چکیده 1

فصل اول:

1-1- مقدمه. 3

1-2- بیان مساله. 3

1-3- سابقه و ضرورت انجام تحقیق.. 5

1-4- هدف از انجام تحقیق.. 6

1-5- اهداف کاربردی تحقیق.. 6

1-6- جنبه نوآوری تحقیق.. 6

1-7- روش انجام تحقیق.. 6

1-8- روش تجزیه وتحلیل و ابزار گرد آوری داده ها 7

1-9- مراجع استفاده کننده از نتایج پایان نامه. 7

فصل دوم:

2-1- مقدمه. 9

2-2- تاریخچه و مدل های مرسوم در DEA.. 10

2-2-1 تاریخچه تحلیل پوششی داده ها 10

2-2-2 مبانی ابتدایی در مدل DEA.. 12

2-2-2-1 تعریف کارایی.. 12

2-2-2-2 تعریف بهره وری.. 12

2-2-2-3 تعریف ورودی.. 13

2-2-2-4 تعریف خروجی.. 13

2-2-2-5 تعریف واحد تصمیم گیرنده 13

2-2-2-6 تعریف واحد تصمیم گیرنده متجانس…. 14

2-2-3 مفاهیم DEA.. 14

2-2-3-1 تعریف مرز کارایی.. 15

2-2-3-3  اصول موضوعه. 16

2-2-3-4 مجموعه مرجع.. 17

2-2-4 به دست آوردن یک مدل خطی DEA با بهره گرفتن از مفهوم کارایی.. 17

2-2-4-1 انواع کارایی از دیدگاه فارل. 17

2-2-4-2 اندازه گیری کارایی.. 18

2-2-4-3 مدل ریاضی اولیه جهت محاسبه کارایی.. 19

2-2-5 مدل های متداول در DEA.. 20

2-2-5-1 مدل CCR.. 20

2-2-5-1-1 برنامه ریزی ریاضی کسری مدل CCR.. 20

2-2-5-1-2 تبدیل مدل کسری CCR به برنامه ریزی خطی.. 21

2-2-5-1-3 قضیه استقلال از واحد اندازه گیری.. 21

2-2-5-1-4 کارای –CCR.. 21

2-2-5-1-5 مجوعه امکان تولید در مدل CCR.. 21

2-2-5-1-6 مساله دوگان مدل CCR.. 22

2-2-5-1-7 دلایل استفاده از DLP برای حل مدل CCR.. 22

2-2-5-2 مدل BCC.. 23

2-2-5-2-1 تعریف مدل BCC.. 23

2-2-5-2-2 مدل برنامه ریزی خطی مدل BCC.. 24

2-2-5-2-3 مدل دوگان برنامه ریزی خطی BCC.. 24

2-2-5-2-4 کارایی مدل BCC.. 24

2-2-5-2-5 مجموعه امکان تولید مدل BCC.. 25

2-2-5-3 مدل های جمعی.. 25

2-2-5-3-1 تعریف مدل های جمعی.. 25

2-2-5-3-2 مجموعه امکان تولید در ADD.. 26

2-2-5-3-3 مدل برنامه ریزی خطی مدل ADD.. 26

2-2-5-3-4مدل برنامه ریزی خطی دوال ADD.. 26

2-2-5-3-5 کارایی درADD.. 27

2-3- بازده به مقیاس… 27

2-3-1 تعریف بازده به مقیاس… 27

2-3-2 مفهوم ریاضی بازده به مقیاس… 27

2-3-3 بازده به مقیاس در مدل CCR.. 28

2-3-4 بازده به مقیاس در مدل BCC.. 28

2-3-5 بازده به مقیاس در مدل ADD.. 29

2-3-6 تعریف نقطه MPSS. 29

2-4- منطق فازی.. 30

2-4-1 مقدمه. 30

2-4-2 مجموعه های کلاسیک… 31

2-4-3 مجموعه های فازی.. 32

2-4-4 تابع عضویت مجموعه های فازی.. 33

2-4-5 خواص مجموعه های فازی.. 33

2-4-6 عملگر های فازی.. 34

2-4-6-1 اجتماع دو مجموعه فازی.. 34

2-4-6-2 اشتراک دو مجموعه فازی.. 34

 

 

