1. بیان موضوع و اهمیت آن……………………………. 1
2. پیشینه تحقیق…………………………….. 2
3. پرسش­های تحقیق…………………………….. 5
4. فرضیه ­های تحقیق…………………………….. 6
5. روش تحقیق…………………………….. 6

فصل اول: مقدمات و مفاهیم……………………………. 7

1. مفهوم هنر……………………………. 7

1-1. هنر شرقی ، هنر غربی…………………………….. 10

1-2. ساحت شرقی و غربی هنر……………………………. 15

2. صنعت و هنر……………………………. 18
3. هنر زیبا و هنر مفید (کاربردی)…………………………… 21
4. وجه مقایسه……………………………. 24

فصل دوم: آیین فتوّت……………………………… 26

بخش اول: بر آیین فتوّت……………………………… 26

.1 واژه و اصطلاح شناسی فتوّت……………………………… 27

2. 2. تاریخ فتوّت……………………………… 29

2-1.تطوّر و تحوّل در مسلک اهل فتوّت……………………………… 33

3. 3. اندیشه و آموزه­های فتوت…………………………….. 37
4. 4. فتوّت وجریان­های همسو……………………………. 43

بخش دوم : هنر در آیین فتوّت……………………………… 62

1. فتوّت‌نامه ­ها و هنر……………………………. 63
2. فتوّت‌نامه‌ها و اصناف……………………………… 64
3. آمیختگی هنر با جنبه ­های دینی و سلوک نفسانی…………….. 72

3-1. معنویت­گرایی و سلوک…………………………….. 73

3-2. جایگاه ویژه استاد…………………………… 81

3-3. جایگاه ویژه آیات و اذکار……………………………87

3-4. استناد حِرَف و مشاغل به پیامبران و اولیای الاهی…………………. 93

3-5. فتوّت­نامه­ ها و مشروعیت مشاغل…………………………….. 98

فصل سوم: آیین ذن……………………………. 104

بخش اول: بر آیین ذن……………………………. 104

1. تاریخ ذن……………………………. 105
2. اندیشه و آموزه­ های ذن……………………………. 109

2-1. آیا ذن نوعی عرفان است؟……………………………. 115

2- ۲. ساتوری…………………………….. 117

2- 3. ندانستگی…………………………….. 118

2-4. وجه غیر منطقی ذن……………………………. 124

2-5. کوآن و ذاذن……………………………. 127

بخش دوم: هنر در آیین ذن……………………………. 134

1. هنر گل­آرایی…………………………….. 136
2. هنر کمان­گیری…………………………….. 141
3. هنر نقّاشی…………………………….. 145
4. هنر(آیین) چای(نوشی)…………………………… 151
5. هنر شمشیر زنی…………………………….. 156

فصل چهارم : مقایسه، جمع­بندی و نتیجه ­گیری……………………. 165

1 . سلوک در فتوّت؛ سلوک در ذن……………………………. 167

2. 2. هنرشرقی سلوک­مدار و پالایش محور………………….. 176
3. هنر بی هنری…………………………….. 182

کتابنامه……………………………. 197

چکیده:

پژوهش پیش رو تلاشی است در راستای شناختی دقیق­تر از هنر به معنای اصیل آن در ساحت دو جریان شرقی مهم و پردامنه دینی، یکی «فتوّت» بالیده­ در دامان تصوّف و عرفان اسلامی و دیگری «ذن» برآمده از تعالیم بودایی .

پرسش اصلی این نوشتار آن است که مشابهت آیین ذن بودایی با آیین فتوّت اسلامی در عرصه هنر و هنرورزی به چه میزان است و در راستای پاسخگویی به این پرسش نویسنده با روشی کتابخانه­ای و به صورت تحلیلی و مقایسه­ای پژوهش خود را سامان داده است. 

 تکیه بر آثار سوزوکی در این میان از آن روست که از یک سو تحقیقات گسترده­ای در این آیین دارد و غرب به واسطه آثار او با ذن آشنا شده است و از

 دیگر سو عنایت ویژه­ای به هنر در این آیین دارد. هدف این نوشتار را می­توان توجه دادن به رویکردی متفاوت و بسیار ضروری نسبت به هنر دانست. آنچه که دستاورد این بررسی است آن است که دریافت امروزین غربی از هنر با تلقّی شرقی از آن بسیار فاصله دارد؛ در شرق همواره  بر این مهم تأکید شده است که هنر یک فضیلت نفسانی است، و این جز در سایه تهذیب و تمرکز – با عنایت به اختلاف رویکردها- حاصل نمی­ شود. در این رهیافت اشراف بر« فرم و قالب» نیست که هنرمند می­سازد، بلکه اشراق درونی است که لب و لباب این حقیقت را تشکیل می­دهد.

پیشگفتار

1- بیان موضوع و اهمیت آن

 هنر همواره یکی از اساسی­ترین پایه­ های ماندگاری و تأثیرگذاری تمدن­ها و فرهنگ­ها بوده است. پیشینیان دانسته یا ندانسته چند و چون زندگی، میزان بهره­مندی خود از دانش­ها و مهارت ­ها، کیفیت تعامل با طبیعت و دیگر انسان­ها و بسیاری امور دیگر را با بهره جستن از هنر – که فرا زمانی و زبانی است- به دیگران شناسانده­اند.

البته باید توجه داشت که آنچه گفته آمد ، تمامت آنچه هنر به آدمی می­بخشیده نیست. هنر به لطف هویّت خود، همواره انسان­ها را میزبان لطافت ضمیر و سماحت درون می­کرده، به نوعی تأمل نفسی فرا می­خوانده و همین بوده که هنرمند را از جنسی دیگر می­ساخته و تصویری متفاوت از او می­پرداخته، اگر چه ما بیشتر ابزاری بودن هنر را دیده­ایم و بر مدار آن چرخیده­ایم.

کاوش در عرصه ­هایی که می ­تواند تصویری– هر چند ناتمام و مبهم – از هنر در عالم اسلام به دست دهد، با عنایت به فقر محسوس و ملموس داشته­های ما در این باب، ضرورتی می­نمود که رویگردانی از آن مقدور نبود.

در عالم اسلام فتوّت را انتخاب کردم چرا که – آنسان که در جای خود آورده­ام- به نظر می­رسد برجسته­ترین ساحتی است که می­توان در باب هنرهای کاربردی در آن مطالبی در خور جست­وجو کرد. کاوش در این عرصه از جهت دیگری نیز برایم بسیار مهم بود، چرا که فتوّت و فتوّت­نامه­ها در باب هنر و اخلاق عرفانی و حرفه­ای منابع بی­نظیری هستند و همه می­دانیم که اخلاق، گمشده بشر متمدّن امروزی است. در انتخاب موضوع رساله نیم نگاهی هم به احیای رویکردی عالمانه نسبت به فتوّت­نامه­ها داشته­ام و متأسفانه دراین مجال باید اذعان کرد که فتوّت اسلامی ساحتی است که علیرغم داشتن حرف­های فراوانی برای گفتن، بسیار مغفول و مهجور مانده است.

از سوی دیگر در مرحله مطالعات اولیه و ارائه طرح رساله ، با هنر شریف ذن در آیین بودا آشنا شدم و به زعم خود شباهتی تأمل­خیز و پژوهش برانگیز در این میانه یافتم و دریافتم از رهگذر سنجشی سامان­مند، می­توان نقبی به زوایای پنهان هنر در رویکرد امروزین خود زد، برخی دفینه­ها را به عرصه بروز و ظهور درآورد و نشان داد که سلامت نفس آدمی و سلامت طبع هنر از پیرایه­های ناروا در سایه بازگشت به هنر به معنای سنّتی- معنای اصیل و عمیق- آن حاصل می­ شود.

با عنایت به اینکه تا به حال مقایسه­ای چنین صورت نگرفته، این موضوعِ تطبیقی بستر و هنرمحور، در نگاهم ارجمند آمد و به مدد همراهی استاد راهنما و مشاوران، علیرغم تمام کاستی­های علمی و قلمی نویسنده، رساله پیش رو را سامان داد.

2- پیشینه تحقیق

هر دو سوی این پژوهش (فتوّت و ذن ) بدان میزان ارجمند بوده است که محققانی را به تأمل و کندوکاو در ساحت­های گوناگون این دو وادی رهنمون شود. در باب آثاری که به هنر و هنرورزی در این دو آیین پرداخته باشند، اشاره به چند اثر ضروری می­نماید، هر چند پیش­تر باید خاطرنشان کنیم که هنر در ذن – همان­گونه که به تفصیل بدان خواهیم پرداخت- به گونه­ ای برجسته­تر است و طبیعی است که آثار بیشتری را در این موضوع در ذن شاهد باشیم که به برخی از آنها اشاره می­کنیم.

شاید نتوانیم اثری درباره آیین ذن پیدا کنیم که در باب هنر یا از یکی از هنرهای رایج در این آیین همچون: کمان­گیری، گل آرایی، آیین چای، شمشیرزنی، نقّاشی و مانند آن سخنی نگفته باشد. ذن در هنر کمان­گیری اثر اویگن هریگل کتابی است که از چند جهت قابل تأمل است: اول آنکه نویسنده، استادی آلمانی است که برای تدریس به دانشگاه توکیو رفته است. وی روح و جانش با فرهنگ شرقی بیگانه است و چگونگی تعامل او با این مقوله- که شش سال تن به تعالیم اساتید ذن می­دهد- در نوع خود جالب و قابل بررسی است؛ دوم آنکه سختی­های پیمایش چنین مسیری را به­خوبی به نمایش می­گذارد و سوم آنکه قدم به قدم خواننده طالب آشنایی با ذن را با خود همراه می­ کند و در پایان او را در تجربه «ندانستگی»[1]خود شریک می­گرداند. ذن در هنر گل­آرایی اثر گوستی ل. هریگل – که با همسر خود، اویگن هریگل، در سفر بلند مدتش به ژاپن همراه است- کتاب دیگری است که باید به آن اشاره کنیم. این کتاب هم در نوع خود نمونه ­ای ندارد و در نشان دادن مراتب سلوکی مورد نیاز در این هنر تا رسیدن به مقام استادی بسیار قابل استفاده است. «ذن و هنر نویسندگی» اثر ری برادبری نیز یکی از این پژوهش­هاست که اگر چه در پیشانی خود از عنوان ذن بهره می­جوید، اما در متن، ردّ پای ذن چندان مشهود نیست و نویسنده در مجموع می­خواهد بگوید که هر که کاری درخور ارائه می­ کند، در حقیقت تعلیمات ذن را به کار بسته است، حتی اگر وی نام ذن را هم نشنیده باشد.[2]

اثر ارجمند دیگری که در این مجال اشاره بدان بایسته می­نماید، کتاب کوتاه اما نغز و پر مغز هنر و زیبایی شناسی در شرق آسیا زاییده قلم سنجیده نویس دکتر ریخته­گران است که روح هنرورزی شرقی را به زیبایی در کالبد بیان به بند کشیده است. هنر ژاپن نوشته جوان استنلی بیکر با ترجمه نسترن پاشایی اثر دیگری است که باید بدان اشاره کرد. این کتاب علیرغم حجم قابل توجهش، می­توان گفت بیشتر بر سابقه و سیر تاریخی هنر در ژاپن تمرکز دارد و کمتر به هنر ذن پرداخته است.

در باب هنر در فتوّت­نامه­ها هیچ اثر مستقلی که در این­باره مطلب قابل استفاده­ای داشته باشد، نیافتم. رساله دکتری دوست ارجمندم ، دکتر سید رضی موسوی گیلانی که با عنوان درآمدی بر روش شناسی هنر اسلامی چاپ شده نیز در خصوص ارتباط فتوّت و هنر نکاتی را متذکّر شده بود که بهره بسیاری از آن بردم. اثر محققانه دیگری از همین نویسنده با عنوان «جایگاه مراقبه و تمرکز در عرفان و هنر» در شماره بیست و هفتم ماهنامه رواق هنر و اندیشه، به چاپ رسیده که به نظر می­رسد تا به حال کسی از این زاویه به هنر ننگریسته است. این مقاله اگر چه ناظر به عموم ادیان است نه خصوص ادیان شرقی، با این حال در این رساله از مطالب آن استفاده کردم.

 در کتاب حکمت هنر و زیبایی در اسلام اثر ارزشمند دکتر پازوکی نیز نکاتی هر چند کوتاه، اما بسیار محوری و راهگشا در این باب آمده است و می­توان گفت اندیشه اصلی این رساله برآمده از همین سخنان است.

در باب سنجش این دو آیین به صورت کلی، آثاری قابل ذکرند که در این میان می­توان به خلق مدام در عرفان اسلامی و آیین بودایی ذن، اثر محقق گرانسنگ توشیهیکو ایزوتسو با ترجمه منصوره کاویانی- که از سال 1364 تا به حال چندین بار تجدید چاپ شده است- اشاره کرد. نوشته دیگر در این باب مقاله «درآمدی بر مطالعه مقایسه­ای عرفان اسلامی و ذن بودایی» اثر مژگان سخایی است که درسال1381 در شماره 24 مجله قبسات به چاپ رسیده است .

