماهنگی پیشین بنیاد یا هم اشتراک دارند و در این مختصر سعی شده به این تفاوت‏ها و شباهت‏ها پرداخته شود و مباحث موشکافانه مورد بررسی قرار گیرد.

 

مقدمه

در طول تاریخ مسأله خداوند و اعتقاد به یک وجود اعلی جهت ارضاء غریزه پرستش توسط انسان ها همواره مورد توجه بوده است و همین امر باعث شده که انسانها با کمک عقل و استفاده از براهین به اثبات و تبیین وجود این موجود متعالی و مافوق طبیعت بپردازند و از این طریق بتوانند به بحث وجود خدا که همواره دغدغه بشریت بوده و هست پاسخی محکم و استوار داده باشند.

در این تحقیق سعی بر آن است که به بررسی موضوع خداوند در فلسفه که یک خاستگاهش غرب می باشد و دیگری در سرزمین های اسلامی طلوع کرده و پرداخته شود و تا حد امکان این دو فلسفه از این موضوع مورد بحث و بررسی و تطبیق قرار گیرد و به سوالاتی از قبیل این که چه صفاتی برای خداوند در این دو فلسفه مطرح می شود و چه براهینی برای اثبات خداوند از دیدگاه سهروردی و لایب نیتس مطرح می شود؟ وجه تشابه و تمایز صفات و افعال و براهین اثبات وجود خداوند از نظر این دو فیلسوف چیست؟در این تحقیق با توجه به بررسی و بحث در موضوعات مطرح شده در بحث خداوند در دو فلسفه سهروردی و لایب نیتس، سعی در پاسخگویی به این سوالات بوده است و بیان شیخ اشراق و لایب نیتس دو حکیم مسلمان موضوع براهین اثبات وجود خدا، برهان حرکت و… مشابه می باشد و در بعضی موارد اختلاف دارند. همچنین در موضوع افعال خداوند و صفات خداوند هر دو حکیم وجوه تشابه زیادی با هم دارند.

به امید اینکه در جهت بررسی و تطبیق نظریات این دو بزرگوار قدمی کوچک برداشته باشیم.

اهمیت موضوع

 

 

از آنجا که وجود خداوند به عنوان موجود اعلی و مافوق بشر در آغاز تاریخ و ابتدای وجود بشر به علت وجود غریزه پرستش همواره فکر و ذهن انسان را مشغول داشته، همواره این سوال برای او مطرح بوده است که آیا خداوند به عنوان موجودی شایستة پرستش حقیقتاً وجود دارد؟ آیا عقل بشری می تواند وجود آن را اثبات کند؟ در این صورت او چه صفاتی خواهد داشت؟ همچنین پرسشهای دیگری مطرح می شود که پاسخگویی به آنها همواره دغدغه انسان بوده است، زیرا در صورت اثبات وجود خداوند مسئله پرستش و غایتمندی زندگی انسان مطرح می شود، همچنین در زمینه اخلاقی و با اعتقاد و ایمان داشتن به یک موجود برتر همواره درصدد سنجش افعال و اعمال خود و قیاس آن با غیر مطلق خواهد بود.

به همین دلیل چون در این مسأله با توجه به تأثیر عمیق آن در حیات بشری بسیار مهم می باشد توجه پژوهشگر را به خود جلب نمود، مخصوصاً بعد از مطالعه کتب مختلف در زمینه فلسفه اسلامی و از جمله شیخ اشراق به این مسأله و پردازش آن در بیان فیلسوفان غربی از جمله لایب نیتس درصدد برآمدم تا بتوانم بحث اثبات وجود خداوند از دو دیدگاه شیخ اشراق و لایب نیتس را مورد دقت و بررسی قرار داده و به بررسی و تطبیق بحث های مطرح شده میان این دو فیلسوف بپردازم.

سوالات تحقیق

در این پژوهش به دنبال دستیابی به پاسخ این سوالات بوده ایم:

1- سهروردی از چه براهینی در اثبات وجود خداوند استفاده می کند؟

2- صفات خداوند از نظر او چه صفاتی است؟

3- افعال خداوند در زمینه آفرینش چگونه افعالی است؟:

4- لایب نیتس جهت اثبات وجود خداوند از چه براهینی استفاده می کند؟

5- صفات خداوند از نظر او چه صفاتی است؟

6- و در نهایت به این پاسخ برسیم که: چه نقاط اشتراک و افتراقی بین دیدگاه های این دو فیلسوف وجود دارد؟

فرضیه های تحقیق:

سهروردی و لایب نیتس هر دو به وجود خدای واحد معتقدند. شیخ اشراق در اثبات وجود خداوند از براهینی چون برهان حرکت و علیت استفاده می کند، همچنین لایب نیتس از براهینی چون برهان حرکت و هماهنگی پیشین بنیاد و برهان وجودی استفاده می کند که در برهان حرکت میان دو فیلسوف اشتراک نظر وجود دارد. همچنین صفات خداوند از دیدگاه سهروردی و لایب نیتس دارای نقاط مشترک فراوانی است.و اینکه هر دو قائل به وجود عنوانی چون نور و مناد هستند.