2-4-6-3 ماکزیمم روی اعداد فازی.. 34

2-4-6-4 مینیمم روی اعداد فازی.. 34

2-4-7 اعداد فازی.. 34

2-4-7-1 تعریف ریاضی عدد فازی.. 34

2-4-7-2 اعداد فازی خاص…. 35

2-4-7-2-1 اعداد فازی مثلثی.. 35

2-4-7-2-1-1 اعمال جبری بر روی اعداد فازی مثلثی.. 35

2-4-7-2-2 اعداد فازی ذوزنقه ای.. 36

2-4-7-2-2-1 اعمال جبری بر روی اعداد ذوزنقه ای.. 36

2-4-8 آلفا- برش عدد فازی.. 37

2-4-9 رتبه بندی اعداد فازی.. 37

2-4-10 برنامه ریزی خطی فازی.. 37

2-4-10-1 تعریف برنامه ریزی خطی.. 38

2-4-10-2 تعریف مساله برنامه ریزی خطی.. 38

2-5- مروری بر نظام های رتبه بندی دانشگاه های جهان. 38

2-5-1 مقدمه. 38

2-5-2 ارزیابی عملکرد و رتبه بندی دانشگاه ها 39

2-5-3 نظام های رتبه بندی دانشگاه های جهان. 40

2-5-3-1 نظام رتبه بندی کامگی.. 40

2-5-3-2 روش رتبه بندی تایمز. 40

2-5-3-3 نظام رتبه بندی شانگهای(ARWU) 41

2-5-3-4 روش رتبه بندی کیواس… 41

2-5-3-5 نظام رتبه بندی موسسه بین المللی سایماگو. 42

2-5-3-6 نظام رتبه بندی URAP. 42

2-5-3-7 نظام رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام. 42

2-5-3-8 ارزیابی عملکرد دانشگاه ها براساس تکنیک تحلیل پوششی داده ها 42

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه. 46

3-2- مدل BCC.. 47

3-2-1 تعریف واحد کارا در مدل BCC.. 47

3-2-2 مدل دوال مدل BCC.. 47

3-2-3 تعیین بازده به مقیاس در مدل BCC.. 47

3-3- مدل های جمعی.. 48

3-3-1 تعیین بازده به مقیاس با بهره گرفتن از مدل ADD.. 48

3-4- مدل پیشنهادی.. 49

3-4-1 تعیین MPSS در مدل پیشنهادی.. 51

3-5- رویکرد فازی برای مدل پیشنهادی.. 52

3-5-1 تعریف واحد کارای فازی.. 52

3-5-2 تعیین بازده به مقیاس در مدل های فازی.. 53

3-6- مدل CCR فازی.. 54

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه. 56

4-2- معرفی صندوق رفاه دانشجویان. 56

4-3- داده ها 57

4-4- فازی سازی داده ها 58

4-5- نتایج حاصل از تعیین کارایی وبازده به مقیاس… 58

4-5-1 خروجی های بازده به مقیاس در GAMS. 59

4-5-2 خروجی های تعیین کارایی در GAMS. 64

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- جمع بندی.. 70

5-2- پیشنهادات… 71

منابع و مآخذ. 72

فهرست منابع فارسی.. 72

فهرست منابع انگلیسی.. 73

پیوست… 75

واژه نامه تخصصی.. 75

چکیده انگلیسی.. 76

چکیده

امروزه با توجه به محدود شدن بودجه های دولتی و همچنین افزایش فضای رقابتی بین شرکت ها و        سازمان های خصوصی ودولتی، استفاده بهینه از تمام امکانات و ظرفیت ها را در هر سازمان را به امری بدیهی واجتناب ناپذیر تبدیل کرده است به طوریکه بررسی عملکرد وکارایی واحد های زیر مجموعه یک سازمان  را به یک نیاز اساسی تبدیل کرده  است. یکی از بهترین  ابزار برای بررسی  عملکرد واحد ها تکنیک تحلیل  پوششی داده ها  است. تکنیک تحلیل پوششی داده ها ابزاری است برای رتبه بندی و شناسایی واحد های کارا و ناکارا. یکی از مهمترین مباحث در تحلیل پوششی داده ها بررسی میزان تاثیر تغییر عوامل تولید بر خروجی آن واحد تولیدی است که از آن به عنوان بازده به مقیاس یاد می شود. در این تحقیق بازده به مقیاس سی و سه دانشگاه کشور از طریق تکنیک خیراللهی و خدا بخشی که تعمیم یافته مدل های جمعی است برآورد می شود. و در نهایت نیز با  استفاده از تکنیک[1] CCR فازی به تعیین کارایی دانشگاه ها می پردازیم. با توجه به این که داده های ورودی وخروجی به صورت فازی در نظر گرفته شده است. نتایج به دست آمده دارای دقت و صحت بیشتری هستند وبه همین دلیل دارای قابلیت استفاده توسط مسولین صندوق رفاه دانشجویان و وزارت علوم و تحقیقات را دارد.