اما در باب مقایسه هنر در این دو آیین، تا آنجا که پای پژوهش نویسنده این سطور نا داشت و تا آن میزان که تتبّع جا داشت ، اثری فراچنگ نیامد و این خود ضرورت چنین پژوهشی را دو چندان می­نمود .

3- پرسش های تحقیق

پرسش اصلی

3-1. مشابهت آیین ذن بودایی با آیین فتوّت اسلامی در عرصه هنر و هنرورزی به چه میزان است؟

پرسش­های فرعی

3-2. تفاوت مفهومی هنر شرقی با هنر غربی چیست؟

3-3. نقاط محوری مشترکی که در هنر شرقی- علی­رغم گستردگی جغرافیایی و  آن­- می­­توان پی­جویی کرد، کدام­اند؟

3-4. در سنّت شرقی (به ویژه در ذن و فتوّت) حصول هنر مرهون چه شرائطی است؟

4- فرضیه های تحقیق

1.4.هنر در فتوّت اسلامی با هنر در ذن بودایی مشابهت چشم­گیری دارد.

2.4.مفهوم هنر در شرق ، با دریافت امروزی غربی از آن بسیار متفاوت است.

3.4. کارکردهای واقعی هنر امروزه به فراموشی سپرده شده است.

4.4. هنر واقعی و اصیل، بدون پالایش درون حاصل نمی­ شود.

5- روش تحقیق

در این رساله اطلاعات به صورت کتابخانه­ای جمع آوری شده و سپس به روش تحلیلی و مقایسه­ای­ داده ­ها پالایش شده است.

فصل اول: مقدمات و مفاهیم

پیش از ورود به مباحث اصلی این نوشتار، لازم است مطالبی را به عنوان پیش درآمد بحث تبیین کنیم، اگر چه بسیاری از این مطالب با یک نگاه، فراتر از آن­اند که صرفاً پیش درآمد به حساب بیایند و خود به گونه­ ای از اهداف این نوشتار محسوب می­شوند و پاسخگوی برخی پرسش­های فرعی رساله­ اند.

1- مفهوم هنر

واژه هنر در گذرگاه تاریخ علم و ادب و اخلاق، برهه­های گونه­­گونی را به خود دیده است. این واژه در سنّت اسلامی- ایرانی مفهومی داشته که با باز شدن باب تعامل با فرهنگ­های دیگر و لزوم معادل گذاری برای مفاهیم و اصطلاحات در عرصه ترجمه ، صبغه دیگری به خود گرفته و رنگ و بویی یکسره متفاوت یافته و از معنای اصیل و عمیق خود دور شده است. کاوش در چند و چون این تطوّر و رهیافتی به معنای دیروزین و امروزین این واژه، گذرگاه ناگزیر ورود به این نوشتار است.

 در آغازین گام­های این جستار بر معنای لغوی و اصطلاحی هنر گذری می­کنیم: هنر در لغت به معنای علم، معرفت، فضل و كمال است. این کلمه در واقع، به معنای آن درجه از كمال آدمی است كه هوشیاری و فراست و فضل و دانش را در بردارد و نمود آن، صاحب هنر را برتر از دیگران می­نماید.[1]فرهنگ معین دربارة هنر می­گوید: «فضل، کار برجسته و نمایان، زیرکی، پیشه و صنعت، تقوا و پرهیزگاری.»[2]

در معنای اصطلاحی هنر، اختلافات زیادی به چشم می­خورد كه نشان می­دهد هنر به خاطر عمق، گستردگی و ظرافت خود، به راحتی در بند تعریف در نمی­آید؛ تا کنون تعاریف زیادی از هنر از سوی صاحب‌نظران و اندیشمندان این حوزه ارائه شده است، امّا هنوز تعریف ثابت و مشخصّی که مورد توافق همگان باشد، به دست نیامده است. در یک نگاه کلی می­توان گفت برای تعریف هنر، چند مشكل وجود دارد. یكی اینكه توافق كلّی و مشخّصی در زمینه مصادیق هنری وجود ندارد؛ یعنی چه بسا اثری را گروهی ناب­ترین اثر هنری بدانند، در حالی كه گروه دیگری، آن را اصلاً هنر به‌شمار نیاورند و از سویی در صورت توافق بر سر مصداق­ها، باز مشكل، پیدا كردن مفهومی است كه بر همه مصداق­ها دلالت كند. در مرحله بعدی، توصیف یا بیان این مفهوم مطرح است. در حقیقت، ما در تعریف هنر با هدف مشخّص و ثابتی روبه­رو نیستیم. ما نمی­دانیم چه چیز مشخصی را تعریف كنیم. به ‌هرحال، تعریف هنر به‌ نوع نگاه انسان به هستی و طبیعت و رمز و راز عالم و تلاش برای كشف و ابراز آن در قالبی زیبا بستگی تام دارد. تعریف هنر، هدف آن و انواع رفتارها و مصداق­های هنری به‌ همین مقوله وابسته است. به این دلیل است كه نسبیت در تعریف هنر و قلمرو آن مطرح می­ شود و ما با تعاریف متفاوتی روبه­رو می­شویم. بسیاری هنر را نتیجه احساس و الهام می‌دانند و هر گونه رابطه آن را با عقل، مردود اعلام می‌کنند.

 از نظر پیروان مکتب هنر برای هنر، تنها نباید به هنر از باب وسیله‌ای برای انتقال ارزش‌های اجتماعی نگاه کرد؛ چه بسا آثاری هنری‌ که هیچ ارزش‌ اجتماعی یا اخلاقی را تبلیغ نمی‌کنند و یا حتّی در مقابل ارزش‌های اجتماعی، به پا می‌خیزند و در عین حال، از نظر هنری، دارای ارزش و اعتبار قابل توجّهی هم هستند. ضمن اینکه ممکن است ارزش‌های اجتماعی از جامعه‌ای به جامعه دیگر، متفاوت باشند و چیزی که در یک اجتماع، ارزش پنداشته می‌شود، در اجتماعی دیگر، ضد ارزش نامیده شود.

 در دیدگاه مقابل صاحب­نظرانی به نقش مؤثر آن در انتقال پیام­های مهم اشاره می­كنند: «هنر در تجربه انسانی، روش خاصّی از بیان حقایق زندگی است، یعنی اگر زبان علمی یا عادی كه ما آن را در زندگی روزمره خود به كار می­گیریم دارای این ویژگی است كه بیان مستقیم حقایق است، زبان هنر نیز این ویژگی را دارد كه بیان غیرمستقیم همین حقایق است. تفاوت این دو زبان آن است كه زبان نخست بر نقل حقایق به صورت واقعی خود استوار است، در حالی كه زبان هنر بر عنصر تخیل استوار است.»[3]

 علی­رغم گونه­گونی دیدگاه ­های صاحب‌نظران و تعاریف گوناگون و گاه متضادّی که از هنر ارائه شده است، در یک نگاه کلّی، می‌توان گفت که تقریباً تمام این تعاریف، بر این ویژگی مشترک آثار هنری اتّفاق نظر دارند که اثر هنری، هر چیز زیبایی است که ساخت بشر باشد و طبعاً با یک پدیده طبیعی فرق می‌کند. مثلاً احتمال دارد که تنه یک درخت، به صورت طبیعی، به شکل خاصی درآمده باشد که از نظر زیبایی‌شناسی، مورد توجّه انسان قرار گیرد. در این حال، ما نمی‌توانیم آن را یک اثر هنری بنامیم؛ چون انسان آن را نساخته است. امّا اگر کسی یک تنه درخت را با بهره گرفتن از ابزار و امکاناتی که در اختیار دارد، به همان صورت شکل دهد، می‌گوییم که آن شخص، یک هنرمند است و اثری که به وجود آورده، یک اثر هنری است.

 در مقام جمع­بندی نهایی می­توان دریافت كه هنر از عناصری تركیب می­ شود كه با وجود آنها انسان می ­تواند به دستاوردهای لطیفی از احساس آدمی دست یابد كه در شرایط دیگر، چنین امكانی میسّر نیست. این عناصر عبارت­اند از: تخیّل، ذوق، خلّاقیت و زیبایی. در میان این عناصر، سه عنصر نخست در تكوین و ظهور اثر هنری نقش دارند و عنصر آخری در كیفیت ارزش­گذاری آن.

مقدمه:

موضوع پایان نامه «مقایسه ی تطبیقی ظن فقهی- اصولی با ظن اخلاقی از منظر حجیت» است.

از آن جایی که عمده ی منابع علمی در اصول فقه ،ظنی می باشند لازم است حجیت آن به طور کامل بررسی شود .گرچه در حال حاضر مبنای کتب اصولی بر این است که اصل را عدم حجیت ظن می دانند و سپس آنچه در کتب خود مورد بررسی قرار می دهند موارد و مصادیق ظنی است که از این اصل خارج می شوند که نیازمند بررسی است.

از طرفی عنوان ظن در علم اخلاق هم مطرح شده است .در آنجا هم تحت دو عنوان کلی سوء ظن و حسن ظن دو حکم کلی حرمت و جواز را به خود اختصاص داده است .که برگرفته از عدم حجیت و حجیت ظن می باشد و حجیت و عدم حجیت آن نیازمند بررسی است.

لازم است بررسی شود که آیا ظن مصطلح در اصول با آنچه در اخلاق مطرح است دو مفهوم مجزا و متفاوت می باشند تا بحث حجیت هر یک با دلایل خاص خود مطرح شود یا اینکه از نظر معنایی مرادف هم می باشند و از ادله ی اثبات و رد ظن به طور کلی در روایات و آیات برای هر دو می توان استفاده کرد.

گرچه با توجه به قرائن موجود در آیات و روایات برخی موارد مربوط به ظن اصولی -فقهی است و برخی مربوط به ظن اخلاقی ،این سؤال ایجاد می شود که: این تفاوت و تعدد به خاطر عدم تفاهم مفهومی ظن در این دو علم است یا دلیل دیگری دارد؟ اگر ارتباطی با هم ندارند باید این ادله به طور کامل تنقیح شود تا در بررسی حجیت ظن در یک میدان علمی برخی برای احتجاج به طرف مقابل خود سراغ دلیل ظن در علم دیگر نروند و در واقع ادله ی این دو علم با هم مخلوط نشوند.

با توجه به اینکه این تحقیق یک موضوع میان رشته ای است ،سختی های مضاعف و خاص خود را داشت و از آن جایی که برای دوره ی ارشد رشته ی فقه و مبانی حقوق است ، بحث اصولی- فقهی در آن محوریت دارد و به جنبه ی اصولی آن بیشتر پرداخته شده است. لازم به ذکر است چون عمده ی منابع مورد استفاده عربی بوده، ناگزیر زبان نوشتاری هم تحت تأثیر آن قرار گرفته است.

1- بیان مسأله

ظن در اخلاق هر احتمالی را شامل می شود، حتی احتمالات ضعیفی که در اصول به نام شک و وهم مطرح می شوند .اما عمده در آن همان احتمال غالب می باشد .در ظن اخلاقی تنها دو طرف خیر و شر مطرح است .وقتی جانب خیر غالب شود تعبیر به حسن ظن می شود و زمانی که جانب شر غالب شود سوء ظن نامیده می شود .به طور کلی و عمده حسن ظن حجت می باشد و سوء ظن حجیتی ندارد .در پرتو حجیت حسن ظن مکلف جواز عمل پیدا می کند و در صورت عدم حجیت نمی تواند ملاک عمل واقع شود و عمل بر طبق آن حرام است.

ظن در اصول که نام ظاهر را به خود می گیرد ،احتمال غالبی از جانب شنونده را شامل می شود که این احتمال غالب ممکن است یک درجه از مرز شک و تردید – دو احتمال علی السویه- بیشتر باشد یا یک درجه از مرز قطع و یقین که دیگر در دایره احتمال قرار نمی گیرد پایین تر باشد .این ظن گاهی حجت است و گاهی با دلیل نقلی از حجیت ساقط می شود .بررسی ادله ی حجیت و عدم حجیت هر یک از ظنون اصولی و اخلاقی به ما کمک می کند ارتباط بین این دو را شناسایی کنیم و از خلط این دو ادله جلوگیری شود.

2- سوالات تحقیق

سوال اصلی: حقیقت معنای ظن چیست؟

سؤالات فرعی:

1- آیا معنای اصطلاحی ظن اصولی با ظن اخلاقی و معنای لغوی آن متفاوت است؟ 

2- ظن متداول بین عرف چه تفاوتی با ظن مصطلح اصولیون دارد؟ آیا همان ظن اخلاقی می باشد؟

3- رابطه ی ظنون اخلاقی با اصولی چیست؟

4- ظنون نهی شده در قرآن چه ظنونی را در بر می گیرد؟ اخلاقی یا فقهی – اصولی یا مشترک برای هر دو است یا اینکه به دو دسته ی مجزا تقسیم می گردد؟

3- فرضیه های تحقیق

1- ظن به معنای غلبه ی یک طرفه ی احتمال می باشد .معنای اصطلاحی ظن اصولی و اخلاقی را نیز می توان بر همین معنای لغوی آن حمل نمود. 