اهداف تحقیق

دست یابی به پاسخ هایی در خصوص پرسشهایی از قبیل:

سهروردی در اثبات وجود خداوند با عنوان نورالانوار از چه براهینی استفاده می کند؟ صفات نورالانوار چه صفاتی هستند؟ افعال نورالانوار در آفرینش چه هستند؟ و همین طور لایب نیتس در اثبات وجود خداوند با نام مناد از چه براهینی استفاده می کند؟ صفات مناد از نظر او چه صفاتی هستند؟ افعال مناد چیست؟ و اینکه چه مقایسه و بررسی ای می توان در مورد دیدگاه هر دو فیلسوف در زمینه اثبات وجود خداوند، صفات و افعال او داشت؟

واژگان کلیدی

سهروردی- لایب نیتس- وجود خداوند- اثبات خداوند- صفات خداوند- نور- مناد

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                            صفحه

فصل اول: 1

مقدمه  2

1. طرح تفصیلی تحقیق 5

1-1. بیان مسأله. 5

1-2. پرسش های تحقیق.. 5

1-3. فرضیه های تحقیق.. 5

1-4. پیشینه ی تحقیق.. 6

2. تاریخچه ی بحث 7

2-1. هدف و معنای زندگی در ادیان باستان.. 7

2-1-1. آیین بودا 7

2-1-2. آیین مانی  8

2-1-3. اپیكوریان  9

2-2. هدف و معنای زندگی در یونان باستان.. 9

2-2-1. سقراط  9

2-2-2. ارسطو 10

2-3. هدف و معنای زندگی در قرون وسطی.. 11

آگوستین قدیس    11

2-4. هدف و معنای زندگی در دوران مدرن.. 11

نیچه  11

2-5. هدف و معنای زندگی در عالم اسلام. 12

2-5-1. كندی  12

2-5-2. ملاصدرا 12

3. زندگی نامه 13

3-1. زندگی نامه فارابی.. 13

3-2. زندگی نامه علامه طباطبایی.. 16

4- مفهوم شناسی  19

4-1. غایت در لغت… 19

4-2. غایت در اصطلاح.. 19

4-3. حیات در لغت… 23

4-4. حیات در اصطلاح.. 23

4-5. انسان در لغت… 27

4-6. انسان‏ در اصطلاح.. 28

فصل دوم: 30

1. چیستی و حقیقت انسان 31

1-1. نهج البلاغه و حقیقت انسان.. 32

1-2. چیستی و حقیقت انسان از دیدگاه شخصیت ها و گروه های مختلف… 33

1-4. چیستی و ماهیت انسان از نظر فارابی.. 35

1-5. چیستی و ماهیت انسان از نظر علامه طباطبایی.. 37

2. نفس و قوای آن 39

2-1. معنای لغوی نفس…. 39

2-2. معنای اصطلاحی نفس…. 40

2-3. نفس و قوای آن از نظر فارابی.. 41

2-4. نفس و قوای آن از نظر علامه طباطبایی.. 43

3. حالات انسان 47

3-1. حالات انسان از نظر فارابی.. 47

3-2. حالات انسان از نظر علامه طباطبایی.. 48

4. انواع حیات انسان 50

4-1. انواع حیات انسان از نظر فارابی.. 50

4-2. انواع حیات انسان از نظر علامه. 52

5.فطرت ویژگی خاص انسان  55

5-1. فطرت از نظر فارابی.. 57

5-2. فطرت از نظر علامه. 59

6. تطبیق نظر دو فیلسوف 63

فصل سوم: 67

1. غایت دار بودن جهان آفرینش 68

1-1. آیا جهان آفرینش غایتی دارد؟ 68

1-2. نظریه صوفیه در مورد غایت دار بودن آفرینش…. 70

1-3. غایت دار بودن آفرینش از دیدگاه فارابی.. 71

1-3-1. هدف نهایی عقل فعال  73

1-3-2. غایت تعقلات و فعالیت های ارادی انسان  74

1-4. غایت دار بودن آفرینش از دید علامه طباطبایی.. 74

1-4-1. هدف نهایی از آفرینش انسان  76

 

