کلمات کلیدی: Drizo، TEG، نم زدایی، حلال هیدروکربنی، ترکیبات BTEX
فهرست مطالب
 
 
عنوان                                                                                                                      صفحه
 
فصل اول: مقدمه
1-1- نم‌زدایی از گاز طبیعی…………………………………………………………………………………………………. 2
1-1-1- روش های نم‌زدایی از گاز طبیعی ……………………………………………………………………… 2
1-1-1-1- نم‌زدایی توسط مایعات جاذب رطوبت…………………………………………….. 4
1-1-1-2- نم‌زدایی با استفاده ‌از جاذب‌های  جامد………………………………………….. 6
1-1-1-3- نم‌زدایی توسط سرمایش گاز……………………………………………………………. 6
1-1-1-4- نم‌زدایی با استفاده‌ از نفوذ گاز در غشاء………………………………………….. 6
1-1-1-5- نم‌زدایی توسط واكنش گرهای جامد………………………………………………. 7
1-1-2- روش های افزایش بازدهی فرایند احیاء………………………………………………………… 10
1-1-2-1- استفاده ‌از گاز دفع كننده…………………………………………………………………….. 10
1-1-2-2- احیاء در خلاء………………………………………………………………………………………… 10
1-1-2-3- افزایش عمل احیاء با افزودن حلال…………………………………………………….. 11
 
فصل دوم: مروری بر پژوهش های پیشین
مروری بر پژوهش های پیشین…………………………………………………………………………………………….. 13
 
فصل سوم: افزایش عمل احیای گلایکول با افزودن حلال هیدروکربنی
3-1- مشخصات فرایند………………………………………………………………………………………………………… 17
3-2- مزایای دریزو……………………………………………………………………………………………………………….. 20
3-2- 1- از نقطه نظر اقتصادی……………………………………………………………………………………… 21
3-3- اصلاح فرایند نم‌زدایی گاز  Drizo ………………………………………………………………………….. 21
3-3-1-  تشریح اصلاح فرایند دریزو……………………………………………………………………………. 22
3-4- پارامترهای طراحی……………………………………………………………………………………………………… 22
عنوان                                                                                                                      صفحه
 
3-4-1- برج Contactor……………………………………………………………………………………………….. 23
3-4-2- دبی گاز ورودی………………………………………………………………………………………………… 23
3-4-3- دما و فشار ورودی……………………………………………………………………………………………. 23
3-4-4- دماو غلظت  TEG ورودی……………………………………………………………………………….. 23
3-4-5-  سرعت چرخش گلایكول……………………………………………………………………………….. 24
3-4-6- دمای نم‌زدایی…………………………………………………………………………………………………… 24
3-4-7- دمای ریبویلر…………………………………………………………………………………………………….. 24
3-4-8- دمای ستون دفع …………………………………………………………………………………………….. 24
 
فصل چهارم: طراحی پایه و ارائه خدمات مهندسی مقدماتی جهت اجرای طرح Drizo در پالایشگاه گاز فراشبند، واحد دالان
4-1- بر اساس شرایط تابستان و در حالت مجزا بودن واحدها………………………………………… 27
4-1-1- جدا کننده‌ی سه فازی(V-100)…………………………………………………………………….. 27
4-1-2- مبدل حرارتی E-100……………………………………………………………………………………… 30
4-1-3- مبدل حرارتی E-101……………………………………………………………………………………… 41
4-1-4- چیلر تأمین کننده‌ی آب سرد………………………………………………………………………… 57
4-1-5- پمپ P-100……………………………………………………………………………………………………… 60
4-1-6- خطوط لوله‌ی انتقال دهنده‌ی جریان در فرایند دریزو…………………………………. 65
4-2- بر اساس شرایط زمستان و در حالت مجزا بودن واحدها………………………………………… 68
4-2-1- جدا کننده‌ی سه فازی(V-100)…………………………………………………………………….. 68
4-2-2- مبدل حرارتی E-100……………………………………………………………………………………… 68
4-2-3- مبدل حرارتی E-101……………………………………………………………………………………… 73
4-2-4- چیلر تأمین کننده‌ی آب سرد………………………………………………………………………… 78
4-2-5- پمپ P-100……………………………………………………………………………………………………… 80
4-2-6- خطوط لوله‌ی انتقال دهنده‌ی جریان در فرایند دریزو…………………………………. 81
4-3- بر اساس شرایط تابستان و در صورت تجمیع واحدها…………………………………………….. 82
4-3-1- جدا کننده سه فازی(V-100)………………………………………………………………………… 82
4-3-2- مبدل حرارتی E-100……………………………………………………………………………………… 82
4-3-3- مبدل حرارتی E-101……………………………………………………………………………………… 87

4-3-4- چیلر تأمین کننده‌ی آب سرد………………………………………………………………………… 92
عنوان                                                                                                                      صفحه
 
4-3-5- پمپ P-100……………………………………………………………………………………………………… 94
4-3-6- خطوط لوله‌ی انتقال دهنده‌ی جریان در فرایند دریزو…………………………………. 95
4-4- بر اساس شرایط زمستان و در صورت تجمیع واحدها……………………………………………. 96
4-4-1- جدا کننده سه فازی(V-100)………………………………………………………………………… 96
4-4-2- مبدل حرارتی E-100……………………………………………………………………………………… 96
4-4-3- مبدل حرارتی E-101…………………………………………………………………………………….. 101
4-4-4- چیلر تأمین کننده‌ی آب سرد………………………………………………………………………. 106
4-4-5- پمپ P-100……………………………………………………………………………………………………. 108
4-4-6- خطوط لوله‌ی انتقال دهنده‌ی جریان در فرایند دریزو………………………………… 109
4-5- جدا کننده‌ی آب از حلال((coalesce……………………………………………………………………….. 110
                                                                                                                                    
فصل پنجم: نتیجه‌گیری
5-1- مقایسه‌ی میزان هرز رفت TEG……………………………………………………………………………… 112
5-2- مقایسه‌ی میزان انتشار ترکیبات BTEX………………………………………………………………… 113
5-3- مقایسه‌ی درصد خلوص TEG احیا شده در برج دفع…………………………………………… 114
5-4- مقایسه‌ی نقطه‌ی شبنم آبی گاز خشک خروجی از برج جذب…………………………….. 115
5-5- مقایسه هزینه‌ی کل سرمایه‌گذاری (TCI) و درآمد سالیانه ناشی از
پیاده سازی فرایند دریزو در دو حالت مجزا بودن و تجمیع واحدها…………………………………….. 116
 
 
فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………. 119
فهرست جدول‌ها
 
 
عنوان                                                                                                                      صفحه
 

 

جدول1-1- ناخالصی‌های موجود در گاز طبیعی………………………………………………………………………. 3
جدول1-2- خصوصیات گلایكول‌های مورد استفاده در فرایند نم‌زدایی گاز…………………………… 7
جدول1-3- تأثیر سولفید هیدروژن و دی اکسید کربن بر محتوای آب
گاز طبیعی اشباع………………………………………………………………………………………………………………………… 9
جدول 3-1- مهمترین دماهای عملیاتی گلایکول در قسمت‌های مختلف …………………………….. 9
جدول 4-1- اندازه های بدست آمده از نرم‌افزار HYSYS برای جداکننده‌ی
سه فازی استفاده شده در فرایند Drizo………………………………………………………………………………….. 23
جدول 4-2- نتایج بدست آمده از طراحی و ارزیابی مبدل حرارتی E-100…………………………. 38
جدول 4-3- نتایج بدست آمده از طراحی و ارزیابی مبدل حرارتی E-101…………………………. 43
جدول 4-4- مدل و مشخصات چیلر جذبی شعله ‌مستقیم انتخاب شده………………………………. 59
جدول 4-5- مشخصات خطوط لوله‌ی انتقال دهنده‌ی جریان و حالت
فیزیکی جریان‌ها………………………………………………………………………………………………………………………… 67
جدول 4-6- اندازه‌های بدست آمده از نرم‌افزار HYSYS برای جداکننده‌ی
سه فازی استفاده شده در فرایند Drizo…………………………………………………………………………………… 68
جدول 4-7- نتایج بدست آمده از طراحی و ارزیابی مبدل حرارتی E-100…………………………. 70
جدول 4-8- نتایج بدست آمده از طراحی و ارزیابی مبدل حرارتی E-101…………………………. 75
جدول 4-9- مدل و مشخصات چیلر جذبی شعله ‌مستقیم انتخاب شده………………………………. 79
جدول 4-10- مشخصات خطوط لوله‌ی انتقال دهنده‌ی جریان و
حالت فیزیکی جریان‌ها……………………………………………………………………………………………………………… 81
جدول 4-11- اندازه های بدست آمده از نرم‌افزار HYSYS برای جداکننده‌ی
سه فازی استفاده شده در فرایند Drizo…………………………………………………………………………………… 82
جدول 4-12- نتایج بدست آمده از طراحی و ارزیابی مبدل حرارتی E-100………………………. 84
 
عنوان                                                                                                                      صفحه
 