2- ظن متداول عرفی همان ظن اخلاقی است و غالبا سوء ظن می باشد. 

3- دامنه ی ظن اخلاقی از ظن اصولی گسترده تر می باشد و آیات ناهیه تمام ظنون اخلاقی را نیز در بر می گیرد .البته ظن در اینجا به منظور سوء ظن می باشد .چه بسا دستور به حسن ظن داده شده و حجیت آن ثابت است و نیز حجیت هر یک از ظنون اخلاقی یا اصولی می تواند دیگری را از حجیت ساقط کند که در هر علم به عنوان شرایط حجیت مطرح می شود.

4- ظن منهی عنه در قرآن کریم هر دو ظن اصولی- فقهی و اخلاقی را شامل می شود که در این صورت بحث مهم اصولی اراده ی دو معنا از یک لفظ مطرح می شود که علی الظاهر جواز آن راجح است. 

 

 

4- سابقه و ضرورت تحقیق

در کتب اصولی محدودی ،به طور خاص مسأله ی ظن و حجیت آن مورد بررسی قرار گرفته است .عمد ه ی کتب اصولی ،اصل را بر عدم حجیت ظن گذارده اند ،سپس مواردی را به طور مصداقی از حکم کلی خارج می کنند .کتاب رسائل و مسائل ملااحمد نراقی از کتبی است که به طور مفصل به این مسأله پرداخته است.

در کتب اخلاقی هم از مسأله ی ظن بسیار کم صحبت به میان آمده است .در آن جا هم تمرکز روی حکم کلی و غالبی ظن است اما به این نپرداخته که چرا برخی مواضع بر خلاف حکم کلی است .صرفا به عنوان استثنا مطرح شده

در هیچ جا از کتب اصولی و اخلاقی یافت نشد که این دو مسأله را با هم به میدان مقایسه و تحلیل و بررسی آورده باشند و علی الظاهر بنای همگی بر مع الفارق بودن قیاس میان آن دو است، که بررسی مع الفارق بودن این دو کاری ابداعی و نو است کاری که در این تحقیق انجام شده است.

از آنجایی که ظنون اخلاقی اصولی مورد مقایسه قرار نگرفته اند در برخی موارد و فتاوای فقهی استناد به ظنون اخلاقی و وجوب آن ها و در برخی موارد استناد به ظنون اصولی شده ،تنقیح هر کدام و ادله آن ها و مقایسه ی بین آن دو ضروری به نظر می رسد.

5- روش تحقیق

تحقیق حاضر به صورت علمی- پژوهشی- تحلیلی است . ابتدا موضوع تبیین شده، سپس داده های مزبور مورد تحلیل و درنهایت نتیجه گیری قرار گرفته است. لازم به ذکر است مواردی که در پایان نامه با عبارات «به نظر می رسد» ،«شاید» و «شاید بتوان گفت»آمده است مطالبی غیر مستند می باشند و تحلیل و بررسی و نتیجه گیری نگارنده از مطالب مستند می باشد؛ در حقیقت ابداع احتمال است و قابل رد و خدشه می باشد.

6- طرح تحقیق

با توجه به سوال ها و اهداف ،این تحقیق در 5 فصل تدوین گردیده است .فصل اول به تعریف ظن در لغت و اصطلاح های فقهی- اصولی و اخلاقی و تقسیملت ظن به حسب حکم تکلیفی پرداخته است .فصل دوم و سوم نیز به ظن اصولی و بحث حجیت آن پرداخته است .فصل چهارم راجع به  ظن اخلاقی و حجیت آن می باشد. در فصل پنجم بین حجیت ظنون فقهی- اصولی و ادله ی حجیتشان مقایسه صورت گرفته است.

7- اهداف و کاربردهای تحقیق

مهمترین هدف و کاربرد تحقیق ،تنقیح میان ادله ی حجیت ظن اصولی و اخلاقی است .هنگامی که ادله ی حجیت هر کدام نسبت به دیگری تشخیص داده شود و  تفکیک شود اختلاف نظر در رابطه با حجیت و عدم حجیت هر یک کاهش می یابد و از مشتبه شدن امر در این دو علم جلوگیری می شود و در استنباط احکام فقهی تغییراتی ایجاد شود چون اختلاف در مبناها کم می شود.

فصل اول: مفهوم شناسی واژه ظن

1-1- ظن در لغت

1-1-1- نظر لغت شناسان

در تعریف واژه «ظن» وقتی به لغتنامه ها مراجعه می شود عبارت واحدی را نمی توان یافت و به نوعی تشتت و پراکندگی نظر در این رابطه دیده می شود . در جایی ظن را «احتمال قوی»[1] معنا کرده اند و جایی اعتقاد راجح با «احتمال نقیص»[2] یا «اعتقاد ضعیف غیر جازمی که در آن یقینی که مستند به دلیل قاطع است نباشد»[3]. برخی هم آن را حاوی دو معنای متضاد «یقین» و «شک» دانسته اند[4].

برخی هم ظن را دارای 4 معنی می دانند که دو معنی آن متضاد می باشد : 1- شک 2- یقین و دو معنی غیر متضاد : 3- کذب 4- تهمت .[5]

در عین حالی که عبارات مختلفی در تعریف این واژه ذکر شده ، برخی از تعاریف توسط دیگر علمای اهل لغت صراحتاً رد شده ولی برخی دیگر در ردّ آن بیانی نیامده است . از جمله در موردی که ظن را شامل دو معنی متضاد یقین و شک می داند که در قاموس با عنایت به آیات قرآن که ظن را جدای علم و شک بیان فرموده ، این امر را بعید می داند.[6] در التحقیق نیز در صورت وجود مجوز ، اجازه ی استعمال ظن در یقین و شک را می دهد و الا در صورت نبود مجوز حتی اجازه ی استعمال ظن را در یقین و شک نمی دهد چه رسد که مفهوم ظن را به آن دو معنی کند.[7]

عده ای هم ظن را به معنای یقین نمی دانند ولی گفته اند : «گاهی ظن به معنای یقین هم استعمال می شود».[8] یا در مورد یقین مطلق یقین را نشمرده اند . بلکه عنوان «یقین تدبّر» را مطرح کرده اند که با یقین عیان متفاوت می باشد و مراد از ظن به معنای یقین ، یقین عیان نمی باشد.[9] به نظر می رسد یقین عیان منظور همان قطع در اصطلاح اصول باشد ، یا در موارد محسوس ظن را در معنای یقین استعمال نمی کنند.[10]

کسانی که ظن را به یقین معنا کرده اند یا حداقل استعمال آن را در معنای یقین جایز شمرده اند ، عمدتاً استنادشان به قرآن می باشد. در جایی که می فرماید : «ا لَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُوا رَبِّهِمْ [11]؛ کسانی که یقین دارند به پیشگاه پروردگار خویش می روند» ، « أَلَا یَظُنُّ أُولَئِکَ أَنَّهُم مَّبْعُوثُونَ * لِیَوْمٍ عَظِیمٍ[12]؛ آیا آنها نمی دانند که در روزی بس بزرگ مبعوث خواهند شد» ، « الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُوا اللّهِ[13]؛ کسانی که یقین داشتند به پیشگاه پروردگار خویش می روند» .

چون آیات فوق در مورد آخرت می باشد و برای آخرت هم یقین لازم است نه ظن . چنانکه فرموده : « وَبِالآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ»[14] و « یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ»[15]، « لَّعَلَّهُم بِلِقَاء رَبِّهِمْ یُؤْمِنُونَ»[16] لذا نتیجه گرفته اند : ظن در موارد مذکور به معنی یقین است.[17] یا در معنای یقین استعمال شده[18] و قاعده ساخته اند به اینکه : «اگر ظن با «أنّ» مشددّه و مخفّفه از مثقّله استعمال شود در مقام یقین می باشد. چرا که «أنّ» مشدد و مخفّف برای تحقیق است و با آمدن بعد از ظن قرینه می شود که ظن به معنی یقین باشد. مثل « ظَنَّ أَنَّهُ الْفِرَاقُ[19]؛ خود ، یقین به مفارقت از دنیا کند» و دیگر آیاتی که ذکر شد .»[20]

ولی می توان این پاسخ را پذیرفت که در آیات مذکور , علت استعمال ظن ، ظاهراً آن است که ظن ملاقات ربّ و ظن بعثت هم در اصلاح عمل و ترس از خدا کافی است . زیرا انسان ذاتاً از خطر محتمل پرهیز می کند :« وَ اَنذِر بِهِ الذین یخافون ان یحشروا الی ربهم[21]؛ بوسیله این قرآن کسانی که از محشور شدن به سوی پروردگارشان می ترسند ، هشدار ده.» و «أنّ» مشدد و مخفف هم قرینه باشد بر قوت معنای ظن[22]. چنانچه در انتهای این بحث خواهد آمد انشاءالله. و اشاره است بر اینکه اعتقاد آنها به چیز متیقن است هر چند خودش یقینی نباشد.[23]

[1] – قاموس قرآن ، ج 4 ، ص 273 .

[2] – تاج العروس من جواهر القاموس ، ج 18 ، ص 363 .

[3] – التحقیق ، ج 7 ، ص 179 .

[4]- العین ، ج 8 ، ص 152 .

[5] – مجمع البحرین ، ج 6 ، ص 279 .

[6] – قاموس قرآن ، ج 4 ، ص 273 .

[7] – التحقیق ، ج 7 ، ص 181 .

 -[8] المصباح المنیر ، ج 2 ، ص 386 و الصحاح – تاج اللغه و صحاح العربیه ، ج 6 ، ص 2160 .

[9] – لسان العرب ، ج 13 ، ص 272 و تاج العروس ، ج 18 ، ص 363 .

-[10]  تاج العروس ، ج 18 ، ص 364 .

[11] – بقره ، آیه 46 .

[12] – مطففین ، آیه 4 و 5 .

[13] – بقره ، آیه 249 .

[14] – بقره ، آیه 4 .

[15] – آل عمران ، آیه 114 .

[16] – انعام ، آیه 154 .

[17] – مجمع البحرین ، ج 6 ، ص 279 ، و لسان العرب ، ج 13 ، ص 272 و شمس العلوم ، ج 7 ، ص 4223 و معجم مقیائیس اللغه ، ج 3 ، ص 462 و المحیط فی اللغه ، ج 10 ، ص 12 و العین ، ج 8 ، ص 152 .

[18] – المصباح المنیر ، ج 2 ، ص 386 و مفردات الفاظ القرآن ، ص 539 .

فصل اول : کلیات

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………….1

بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………….3

اهمیت و ضرورت ……………………………………………………………………………………3

پیشینه ………………………………………………………………………………………………….3

روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………6

سؤال اصلی ……………………………………………………………………………………………..7

سؤالات فرعی ……………………………………………………………………………………………..7

فرضیه ها ………………………………………………………………………………………………….7

اهداف ……………………………………………………………………………………………………8

ساماندهی پژوهش ………………………………………………………………………………..8

تعاریف و اصطلاحات………………………………………………………………………………….9

اخباری …………………………………………………………………………………………………9

قرآنیون …………………………………………………………………………………………9

اصولی……………………………………………………………………………………………..10

فصل دوم : دیدگاه امام خمینی در زمینه فهم قرآن و مراتب آن

مردی از جنس نور ……………………………………………………………………………….11

جامع اضداد…………………………………………………………………………………………12

زندگی نامه علمی  …………………………………………………………………………13

امام و تهذیب نفس ……………………………………………………………………………15

لطایف عرفانی در بیان امام …………………………………………………………………17

برخورد امام با بزرگان فلسفه و عرفان ………………………………………………..18

نگاه امام به قرآن و تفسیر…………………………………………………………………..21

وجوه اشتراک و افتراق امام و اخباریان در مسئله فهم قرآن ……………………….24

امام و مراتب فهم قرآن ………………………………………………………………26

جایگاه قرآن پیش از تنزل……………………………………………………………………27

تجلی خداوند در قرآن و نتایج آن ……………………………………………………..29

1. قابل فهم بوده ظاهر قرآن برای همگان ………………………………………..29
2. شناخت و تفهیم یگانگی خدااصلی ترین هدف قرآن ………………………….30
3. وصول به مقام قرب الهی …………………………………………………………30
4. معرفی حق تعالی و نشر توحید ………………………………………….31
5. قران کامل ترین کتاب و دربردارنده شریعت ابدی ………………………..32
6. اثبات وجود بطون مختلف برای قرآن و پیوند ناگسستنی بین ظاهر و باطن …….35
7. معیت قرآن و اهلبیت ……………………………………………………38
8. جامعیت قرآن ……………………………………………………………………40
9. اختصاص فهم کامل ظاهر و باطن قرآن به پیامبر و ائمه ……………..42