2. غایت حیات انسان 79

2-1. هدف ها و ایده آل های افراد انسانی در سیر تاریخ.. 80

2-1-1. علم و دانش    81

2-1-2. مال و ثروت   81

2-1-3. مقام جویی و شهرت طلبی  82

2-1-4. عشق و زیبایی  83

2-1-5. رفاه و آسایش    83

2-1-6. خوش گذرانی و لذت جویی  84

2-2. غایت شناسی حیات انسان از دید فارابی.. 84

2-2-1. غایت حیات در مدینه های مورد نظر فارابی  85

2-2-1-1. مدینه ی جاهلیه  85

2-2-1-2. مدینه ی فاسقه  86

2-2-1-3. مدینه ی مبدله  87

2-2-1-4. مدینه ی ضاله  87

2-2-2. غایت حقیقی حیات انسان  88

2-3. غایت شناسی حیات انسان از دید علامه طباطبایی.. 89

2-3-1. هدف زندگی در جوامع غیر دینی  89

2-3-2. هدف تمدن برای زندگی انسان  90

2-3-3. هدف فرد مسلمان  92

2-5. غایت حیات انسان از نظر اسلام  94

2-3-5. غایت حقیقی حیات انسان  95

3. تطبیق نظر فارابی و علامه طباطبایی 98

فصل چهارم: 101

1. سعادت از نظر فارابی 102

1-1. تعریف سعادت… 102

1-2. ویژگی های سعادت از نظر فارابی.. 103

1-2-1. خیر بودن  103

1-2-2. خیر ذاتی بودن  104

2-3. سعادت خیر یگانه  104

1-2-3. كمال بودن سعادت   105

1-3. انواع سعادت… 105

1-3-1. سعادت حقیقی  106

1-3-2. سعادت ظنی  106

1-4. عناصر مؤثر در رسیدن به سعادت… 107

1-4-1. قوة ناطقه  107

1-4-2. تعقل  108

1-4-3. دین  108

1-4-4. فلسفه  108

1-4-5. هنر 109

1-4-6. اجتماع و تعاون  109

1-4-7. حكومت   110

1-5. راه های كسب سعادت… 110

1-5-1. اعطای معقولات از سوی عقل فعال  110

1-5-2. شناخت معنای سعادت و ایمان به آن  112

1-5-3. مداومت بر اعمال و كردارهای سعادت آفرین  113

1-5-4. استفاده از مرشد و راهنما 114

1-5-5. از بین بردن شرور 115

1-6. موانع كسب سعادت… 115

1-6-1. افعال ناپسند  116

1-6-2. قصور از تهذیب نفس    116

2. سعادت از نظر علامه طباطبایی 116

2-1. معنای سعادت… 117

2-2. ویژگی های سعادت… 117

2-2-1. خیر بودن  117

2-2-2. كمال بودن  117

2-3. انواع سعادت… 118

2-3-1. سعادت حقیقی  118

2-3-2. سعادت خیالی  118

2-4. عوامل مؤثر در رسیدن انسان به سعادت… 120

2-4-1. هدایت تكوینی  120

2-4-2.عقل و خرد 121

4-3. اجتماع و تعاون  122

2-4-4. دین  123

2-4-5.حجت های الهی  124

2-5. راه های كسب سعادت… 127

2-5-1. ایمان و عمل صالح  128

2-5-2. تقوا و پروای از خدا 129

2-5-3. تصرف در آسمان ها و زمین  131

2-5-4. به كار بستن دستورات قرآن  133

2-5-5. اجتماعی زندگی كردن  136

2-6. موانع كسب سعادت… 137

2-6-1. ضلالت   137

2-6-2. افعال ناپسند  138

3. تطبیق نظر فارابی و علامه 138

نتیجه  141

فهرست منابع و مآخذ  145

فصل اول

کلیات

 

 مقدمه

در میان مسائل مربوط به انسان شناسی، غایت حیات انسان از مهم ترین و پردغدغه ترین مسائلی است كه تفكر بشر را از زمانی كه پا به عرصه ی هستی گذاشت، به خود مشغول كرده است.

انسان نیازمند آن است كه در زندگی خود هدفی داشته باشد و برای رسیدن به آن هدف تلاش كند؛ زیرا بدون این مهم هرگز نمی تواند زندگی كند و برای این كه در زندگی خود هدف داشته باشد، نیازمند آن است كه هدف آفرینش خویش را دریابد و از این رو می بایست به جست و جوی فلسفه ی زندگی خود بپردازد؛ چون اگر انسان به هدف آفرینش خود دست نیابد به ناچار هدفی در زندگی تعیین خواهد كرد كه ممكن است مطابق با فلسفه ی آفرینش نباشد.

اهمیت این مسأله تا جایی است كه می توان گفت بدون در نظر داشتن هدف و غایت در زندگی، انسان ممكن است به پوچ گرایی برسد و زندگی برایش هیچ ارزش و معنایی نداشته باشد و چنین انسانی مانند فرد كشتی شكسته ای می ماند كه در لابلای امواج دریا دست و پا می زند و امیدی به نجات خویش ندارد.