جدول 4-13- نتایج بدست آمده از طراحی و ارزیابی مبدل حرارتی E-101………………………. 89
جدول 4-14- مدل و مشخصات چیلر جذبی شعله ‌مستقیم انتخاب شده…………………………… 93
جدول4-15- مشخصات خطوط لوله‌ی انتقال دهنده‌ی جریان و
حالت فیزیکی جریان‌ها……………………………………………………………………………………………………………….. 95
جدول4-16- اندازه های بدست آمده از نرم‌افزار HYSYS برای جداکننده‌ی
سه فازی استفاده شده در فرایند Drizo…………………………………………………………………………………… 96
جدول4-17- نتایج بدست آمده از طراحی و ارزیابی مبدل حرارتی E-100………………………… 98
جدول4-18- نتایج بدست آمده از طراحی و ارزیابی مبدل حرارتی E-101………………………. 103
جدول4-19- مدل و مشخصات چیلر جذبی شعله ‌مستقیم انتخاب شده…………………………… 107
جدول4-20 مشخصات خطوط لوله‌ی انتقال دهنده‌ی جریان و
حالت فیزیکی جریان‌ها…………………………………………………………………………………………………………….. 109
فهرست شکل‌ها
 
 
عنوان                                                                                                                      صفحه
 
شكل 1-1- نمایی از پیكربندی یک پالایشگاه گاز……………………………………………………………………. 3
شكل 1-2- دو شبكة بلوری مربوط به هیدرات………………………………………………………………………… 4
شكل 1-3- نمایی ساده ‌از فرایند نم‌زدایی گاز طبیعی توسط تری اتیلن گلایکول………………. 8
شکل  1-4- محتوای آب گاز حاوی دی اکسید کربن در 100………………………………………….. 9
شكل1-٥- فرایند نم‌زدایی باگلایكول به روش احیاء در خلاء………………………………………………… 11
شكل3-1- فرایند دریزو جهت نم‌زدایی گاز طبیعی.………………………………………………………………. 18
شكل3-2- احیای گلایکول با استفاده‌ از فرایند دریزو استاندارد…………………………………………… 19
شكل3-3- احیای گلایکول با استفاده ‌از فرایند دریزو پیشرفته…………………………………………….. 19
شكل3-4- مقایسه میزان در صد خلوص گلایکول و نقطه شبنم آبی
در فرایندهای مختلف احیا گلایکول………………………………………………………………………………………….. 20
شکل 4-1- اجزای مختلف جدا کننده سه‌فازی………………………………………………………………………. 27
شکل 4-2- نحوه عملکرد جدا کننده سه‌فازی………………………………………………………………………… 28
شکل 4-3- آرایش موازی در مبدل‌های حرارتی…………………………………………………………………….. 31
شکل 4-4- چگونگی تغییر دمای دو سیال را در طول لوله……………………………………………………. 31
شکل 4-5- جریان مخالف در مبدل‌های حرارتی …………………………………………………………………… 32
شکل 4-6- چگونگی تغییر دمای دو سیال را در طول لوله در آرایش مخالف……………………… 32
شکل 4-7- چگالنده‌ی نوع پوسته-لوله‌ی افقی……………………………………………………………………….. 34
شکل 4-8- نمونه ای از مبدل های حرارتی U شکل…………………………………………………………….. 36
شکل 4-9- شرایط جریان‌های سرد و گرم استفاده شده برای مبدل حرارتی E-100…………. 37
شکل 4-10- ترکیب ورودی به بخش گرم مبدل حرارتی E-100………………………………………… 37
شکل 4-11-  TEMA Sheetمربوط به مبدل E-100……………………………………………………………. 39
شکل 4-12- طرح کلی مبدل E-100……………………………………………………………………………………… 40
 
عنوان                                                                                                                      صفحه
 
شکل 4-13 استقرار لوله‌ها در مبدل E-100…………………………………………………………………………… 40
شکل 4-14- شرایط جریانهای سرد و گرم استفاده شده برای مبدل حرارتی E-101………… 41
شکل 4-15- ترکیب جریان ورودی به بخش گرم مبدل حرارتی E-101…………………………….. 42
شکل 4-16- ترکیب جریان ورودی به بخش سرد مبدل حرارتی E-101……………………………. 42
شکل 4-17- TEMA Sheet مربوط به مبدل E-101……………………………………………………………. 43
شکل 4-18- طرح کلی مبدل E-101……………………………………………………………………………………… 44
شکل 4-19- استقرار لوله‌ها در مبدل E-101…………………………………………………………………………. 44
شکل 4-20- شماتیک اجزای چیلر تراکمی……………………………………………………………………………. 45
شکل 4-21- شماتیک اجزای چیلرجذبی……………………………………………………………………………….. 47
شکل 4-22- اجزای چیلر جذبی و نحوه‌ی قرارگیری آنها……………………………………………………… 48
شکل 4-23- چیلر جذبی لیتیوم برماید تک مرحله‌ای خنک‌شونده با آب…………………………… 53
شکل 4-24- چیلر جذبی لیتیوم برماید تک مرحله‌ای سرد شونده با هوا……………………………. 53
شکل 4-25- چیلر جذبی لیتیوم برماید دو مرحله‌ای خنک‌شونده با آب…………………………….. 54
شکل 4-26- چیلر جذبی لیتیوم برماید دو مرحله‌ای خنک‌شونده با هوا…………………………….. 54
شکل 4-27- محدوده‌ی انتخاب پمپ‌ها با توجه به سرعت ویژه‌ی بدست آمده………………….. 64
شکل 4-28- محیط کاری نرم‌افزار ESI………………………………………………………………………………….. 66
شکل 4-29- شرایط جریان‌های سرد و گرم استفاده شده برای
مبدل حرارتی E-100………………………………………………………………………………………………………………….. 69
شکل 4-30- ترکیب ورودی به بخش گرم مبدل حرارتی E-100………………………………………… 69
شکل 4-31-  TEMA Sheetمربوط به مبدل E-100……………………………………………………………. 71
4-32- طرح کلی مبدل E-100……………………………………………………………………………………………….. 72
4-33- استقرار لوله‌ها در مبدل E-100…………………………………………………………………………………… 72
4-34- شرایط جریان‌های سرد و گرم استفاده شده برای مبدل حرارتی E-101………………… 73
شکل 4-35- ترکیب جریان ورودی به بخش گرم مبدل حرارتی E-101…………………………….. 74
شکل 4-36- ترکیب ورودی به بخش سرد مبدل حرارتی E-101…………………………………………. 4
شکل 4-37- TEMA Sheet مربوط به مبدل E-101……………………………………………………………. 76
شکل 4-38- طرح کلی مبدل E-101……………………………………………………………………………………… 77
شکل 4-39- استقرار لوله‌ها در مبدل E-101…………………………………………………………………………. 77
شکل 4-40- محدوده‌ی انتخاب پمپ‌ها با توجه به سرعت ویژه‌ی بدست آمده………………….. 80
 
عنوان                                                                                                                      صفحه
 
شکل 4-41- شرایط جریان‌های سرد و گرم استفاده شده برای
مبدل حرارتی E-100………………………………………………………………………………………………………………….. 83
شکل 4-42- ترکیب جریان ورودی به بخش گرم مبدل حرارتی E-100…………………………….. 83
شکل 4-43-  TEMA Sheetمربوط به مبدل E-100……………………………………………………………. 85
شکل 4-44- طرح کلی مبدل E-100……………………………………………………………………………………… 86
شکل 4-45- استقرار لوله ها در مبدل E-100……………………………………………………………………….. 86
شکل 4-46- شرایط جریان‌های سرد و گرم استفاده شده برای
مبدل حرارتی E-100………………………………………………………………………………………………………………….. 87
شکل 4-47- ترکیب جریان ورودی به بخش گرم مبدل حرارتی E-101…………………………….. 88
شکل 4-48- ترکیب ورودی به بخش سرد مبدل حرارتی E-101………………………………………… 88
شکل 4-49- TEMA Sheet مربوط به مبدل E-101……………………………………………………………. 90
شکل 4-50- طرح کلی مبدل E-101……………………………………………………………………………………… 91
شکل4-51- استقرار لوله ها در مبدل E-101…………………………………………………………………………. 91
شکل 4-52- محدوده‌ی انتخاب پمپها با توجه به سرعت ویژه‌ی بدست آمده…………………….. 94
شکل 4-53- شرایط جریان‌های سرد و گرم استفاده شده برای مبدل حرارتی E-100………. 97
شکل 4-54- ترکیب جریان ورودی به بخش گرم مبدل حرارتی E-100…………………………….. 97
شکل 4-55-  TEMA Sheetمربوط به مبدل E-100……………………………………………………………. 99
شکل 4-56- طرح کلی مبدل E-100……………………………………………………………………………………. 100
شکل 4-57- استقرار لوله ها در مبدل E-100……………………………………………………………………… 100
شکل 4-58- شرایط جریان‌های سرد و گرم استفاده شده برای
مبدل حرارتی E-101………………………………………………………………………………………………………………. 101
 شکل 4-59- ترکیب جریان ورودی به بخش گرم مبدل حرارتی E-101………………………….. 102
شکل 4-60- ترکیب جریان ورودی به بخش سرد مبدل حرارتی E-101…………………………… 102
شکل 4-61- TEMA Sheet مربوط به مبدل E-101………………………………………………………….. 104
شکل 4-62- طرح کلی مبدل E-101……………………………………………………………………………………. 105
شکل 4-63- استقرار لوله ها در مبدل E-101……………………………………………………………………… 105
شکل 4-64- محدوده‌ی انتخاب پمپها با توجه به سرعت ویژه‌ی بدست آمده……………………. 108
شکل(4-65): مقایسه‌ی میزان هرز رفت TEG………………………………………………………………………. 112
شکل(4-66): مقایسه‌ی میزان انتشار ترکیبات BTEX…………………………………………………………. 113
عنوان                                                                                                                      صفحه
 