امام و موانع فهم قرآن ………………………………………………………………..44

الف ) خودبینی…………………………………………………………………………..44

ب ) اندیشه ها و مذاهب باطل ………………………………………………………44

ج )انحصار فهم قرآن در فهم پیشینیان …………………………………………….45

د )معاصی……………………………………………………………………………………..45

هـ )حب دنیا……………………………………………………………………………..46

نتیجه گیری ………………………………………………………………………………..47

فصل سوم : تبیین و بررسی دیدگاه اخباریان راجع به تفسیر قرآن با تاکید بردیدگاه امام خمینی

پیدایش اخباریگری در مکتب شیعه………………………………………………….48

چند نظریه در مورد منشأ پیدایش اخباریگری …………………………………..49

بزرگان مکتب اخباری …………………………………………………………………..50

آشنایی با فوائد المدنیه …………………………………………………………………..52

بررسی ونقد آیات و روایات مورد تمسک اخباریان ……………………………55

الف ) آیات …………………………………………………………………………..58

استدلال اخباریان به آیات …………………………………………………………..68

پاسخ ……………………………………………………………………………………….70

نتیجه نهایی ……………………………………………………………………………72

ب ) روایات …………………………………………………………………………..72

1. روایاتی ناهی از حکم دادن بر خلاف ما انزل الله ………………….73
2. روایات ناهی از فتوی دادن غیر عالمانه …………………………..73
3. روایات ناهی از عمل به رای و قیاس ……………………………….74
4. روایاتی مبین آمدن همه احکام مورد نیاز بشر در قرآن و سنت پیامبر(ص)……79
5. روایات تعیین کننده قیم یا مخاطبانی خاص برای قرآن……………..80
6. روایاتی با موضوع تمسک به اهل بیت و عترت پیامبر(ص) ……85.
7. روایاتی با موضوع تمسک به اهل بیت و عترت پیامبر(ص) ………88
8. روایات بطون مختلف قرآن …………………………………………….90
9. روایات عام و خاص و ناسخ و منسوخ داشتن سنت پیامبرهمچون قرآن کریم….106
10. روایات مبین مقدمات و نیازمندیهای مفسر ……………………….112

11. 

12.  

13. روایاتی در مورد اصناف مردم با هدف تشویق به علم آموزی…116

 نتیجه گیری………………………………………………………………….121

فصل چهارم : نقد بیرونی اخباریان

نقد مبانی اخباریگری با آیات و ورایات دیگر…………………………….122

آیات……………………………………………………………….122

1. آیات قرائت …………………………………………………………122
2. آیات تفکر و تدبر ……………………………………………………………………………..124
3. آیات تحدی و هماوردطلبی ………………………………………………………………..127
4. قرآن کتاب هدایت …………………………………………………………………………….128
5. آیات روشنی و بینادلی ……………………………………………………………………….130
6. آیات تبشیر و انذار ……………………………………………………………………………..132
7. آیات الاحکام ……………………………………………………………………………………132
8. آیات عبرت آموزی و پند گرفتن …………………………………………………………..134
9. آیات سؤال و جواب بین خداوند و بندگان …………………………………………..135
10. قرآن کتاب حکمت و علم……………………………………………………………………136
11. روایات ……………………………………………………………………………………….137

  2-1. روایات عرضه …………………………………………………………………………………..137

  2-2. قرآن عامل نجات از گمراهی ………………………………………………………………..139

  2-3. روایات ارجاع ……………………………………………………………………………………..141

  2-4. روایات استنطاق و استشهاد …………………………………………………………………..141

2-5. روایات تفسیری و سیره پیامبر و اهل بیت در تفسیر…………………………………..142

نتیجه نهایی………………………………………………………………………………………147

منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………….148

منابع نرم افزاری …………………………………………………………………………..157

چکیده:

اخباریان با استناد به بعضی آیات قرآن و وروایاتی چند از جمله روایت « من خوطب » معتقدند : فهم قرآن و تفسیر آن تنها در اختیار مخاطبان خاص قرآن قرار دارد ؛ مخاطبان خاص قرآن از دیدگاه ایشان پیامبر (ص) و امامان شیعه هستند ، معتقدند تمامی آنچه تا ابد مورد نیاز جامعه بشری است در قرآن کریم آمده و تبیین و توضیح آن در روایات اهل بیت (ع) بیان شده است و لذا در مورد آیاتی که روایاتی ذیل آن به ما نرسیده حکم به توقف می کنند ؛ امام خمینی معتقد است مراتبی از فهم قرآن برای همه آگاهان به مقدمات مورد نیاز ، امکان پذیر بوده و آنچه از روایات از جمله حدیث ثقلین استنباط می شود این است که فهم قرآن دارای مراتبی است که مرتبه عالی آن در اختیار انسان کامل یعنی پیامبر و امامان می باشد ، ایشان با استناد به روایت «تجلی » معتقد است خداوند با کلامش یر یندگان تجلی نموده است و قرآن تجلی اسم اعظم خداوند بوده و پیامبر (ص ) و اهل بیت (ع) نیز تجلی اسم اعظم خداوند هستند که در پوششهای به ظاهر جداگانه ای در این جهان ظاهر شده اند و علت این که قرآن در پوشش الفاظ و عبارات بشری در آمده این است که برای کران و کوران در این جهان قابل درک باشد ؛ آیات زیادی در قرآن کریم وجود دارد که بشر را دعوت به قرائت ، تدبر ، تعقل ، تحدی و مبارزه طلبی ، تبشیر و انذار نموده ، آیاتی به صورت سؤال و جواب بین خداوند و بندگان مطرح شده ، آیاتی دیگر مراجعه به قرآن را عامل نجات از گمراهی دانسته و آیاتی نیز احکام عملی جامعه را به صورت ریز بیان نموده ؛ از طرفی روایاتی که قرآن را مرجع تشخیص صحت و سقم روایات دانسته ، سیره پیامبر و امامان معصوم (ع) که در تفسیر قرآن از آیات دیگر کمک گرفته اند همه دال بر این مطلب است که قرآن کریم برای مسلمانان قابل فهم بوده و در سراسر زندگی خویش در طول تاریخ آنرا به کار بسته اند و برداشت اخباریان از آیات نوعی تفسیر به رأی بوده ، یا این که آن روایات در کنایه به دیدگاه اهل سنت و اصول مورد استفاده آنها مانند قیاس ، استحسان ، مصالح مرسله و مانند آن گفته شده است.

فصل اول: کلیات

مقدمه:

خداوند بر بشر منت نهاد و انسان را به دو بال برای پرواز مجهز ساخت ،  پروازی به سوی بی نهایت ؛ این دو بال بنا بر نامگذاری روایات یکی به رسول باطنی و دیگری به رسول ظاهری[1] مشهور شد رسول باطنی همان خرد بشری بوده و رسول ظاهری پیامبران الهی هستند که با سیره عملی و کتاب آسمانی شان راه را به ما نشان داده اند ، در این میان بشریت که دارای دو قوه عقل و جهل یا دل و نفس بودند عده ای خواسته های نفسانی را بر خواسته های الهی ترجیح دادند و خواسته یا نا خواسته قدم در راه باطل و مخالفت با فرامین رسولان الهی باطنی و ظاهری نهادند و در هر راهی و زمینه ای که وارد شدند همه تلاششان این بود که به خواسته های نفسانی جامه عمل بپوشند هر چند نام خواسته های نفسانی را عناوین دلفریبی مانند عقل گرایی یا علم گرایی یا مانند آن بگذارند . این گروه اگر در تفسیر قرآن وارد شدند بر خلاف ظاهر آن دستور داه  و نفس پرستی ها یا مصالح دنیویشان[2] را مصداق تفسیر قرآن دانستند و لذا از طرف پیامبران و بویژه پیامبر اسلام ( ص)و ائمه (ع) موضع گیریهای تندی علیه اینان صورت گرفت  تا شاید متنبه شده به راه حق باز گردند اما عده ای  بر ضلالت خویش افزودند و عده ای نیز راه میانه را در پیش گرفتند و   …

از زمان نزول قرآن تاکنون مسلمانان در پی فهم قرآن بوده تا این کتاب الهی را در زندگی خویش به کار بندند و در هر زمانی تحت تاثیر شرایط محیطی و فرهنگ و حکومت غالب در آن دوران یا دخالت پنهان و حساب شده اهل کتاب و  بیگانگان و مغرضان یا به خاطر بی دقتی و مانوس نبودن با فرهنگ  و زبان قرآن به گونه ای به تفسیر قرآن پرداخته اند و چه بسا به افراط و تفریطهایی دچار شده اند  که گاه مایه درد سر و طعن شده است و خواندن قرآن را به قبرستان برای اموات محدود کرده و باعث مهجوریت این کتاب مقدس شده است[3] ، حال آنکه در درجه اول  آیات قرآن و سپس روایات پیامبر(ص) و ائمه هدی (ع) بهترین راهنما و راهگشای ما در فهم  قرآن می باشد[4] به شرط آنکه با این مجموعه بیگانه نباشیم و از اغراض و مطامع دنیوی چشم بپوشیم ؛  آنچه در این پژوهش در پی آنیم بررسی رویکردهای مختلفی است که راجع به فهم آیات و محتویات  قرآن و مراتب آن پدیدار شده است .

محور اصلی مباحث در این نوشته بررسی دیدگاه اخباریان پیرامون فهم قرآن کریم و نقد آن با تکیه بر دیدگاه امام خمینی می باشد ، اشاره ای به دیدگاه فرقه قرآنیون نیز بدین جهت است که دیدگاهی مقابل اخباریان دارند ؛ در نهایت از آیات قرآن و روایات ائمه معصومین نیز در تبیین بیشتر گفته هایمان سود جسته ایم ، باشد که بتوانیم قدمی هر چند کوتاه درراه فهم درست قرآن کریم برداشته باشیم .

بیان مسئله:

این تحقیق در پی آنست که دیدگاه اخباریان راجع به چگونگی و مراتب فهم قرآن کریم را با تکیه بر دیدگاه امام خمینی ( ره ) نقد و بررسی کند و در این رابطه به دیدگاه فرقه قرآنیون نیز اشاره ای نموده و ارتباط این دیدگاه را با دیدگاه اخباریان روشن خواهیم نمود ، همچنین در نقد دیدگاه اخباریان از دیگر آیات و وروایات نیز استعانت جسته ایم .

اهمیت و ضرورت:

قرآن کریم کتاب هدایت و مایه رستگاری بشر است و این مطلب به کرات در آیات و روایات به چشم می خورد ؛ با وجود آنکه تحقیقها و تفاسیر زیادی در رابطه با قرآن و مفاهیم آن نوشته شده هنوز هم عده ای با تمسک به روایاتی ضعیف و غیر قابل اعتماد شبهه افکنی نموده ، فهم قرآن را دور از دسترس بشر عادی جلوه می دهند ، عده ای دیگر قرآن را بسیار ساده و پیش پا افتاده معرفی کرده و محتویات قرآن را در حد فهم عرب جاهلی عصر نزول پایین می آورند و بالاخره عده ای عقاید و نظرات شخصی خویش را بر قرآن تحمیل می کنند ،  در این میان آنچه اهمیت بررسی دیدگاه اخباریان را روشن می کند این است که این گروه افکار و سخنان خود را با تکیه بر آیات و روایات بیان می کنند ، لذا شناختن این گروه و بررسی مبانی افکارشان ضرورت پیدا می کند.