بنابراین، جا دارد كه به این مسأله پرداخته شود، كما این كه فیلسوفان زیادی به این مسأله پرداخته اند.

هدف نگارنده از انجام این پژوهش و انتخاب فارابی و علامه طباطبایی به عنوان هسته ی اصلی آن و بررسی تطبیقی آراء این دو فیلسوف، غنی و پر بار بودن تفكر فلسفی آن ها و جایگاه خاصی است كه در تاریخ فلسفه ی اسلامی به خود اختصاص داده اند و در واقع با انتخاب این دو فیلسوف هم نظر فلاسفه ی قدیم و هم فلاسفه ی جدید، مورد بررسی قرار می گیرد.

روشی كه این جانب در این پژوهش به كار برده ام، روش توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات و مطالعات آن، كتابخانه ای است و چهارچوب نظری آن، بیشتر كتب فیلسوفان و اندیشمندان با تأكید اصلی بر منابع ارزشمند دو فیلسوف مسلمان، فارابی و علامه طباطبایی است و برای رسیدن به اهداف خود در این پژوهش و پاسخ به سؤالات اساسی آن، مطالب را در چهار فصل گنجانده ام كه به شرح ذیل می باشد:

فصل اول: بیان كلیات تحقیق كه شامل مقدمه، طرح تفصیلی تحقیق، تاریخچه، زندگی نامه و معنا شناسی كلمات كلیدی تحقیق می باشد، كه در بحث تاریخچه مروری خواهد شد بر نظریات فیلسوفان در ادیان باستان، یونان باستان، قرون وسطی، دوران مدرن و در نهایت نظریات فیلسوفان مسلمان در مورد غایت حیات انسان و این كه آن ها غایت حیات انسان را در چه چیز می دانستند.

در ادامه پرداخته می شود به زندگی نامه دو فیلسوف بزرگوار، فارابی و علامه طباطبایی و در آخر كلمات كلیدی مثل غایت، حیات و انسان از نظر مفهومی و اصطلاحی مورد بررسی قرار می گیرد.

فصل دوم: تحت عنوان انسان شناسی قرار گرفته كه در این فصل دیدگاه هر دو فیلسوف در زمینه ی چیستی و حقیقت انسان، نفس و قوای آن و حالات انسان مورد بررسی قرار گرفته و در پایان فصل نیز مقایسه ای می شود بین نظرات این دو فیلسوف و وجوه اشتراك و امتیاز آن بیان می شود.

فصل سوم: در این فصل دیدگاه هر دو فیلسوف در زمینه ی غایت شناسی بیان شده كه در ابتدا نظر فارابی در زمینه ی هدف آفرینش انسان، غایت تعقلات و فعالیت های ارادی انسان، غایت عقل فعال، غایت حیات در مدینه های مورد نظر فارابی و غایت حقیقی حیات انسان، مورد بحث قرار گرفته و بعد هم نظر علامه طباطبایی در مورد هدف آفرینش انسان، غایت حیات در جوامع متمدن و جوامع غیر دینی، هدف حیات انسان از نظر قرآن و اسلام و همچنین غایت حقیقی حیات انسان بررسی شده و در نهایت مقایسه ای بین نظریات این دو فیلسوف صورت گرفته است.

فصل چهارم: با توجه به این كه در نهایت هر دو فیلسوف در این مسأله اتفاق نظر دارند كه غایت حقیقی حیات انسان، سعادت است، به این مسأله در این فصل پرداخته شده و نظریات هر دو فیلسوف در زمینه ی تعریف سعادت و ویژگی های آن، عوامل مؤثر در رسیدن به سعادت، راه های كسب آن و همچنین موانع رسیدن به سعادت بیان شده و در پایان نظریات هر دو فیلسوف با هم مقایسه شده و وجوه اشتراك و امتیاز آن بیان می شود.

 

1. طرح تفصیلی تحقیق

 

1-1. بیان مسأله

انسان موجودی است متفكر و سؤال هایی نسبت به چیزهای مختلف از جمله حیات خود دارد. یكی از مهم ترین سؤالاتی كه از دیر باز ذهن انسان را به خود مشغول كرده، این است كه معنای زندگی چیست؟ و انسان چه جایگاهی در عالم هستی دارد؟ و این كه چه هدفی در زندگی باید داشته باشد؟ كه هر انسانی در هر عصر و دوره باید به این سؤال اساسی پاسخ بدهد.

پاسخ به این سؤالات با توجه به دین مبین اسلام و هم چنین اندیشمندان بزرگ عالم اسلام دارای اهمیت است.

مسأله ی ما در این تحقیق، بررسی غایت حیات انسان از دیدگاه دو اندیشمند بزرگ، فارابی و علامه طباطبایی می باشد كه در این نوشتار به آن می پردازیم.