شکل (4-67): مقایسه‌ی درصد خلوص TEG احیاء شده در برج دفع………………………………… 114
شکل (4-68):مقایسه‌ی نقطه‌ی شبنم آبی گاز خشک خروجی از برج جذب…………………….. 115
شکل (4-69): مقایسه هزینه‌ی کل سرمایه‌گذاری (TCI) ناشی از
پیاده سازی فرایند دریزو………………………………………………………………………………………………………….. 116
شکل (4-70): درآمد سالیانه ناشی از پیاده سازی فرایند دریزو…………………………………………… 117
مقدمه
 
 
1-1- نم‌زدایی از گاز طبیعی
 

1-1- مقدمه…………………………….. 3

1-2- طرح مسأله…………………………….. 7

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق……………………………… 11

1-4- مرور ادبیات و سوابق پژوهش……………………………….. 12

1-5- اهداف مشخص تحقیق……………………………… 21

1-6- اهداف عملیاتی……………………………… 21

1-7- سؤالات تحقیق…………………………….. 22

1-8- فرضیه‏های تحقیق……………………………… 22

1-9- جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق……………………………… 22

1-10- موانع و محدودیتها……………………………. 22

فصل دوم: ادبیات و مبانی نظری پژوهش……………………………….. 24

2-1- مقدمه…………………………….. 25

2-2- محله…………………………….. 27

2-2-1- سیر تاریخی نظریه محله…………………………….. 29

2-2-2- مفهوم محله در شهرهای ایران……………………………… 30

2-2-3- کارکرد محله‏های شهری……………………………… 31

2-3- مبانی و مفاهیم پایداری، توسعه پایدار و محله پایدار…………………….. 32

2-3-1- پایداری……………………………… 32

2-3-2- توسعه…………………………….. 33

2-3-3- توسعه پایدار……………………………. 33

2-4- توسعه پایدار شهری……………………………… 35

2-5- ناپایداری توسعه شهری……………………………… 36

2-6- بنیادهای شهر پایدار……………………………. 36

2-7- مفاهیم و دیدگاه های اساسی در توسعه محله ‏ای………………………. 37

2-8- محله پایدار……………………………. 40

2-9- پیدایش دیدگاه توسعه محلهای پایدار……………………………. 40

2-10- نمونه‏هایی از رویکردهای مرتبط با محله پایدار……………………………. 41

2-10-1- طراحی محله سنتی……………………………… 41

2-10-2- توسعه محلی مبتنی بر حمل و نقل عمومی……………………………… 41

2-10-3- محلات سرزنده……………………………. 42

2-10-4- ایده محدوده امن……………………………… 42

2-10-5- ایده رشد هوشمند…………………………….. 43

2-10-6- توسعه محله‏ای پایدار……………………………. 43

2-10-7- ابعاد و معیارهای پایداری محله…………………………….. 44

2-11- وظایف شهرداری در زمینه توسعه پایدار محله‏ ای……………………………… 51

2-12- اسکان غیررسمی……………………………… 54

2-12-1- ویژگی‏های اساسی سکونتگاه های غیر رسمی……………………………… 57

2-13- نقد مفهوم حاشیه نشینی……………………………… 63

2-15- پایداری محله ‏ای……………………………… 65

2-16- ابعاد شهر پایدار……………………………. 65

2-17- شاخص های توسعه پایدار……………………………. 68

2-18- شاخص های پایداری در جهان……………………………… 73

2-18-1- انگلیس……………………………….. 73

2-18-2- چین……………………………… 73

2-18-3- آمریکا …………………………….74

فصل سوم: روش شناسی و محدوده مورد مطالعه…………………………….. 80

3-1- مقدمه…………………………….. 81

3-2- روش تحقیق……………………………… 81

3-3- جامعه آماری……………………………… 83

3-4- گروه نمونه و روش نمونه گیری……………………………… 83

3-5- ابزار گردآوری اطلاعات و روایی و پایایی آن……………………………… 85

3-5-1- ابزار گردآوری اطلاعات………………………………. 85

3-5-2- روایی و پایایی پرسشنامه…………………………….. 86

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده ‏ها …………………………….87

3-7- فرایند انجام تحقیق……………………………… 88

3-8- محدوده مورد مطالعه (محله جعفرآباد)……………………………. 90

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش……………………………….. 97

4-1- مقدمه…………………………….. 98

4-2-آمارهای توصیفی……………………………… 98

 

 

4-3-1-8- بررسی شاخص‏ه ای توسعه پایدار محلی در محله جعفرآباد…………….. 130

– امنیت و ایمنی……………………………… 132

– تنوع و سرزندگی……………………………… 132

– هویت و خوانایی……………………………… 134

– پویایی و سازگاری……………………………… 134

– احساس تعلق……………………………… 135

– دسترسی……………………………… 136

4-3-1-1-تحلیل توسعه پایدار شهری در محله جعفرآباد…………………………….. 140

فصل پنجم: آزمون فرضیه ها، نتایج پژوهش و پیشنهادها …………………………….143

5-1- مقدمه…………………………….. 144

5-2- بررسی و تفسیر یافته‏های پژوهش و آزمون فرضیات…………………………… 144

5-3- نتیجه ‏گیری……………………………… 146

5-4- پیشنهادها……………………………. 144

منابع……………………………. 156

پیوست………………………………. 160

چکیده:

راه رسیدن به پایداری شهری از توسعه محله‏ای می‏گذرد. محله به عنوان کوچک­ترین و مهم­ترین واحد شهری، از نخستین اولویت­ها بوده و محله پایدار می ­تواند زیربنای مناسبی را برای توسعه پایدار شهری فراهم نماید. ناپایداری توسعه شهری مهمترین چالش هزاره سوم است. محلات فقیرنشین و اسکان غیررسمی در شهرها با توسعه پایدار شهری در تناقض قرار دارد. هدف این پژوهش بررسی توسعه پایدار شهری و محله‏ای در محله جعفرآباد شهر کرمانشاه می‏باشد. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و از نوع کاربردی بوده و به­ صورت پیمایشی و با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه انجام گرفته شده است. جامعه آماری شامل کلیه ساکنین محله جعفرآباد که براساس سرشماری 1390، برابر 37423 نفر است، حجم نمونه براساس فرمول کوکران 268 نفر بدست آمده است. همچنین روش نمونه گیری به صورت روش تصادفی ساده می‏باشد. توسعه پایدار محله جعفرآباد در شاخص سرزندگی (96/1)، دسترسی(74/2)، جذابیت و تمایز(12/2)، راحتی، آسایش و آرامش(11/2)، آلودگی صوتی و بصری(04/3)، تنوع و خوانایی(32/2)، ایمنی و امنیت(17/2)، احساس تعلق(56/2)، پویایی و سازگاری(14/2)، هویت و خوانایی(89/2)، تراکم و معیارهای قابل تحمل محله(01/2) و مشارکت (28/3) بوده است که در بیشتر شاخص ها از حد متوسط و استاندارد پایین تر بوده است. نتایج تحلیل توسعه پایدار شهری در محله جعفرآباد بیانگر آن است که تمام شاخص‏های پایداری کالبدی با میانگین آزمون t تک نمونه ای (79/2)، پایداری اجتماعی (53/2)، پایداری اقتصادی (93/1) و پایداری زیست محیطی (35/2) در محله جعفرآباد پایین‏تر از حد متوسط و استاندارد قرار دارد. عمده ترین متغیرهای مستقل تأثیرگذار بر توسعه پایدار محله به ترتیب اولویت، عبارتند از پایداری کالبدی، اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی می‏باشد. بنابراین با توجه به بررسی این شاخص‏ها و مقدار پایین بودن آنها از حد استاندارد محله جعفرآباد دچار ناپایداری است.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

توسعه شهری درمعنای عام آن، براثر بازتاب فضایی اسکان غیر رسمی، ناپایدار شده است، موضوعی که ارائه و مورد بحث قرار خواهد گرفت، امروزه یکی از چالش‌های عمده ناپایدار کننده شهری و گونه‏ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر رسمی یا حاشیه نشینی می‌باشد. سکونتگاه های غیررسمی همواره یکی از مسائل اصلی شهرهای کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران بوده است. در دهه‏های اخیر بحث فقر شهری و سکونتگاه های غیررسمی بیش از پیش با مفهوم عام توسعه پایدار شهری گره خورده است. امروزه درک فراگیری در سطح بین‏المللی از مسئله پایداری و نقش آن در پایداری اجتماعی و پایداری شهری شکل گرفته است به نحوی که در بسیاری از پیمان‏های بین‏المللی محو فقر به طور عام و فقر شهری به طو خاص به عنوان یکی از اهداف اصلی جامعه جهانی تعریف می‏شود. در این زمینه شاخص‏ترین توافق جهانی بر روی اهداف توسعه هزاره از سوی رهبران جهان (2000) است که از میان بردن فقر و گرسنگی و تضمین پایداری زیست محیطی (بهبود دسترسی به مسکن مناسب و بهبود اسکان غیررسمی) از اهداف اصلی آن است (ایراندوست، 1388: 27).