پیشینه:

از دیر باز تاکنون به صورت پراکنده در کتب تفسیرو علوم قرآنی و بویژه اصولی دیدگاه اخباریان راجع به فهم قرآن به بوته نقد کشیده شده و تقریبا همه اصولیان به مناسبت بحث به نقد اخبارین پرداخته اند که از جمله می توان به نقد شیخ انصاری در فرائد الاصول اشاره کرد اما نقد دیدگاه اخباریان با تکیه بر دیدگاه امام خمینی در جایی بیان نشده ؛ در رابطه با موضوع فهم قرآن به طور کلی و فهم قرآن از دیدگاه امام خمینی (ره ) به صورت اختصاصی مقالاتی نگاشته شده از جمله :

عمومی یا اختصاصی بودن فهم قرآن کریم ، محمد جواد حیدری[1] ؛ظاهر و باطن قرآن ، محمد کاظم شاکر[2] ؛ اندیشه های قرآنی امام خمینی ، جعفر نکونام[3]؛ مبانی و مراتب فهم قرآن ، علی اسعدی[4] ؛ امکان و جواز فهم قرآن ، محمد تقی مصباح ، به نگارش غلامعلی عزیزی کیا[5] ؛ بررسی امکان فهم و جوار تفسیر قرآن در دیدگاه فریقین ، محمد رضا مجیدی[6] ؛ امکان و فهم صحیح قرآن کریم از منظر امام خمینی ( ره ) ابراهیم کلانتری[7] ؛ ظهر و بطن قرآن ، سید حسین هاشمی[8] ؛ معصومان و فهم ویژه آنان از قرآن ، سید رضا مؤدب[9] ؛ شرایط باطنی فهم قرآن در نگاه امام خمینی ، مجید فلاح پور[10]  ؛ امام خمینی قرآن و تفسیر ، سید حیدر علوی نژاد[11] ؛ رابطه متقابل کتاب و سنت ، علی نصیری[12] ؛

ظهر و بطن قرآن کریم ، ابراهیم کلانتری[13] ؛ حروف هفتگانه قرآن از نگاه امام خمینی ، سید رضا مؤدب[14] ؛ روش تفسیری امام خمینی ، زین العابدین عبد السلام ـ مترجم موسی حسینی[15] ؛ ویژگیهای قرآن از نگاه امام خمینی ، علی نصیری[16] ؛ فهم پذیری قرآن ، محمد باقر سعیدی روشن[17] ؛ بررسی برخی از منابع فهم ، علی اوسط باقری[18] ؛ شبهات ظاهرگرایان در فهم قرآن ، علی اسعدی[19] ؛ مصادر فهم قرآن ، محمد باقر سعیدی روشن[20] ؛ فهم شریعت به استناد ظاهر کتاب و سنت با توجه به نظر امام خمینی ، صدیقه میر شمسی[21] ؛ راهکارها و ابزارهای فهم و تفسیر قرآن ، عزت الله مولایی نیا[22] ؛ شرایط باطنی فهم قرآن در نگاه امام خمینی ( ره ) ، مجید فلاح پور[23] ؛ فهم قرآن از دیدگاه امام خمینی ( ره )، محمد علی تجری[24] ؛ و…

همچنین پایان نامه های زیر نیز در رابطه با موضوع مورد بحث نگاشته شده است .

بررسی سندی و دلالی روایات اهل بیت (ع) در باب مراتب فهم قرآن نوشته محمد منتظری نجف آبادی ؛ بررسی سندی و دلالی روایات فهم قرآن نوشته زهرا هاشم آبادی  ؛ مقارنه مکتب اخباری و اصولی نوشته فاطمه شریفی سدهی ؛ سیری در اندیشه عرفانی امام خمینی در تفسیر قرآن کریم نوشته علی محمد فلاحی ؛ نقد و بررسی دلیل اخباریان در رد اصولیان با تاکید بر قرن های 12 ، 13 و 14 نوشته طارق شریفی .

نو آوری این پایان نامه نسبت به نوشتارهای موجود در این زمینه ، طبقه بندی و بررسی محتوایی دیدگاه اخباریان است که به دو صورت نقد محتوایی روایات مورد تمسک شان و همچنین نقد مبانی آنان در مورد تفسیر قرآن بدان پرداخته ایم همچنین نگاهی اجمالی به دیدگاه قرآنیون داشته ایم زیرا این گروه تقریبا نو ظهور مقابل اخباریان بوده و معتقدند قرآن در تفسیر و تبیینش از غیر خودش بی نیاز است و در این راه به تفریط دست زده اند ؛ تلاش ما بر آن بوده که بتوانیم دیدگاه های یاد شده را با واقع بینی ، به صورت مستدل و با تکیه بر دیدگاه امام خمینی این اعجوبه روزگار  به بوته نقد بگذاریم و قدمی بایسته در راه فهم قرآن کریم برداشته باشیم

[1] . صحیفه مبین ، سال 78 ، شماره 21 .

[2] . همان ، بهار 80 ، شماره 26 .

[3] . همان ، تابستان 78 ، شماره 19 .

[4] . رشد ، سال 82 ، شماره 3 .

[5] . معرفت ، بهمن 86 ، شماره 122 .

[6] . پژوهشهای دینی ، بهار 1384 ، شماره 1 .

[7] . بینات ، تابستان و پاییز 78 ، شماره 22و23 .

[8] . پژوهشهای قرانی ، بهار و تابستان 79 ، شماره 21و22 .

[9] . مقالات و بررسیها ، زمستان 82 ، دفتر 74 .

[10] . مصباح ، فروردین 82 ، شماره 45 .

[11] . پژوهشهای قرآنی ، پاییز و زمستان 78 ، شماره 19 و 20 .

[12] . علوم حدیث ، بهار 79 ، شماره 1 .

[13] . قبسات ، پاییز 82 ، شماره 29 .

[14] . صحیفه مبین ، زمستان 78 ، شماره 21 .

[15] . پژوهشهای قرآنی ،پاییز و زمستان 78 ، شماره 19و 20 .

[16] . شیغه شناسی ، تابستان 85 ، شماره 14 .

[17] . صحیفه مبین ، شماره 12  .

[18] . بینات ، شماره 19 .

[19] . پژوهشهای قرآنی ، شماره 33 .

[20] . کیهان اندیشه ، شماره 78 .

[21] . متین ، تابستان 88 ، شماره 43 .

[22] . معرفت ، شماره 26 .

[23] . مصباح ، شماره 45 .

بخش اول: كلیات………………………………. 4

فصل اول: طرح تحقیق……………………………….. 4

1-1-1-بیان مسئله………………………………. 5

1-1-2- پیشینه تحقیق……………………………….. 6

1-1-3- ضرورت تحقیق……………………………… 7

1-1-4-اهداف و کاربردهای تحقیق……………………………….. 8

1-1-5-سؤال های تحقیق……………………………….. 8

1-1-6- فرضیه های تحقیق……………………………….. 8

1-1-7- روش تحقیق……………………………….. 9

1-1-8- ساختار تحقیق……………………………….. 9

فصل دوم: موضوع شناسی……………………………….. 10

1-2-1-هوش در لغت……………………………….. 11

1-2-2-هوش در اصطلاح………………………………. 11

1-2-3- هوش هیجانی در اصطلاح………………………………. 11

1-2-4- تقسیمات هوش………………………………… 12

1-2-5- جایگاه هوش هیجانی……………………………….. 14

1-2-6- رابطه بحث مهارت های زندگی و هوش هیجانی…………………. 15

1-2-7- هوش هیجانی و اهمیت آن در زندگی بهتر…………………… 17

1-2-8-نگاهی تاریخی به کاربرد واژه هوش هیجانی…………………….. 22

فصل سوم:هوش هیجانی از نگاه اندیشمندان…………………………. 25

1-3-1-هوش هیجانی از نگاه اندیشمندان………………………………. 26

1-3-2-1-دانیل گلمن……………………………….. 26

1-3-2-2-برادبری و گریوز………………………………. 26

1-3-2-3- سید محسن فاطمی……………………………….. 27

1-3-2-4- روون بارون………………………………. 27

1-3-2-5- مایر و سالوی……………………………….. 28

بخش دوم: مؤلفه های هوش هیجانی از نگاه قرآن و حدیث و راه های افزایش آن…… 29

2-1-فصل اول: مؤلفه های هوش هیجانی از نگاه قرآن و روایات……………. 30

2-1-1- مؤلفه های درونی……………………………….. 30

2-1-1-1- خودآگاهی……………………………….. 30

2-1-1-1-1- تعریف خودآگاهی……………………………….. 30

2-1-1-1-2- خودآگاهی در قرآن و روایات………………… 31

2-1-1-1-3- محورهای خودآگاهی…………………………… 33

2-1-1-1-3-1- حقوق شناسی……………………………….. 33

2-1-1-1-3-2- ظرفیت شناسی……………………………….. 33

2-1-1-1-3-3- کاستی شناسی……………………………….. 34

2-1-1-1-3-4- رغبت شناسی……………………………….. 34

2-1-1-1-3-5- زیبایی شناسی……………………………….. 34

2-1-1-1-3-6- آرمان شناسی……………………………….. 35

2-1-1-2- قاطعیت«ابراز وجود»………………………………. 35

2-1-1-2-1- تعریف قاطعیت……………………………….. 35

2-1-1-2-2-  قاطعیت در قرآن و روایات……………………………… 36

2-1-1-2-3- اهمیت مهارت ابراز وجود………………………………. 37

2-1-1-2-4- محدوده شدت عمل و قاطعیت……………………….. 38

2-1-1-2-4-1- حفظ اصول و ارزش ها ………………………………38

2-1-1-2-4-2- مقابله با دشمنان………………………………. 39

2-1-1-2-4-3- برخورد با توطئه گران منافق……………………. 39

2-1-1-2-4-4- اجرای حدود الهی……………………………….. 39

2-1-1-2-4-5- در برابر ستم………………………………. 40

2-1-1-3- اعتماد به نفس………………………………… 41

2-1-1-3-1- تعریف اعتماد به نفس………………………………… 41

2-1-1-3-2- اعتماد به نفس در قرآن و روایات………………………. 41

-3-3-1-1-2مولفه های اعتماد به نفس……………………………….. 44

-1-3-3-1-1-2اطاعت و بندگی خدا ………………………………44

2-3-3-1-1-2-کرامت انسانی واحساس ارزشمندی……………………. 44

-3-3-3-1-1-2بی نیازی از دیگران………………………………. 45

-4-3-3-1-1-2تغافل و چشم پوشی……………………………….. 45

1-1-2-3-3-5-توکل به خدا……………………………… 45

-6-3-3-1-1-2مثبت اندیشی……………………………….. 45

-7-3-3-1-1-2مسئولیت پذیری……………………………….. 46

-8-3-3-1-1-2روحیه ی مقاومت و شکست ناپذیری……………… 46

-4-1-1-2خودشکوفایی……………………………….. 46

-1-4-1-1-2تعریف خود شکوفایی………………………………. 46

-2-4-1-1-2خودشکوفایی در قرآن و روایات……………………………….. 47

-1-5-1-1-2تعریف استقلال………………………………. 49

2-5-1-1-2-استقلال در قرآن و روایات……………………………….. 50

3-5-1-1-2-راهکارهای به دست آوردن استقلال شخصیتی…………….. 51

3-5-1-1-2-حفظ آرامش و درونی کردن آن………………………………. 51

4-3-5-1-1-2-بینش صحیح به دنیا……………………………… 51

5-3-5-1-1-2-توجه به آرامش های موقتی……………………………….. 51

2-1-2-مؤلفه های بین فردی……………………………… 52

1-2-1-2-همدلی……………………………….. 52

1-1-2-1-2-تعریف همدلی……………………………….. 52

2-1-2-1-2-همدلی در قرآن و روایات……………………………….. 54

3-1-2-1-2-آثار همدلی……………………………….. 55

 

 