کلید واژه: تحلیل پوششی داده های فازی، بازده به مقیاس، رتبه بندی، کارایی

 1-1- مقدمه

    در سال های اخیر با توجه به محدود شدن بودجه ها در دانشگاه های دولتی وهمچنین با در نظر گرفتن این موضوع که معیار مناسبی برای هزینه کرد این بودجه در میان دانشگاه ها و دانشجویان وجود ندارد، حاکی از این است که نیاز به یک ابزار و تحقیق برای تعیین میزان  کارایی دانشگاه ها وجود دارد. از طرفی در تمامی کشور های توسعه یافته به آموزش عالی به عنوان یکی از عوامل موثر در تحقق سیاست های توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی توجه می شود (محمدی 1384، 21).

     باید در نظر داشت که دانشگاه ها ی کشور را می توان از جنبه ها وگونه ها ی مختلفی مورد بررسی قرار داد. یکی از این جنبه ها بحث خدمات رفاهی و آسایشی برای دانشجویان است. یکی از مهمترین  بخش هایی که در وزارت علوم وتحقیقات برای ایجاد رفاه وآسایش بین دانشجویان وجود دارد صندوق رفاه دانشجویان است که به منظور تامین مالی و نیز کمک به وضعیت تحصیلی و معیشتی دانشجویان دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و در جهت اهداف مشخص شده در قانون اساسی که همانا خودکفایی در آموزش عالی کشور است در سال 1353 تاسیس شد.

 1-2- بیان مساله

    برای بررسی وضعیت کارایی دانشگاه ها با توجه به بررسی های صورت گرفته می توان از دو تکنیک تحلیل پوشش داده ها[2] و روش تحلیل مرز تصادفی[3] استفاده کرد. روش تحلیل مرز تصادفی روش مناسبی برای پردازش داده ها با سطح معینی از عدم اطمینان است. اما زمانیکه تعداد ورودی ها وخروجی ها زیاد می شود، امکان استفاده از این روش را مشکل می کند. به عبارت دیگر روش تحلیل پوششی داده ها برای بررسی وضعیت کارایی موسسات غیر انتفایی نظیر بیمارستان ها، دانشگاه ها که دارای چندین ورودی وخروجی هستند و اولویت پولی در آن ها وجود ندارد، روش مناسبی است. از روش تحلیل پوششی داده ها به عنوان یک روش غیر پارامتریک[4] برای ارزیابی کارایی نسبی[5] واحد های تصمیم گیرنده [6]که دارای چندین ورودی و خروجی مشابه هستند، استفاده می شود.

دو مدل اساسی تکنیک DEA:

1) مدلCCR: این مدل برای ارزیابی کارایی واحدهای تصمیم گیرنده ای با بازده به مقیاس ثابت به کار  می رود.

2) مدلBCC: این مدل زمانی به کار می رود که N واحد تصمیم گیرنده با بازده به مقیاس های متفاوت وجود دارد. این مدل برای اولین بار توسط بانکر، چارنز، وکوپر برای حل مشکل مدل CCR ارائه شد.

بازده به مقیاس

بازده به مقیاس یک بحث بسیار مهم در اقتصاد خرد و کلان است و می تواند اطلاعات مفیدی راجع به وضعیت واحد های تصمیم گیرنده در اختیار ما بگذارد.

 یک تعریف از بازده به مقیاس به این صورت است که بازده به مقیاس میزان تاثیر عوامل تولید بر روی تولید است.

بازده به مقیاس بر سه نوع تقسیم می شود:

 1)بازده به مقیاس افزایشی (IRS): به این معناست که با افزایش میزان ورودی ها، خروجی ها بیشتر افزایش پیدا کنند.

 2)بازده به مقیاس کاهشی (DRS): به این معناست که با افزایش میزان ورودی ها، خروجی ها کمتر افزایش پیدا کنند.

 3)بازده به مقیاس ثابت (CRS): به این معناست که با افزایش میزان ورودی ها، خروجی ها نیز به همان اندازه افزایش پیدا کنند.

منطق فازی وکاربرد آن در DEA

   منطق فازی[7] که در مقابل منطق کریسپ یا همان منطق (0و1) است برای اولین بار توسط یک دانشمند ایرانی به نام پروفسور لطفی زاده[8] ارائه شد. این منطق از منظر در نظر گرفتن بعد کلامی به صورت در نظر گرفتن بعد خاکستری بین صفر ویک برای زبان های محاوره ای بسیار مناسب است. پروفسور لطفی زاده در آن زمان ریاست دانشکده مهندسی برق دانشگاه برکلی را بر عهده داشتند ومی توان گفت که شاخه جدیدی از ریاضیات را ارائه کردند. با توجه به این که ورودی ها و خروجی ها در مدل DEA دارای ماهیت قطعی نیستند برای به دست آوردن جواب هایی با کیفیت بالاتر از داده های فازی استفاده کردیم.