محلات فقیرنشین و اسکان غیررسمی در شهرها با توسعه پایدار شهری در تناقض قرار دارد. امروزه پدیده اسکان غیررسمی در اطراف شهرها امری است اجتناب ناپذیر که بخصوص در کشورهای جهان سوم باید مورد توجه برنامه ریزان شهری و مسئولان و متولیان شهرها، قرار گیرد. در بعد کلان، اسکان غیررسمی عبارت است از شکل گیری شیوه شهرنشینی ناپایداری که در سکونتگاه های درون یا مجاور شهرها با سیمایی ناخوشایند و خارج از فضاهای رسمی و برنامه ریزی شده تجلی می‏یابد (گروه مطالعات برنامه ریزی و توسعه پایدار شهری، 1390: 2). حاشیه نشینی یکی از پاشنه آشیل‏های توسعه پایدار شهری تلقی می‏شود، براساس مصوبات برنامه توسعه هزاره سازمان ملل بایستی تا سال 2015 میلادی دست کم 100 میلیون زاغه نشین از امکانات بهداشت، مسکن و فرصتهای نوین آموزش برخوردار شوند (نقدی و صادقی، 1385: 219).

طی دهه­های اخیر به تدریج محلات نابسامان و سكونتگاه­های غیررسمی، به­ طور عمده در حاشیه شهرهای بزرگ كشور، خارج از برنامه رسمی توسعه شهری و به­صورت خودرو شكل گرفته و گسترش یافته است. این پدیده در مطالعات شهری به­عنوان یكی از آسیب­های شهری مطرح می­باشد. تجمع اقشار کم­درآمد و مشاغل غیررسمی در سگونتگاه­های غیررسمی شیوه­ای از شهرنشینی ناپایدار را بوجود آورده است و زمینه ساز بسیاری از آسیب­ها و ناهنجاری­های اجتماعی شده است (جمشیدی و همکاران، 1393: 242-221). از پدیده های عمده ناپایدار کننده شهری به ویژه در کشــــورهای درحال توسعه، گونه‏ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر رسمی[1] است که بنابر مشاهدات جهانی درحال گسترش فزاینده است. این گونه سکونتگاه‏ها هر چند جلوه‏ای از فقر است اما بازتاب کاستی‏ها و نارسایی های سیاستهای دولتی و بازار رسمی نیز محسوب می شوند. اسکان غیر رسمی به سبب باز تولید فقر و گسترش آن، به مخاطره انداختن محیط زیست و تحمیل هزینه ای بیشتر برای حل مشکلات، در مقایسه با هزینه پیشگیری از آنها، تهدیدی جدی برای پایداری و انسجام جامعه شهری و نیازمند تدابیر ویژه ای برای ساماندهی وضعیت کنونی و جلوگیری از گسترش آنها در آینده است. از آنجا که اسکان غیر رسمی از زمینه‏ای فراتر از امکان آن نشات می گیرد و بر محیطی فراتر از مکان آن نیز تاثیر می گذارد، چاره جویی این مسئله به سیاستگذاری و اقداماتی نه فقط درسطح محلی آن، بلکه درسطح ملی نیاز دارد.

توسعه شهری درمعنای عام آن، براثر بازتاب فضایی اسکان غیر رسمی ، ناپایدار شده است، واقعیت این است که انتقال ناگهانی بسیاری از ساکنان سکونتگاه‏های غیر رسمی از شیوه معیشت سنتی و رسمی جعفرآبادیی به معشیت نامشخص و نوینی که تمهیدات لازم و متناسب شهرنشینی – در ابعاد اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی و کالبدی فراهم نیست، آنها را به سکونتگاه های ناپایداری کشانده است که به منظور جای پا یافتن در شهر و به امید طی دوره گذار، انتخاب شده اند. علاوه بر این ، مسئله بلاتکلیفی بسیاری از این سکونتگاه ها از نظر قانون – که ساکنان را دائم درخطر تخریب، تخلیه و تعرض رسمی نگاه می دارد – موجب احساس ناامیدی و عدم امنیت خانوارها و مانع تلاش، مشارکت اجتماعی و همبستگی آنها باجامعه شهری است، امری که پیامدهای نامطلوب فرهنگی ( حتی برای نسلهای آتی آنها و محیط‏های مجاور ) در بر دارد. ازاین رو، در وضع موجود مسئله عبارت است از: محرومیت ساکنان این سکونتگاه‏های گسترده که حامل یا مستعد نابنهجاری‏های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی‏اند و نیاز مبرمی به ارتقای شرایط محیطی دارند.

باتوجه به گرایش های موجود و نبود نشانه‏ای ازتغییر سیاست‏ها، چشم انداز نگران کننده‏ای از رشد اسکان غیر رسمی و ناپایدارسازی شهرها وجود دارد که اراده‏ای ملی و تدابیری مشخص، متفاوت از روال کنونی ، می‏طلبد.

اسكان غیررسمی كه به­ طور عمده با تصرف و ساخت غیررسمی زمین و مسكن، عدم رعایت ضوابط و مقررات رسمی و متعارف شهری و ساختمانی، كمبود شدید خدمات زیرساختی و استفاده غیررسمی از تأسیسات و تجهیزات شهری، رشد سریع كالبدی و جمعیتی، اشتغال غالب غیررسمی، ناپایداری سازه­ای و تأسیساتی، پایین بودن سرانه­های خدماتی، ناپایداری درآمد و در نهایت بستر كالبدی مناسب جهت رشد آسیب­های اجتماعی و شكل­گیری خرده فرهنگ­های كجرو و ایجاد مأمن و پناهگاه مناسب جهت مجرمین و بزهكاران اجتماعی مشخص و شناخته می­ شود، طی دو دهه گذشته تبدیل به چالشی بزرگ، به شكل غالب در حاشیه به ویژه دركلان شهرها، شده است. اسكان غیررسمی از عوامل كلان ساختاری در سطح ملی و منطقه­ای ناشی می­ شود. رشد فزاینده جمعیت شهری از توان سازمان­های دولتی و غیردولتی جهت توسعه و ارائه خدمات و تسهیلات شهری برای این جمعیت فزاینده پیشی گرفته و برآورده نشدن نیاز مسكن و سرپناه اقشار كم درآمد در فضای رسمی و برنامه ­ریزی شده شهر، حاشیه­نشینی و اسكان غیررسمی را به گونه­ ای بی­سابقه گسترش داده است (شیعه و همکاران، 1390، 40).

ایران نیز به ­عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه که با مسأله اسکان غیررسمی مواجه می­باشد، از لحاظ نحوه­ برخورد با این پدیده قابل بررسی می­باشد. منشأ و روند شکل­ گیری سکونت­گاه­های غیررسمی در ایران می ­تواند همانند کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه باشد، ولی به­ طور مقایسه­ای از شدت و وحدت یکسانی برخوردار نیست. اسکان غیررسمی به­شیوه­ مرسوم در ایران از دهه­ 1320 آغاز، تا اواخر دهه­ 50 با شدت نسبتاً زیادی روند گسترش خود را طی نموده و بعداز انقلاب از لحاظ شدت شکل­ گیری به­عنوان یکی از معضلات اساسی شهرهای ایران مطرح می­ شود. در طی این دوران، به­دنبال رشد روابط و مناسبات سرمایه­داری، تحولات و دگرگونی­های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شگرفی به­وجود آمد. تمرکز دولت وقت در معدودی از شهرهای کشور به­عنوان کانون­های رشد و توسعه به واسطه روابط سرمایه­داری وابسته یا غیر مولد بوده که این عوامل موجب فاصله شهر و روستا و مهاجرت بخشی از روستاییان به شهرها به امید کسب اشتغال همراه با مسائل و مشکلات متعددی از جمله شکل­ گیری اسکان غیررسمی در حواشی و حتی مناطق داخل شهرها گردید. در طی روند تحولات مذکور، تمامی شرایط لازم جهت تقویت گرایش­ها و رشد شهرنشینی به شکل شتابان فراهم آمد. همچنین، فرایند توسعه کشور به شکل برونزا در قالب سرمایه­داری وابسته به پیرامونی موجب از همپاشی نظام­های کهن و سنتی تولید معیشتی شد (خاکپور و همکاران، 1390، 158). بطور کلی، آنچه مسلم می­نماید این است كه در كشور ایران علاوه بر روند فوق، تحولات ناشی از شكل تقسیم كار بین ­المللی و دگرگونی ساختار اقتصادی كشور، افزایش و انباشت درآمدهای نفتی و اصلاحات ارضی بعد از دهه چهل از جمله علل عمده­ی تسریع روند شهرنشینی و به تبع آن شكل­گیری اسكان غیررسمی می­باشند(جمشیدی و همکاران، 1393: 242-221). براساس مطالعات انجام شده در زمینه­ حاشیه­نشینی در مناطق مختلف حاشیه­نشین ایران، می­توان گفت که مهمترین ویژگی‏های آن عبارت است از ساخت و ساز نامناسب، فقر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، بیکاری، اشتغال کاذب، عدم رعایت بهداشتی جمعی و فردی، عدم دسترسی به امکانات رفاهی، بهداشتی و آموزشی، افزایش جرم و جنایت، فساد، فحشا، مصرف بیش از حد مواد مخدر در مقایسه با سایر مناطق شهری و غیره و از سوی دیگر هم­اکنون در اطراف شهرهای بزرگی چون تهران، مشهد، شیراز، کرمان، اصفهان،[کرمانشاه] و سایر شهرهای کشور نیز شاهد رشد و گسترش مناطق حاشیه­نشین می­باشیم (ربانی و همکاران، 1388).