-1-3-1-2-1-2پیوند دهنده مردم………………………………. 55

2-3-1-2-1-2- التیام بخش………………………………… 55

-1-22-1-3-3- اعتماد آفرین……………………………… 55

4-3-3-1-2-1-2-پایان دادن به مشکلات زندگی…………………………… 55

4-1-2-1-2-مهارت های همدلی در سیره ی رضوی……………………………….. 55

2-2-1-2 –مسئولیت پذیری اجتماعی……………………………….. 56

1-2-2-1-2-تعریف مسئولیت پذیری اجتماعی……………………………….. 56

2-2-2-1-2- مسئولیت پذیری اجتماعی در قرآن و روایات…………………. 56

3-2-2-1-2-مؤلفه های مسئولیت پذیری……………………………….. 57

1-3-2-2-1-2-توجه به اصلاح رفتار……………………………… 57

2-3-2-2-1-2-کنترل خشم………………………………. 57

3-3-2-2-1-2-خاموشی آتش دشمنی و کینه………………………………. 57

4-3-2-2-1-2-حسن معاشرت و ارتباط موثر با مردم………………………. 58

4-2-2-1-2-روش شناسی واکنش در برابر افراد مسئولیت گریز……………. 58

3-1-2-سازگاری……………………………….. 60

1-3-1-2-حل مسئله………………………………. 62

2-1-3-1-2-تعریف حل مسئله………………………………. 62

3-1-3-1-2-حل مسأله در قرآن و روایات………………… 63

2-1-3-1-4-سه نکته مهم در مورد فرایند مسئله گشایی………………….. 64

2-1-3-1-5-مراحل رسیدن به حل مسئله………………………………. 66

2-1-3-2-انعطاف پذیری……………………………….. 67

2-1-3-2-1-تعریف انعطاف پذیری……………………………….. 67

2-1-3-2-2-انعطاف پذیری در قرآن و روایات………………………….. 69

2-1-4-مدیریت استرس………………………………… 670

2-1-4-1-تعریف مدیریت استرس………………………………… 70

2-1-4-1-1-مدیریت استرس در قرآن و روایات……………………………….. 71

2-1-4-1-2-انواع محرک های تنش زا ………………………………72

2-1-4-1-2-1-عوامل طبیعی ومافوق قدرت بشری……………………….. 72

2-1-4-1-2-2-عوامل اجتماعی……………………………….. 73

2-1-4-1-2-3-عوامل فردی یا درونی……………………………….. 73

2-1-4-1-3-شخصیت های مستعد استرس………………………………… 74

2-1-4-1-4-شخصیت های مقاوم در برابر استرس………………………… 74

2-1-4-1-5-مهم ترین عوامل ایجاد کننده استرس………………………… 75

2-1-4-1-5-1-عدم ارتباط با خدا………………………………………… 75

-1-4-1-5-2 -خودبینی و ظلم به خویشتن……………………………….. 75

2-1-4-1-5-3-ترس و اضطراب……………………………….. 75

2-1-4-1-6-راهکارها……………………………… 76

2-1-4-1-6-1- روش های شناختی……………………………….. 77

2-1-4-1-6-2- روش های عاطفی – معنوی……………………………….. 77

2-1-4-1-6-3- روش های رفتاری……………………………….. 77

2-1-5- خلق عمومی……………………………….. 77

2-1-5-1-شادکامی……………………………….. 77

2-1-5-1-1- تعریف شادکامی……………………………….. 77

2-1-5-1-2- شادکامی در قرآن و روایات……………………………… 78

2-1-5-1-3-عوامل شادی و نشاط در زندگی……………………………….. 81

2-1-5-1-3-1-داشتن جهان بینی صحیح……………………………….81

2-1-5-1-3-2-استفاده از امور شادی آفرین……………………………….. 81

2-1-5-1-3-3-خوش بینی……………………………….. 81

2-1-5-1-3-4-سلامت و لذت……………………………….. 82

2-1-5-1-3-5-شوخ طبعی……………………………….. 82

2-1-5-1-4-رابطه هوش هیجانی با شادکامی……………………………….. 82

2-1-5-2- خوش بینی……………………………….. 83

2-1-5-2-1- تعریف خوش بینی……………………………….. 83

2-1-5-2-2-خوش بینی در قرآن و روایات……………………………….. 84

2-1-5-2-3-آثار خوش بینى به دیگران………………………………. 85

2-1-5-2-4-اهمیت مثبت اندیشی……………………………….. 85

2-1-5-2-5-تقسیم بندی خوش بینی……………………………….. 86

2-1-5-2-5-1-خوش بینی به خدا……………………………… 86

2-1-5-2-5-2- خوش بینی به خود………………………………. 86

2-1-5-2-5-3- خوش بینی به دیگران………………………………. 86

2-1-5-2-6-مؤلفه های خوش بینی در منابع اسلامی……………….. 87

2-1-5-2-6-1-توجه به جنبه های مثبت زندگی……………………….. 87

2-1-5-2-6-2-تفسیر مثبت رویدادها و مؤلفه………………………. 87

2-1-5-2-6-3-انتظار مثبت نسبت به آینده………………………………. 87

فصل دوم:راه های افزایش هوش هیجانی…………………………… 89

2-2-راه های افزایش هوش هیجانی……………………………….. 90

2-2-1-تعامل والدین با کودک……………………………….. 90

2-2-2-آگاهی از هیجان ها ………………………………91

2-2-3-نحوه ی رفتار والدین با فرزندان………………………………. 91

2-2-4-ایجاد محیط امن عاطفی……………………………92

2-2-5-آموزش مهارت های اجتماعی……………………………….. 92

2-2-6-تقویت ایمان………………………………. 93

نتیجه گیری……………………………….. 94

فهرست منابع و مأخذ…………………………………….95

چکیده:

ابزار عقل برای اندیشیدن به شیوه منطقی و هوش برای اندیشیدن به شکل انتزاعی ،از مواهب خدادای است . مکاتب مختلف بشری از شناخت و تبیین همه جانبه در مورد انسان ناتوان بوده اند . اما دین اسلام به انسان به عنوان موجودی چند بعدی و دارای کارکردهای اخلاقی، توجه ویژه ای دارد. اسلام برای مدیریت رفتار انسانی، مومنان را به خودآگاهی، خودسازی و تهذیب و شناخت فضیلت ها و زیبایی ها ی اخلاقی تشویق می کند که مقدمه ای برای خداشناسی است. این کنترل رفتارهای درونی و بیرونی ،همان مدیریت هوش هیجانی است. هوش هیجانی یکی از مسائلی است که مدتی است بشر امروزی به آن توجه کرده ،ولی اسلام از قرن ها پیش به زندگی بشر در ابعاد مختلف نگریسته است . قرآن کریم، نهج البلاغه ،احادیث و روایات به عنوان مهم ترین منابع علمی –اخلاقی و تربیتی اسلام، در کنار دیگر امور زندگی، قابلیت ها و کارکرد هوش هیجانی را برای انسان ها به ویژه مؤمنان یادآور شده اند تا از طریق مدیریت عواطف و هیجانات در فعالیت های روزمره و رفتارهای انسانی –به خصوص در تعامل با انسان ها – به هدف غایی خلقت خود نزدیک شوند .

در دنیای کنونی که تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است و هر لحظه بر اطلاعات انسان ها افزوده می شود، این دانش افزایی در پاره ای از موارد باعث تنیدگی هایی در زندگی بشر می گردد. نمی توان به طور کلی از این تنیدگی ها دور شد و باید راه های مقابله با آن ها را آموخت. باید کودکان را در برابر مشکلات و مسایل روانی واکسینه نماییم. در نتیجه آن ها می آموزند که در دنیای پیشرفته کنونی، چگونه زندگی نمایند تا از آسیب کمتری برخوردار باشند.

مقدمه:

ساختار مغز انسان با وجود رشد سرسام آوری که در علوم ریاضیات و منطق داشته است، از نظر عواطف با انسان های اولیه تفاوت چندانی نکرده است. هنوز واکنش انسان در هنگام خشم، جریان یافتن خون به دست ها و افزایش ضربان قلب را در پی دارد. در واقع با وجود رشد بسیار بالای خردورزی انسان که فاصله ی زیادی با اجدادش پیدا کرده است، عواطف و احساسات او تغییر زیادی نکرده و انسان در این زمینه رشد چشمگیری نداشته است. با وجود این خیلی پیش از آن که مغز متفکر و منطقی پدید آید، مغز هیجانی وجود داشته است. در واقع بادامه ی مغز که در مسایل هیجانی تخصص دارد و مخزن خاطرات هیجانی است، در جریان تکامل نوع بشر، موجب پیدایش قشر مخ شده است. مغز انسان در قرن 21 زندگی می کند در صورتی که قلب او در درون پارینه سنگی است .

ویژگی های زندگی اجتماعی و لزوم تعامل با دیگران، کاربرد بسیاری از هیجان ها را که روزگاری از بهترین و در دسترس ترین ابزارهای بشری بودند، تحت الشعاع خود قرار داده است. در جامعه ی متمدن امروزی ماهیت مشکلاتی که برای بشر به وجود می آید، متفاوت از نوع مشکلاتی است که انسان های اولیه با آن ها رو به رو بوده اند. مشکلات امروزی ما بیشتر در قالب ارتباط های انسانی رخ می نماید که استفاده از راهکار جنگ و گریز، یعنی برخوردهای هیجانی و انفعالی شدید، در مقابله با آن ها نا کارآمد است .

سؤال این است پس باید چه کرد؟ این گونه استدلال می کند که در حال حاضر حفظ انسجام گروهی انسان ها، مقابله کارآمد با مسایل و مشکلات و در نهایت بقای آن ها، مستلزم تحولی بر مبنای هوش اجتماعی در راستای تمایز و تعدیل هیجان ها است .

واژه هوش هیجانی نخستین بار درسال 1990توسط دکتر پیتر سالودی از دانشگاه یل ودکتر جان مایر از دانشگاه نیو همیشایر مطرح شده است.

هوش هیجانی به عنوان یک مفهوم جدید در روان شناسی حاصل در هم تنیدگی دو ذهن هیجانی وعقلانی است. هوش هیجانی رابطه متقابل عقل و احساس است واز آنجا که انسان ها به طور غالب نه به طور عقلانی هستند و نه احساسی از قابلیت فرد برای انطباق با محیط اطراف وکنار آمدن با مشکلات زندگی به کارکرد ترکیبی قابلیت های عاطفی وعقلانی بستگی دارد. .

امروزه هوش هیجانی موضوع مورد بحث بسیاری از تحقیقات وپژوهش های مربوط به بررسی تفاوت های فردی شده است. توانایی پیش بینی موفقیت های زندگی ونیز نقش اساسی این سازه در اغلب اختلالات روانی می تواند از دلایل علاقه به مطالعه هوش هیجانی باشد. ماهیت آموزش پذیری، قابلیت یادگیری و قابلیت ارتقا و شکوفایی هوش هیجانی موجب گردیده تا به این پدیده بیش از پیش توجه شود لذا در این تحقیق برانیم که میزان تاثیر آن را بر پیشرفت تحصیلی و بهداشت روان مورد بررسی قرار دهیم واینکه چگونه از این پدیده می توانیم برای ارتقای سطح و کیفیت تحصیل و بهبود بهداشت روان جامعه کمال استفاده را بکنیم .

در حقیقت، این هوش مشتمل بر شناخت احساسات خویش و دیگران و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم‏های مناسب در زندگی است؛عاملی است كه هنگام شكست، در شخص ایجاد انگیزه می‏كند و به واسطه داشتن مهارت‏های اجتماعی بالا، منجر به برقراری رابطه خوب با مردم می‏شود. نظریه «هوش هیجانی» دیدگاه جدیدی درباره پیش‏بینی عوامل مؤثر برموفقیت و همچنین پیش‏گیری اولیه از اختلالات روانی فراهم می‏كند كه تكمیل‏كننده علوم شناختی، علوم اعصاب و رشد كودك است.

هوش هیجانی بهترین پیش‏بینی‏كننده موفقیت افراد در زندگی و نحوه برخورد مناسب با استرس‏هاست.  این نوع هوش  با توانایی درك خود و دیگران (خودشناسی و دیگرشناسی)، ارتباط با مردم و سازگاری فرد با محیط پیرامون خویش، پیوند دارد. با وجود شهرت سریع این مفهوم، تحقیقات تجربی در این زمینه، تازه در آغاز راه خود است.

هوش هیجانی از پنج مولفه درون فردی، بین فردی، انطباق پذیری، مدیریت استرس و خلق کلی تشکیل شده است. سطح پایین هوش هیجانی را می توان از طریق آموزش افزایش داد افرادی که از هوش هیجانی پایینی برخوردارند قادر نیستند از سازوکارهای منسجم و منظم استفاده کنند بنابراین مستعد ابتلاء به اختلالات اضطرابی می باشند.

برای روشن شدن این مفهوم و جایگاه آن، ابتدا دو مفهوم «هوش» و «هیجان» ذكر می‏شوند. پس از بیان تاریخچه هوش غیرشناختی، تعاریف و الگوهای هوش هیجانی تبیین و سپس به كاربردهای آن اشاره می‏شود. توجه به هیجان ها و کاربرد مناسب آن ها در روابط انسانی، درک احوالات خود و دیگران، خویشتنداری و تسلط بر خواسته های آنی، همدلی با دیگران و استفاده ی مثبت از هیجان ها در تفکر و شناخت موضوع « هوش هیجانی » می باشد را مورد بررسی قرار می دهیم.در پایان،راه های افزایش هوش هیجان بیان می شود.

بخش اول: کلیات

فصل اول: طرح تحقیق

1-1-1- بیان مسئله

یکی از سؤالات مهم که بشر باآن مواجه است این است که چرا بعضی از افراد از هوش کافی برخوردارند و در زمینه تحصیلی موفق هستند و رتبه های بالایی دارند اما در زندگی اجتماعی و شغلی و روابط اجتماعی موفقیتی ندارند. دانشمندان با مطالعاتی که انجام دادند به این نتیجه رسیدند که انسان دارای دو نوع هوش می باشد یکی هوش شناختی–دیگری هوش هیجانی،دو هوش هیجانی و شناختی نیروهای نسبتا مستقل از هم هستند و عملکرد هوش هیجانی سریع ترازهوش خرد گراست.شواهد بسیاری ثابت می‌كنند افرادی كه مهارت هیجانی دارند در هر حیطه‌ای از زندگی ممتازند؛ خواه در روابط عاطفی و صمیمانه، خواه در فهم قواعد ناگفته‌ای كه در خط مشی سازمانی به پیشرفت می‌ انجامد، و چه در آموزش، تربیت فرزند و مسائل خانواده و چه در بخش سلامت روان و شخصیت. هوش هیجانی به عنوان یک پدیده مورد توجه، نه تنها جنبه تئوریک روان‌شناختی دارد، بلكه با ارتقای آن در میدان عمل می‌توان پاسخ‌های مناسبی برای بسیاری از مشكلات نهفته زندگی یافت. اگر انسان از هوش هیجانی بالایی بهره‌مند باشد، می‌تواند با چالش‌های زندگی فردی و اجتماعی خود، بهتر سازگار شود و هیجان‌های خود را به گونه‌ای مؤثر مدیریت كند.

هوش هیجانی پیش بینی کننده موفقیت افراد در زندگی و نحوه برخورد مناسب با استرس هاست.پرورش و رشد هوش هیجانی ازاهمیت زیادی برخوردار است.افرادی که از نظر هوش هیجانی در سطح بالاتری هستند.

تحقیقات نشان داده است که ویژگی های زیر را دارا هستند:

1- یادگیرندگان بهتری هستند.

2- مشکلات رفتاری کمتری دارند.

3- هیجان های خود را به خوبی بیان می کنند. 

4- به حرف های دیگران خوب گوش می کنند.  

5- از خود خشونت کم تری نشان می دهند.

6 – دوستان زیادی پیدا می کنند. 

7 – خوشحال و با نشاط هستند. 

8- تحمل مشکلات در آن ها زیاد است.

9- درباره اطرافیان خود احساس خوبی دارند.

2-1-1- پیشینه تحقیق

در زمینه روان شناسی کتب مختلفی که مرتبط با موضوع این نوشتار باشد و به طور اخص به هوش هیجانی و مؤلفه های آن پرداخته باشد نگاشته شده است. اما هوش هیجانی از نگاه قرآن و حدیث کم تر مورد توجه قرار گرفته است. در زمینه هوش هیجانی می توان به کتب زیر اشاره نمود:

-منصف، گیتونی و وست ایوبری. هویت و هوش هیجانی. ترجمه پریچهر به‌کیش (طوبی).تهران:انجمن اولیا مربیان.1385.

-تراویس برادبری و جین گریوز، هوش هیجانی(مهارت‌ها و آزمون ها). ترجمه مهدی گنجی.تهران: ساوالان.پنجم:1384

-هری الدر، چگونه هوش خود را افزایش دهید؟. ترجمه فرشاد نجفی پور.تهران:نسل نواندیش.1382.

-استیو، هین.هوش هیجانی برای همه.مترجمان:رؤیا کوچک انتظار،مژگان موسوی شوشتری.مؤسسه انتشاراتی تجسم خلاق.اول:1384.

-گلمن، دانیل.ترجمه نسرین پارسا.تهران:نسل نواندیش.1380.

واژگان کلیدی: تصلب شریان، اتساع عروق، میکروسنسور، آئورت، سی­تی­آنژیوگرافی.
 
فهرست مطالب
 
 
 عنوان                                                                                                          صفحه
فصل اول: مقدمه  …………………………………………………………………………………………. 1‌
1-1- مقدمه. 3
1-2- هدف… 4
1-3- مفاهیم اصلی.. 5
1-3-1- رگ­های خونی.. 5
1-3-2- قلب… 8
1-3-3- سیستم گردش خون.. 10
1-3-4- دوره قلبی.. 11
1-3-5- خون.. 13
1-3-6- جریان خون در آئورت… 16
1-3-7- سی­تی­آنژیوگرافی.. 16
1-3-8- کتتر. 18
1-3-9- سیستم­های میکروالکترومکانیکی.. 19
1-3-10-  انواع میکروسنسورهای اندازه ­گیری جریان.. 21
فصل دوم: بر تحقیقات گذشته …………………………………………………………..26
2-1- مطالعات انجام شده در رابطه با میکروسنسورهای اندازه ­گیری جریان.. 28
2-2- مطالعات انجام شده در رابطه با جریان خون در بدن.. 34
فصل سوم: معادلات حاکم بر مساله …………………………………………………………….. 39
3-1- جریان الکتریکی.. 41
3-2- سیال.. 42
3-3- جامد. 44
فصل چهارم: طراحی و بهینه­ سازی­ساختار میکروهیتر و تولید هندسه ………….. 45
4-1- طراحی و بهینه‌سازی ساختار میکروهیتر. 47
4-2- تولید هندسه­ی مربوط به میکروسنسور، جهت ورود به آئورت… 59
4-3- مراحل ساخت هندسه­ی واقعی آئورت انسان.. 62
4-4-  نحوه ورود کتتر به شریان آئورت… 67
فصل پنجم: حل جریان در هندسه­ی ساده …………………………………………………… 69
فصل ششم: تحلیل نتایج ……………………………………………………………………………. 77
6-1- شرایط مرزی.. 79
2-6- مشخصات سیال.. 92
6-3- مطالعات شبکه. 93
6-4- بررسی رژیم جریان در آئورت… 103
6-5- سخت‌افزار مورد استفاده 103
6-6- شرایط اولیه. 103
6-7- مقایسه­ نتایج با نتایج حاصل از نرم افزار فلوئنت… 104
6-8- محاسبه­ی اختلاف پتانسیل لازم برای اعمال در دو سر میکروهیتر. 106
6-9- تحلیل و مقایسه نتایج دردوحالت وجود و یا عدم وجود میکروسنسور درآئورت106
فصل هفتم: نتیجه ­گیری و پیشنهادات ………………………………………………………… 143
7-1- نتیجه ­گیری.. 145
7-2- پیشنهادات… 147
فهرست منابع …………………………………………………………………………………………… 149
فهرست جداول
 
 
  عنوان                                                                                                                      صفحه
جدول ‏4‑1: خواص فیلم نازک نیکلی.. 50
جدول ‏4‑2: خواصPDMS 50
جدول ‏4‑3: مقادیر پارامترهای متغیر در طی روند بهینه­سازی.. 53
جدول ‏4‑4 : خواص پاریلین­سی.. 61
جدول ‏5‑1 : بررسی استقلال نتایج حل عددی از شبکه. 72
جدول ‏6‑1: مقایسه حداکثر سرعت در زمان‌های مختلف برای پنج شبکه­ بکار رفته. 95
جدول ‏6‑2: مقایسه فشار خروجی شریان سلیاک در زمان ‌های مختلف برای پنج شبکه ی بکار رفته  95
فهرست شکل­ها
 
 
  عنوان                                                                                                                              صفحه
شکل ‏1‑1: نمایی از آئورت و شاخه­های مهم منشعب شده از آن.. 7
شکل ‏1‑2: نمایی از آئورت و شاخه‌های جدا شده از قوس آئورتی.. 7
شکل ‏1‑3: تصویری از قلب و حفره‌هایش…. 8
شکل ‏1‑4: نمایی از نحوه ورود و خروج خون در قلب… 10
شکل ‏1‑5: دستگاه گردش خون و توزیع خون (درصد نسبت به کل حجم خون بدن) در قسمت های مختلف آن  11
شکل ‏1‑6: تغییرات فشار دهلیزی، بطنی و آئورتی.. 13
شکل ‏1‑7: رابطه بین لزجت خون با نرخ برش بر اساس داده‌های آزمایشگاهی مختلف… 14
شکل ‏1‑8: مدل­های مختلف برای بیان خاصیت غیر نیوتنی خون.. 15
شکل ‏1‑9: نمایی ساده از نحوه عملکرد میکروسنسور کالریمتریک…. 22
شکل ‏1‑10: نمایی ساده از نحوه عملکرد میکرو سنسور زمان گریز. 22
شکل ‏1‑11: شیوه‌های مختلف انتقال حرارت از یک میکروسنسور فیلم نازک… 23
شکل ‏2‑1: میکروسنسور ساخته شده توسط پترسن.. 28
شکل ‏2‑2: سه نما از میکروسنسور ساخته شده توسط نگوین و دوزل.. 30
شکل ‏2‑3: نمایی از میکروسنسور ساخته شده توسط وو و همکاران.. 31
شکل ‏2‑4: نمایی از میکروسنسور ساخته شده توسط منگ و همکاران.. 31
شکل ‏2‑5: میکروسنسورهای نصب شده روی نوار پلیمری توسط لی و همکاران.. 32
شکل ‏2‑6: میکروسنسور ساخته شده توسط لیو و همکاران.. 32
شکل ‏2‑7: میکروسنسور ساخته شده توسط ارنس و فستا 33
شکل ‏2‑8: هندسه درخت شریان­های سیستمیک، استفاده شده در کار الافسن.. 36
شکل ‏4‑1: شش ساختار متفاوت برای طراحی میکروهیترها 48
شکل ‏4‑2: یک سیکل از میکروهیتر شبیه‌سازی شده 50
شکل ‏4‑3: توزیع دما در سنسور، مربوط به ردیف اول جدول 4-3.. 56
شکل ‏4‑4: توزیع دما در سطح میکروهیتر، مربوط به ردیف اول جدول 4-3.. 56
شکل ‏4‑5: توزیع دما در سنسور، مربوط به ردیف چهاردهم جدول 4-3.. 57
شکل ‏4‑6: توزیع دما در سطح میکروهیتر، مربوط به ردیف چهاردهم جدول 4-3.. 57
شکل ‏4‑7: ساختار بهینه­ نهایی برای میکروهیتر مورد مطالعه. 58

 