حاشیه­نشینی در زمان ما یک پدیده­ عام است به­نحوی که برخی از صاحب­نظران اظهار می­دارند حدوداً 30 درصد مردم شهرهای بزرگ جهان در مناطق حاشیه­ای زندگی می‏کنند. با این­حال، برخی از منابع حجم آن را 30 تا 70 درصد جمعیت بسیاری از شهرهای کشورهای در حال توسعه اعلام می‏کنند (زنگی­آبادی و همکاران، 1384، 179). سکونت­گاه­های غیررسمی با تجمعی از اقشار کم­درآمد و غالباً با مشاغل غیررسمی و شیوه­ای از شهرنشینی ناپایدار همراهند و زمینه­ ساز بسیاری از آسیب­های اجتماعی به­شمار می­روند. این مشکل شهری صرفاً مسأله­ای کالبدی و فیزیکی نبوده و از عوامل کلان ساختاری در سطوح ملی و منطقه­ای ناشی می­ شود (پورآقایی، 1383، 1). محرومیت و عدم برخورداری سکونت­گاه­های غیررسمی از تسهیلات زندگی شهری در قیاس با دیگر نواحی شهری، آنها را به کانون بغرنج شهری و مانع توسعه پایدار انسانی تبدیل نموده است. جای تردید نیست که در فرایند جهانی­سازی، تعداد زیادی از شهروندان به حاشیه­های شهرها رانده خواهند شد و به تبع آن از بسیاری از حمایت­های اجتماعی نیز محروم خواهند شد (صرافی، 1381، 6).

شهر کرمانشاه به دلیل سرعت تحولات اقتصادی خود در دهه­های اخیر مخصوصاً دهه­ 70 عرصه­ حضورگروه­های کثیری از جمعیت روستاهای بومی و غیر بومی (استان­های ایلام و لرستان) بوده است که این افراد برای بهره­ گیری از فرصت­های اقتصادی راهی این شهر شده‏اند. سرعت بالای جمعیت مهاجران و عدم امکان ارائه خدمات سکونتی برای آنها از یک سو و فقدان اهرم نظارتی و کنترلی از سوی دیگر، باعث شده که طیف وسیعی از سکونت­گاه­های غیررسمی و نابسامان در اطراف شهر هویدا شود (البته قابل ذکر است که بسیاری از افراد مهاجر اغلب به دنبال افراد خانواده و یا قبیله­ی خود به این شهر مهاجرت کرده ­اند). روند روبه رشد و گسترش اسکان­های غیررسمی و محلات فقیر نشین در شهر کرمانشاه گویای واقعیت انکار ناپذیر در عرصه­ نظام توسعه شهری کشور است. این گرایش که مخصوصاً در دهه­ 50 به دلیل تزریق سرمایه ­های ناشی از درآمدهای نفتی و سیاست­های واردات محور، بروز جنگ تحمیلی در دهه­ 60، خشکسالی­های متعدد در مناطق روستایی استان و استان­های همسایه (ایلام و لرستان) روند صعودی به خود گرفت. با توجه به مطالب گفته شده، شکل­ گیری این پدیده مسایل متعددی را با خود به همراه دارد که فقط محدود به مناطق حاشیه­نشینی نمی­ شود و حتی کل یک شهر را متأثر می­سازد، به­ طوری که پیامد آن بروز انواع ناهنجاری­ها در زمینه­ شهرنشینی است. اشتغال افراد حاشیه­نشین در مشاغل غیررسمی و کاذب، وجود ساخت و سازهای غیر مجاز، عدم توانایی شهرداری ­ها برای ارایه­ی خدمات مناسب در این مناطق، آلودگی محیط­زیست، اثرات نامطلوب فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی این مناطق بر کل سیستم شهری و غیره از جمله آثار مخرب و مضر حاشیه­نشینی و اسکان غیررسمی می­باشد(جمشیدی و همکاران، 1393: 242-221). با بهره گرفتن از نظریات جدید همچون توسعه پایدار و محله پایدار می­توان به احیاء مجدد این محلات پرداخت(ملکی و حبیبی، 1390، 114). بنابراین استفاده از اصول محله‏های پایدار در فرایند برنامه ­ریزی شهری و بهره­مندی از ظرفیت­های محله، بدون شناخت اولیه از وضعیت پایداری در این محله ­ها ممکن نیست.

2-1- طرح مسأله

در هزاره سوم فقر و توزیع ناعادلانه درآمد و ثروت به عنوان یكی از مهم‌ترین معضلات بشر خود را نمایانده و بسیاری از دولت‌های ملی و نهادهای بین‌المللی را به چالش فراخوانده است. امروزه با توجه به بیانیه هزاره سوم سازمان ملل متحد و اجلاس‌های متعدد در سراسر دنیا پایداری به عنوان بخش اساسی نظم جهانی شناخته می‌شود و توسعه پایدار از اصولی است که اندیشمندان و صاحب‏نظران مورد توجه قرار می‌دهند. توسعه سریع شهری در چند دهه اخیر، زندگی بشر را در ابعاد مختلف تحت تأثیر قرار داده است. امروزه شهرها عامل اصلی ایجاد کننده ناپایداری در جهان به شمار می‌روند. در دهه‏های اخیر روند تحولات فضایی، مهاجرتهای روستا–شهری و گسترش بی‏برنامه شهرها، موجب شکل‏گیری بافت‏های شهری بی‏برنامه و اسکان غیررسمی در شهرها گردید. رشد شتابان و نامتعادل شهرها، پیامدهای نامطلوب زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- فضایی داشته است که منجر به پیدایش اسکان غیررسمی و محلات فقیرنشین گردید که رویکردهای نوین، بر توسعه پایدار شهری تأکید دارند. در جهان امروز، نابرابری‏های اقتصادی و اجتماعی پدیده‏ای فراگیر و در حال گسترش است. ناهمگونی‏های فضایی به صورت کمبود و فقر در نحوه سکونت، مراقبت‏های بهداشتی، مدرسه مناسب، فرصتهای شغلی، غذا، حمل و نقل، آموزش، مسکن مناسب، امنیت، اطلاعات و شاخص‏های برخورداری از خدمات آب لوله کشی، گاز، برق و … نمودار می‏شود. ناپایداری توسعه شهری مهمترین چالش هزاره سوم است (تقوایی و صفرآبادی،1393: 1). از پدیده های عمده ناپایدار کننده شهری به ویژه در کشــــورهای درحال توسعه ، گونه‏ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر رسمی است که بنا بر مشاهدات جهانی درحال گسترش فزاینده است. این گونه سکونتگاه ها هر چند جلوه ای از فقراست اما بازتاب کاستی ها و نارسایی های سیاستهای دولتی و بازار رسمی نیز محسوب می شوند. اسکان غیر رسمی به سبب باز تولید فقر و گسترش آن ، به مخاطره انداختن محیط زیست و تحمیل هزینه ای بیشتر برای حل مشکلات، در مقایسه با هزینه پیشگیری از آنها، تهدیدی جدی برای پایداری و انسجام جامه شهری و نیازمند تدابیر ویژه ای برای ساماندهی وضعیت کنونی و جلوگیری از گسترش آنها در آینده است. از آنجا که اسکان غیر رسمی از زمینه ای فراتر از امکان آن نشات می گیرد و بر محیطی فراتر از مکان آن نیز تاثیر می گذارد، چاره‏جویی این مسئله به سیاستگذاری و اقداماتی نه فقط درسطح ملی آن ، بلکه درسطح محلی نیاز دارد.

هدف اصلی توسعه پایدار تأمین نیازهای اساسی، بهبود سطح زندگی، اداره بهتر اکوسیستم و آینده امن‏تر و سعادتمند ذکر شده است. این هدف متضمن تناقضی است که بسیاری آن را از خصوصیات اصلی واژه توسعه پایدار می‏دانند؛ تأمین رشد لازم برای بهبود سطح زندگی عموم و آیندهای مرفه‏تر و در عین حال حفظ اکوسیستم‏ها ( بحرینی، 1380: 44). توسعه پایدار شهری، توسعه‏ای همه جانبه و ناظر به ابعاد مختلف است (رهنمایی و پورموسوی، 1385: 177). آنچه که امروزه به عنوان توسعه پایدار یا ناپایدار در جوامع دیده می شود، محصول خواست و اراده ساختارهای مختلف قدرت، اقتصاد، فرهنگ در جامعه به شمار می‏رود (تیموری و همکاران، 20:1391). با مطرح شدن توسعه پایدار شهری و لزوم توجه به همه ابعاد وجودی شهر – اعم از زیست محیطی، اقتصادی و فرهنگی- به عنوان پایه‏های توسعه پایدار شهری، مشکل سکونتگاه های غیررسمی وارد فاز مطالعاتی جدیدی شده است و محققان علوم انسانی با دیدی کلی و نگاهی جغرافیایی، پدیده اسکان غیررسمی در شهرها را مورد مطالعه قرار می‏دهند (قرخلو و همکاران، 1،1387).