شکل ‏4‑8: توزیع دما در سنسور، مربوط به حالت بهینه­ نهایی.. 58
شکل ‏4‑9: توزیع دما در سطح میکروهیتر، مربوط به حالت بهینه­ نهایی.. 59
شکل ‏4‑10: شمایی از میکروسنسور طراحی شده در این تحقیق.. 62
شکل ‏4‑11: نمایی از تصاویر وارد شده به نرم‌افزار میمیکس…. 63
شکل ‏4‑12: نمایی از هندسه­ی سه بعدی تولید شده، بدون ویرایش…. 63
شکل ‏4‑13: نمایی از هندسه­ی سه بعدی شریان آئورت، پس از ویرایش…. 64
شکل ‏4‑14: نمایی از هندسه­ی هموار شریان آئورت در نرم­افزار میمیکس…. 65
شکل ‏4‑15: نمایی از پروفایل رسم شده در یک مقطع از آئورت با بهره گرفتن از مرزهای مناطق تفکیک شده 65
شکل ‏4‑16: بخشی از پروفایل­های استخراج شده از نرم‌افزار میمیکس…. 66
شکل ‏4‑17: هندسه­ی سه بعدی نهایی شریان آئورت… 66
شکل ‏4‑18: نمایی از شریان­های نیمه پایین بدن.. 67
شکل ‏5‑1: هندسه­ی مربوط به شریان کرونری.. 71
شکل ‏5‑2: نمایی از شبکه بندی مورد استفاده برای مدل شبیه‌سازی شده از شریان کرونری.. 73
شکل ‏5‑3: توزیع سرعت در مقطع ابتدایی ناحیه منحنی در زمانی که جریان ورودی بیشینه است. خط چین نتیجه حاصل از این تحقیق و خط تیره نتیجه حاصل از کار توری و همکاران را نشان میدهد. 74
شکل ‏5‑4: نمایی از حضور کتتر در مدل شبیه‌سازی شده از شریان کرونری.. 74
شکل ‏5‑5: توزیع سرعت در شریان کرونری زمانی که کتتر وارد آن شده است، در مقطع ابتدایی ناحیه منحنی و در زمانی که جریان ورودی بیشینه است. خط چین نتیجه حاصل از این تحقیق و خط تیره نتیجه حاصل از کار توری و همکاران را نشان میدهد. 75
شکل ‏5‑6: نمایش مکان نقاط a و b که افت فشار بین آن‌ ها محاسبه خواهد شد. 76
شکل ‏5‑7: نمودار افت فشار بین نقاط a و b بر حسب زمان.. 76
شکل ‏6‑1: تابع فشار ورودی نسبت به زمان در ورودی شریان آئورت… 81
شکل ‏6‑2: شریان آئورت و شاخه­های خروجی از آن.. 82
شکل ‏6‑3: تغییرات دبی حجمی نسبت به زمان در  شاخه­های خروجی از شریان آئورت. (الف) شریان براکیوسفالیک (ب) شریان کاروتید مشترک چپ (ج) شریان تحت ترقوه­ای چپ. (د) شریان لگنی راست و چپ… 83
شکل ‏6‑4: تغییرات دبی حجمی نسبت به زمان در  شاخه­های خروجی از شریان آئورت. (الف) شریان سلیاک. (ب) شریان روده‌ای پایین. (ج) شریان‌های کلیوی راست و چپ. (د) شریان روده‌ای بالا. 84
شکل ‏6‑5: تابع دبی حجمی نسبت به زمان در خروجی شریان براکیوسفالیک…. 85
شکل ‏6‑6: تابع دبی حجمی نسبت به زمان در خروجی شریان کاروتید مشترک چپ… 86
شکل ‏6‑7: تابع دبی حجمی نسبت به زمان در خروجی شریان تحت ترقوه­ای چپ… 87
شکل ‏6‑8: تابع دبی حجمی نسبت به زمان در خروجی شریان‌های لگنی راست و چپ… 88
شکل ‏6‑9: تابع دبی حجمی نسبت به زمان در خروجی شریان سلیاک… 89
شکل ‏6‑10: تابع دبی حجمی نسبت به زمان در خروجی شریان روده‌ای پایین.. 90
شکل ‏6‑11: تابع دبی حجمی نسبت به زمان در خروجی شریان‌های کلیوی راست و چپ… 91
شکل ‏6‑12: تابع دبی حجمی نسبت به زمان در خروجی شریان روده‌ای بالا. 92
شکل ‏6‑13: نمایی از شبکه بندی دامنه محاسباتی در مقطع ورودی جریان خون.. 94
شکل ‏6‑14: نمایی از پاره خط MN جهت مطالعه شبکه. 96
شکل ‏6‑15: بررسی تأثیر تغییر تعداد المان‌های شبکه بر روی توزیع سرعت در طول پاره‌خطی مشخص در دامنه محاسباتی سیال  96
شکل ‏6‑16: نمایی از شبکه بندی شریان آئورت در این تحقیق.. 97
شکل ‏6‑17: نمایی نزدیک از شبکه بندی شریان آئورت، (الف) ناحیه­ای با کیفیت شبکه­ بالا، (ب) ناحیه­ای با کیفیت شبکه­ پایین. 98
شکل ‏6‑18: نمایی از قرارگیری سنسور در سه موقعیت مختلف در آئورت. (الف) سنسور در شریان لگنی چپ، (ب) سنسور در میانه­ی آئورت و (ج) سنسور در قوس آئورتی. 100
شکل ‏6‑19: نمایی نزدیک از شبکه بندی دامنه­ محاسباتی در حالتی که، (الف) سنسور در شریان لگنی چپ قرار دارد، (ب) سنسور در میانه­ی آئورت قرار دارد، (ج) سنسور در قوس آئورتی قرار دارد و (د) نمایی از شبکه بندی میکروهیتر و زیرلایه. 102
شکل ‏6‑20: منحنی تغییرات (الف) سرعت ورودی در شریان آئورت نسبت به زمان، (ب) فشار در خروجی شریان لگنی نسبت به زمان. 105
شکل ‏6‑21: نمایش زمان­هایی که در آنها جریان تحلیل خواهد شد. 107
شکل ‏6‑22: نمودار تغییرات سرعت ورودی به شریان آئورت نسبت به زمان، ارائه شده توسط تای  108
شکل ‏6‑23: توزیع سرعت با نشان دادن خطوط جریان در شریان آئورت و در زمان 09/0 ثانیه، هنگامی که  (الف) میکروسنسور وارد آئورت نشده است، (ب) میکروسنسور در شریان لگنی چپ قرار دارد، (ج) میکروسنسور در میانه آئورت قرار گرفته است و (د) هنگامی که میکروسنسور در قوس آئورتی قرار دارد. 109
شکل ‏6-24: توزیع سرعت با نشان دادن خطوط جریان در شریان آئورت و در زمان 14/0 ثانیه، هنگامی که  (الف) میکروسنسور وارد آئورت نشده است، (ب) میکروسنسور در شریان لگنی چپ قرار دارد، (ج) میکروسنسور در میانه آئورت قرار گرفته است و (د) هنگامی که میکروسنسور در قوس آئورتی قرار دارد. 110
شکل ‏6-25: توزیع سرعت با نشان دادن خطوط جریان در شریان آئورت و در زمان 2/0 ثانیه، هنگامی که  (الف) میکروسنسور وارد آئورت نشده است، (ب) میکروسنسور در شریان لگنی چپ قرار دارد، (ج) میکروسنسور در میانه آئورت قرار گرفته است و (د) هنگامی که میکروسنسور در قوس آئورتی قرار دارد. 111
شکل ‏6-26: توزیع سرعت با نشان دادن خطوط جریان در شریان آئورت و در زمان 36/0 ثانیه، هنگامی که  (الف) میکروسنسور وارد آئورت نشده است، (ب) میکروسنسور در شریان لگنی چپ
قرار دارد، (ج) میکروسنسور در میانه آئورت قرار گرفته است و (د) هنگامی که میکروسنسور در
قوس آئورتی قرار دارد. 112
شکل ‏6‑27: توزیع سرعت با نشان دادن خطوط جریان در شریان آئورت و در زمان 7/0 ثانیه، هنگامی که  (الف) میکروسنسور وارد آئورت نشده است، (ب) میکروسنسور در شریان لگنی چپ قرار دارد، (ج) میکروسنسور در میانه آئورت قرار گرفته است و (د) هنگامی که میکروسنسور در قوس آئورتی قرار دارد. 113
شکل ‏6‑28: مقاطع مشخص شده برای بررسی جریان ثانویه. 115
شکل ‏6‑29: (الف) خطوط جریان و (ب) بردارهای سرعت، مربوط جریان ثانویه­ی تشکیل شده در مقطع A در زمان 37/0 ثانیه و در حالت عدم حضور کتتر در آئورت… 116
شکل ‏6‑30: (الف) خطوط جریان و (ب) بردارهای سرعت، مربوط به جریان ثانویه­ی تشکیل شده در مقطع B در زمان 51/0 ثانیه و در حالت عدم حضور کتتر در آئورت. 118
شکل ‏6‑31: (الف) خطوط جریان و (ب) بردارهای سرعت، مربوط به جریان ثانویه­ی تشکیل شده در مقطع B در زمان 51/0 ثانیه و در حالتی که کتتر در قوس آئورتی قرار دارد. 119
شکل ‏6‑32: (الف) خطوط جریان و (ب) بردارهای سرعت، مربوط به جریان ثانویه­ی تشکیل شده در مقطع C در زمان 6/0 ثانیه و در حالت عدم حضور کتتر در آئورت. 121
شکل ‏6‑33: (الف) خطوط جریان و (ب) بردارهای سرعت، مربوط به جریان ثانویه­ی تشکیل شده در مقطع C در زمان 6/0 ثانیه و در حالتی که کتتر در قوس آئورتی قرار دارد. 122
شکل ‏6‑34: توزیع تنش برشی در دیواره­ های شریان آئورت و در زمان 09/0 ثانیه، (الف) هنگامی که میکروسنسور وارد آئورت نشده است، (ب) میکروسنسور در شریان لگنی چپ قرار دارد، (ج) میکروسنسور در میانه آئورت قرار گرفته است و (د) هنگامی که میکروسنسور در قوس آئورتی قرار دارد. 124
شکل ‏6‑35: توزیع تنش برشی در دیواره­ های شریان آئورت و در زمان 14/0 ثانیه، (الف) هنگامی که میکروسنسور وارد آئورت نشده است، (ب) میکروسنسور در شریان لگنی چپ قرار دارد، (ج) میکروسنسور در میانه آئورت قرار گرفته است و (د) هنگامی که میکروسنسور در قوس آئورتی قرار دارد. 125
شکل ‏6‑36: توزیع تنش برشی در دیواره­ های شریان آئورت و در زمان 2/0 ثانیه، (الف) هنگامی
که میکروسنسور وارد آئورت نشده است، (ب) میکروسنسور در شریان لگنی چپ قرار دارد، (ج) میکروسنسور در میانه آئورت قرار گرفته است و (د) هنگامی که میکروسنسور در قوس آئورتی قرار دارد. 126
شکل ‏6‑37: توزیع تنش برشی در دیواره­ های شریان آئورت و در زمان 36/0 ثانیه، (الف) هنگامی که میکروسنسور وارد آئورت نشده است، (ب) میکروسنسور در شریان لگنی چپ قرار دارد، (ج) میکروسنسور در میانه آئورت قرار گرفته است و (د) هنگامی که میکروسنسور در قوس آئورتی قرار دارد. 127
شکل ‏6‑38: توزیع تنش برشی در دیواره­ های شریان آئورت و در زمان 7/0 ثانیه، (الف) هنگامی که میکروسنسور وارد آئورت نشده است، (ب) میکروسنسور در شریان لگنی چپ قرار دارد، (ج) میکروسنسور در میانه آئورت قرار گرفته است و (د) هنگامی که میکروسنسور در قوس آئورتی قرار دارد. 128
شکل ‏6‑39: نحوه قرار گرفتن سنسور نزدیک دیواره جهت بررسی تنش برشی روی دیواره 129
شکل ‏6‑40: توزیع تنش برشی در دیواره­ های شریان آئورت و در زمان 14/0 ثانیه، (الف و ج) هنگامی که سنسور وارد شریان لگنی چپ نشده است و (ب و د) سنسور نزدیک دیواره­ی شریان لگنی چپ قرار دارد. 130
شکل ‏6‑41: توزیع تنش برشی در دیواره­ های شریان آئورت و در زمان 25/0 ثانیه، (الف و ج) هنگامی که سنسور وارد شریان لگنی چپ نشده است و (ب و د) سنسور نزدیک دیواره­ی شریان لگنی چپ قرار دارد. 131
شکل ‏6‑42: افت فشار بین نقطه­ای در نوک کتتر و مقطع خروجی شریان لگنی چپ، هنگامی که کتتر در قوس آئورتی قرار دارد و مقایسه نتیجه با حالت عدم حضور کتتر. 133
شکل ‏6‑43: خط رسم شده در مقطعی که سنسور قرار دارد، برای بررسی پروفیل سرعت در طول آن  134
شکل ‏6‑44: توزیع سرعت در طول خط نشان داده شده درشکل 6-43 و در زمان 09/0 ثانیه  134
شکل ‏6‑45: توزیع سرعت در طول خط نشان داده شده درشکل 6-43 و در زمان 14/0 ثانیه  135
شکل ‏6‑46: توزیع سرعت در طول خط نشان داده شده درشکل 6-43 و در زمان 2/0 ثانیه. 135
شکل ‏6‑47: توزیع سرعت در طول خط نشان داده شده درشکل 6-43 و در زمان 7/0 ثانیه. 136
شکل ‏6‑48: تغییرات میانگین سرعت نسبت به زمان، هنگام قرار گرفتن کتتر در شریان لگنی و در مقطعی که میکروسنسور در آن قرار دارد. 137
شکل ‏6‑49: تغییرات میانگین سرعت نسبت به زمان، هنگام قرار گرفتن کتتر در میانه­ی آئورت و در مقطعی که میکروسنسور در آن قرار دارد. 137
شکل ‏6‑50: تغییرات میانگین سرعت نسبت به زمان، هنگام قرار گرفتن کتتر در قوس آئورتی و در مقطعی که میکروسنسور در آن قرار دارد. 138
شکل ‏6‑51: پاره خط رسم شده از نقطه­ای روی سطح داخلی زیرلایه تا دیواره­ی شریان، به منظور بررسی توزیع دما در طول آن  139
شکل ‏6‑52: توزیع دما در طول خط نشان داده شده در شکل 6-51، در زمان­های مختلف و در حالتی که سنسور در شریان لگنی قرار دارد. 139
شکل ‏6‑53: توزیع دما در طول خط نشان داده شده در شکل 6-51، در زمان­های مختلف و در حالتی که سنسور در میانه­ی آئورت قرار دارد. 140
شکل ‏6‑54: توزیع دما در طول خط نشان داده شده در شکل 6-51، در زمان­های مختلف و در حالتی که سنسور در قوس آئورتی قرار دارد. 140
شکل ‏6‑55: توزیع دما در طول خط نشان داده شده در شکل 6-51، در زمان­های مختلف و در حالتی که سنسور در شریان لگنی و در فاصله­ی بسیار نزدیک به دیواره قرار گرفته است. 141
شکل ‏6‑56: تغییرات بیشینه دما در سطح میکروهیتر، نسبت به زمان، در حالتی که سنسور در شریان لگنی قرار دارد. 142
شکل ‏6‑57: تغییرات توان مصرفی سنسور نسبت به زمان.. 142
فهرست نشانه‌های اختصاری
 
 
Gr                                                                                                           عدد گراشف
Re                                                                                                           عدد رینولدز
I                                                                                           جریان الکتریکی
R                                                                                        مقاومت الکتریکی
h                                                                          ضریب انتقال حرارت جابجایی
Aw                                                               مساحت تصویر شده­ی المان حرارتی
Tw                                                                                                                                            دمای المان حرارتی
Tf                                                                                                                                                             دمای سیال
Rref                                                                                     مقاومت الکتریکی المان حرارتی در دمای مرجع
Tref                                                                                                                                                         دمای مرجع
α                                                                         ضریب دمایی مقاومت الکتریکی
Vf                                                                                                                                                         سرعت سیال
J                                                                                  چگالی جریان الکتریکی
σ                                                                                         رسانش الکتریکی
E                                                                                          میدان الکتریکی
Je                                                                                                                       چگالی جریان الکتریکی خارجی
∇V                                                                            گرادیان پتانسیل الکتریکی
Qj                                                                                                                                         منبع جریان الکتریکی
∇t                                                                                                                                                      گرادیان مماسی
ds                                                                                                                                                ضخامت لایه رسانا
 
 
ρ                                                                                                     چگالی
u                                                                               بردار سرعت جریان خون
p                                                                                                       فشار
I                                                                                            ماتریس همانی
τ                                                                                               تانسور تنش
F                                                                                      بردار نیروی حجمی
μ                                                                                     ویسکوزیته دینامیک
C                                                                                               گرمای ویژه
T                                                                                               دمای مطلق
K                                                                                  ضریب رسانش گرمایی
Q                                                                                            منبع حرارتی
μ0                                                                                                                                                 لزجت برشی صفر