اسکان غیررسمی، جزئی از حیات ناپایدار شهری در شهر می باشد. این محله‏ها به واسطه تأمین تقاضای سرپناه اقشارکم درآمد، محل تجمع گونه‏های مختلف اقشار و طبقات اجتماعی فرودست هستند. این در واقع تقاضا و تجمعی است

فهرست مطالب

 

شماره و عنوان مطالب

صفحه

 

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..2

1-2- بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………….5

1-4- اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..6

1- 5- سوالات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………6

1- 6-پیشینه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………6

 

 

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….11

2-2- اقلیم آسایش …………………………………………………………………………………………………………………………………………….12

2-3- اقلیم شناسی توریستی……………………………………………………………………………………………………………………………….12

2 -4- آب و هوا و توریسم ……………………………………………………………………………………………………………………………….12

2 -5- توریسم فصلی ……………………………………………………………………………………………………………………………………..13

2 -5- 1 توریسم تابستانی ………………………………………………………………………………………………………………………………14

2 -5- 2 توریسم زمستانی ……………………………………………………………………………………………………………………………….14

2 -6- دریاچه ارومیه………………………………………………………………………………………………………………………………………15

2 -6-  1- منابع تغذیه آب دریاچه ارومیه …………………………………………………………………………………………………………..16

2 -6-  2- ویژگی­های اقلیمی دریاچه ارومیه …………………………………………………………………………………………………….18

2 -6-  3- ویژگی­های محیط طبیعی دریاچه ارومیه …………………………………………………………………………………………..19

2 -6- 4- محیط انسانی و ساختارهای مدیریتی دریاچه ارومیه …………………………………………………………………………..19

2 -7- ارزش­های دریاچه ارومیه …………………………………………………………………………………………………………………..20

2 -7-1-کارکردهای مهم دریاچه ارومیه ………………………………………………………………………………………………………20

2 -7-2-خدمات مهم دریاچه ارومیه………………………………………………………………………………………………………………21

2-7-3- فراورده­های مهم دریاچه ارومیه…………………………………………………………………………………………………………………21

2-8- تهدیدات دریاچه ارومیه………………………………………………………………………………………………………………………………….21

2-9- موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………………..22

 

 

فصل سوم: مواد و روش پژوهش

3- 1-  مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….26

3- 2-  داده های مورد استفاده ……………………………………………………………………………………………………………………………26

4 – 3-  شاخص اقلیم آسایش گردشگری (TCI) ………………………………………………………………………………………………27

4 – 4-  نحوه محاسبه شاخص اقلیم آسایش گردشگری………………………………………………………………………………………..30

4 – 5- روشSWOT………………………………………………………………………………………………………………………………….30

4-6- استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی……………………………………………………………………………………………………………32

4 -6-1- ورود اطلاعات به محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی ……………………………………………………………………………33

4 -6- 2- ورود داده ها …………………………………………………………………………………………………………………………………..33

4 – 6- 3- تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………………………………………………33

4 – 7-  جمع بندی …………………………………………………………………………………………………………………………………………..34

 

 

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4- 1-  مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….36

4- 2-  محاسبه آسایش حرارتی ……………………………………………………………………………………………………………………..36

4- 2-  1- محاسبه شاخص آسایش روزانه(CID)  …………………………………………………………………………………………..37

 

4- 2-  2- محاسبه شاخص آسایش شبانه روزی(CIA)  ………………………………………………………………………………….38

4- 3-  محاسبه پارامتر بارش ………………………………………………………………………………………………………………………….39

4- 4-  محاسبه پارامتر مقدار ساعات آفتابی ……………………………………………………………………………………………………….41

4- 5-  محاسبه پارامتر باد ………………………………………………………………………………………………………………………………42

4-6-  محاسبه مقدار عددی شاخص اقلیم آسایش گردشگری  (TCI)…………………………………………………………………45

4-7- فرایند تکنیک SWOT ………………………………………………………………………………………………………………………46

4-8- بررسی قابلیت ها و تنگناهای گردشگری دریاچه ارومیه ………………………………………………………………………….48

4- 8- 1- عوامل داخلی و خارجی موثر بر گردشگری دریاچه ارومیه …………………………………………………………………..48

4- 8-  2- تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید ………………………………………………………………………………………52

4- 8-  3- نحوه درجه بندی عوامل داخلی و خارجی ………………………………………………………………………………………..53

4- 9-  جمع بندی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..56

 

 

فصل پنجم: نتایج پژوهش  و پیشنهادات

5- 1-  مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….62

5-2- ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه آوریل …………………………………………………………………………62

5-3-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه می ………………………………………………………………………………63

5-4-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه ژوئن …………………………………………………………………………..64

5-5-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه جولای ……………………………………………………………………….65

5-6-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه اگوست ………………………………………………………………………66

5- 7-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه سپتامبر ……………………………………………………………………..67

5-8-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه اکتبر …………………………………………………………………………68

5-9-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه نوامبر …………………………………………………………………………69

5-10-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه دسامبر ……………………………………………………………………..70

5-11-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه ژانویه ………………………………………………………………………71

5-12-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه فوریه ………………………………………………………………………72

5-13-  ارزیابی وضعیت اقلیم توریستی دریاچه ارومیه در ماه مارس ……………………………………………………………………..74

5-14-  بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………….75

5-15- ارائه راهبردها و راهکارهای توسعه گردشگری دریاچه ارومیه …………………………………………………………………..75

5-15-  1- راهبردهای رقابتی- تهاجمی ………………………………………………………………………………………………………..76

5- 15-  2- راهبردهای تنوع ………………………………………………………………………………………………………………………….76

5- 15-  3- راهبردهای بازنگری ……………………………………………………………………………………………………………………..76

5-15-  4- راهبردهای تدافعی ……………………………………………………………………………………………………………………….76

5-16-  پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………………………….77

5-17-  فهرست منابع و ماخذ …………………………………………………………………………………………………………………………78

فهرست جدول­ها

 

شماره و عنوان جدول

صفحه

 

جدول 2–1:رودخانه­های دریاچه ارومیه …………………………………………………………………………………………………………….18

جدول 2–2: نام ، ارتفاع و موقعیت ایستگاه­های مورد مطالعه ……………………………………………………………………………….24

جدول 4– 1: نمره زیر شاخصCID  ایستگاه­های مورد مطالعه ……………………………………………………………………………38

جدول 4– 2: نمره زیر شاخصCIA  ایستگاه­های مورد مطالعه …………………………………………………………………………….39

جدول 4– 3: نحوه طبقه بندی رتبه بارش در شاخص TCI ………………………………………………………………………………..40

جدول 4– 4: رتبه بارش ایستگاه های مورد مطالعه ……………………………………………………………………………………………40

جدول 4– 5: طبقات متغیر بارش در شاخص اقلیم توریستی ………………………………………………………………………………….43

جدول 4– 6: رتبه ساعات آفتابی ایستگاه های مورد مطالعه …………………………………………………………………………………..44

جدول 4– 7: رتبه دهی مولفه باد در شاخص TCI ………………………………………………………………………………………………45

جدول 4– 8: رتبه سرعت باد ایستگاه های مورد مطالعه ……………………………………………………………………………………….46

جدول 4– 9:تقسیم بندی TCI برای ترسیم روی نقشه ………………………………………………………………………………………48

جدول 4– 10: شاخص TCI ایستگاه های مورد مطالعه ………………………………………………………………………………………49

جدول 4– 11: استراتژی های SWOT ……………………………………………………………………………………………………………50

جدول 4– 12: ماتریس عوامل داخلی و خارجی دریاچه ارومیه ………………………………………………………………………….49-52

جدول 4– 13: ماتریس ارزیابی عوامل داخلی دریاچه ارومیه …………………………………………………………………………….54-56

جدول 4– 14: ماتریس ارزیابی عوامل خارجی دریاچه ارومیه ……………………………………………………………………………..56-59

 

 

فهرست شکل­ها

 

شماره و عنوان شکل

صفحه

 

شکل 2 – 1: محدوده دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران ……………………………………………………………………………………….23

شکل 2 – 2 : موقعیت ایستگاه های مورد مطالعه …………………………………………………………………………………………………..23

شکل 3 – 1: ماتریس SWOT و نحوه تعیین استراتژی ها ………………………………………………………………………………..31

شکل 4 – 1: شاخص آسایش میچکوفسکی…………………………………………………………………………………………………………37

شکل 4 – 2: سیستم رتبه دهی اثر خنک کنندگی باد در شاخص TCI…………………………………………………………………..44

شکل5– 1 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه آوریل ……………………………………………………………………………63

شکل5– 2 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه می ………………………………………………………………………………..64

شکل5– 3 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه ژوئن ……………………………………………………………………………..65

شکل5– 4 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه جولای ………………………………………………………………………….66

شکل5– 5 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه اگوست ………………………………………………………………………….67

شکل5 – 6 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه سپتامبر ……………………………………………………………………….68

شکل5 – 7 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه اکتبر ……………………………………………………………………………69

شکل5 – 8 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه نوامبر …………………………………………………………………………..70

شکل5– 9 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه دسامبر …………………………………………………………………………..71

شکل5– 10 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه ژانویه ………………………………………………………………………….72

شکل5 – 11 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه فوریه ………………………………………………………………………….73

شکل5 – 12 : وضعیت اقلیم گردشگری دریاچه ارومیه در ماه مارس …………………………………………………………………………74

مقدمه

صنعت توریسم به عنوان یکی از مهم­ترین صنایع برای رشد اقتصادی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می باشد) فونت و اهجم[1]، 1999: 63(. در حال حاضر، بسیاری از کشورها منافع اقتصادی و اجتماعی خود را از توریسم دریافت می کنند و درآمدهای توریسم را برای توسعة زیرساخت های خود به کار می­برند(اکلس و کاستا[2]، 1996: 44(.از بین عوامل تأثیر گذار بر این صنعت توریسم می­توان به شرایط جوی و اقلیمی اشاره کرد. به طوری که امروزی مطالعة این تأثیرات، شاخة جدیدی از علم، تحت عنوان زیست اقلیم شناسی انسانی یا زیست هواشناسی انسانی را به وجود آورده است (محمودی،44:1387). مطالعة ویژگی های اقلیمی و تفاوت­ها و تنوعات زمانی و مکانی حاکم بر آنها و رابطة آن ها با فعالیت های انسانی، روش هایی را در راستای تجزیه و تحلیل شرایط محیطی در چارچوب برنامه ریزی گردشگری ارائه می دهد (تولایی،24:1386). زیرا یكی از اطلاعات مورد نیاز توریست­ها برای سفر شرایط اقلیمی مقصد می‌باشد و اكثر توریست­ها برای انتخاب مقصد توریستی، ملاحظات اقلیمی را مورد توجه قرار می‌دهند. برای ارزیابی تأثیر عناصر اقلیمی بر روی شرایط آسایش حرارتی انسان، نیاز است كه از شاخص‌های آسایش انسانی استفاده گردد (فرج زاده و احمدآبادی،1:1388). منظور از شرایط آسایش انسان یا منطقة آسایش مجموعه شرایطی است که از نظر حرارتی و رطوبتی، حداقل 80 درصد از افرادی که به صورت تصادفی، انتخاب و در آن شرایط قرار داده می شوند قضاوت ذهنی حالت آسایش را داشته باشند (کسمایی،50:1372). گسترش صنعت گردشگری درمکان­هایی که پتانسیل بالقوه جذب گردشگررادارندمی­تواندبه عنوان ابزازی کار آمددرجهت رشدوتوسعه همه جانبه جوامع میزبان به کارگرفته شود. وجود جاذبه به عنوان یک عنصر لازم و نه کافی درجهت رشد و توسعه صنعت گردشگری محسوب می­ شود، زیرا توسعه صنعت گردشگری درهرمنطقه­ای نیازمند شناسایی دقیق محدوده،شناخت نوع آب وهوا وارائه خدمات وتسهیلات موردنیازگردشگران ونیزمعرفی درجهت جذب گردشگران می­باشد.رشدوگسترش گردشگری منافع زیاد ومتعددی برای جوامع میزبان به همراه دارد که یکی از آنها منافع اقتصادی است. گردشگری ازمهم­ترین منافع انسانی قرن معاصراست که همراه بابه وجود آوردنتغییرات شگرف درسیمایزمین،اوضاعسیاسی،اقتصادی،فرهنگی،منشوروشزندگیانسان­هارادگرگونمی­سازد (محلاتی، 1380: 13).دریاچهارومیه، دریاجه­ای وسیع و با شوری زیاد است که در شمال غربی ایران و در بین استان­های آذربایجان غربی و شرقی واقع شده است. این دریاچه در پایین نقطه آبریز بسته­ای با مساحت تقریبی 52000 کیلومتر مربع، که قسمت ­هایی از آن در استان کردستان واقع شده است، قرار دارد. دریاچه ارومیه یک پارک ملی و یکی از بزرگ­ترین سایت­های موجود در ایران است که به عموان ذخیره­گاه زیست­کره یونسکو، به عنوان یک مرکز بکر طبیعی و منطقه جاذب گردشگری معرفی شده است که بیشتر به دلیلی وجود جاذبه­های طبیعی بکر و دست­ نخورده و وجود تعداد زیادی تالاب­های اقماری آب شیرین و لب شور در اطراف این دریاچه است که بسیاری از آنها از لحاظ تنوع زیستی از اهمیت جهانی برخوردارند (برنامه مدیریت جامع دریاچه ارومیه، 1388: 13). با توجه به مطالب ذکر شده می­توان، با برنامه ­ریزی دقیق به شناسایی دقیق شرایط مناسب برای جذب گردشگر از لحاظ (شرایطاکولوژیکیوآسایشحرارتی) در دریاچه ارومیه پرداخت. هدف کلی این پژوهش

کلمات کلیدی : کبوتر – انگل جلدی – تک یاخته خونی – دورود

مقدمه و هدف

کبوتر پرنده‌ای زیبا، آرام، دوست داشتنی و دلنشین است و از دیر باز، آدمی به نگهداری و پرورش آن همت گماشته است. این پرنده در گستره وسیعی از جوامع بشری، از کلان شهرها گرفته تا روستاهای محقر و کوچک به عنوان حیوانی اهلی و خانگی در کنار انسان‌ها زندگی می‌کند. پس خواسته یا ناخواسته بسیاری از افراد در تماس و ارتباط با این پرنده می‌باشند. هر چند که اقشار مختلف سنی به پرورش آن متمایل هستند اما بیشتر علاقه‌مندان این پرنده را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند (11).

آلودگی به انگل‌های خونی و خارجی می‌تواند سبب عوارض مهمی مانند ضعف، لاغری وعدم توانایی در پرواز کبوتران گردند. ضمن اینکه در برخی از موارد کبوتران آلوده می‌توانند سبب انتقال آلودگی به سایر طیور نیز گردند به خصوص پرواز آزادانه کبوترها در محل مرغداری‌ها به ویژه در سالن نگهداری جیره می‌تواند موجب بروز آلودگی فراوان در مرغداری‌ها و ضایعات اقتصادی به صنعت مرغداری منطقه شود. بنابراین در بررسی حاضر مطالعه نوع آلودگی به انگل‌های خونی و خارجی می‌تواند جهت شناسایی تنوع گونه‌ای موجود مثمر ثمر باشد (35).

هدف از این پایان نامه تعین تنوع انگل‌های موجود در خون و نیز انگل‌های خارجی موجود در کبوتران شهرستان دورود و همچنین بررسی ارتباط بین آلودگی به انگل‌های خونی و خارجی در جنس‌های نر و ماده می‌باشد.

– 1 – کبوتر در تاریخ باستان

اکثر حیوانات اهلی قبلاً به صورت وحشی به سر می‌برده اند و بشر به مرور زمان و به منظورهای مختلف آن‌ ها را اهلی کرده است. ولی نوع وحشی

 کبوتر که به نام کبوتر چاهی یا کوهی خوانده می‌شود خود به سوی انسان‌ها آمده و در گوشه و کنار مناطق مسکونی مأوا گزیده‌اند.

از سه هزار سال قبل از میلاد پرورش کبوتر در میان مصری‌ها و رومی‌ها و یونانی‌ها رواج داشته و پس از آن نیز این پرنده توسط ایرانیان و اعراب و ترک‌ها جهت رساندن نامه‌های محرمانه خصوصاً در هنگام وقوع جنگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. دریانوردان فیقی و قبرسی در هنگام سفر کبوترها را با خود می‌بردند و پس از رسیدن به مقصد آن‌ ها را با نامه‌هایی به محل سکونت خود می‌فرستادند تا خانواده‌هایشان را از وضعیت و تاریخ بازگشت خود مطلع سازند. همچنین در تاریخ آمده است که کشتی‌گیری از ساکنین جزیره آجین در یونان، هنگامی که برای شرکت در مسابقات المپیک می‌رفت، همراه خود کبوتری نیز می‌برد و هنگامی که در مسابقه بر حریفان خود پیروز می‌شد پارچه‌ای رنگین بر گردن کبوتر می‌آویخت و آن را رها می‌کرد و کبوتر پرواز می‌نمود و در همان روز خانواده‌اش از پیروزی وی در مسابقات آگاه می‌شدند. در رم باستان نیز کسانی که نمی توانستن به مسابقه ارابه رانی بروند دوستان و یا بردگان خود را همراه با کبوترهای نامه بر به این مسابقات می فرستادن و آن‌ ها نیز در پایان مسابقه کبوتر را به رنگ گروه برنده رنگ می‌زدند و آن را آزاد می‌کردند و صاحبان کبوتر با دیدن رنگ درمی یافتند که برنده یا بازنده شدند (11).

قدیمی‌ترین نوشته‌ای که از کبوتر نام برده و اطلاعاتی از آن به ما می‌دهد تورات است که در یکی از اسفار آن (سفر تکوین فصل 8 آیه 8 ) در شرح طوفان نوح می‌نویسد : (پس کبوتر را از نزد خود رها داد تا ببیند که آیا آب‌ها از روی زمین کم شده‌اند. اما کبوتر جای آرام گرفتن کف پای خود را نیافته نزد او به کشتی باز آمد هفت روز دیگر انتظار کشیده کبوتر را باز از کشتی رها داد و کبوتر وقت شام نزد او باز آمد و اینک برگ چیده شده از درخت زیتون در دهانش بود و نوح دانست که آب‌ها از روی زمین کم شده‌اند (13). بعدها به تدریج استفاده از کبوتران برای مقاصد نامه بری بیش از پیش فزونی یافت تا آنجا که در بسیاری از ممالک دنیا یگانه و تنها وسیله‌ی ارتباطی بین شهری بود.

در سال 43 قبل از میلاد انطونیوس، شهر مودینا را محاصره نمود، حاکم این شهر نامه‌ای به حاکم شهر دیگر نوشت و به وسیله نخی آن را به گردن کبوتر بست و کبوتر را رها نمود و حاکم شهر مجاور نیز جواب نامه او را نوشته آن را به پای کبوتر بست و برایش ارسال نمود. گفته می‌شود که این اولین باری بود که از کبوتر در جنگ استفاده می‌شد. حرفه‌ای کبوتر فروشی از حرفه‌های رایج در زمان قدیم بوده است و تاریخچه این حرفه به هنگام ظهور حضرت عیسی (ع) در فلسطین باز می‌گردد. انجیل مرقس (16:11) در این مورد می‌گوید : پس (حضرت عیسی و حواریون) وارد اورشلیم شدند و چون عیسی داخل هیکل (معبد) گشت به بیرون کردن آنانی که در هیکل خرید و فروش می‌کردند شروع نمود و تخت‌های صرافان و کرسی‌های کبوتر فروشان را واژگون ساخت (11).

 

كلید واژه: غشای ماتریس آمیخته ، تراوایی، مدلاسیون تراوش ، کسر حجم آزاد  ، پرکننده تراوا

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                              صفحه

 

فصل اول   1

1.1مقدمه ای بر غشاهای جداسازی گاز    2

1.2غشاهای ماتریس آمیخته          4

1.3تاثیر پرکننده های معدنی برعملکرد جداسازی گاز توسط غشاهای ماتریس آمیخته         6

1.4پیش بینی تراوایی در غشاهای ماتریس آمیخته    8

1.5اهداف پژوهش                                                                                                                                                                                                                                                                                             10

2ادبیات و پیشینه پژوهش    12

تاثیر پر کننده های معدنی بر عملکرد جداسازی غشاهای ماتریس آمیخته  13

2.1غشاهای ماتریس آمیخته پرشده با میکروذرات معدنی تراوا 13

2.1.1پیش بینی تراوایی در غشاهای ماتریس آمیخته پرشده با میکروذرات معدنی تراوا 16

2.1.2مدل های پیش بینی تراوایی غشاهای ماتریس آمیخته تماس ایده آل                                                                                                                         17

2.1.3مدل های پیش بینی تراوایی غشاهای ماتریس آمیخته تماس غیرایده آل 31

2.1.4مقایسه مدل هایی اراائه شده برای تراوایی غشاهای ماتریس آمیخته شامل پرکننده های معدنی تراوا 55

2.2غشاهای ماتریس آمیخته پرشده با نانوذرات معدنی غیرتراوا 57

2.2.1مدل های تراوش برای غشاهای ماتریس آمیخته شامل پرکننده های معدنی ناتراوا 61

2.2.2مقایسه مدل هایی ارائه شده  برای تراوایی غشاهای ماتریس آمیخته شامل پرکننده های معدنی نا تراوا 67

2.3غشاهای ماتریس آمیخته پرشده با نانوذرات معدنی  تراوا 68

2.4تاثیر افزودن نانوذرات معدنی تراوا  بر کسر حجم آزاد پلیمر    73

2.5مدل های تراوش برای غشاهای ماتریس آمیخته شامل پرکننده های معدنی تراوا                         76

3روش پژوهش         79

3.1کلیات روش پژوهش 80

3.2انتخاب داده های تجربی  تراوایی     83

3.3مدل های تماس ایده آل پر کننده –پلیمر             86

3.4مدل های تماس غیرایده آل پر کننده –پلیمر             87

3.5ارائه روش جدیدی برای محاسبه تراوایی لایه میانی                        94

3.6اعتبار سنجی و مقایسه ی عملکرد مدل های استفاده شده  96

4نتایج پژوهش         97

4.1بررسی رفتار MMMs پرشده با نانو MOFs  98

4.2اعتبار سنجی مدل های استفاده شده برای محاسبه تراوایی در MMMsپر شده با نانو MOFs  104

4.3اصلاح ضرایب ثابت مدل فوجیتا  121

4.4تاثیر تراوایی لایه میانی بر عملکرد مدل فوجیتا                  122

4.5بررسی علل خطاهای به جود آمده در پیش بینی تراوایی      124

4.6مقایسه یافته های پژوهش با نتایج دیگر پژوهشگران     127

4.7پیش بینی تراوایی در MMMs پرشده با نانو MOFs جدید   127

5نتایج پژوهش           129

5.1جمع بندی 130

 

5.2نتیجه گیری                                                                                                                                                                                                                                                                                                        131

5.3پیشنهادات       132

6پیوست       133

6.1منابع     134

6.2نتایج مربوط به تراوایی پیش بینی شده در مقابل داده های تجربی      140

Abstract   149

فهرست شکل ها

عنوان                                                                                                                                              صفحه

  5

شکل 1-2 نمایش مورفولوژی غیر ایده آل در غشای ماتریس آمیخته  14

شکل2-2 استفاده از شکل اصلاح شده ای 2 مرحله ای معادله مکسول  33

شکل3-2 طرح کلی مدل اصلاح شده دو فازی و سه فازی مکسول  37

شکل4-2مقایسه داده های تجربی با پیش بینی های از مدل ماکسول  40

شکل 5-2،    در مقابل   برای مقادیر متفاوت   47

48

  51

  64

  66

    103

107

109

111

114

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                              صفحه

جدول 1-1 استفاده ی صنعتی غشاهای جداسازی گاز  4

جدول1-2 خلاصه ای از تاثیر پدیده های نواقص سطحی ایجاد شده بر عملکرد غشاهای ماتریس آمیخته  14

جدول 2-2 مقایسه اشکال مختلف معادله مکسول  23

جدول3-2 مقایسه مقادیر پیش بینی شده توسط مکسول و داده های آزمایشگاهی[35] 32

جدول4-2  بهترین مقادیر بدست آمده برای β و  برای پیش بینی با بهره گرفتن از مدل های چند فازی   41

46

52

56

    81

   84

  85

   89

   91

   93

   95

    104

    116

     120

  140

  141

  141

  142

  142

  143

  143

  144

  144

  145

  145

  146

  146

  147

  147

  148

1.1         مقدمه ای بر غشاهای جداسازی گاز

جداسازی یک یا چند گاز از مخلوطهای پیچیده گازی در بیشتر صنایع اهمیت دارد . در حال حاضر این جداسازی ها به صورت تجاری توسط فرایندهای تبرید ، جذب با تناوب فشار (PSA) و جداسازی توسط غشاها صورت میگیرد که هر یک از این فرایند ها با توجه به  شرایط عملیاتی خاص خود ، نوع ، شکل ، اندازه و حجم گاز نافذ مزایا و معایبی دارد .[1]

اولین مشاهدات علمی انجام شده در زمینه جداسازی گازها توسط میشل[1] در سال 1831 بوده است. با این حال توماس گراهام شیمیدان اسکاتلندی سهم قابل توجهی در بیان انتشار گازها و مایعات دارد. تقریبا همزمان با همان موضوع فیک فیزیولوژیست برجسته فرضیه مفهوم انتشار و قانون اول فیک را با مطالعه انتقال گاز از نیتروسلولوز فرموله کرد.[1, 2]

امروزه غشاهای جداسازی گاز در بسیاری از فرایندهای جداسازی از جمله جداسازی نیتروژن ، هیدروژن ، اکسیژن و گاز طبیعی (جهت جداسازی دی اکسید کربن ، آب زدایی و تنظیم نقطه شبنم) جداسازی بخار-بخار و آب زدایی از هوا  استفاده می شود .[3] ویژگی های خاص و مزایای فرایندهای غشایی را می توان به شرح زیر گزارش کرد :[1]

• سادگی در عملیات ، راه اندازی و نصب تجهیزات
• سرمایه پایین مورد نیاز و پایین بودن مصرف انرژی و عدم نیاز به تجهیزات گران قیمت مانند کمپرسور (که در فرایند تبرید از آن استفاده می شود )
• اقتصادی بودن و انعطاف پذیری بالا حتی در سیستم هایی با ظرفیت بالا
• عدم نیاز به فضای زیاد و سیستم های کمکی
• قابلیت استفاده در شرایط دما و فشار معمولی
• قابلیت استفاده به صورت عملیات پیوسته
• سادگی در استفاده همزمان با دیگر فرایندهای جداسازی

رشد سریع در تکنولوژی غشاها به ویژه برای جداسازی گاز از اوایل سال 1960 آغاز شد. [2] این غشاها امروزه به طور گسترده ای در صنایع شیمیایی و در کاربردهای پزشکی استفاده می شود . [3]