  به مدل DEA که از داده های فازی برای حل مساله استفاده می کند اصطلاحا مدل تحلیل پوششی داده های فازی(FDEA) می گویند.

  در این پژوهش قصد بر این است که از مقاله ای که دکتر خدابخشی در آن با بهره گرفتن از یک متد جدید به تعیین نوع بازده به مقیاس پرداخته، برای تعیین نوع بازده به مقیاس 33 دانشگاه دولتی استفاده کنیم. همچنین با تعمیم این روش به روش CCR، یک مدل CCR فازی به دست آوریم وبا بهره گرفتن از این مدل به تعیین کارایی این 33 دانشگاه دولتی بپردازیم.

 1-3- سابقه و ضرورت انجام تحقیق

   تحلیل پوششی داده ها تکنیکی است که توسط یک مدل برنامه ریزی ریاضی که برای ارزیابی کارایی واحد های تصمیم گیرنده که چندین ورودی و چندین خروجی دارند مورد استفاده قرار می گیرند. تکنیک تحلیل پوششی داده ها برای اولین بار توسط چارنز و کوپر و رودز معرفی شد. مدلی که آنها ارائه کردند به مدل CCR  معروف شد. بعد از آن بنکر و همکارانش در سال 1984 مدلی که تعمیم یافته مدل CCR  بود ارائه کردند که به مدل BCC [9] معروف شد. در سال های بعد با توجه به قدرت تکنیکDEA  در ارزیابی و رتبه بندی واحد ها مقالات و تحقیقات بسیار زیادی راجع به این مطلب منتشر شد.

   ضرورت انجام این تحقیق از دو منظر قابل توجه است. اول اینکه سایر تحقیقات صورت گرفته در این زمینه از داده های قطعی استفاده می کنند و با توجه به این که در محیط واقعی ماهیت داده ها اغلب قطعی نیستند، در این تحقیق از داده های فازی استفاده شده است. دوم اینکه در اکثر تحقیقات ومقالاتی که برای تعیین بازده به مقیاس و رتبه بندی واحد های دانشگاهی وموسسات آموزش عالی نوشته شده اند، این موسسات را غالبا از منظر معیار های تخصصی آموزشی و پژوهشی مورد ارزیابی قرار داده اند. لیکن در این تحقیق برای ایجاد یک نواوری، همچنین ابراز نیاز سازمان ها وموسسات خدمت رسانی در دانشگاه ها نظیر صندوق رفاه دانشجویان تصمیم به تعیین بازده به مقیاس ورتبه بندی دانشگاه ها ومراکز آموزش عالی دولتی با معیار های خدماتی و رفاهی دانشجویان گرفته شد.

 1-4- هدف از انجام تحقیق

  هدف از انجام این تحقیق، تعیین بازده به مقیاس برای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و رتبه بندی  آن ها با بهره گرفتن از تکنیکDEA   است و در راستای اهداف آرمانی در جست وجوی راه حلی برای رسیدن به اهداف زیر هستیم:

1)تفکیک واحدهای کارا و ناکارا از یکدیگر.

2) مشخص کردن خط مشی سازمان ها به سوی کارایی وبهره وری بیشتر.

3) ارائه یک روش جدید فازی جهت تعیین کارایی واحدها (CCR فازی).

 1-5- اهداف کاربردی تحقیق

    تمامی سازمان­ها و نهادهای خدماتی که به صورت غیرانتفایی اداره می شوند به طور خاص معاونت های دانشجویی دانشگاه های کشور و صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم می توانند از نتایج این تحقیق استفاده کنند. ضمنا محققان در زمینه رتبه بندی می توانند از مدل بازده به مقیاس ارائه شده استفاده کنند.

 1-6- جنبه نوآوری تحقیق

      همانطور که گفته شد استفاده از داده های فازی یک جنبه نو وجدید وکمتر کار شده است. زیرا در اکثر مقالات و تحقیقات ورودی ها و خروجی ها در تکنیک تحلیل پوششی داده ها ثابت وشناخته شده در نظر گرفته شده است, در حالیکه در عمل ما برای تصمیم گیری با زبان محاوره ای خود, مثل: خوب, متوسط و بد رو به رو هستیم که در اینجا اهمیت استفاده از منطق فازی مشخص می گردد.

 1-7- روش انجام تحقیق

١) مرور ادبیات موضوع با هدف آشنایی با مساله و نیز بررسی پژوهش های موجود در این رابطه.

2) طرح و توضیح مفاهیم تحلیل پوششی داده ها و برنامه ریزی خطی و مدل های ناپارامتری.

3) به بیان مدل بازده به مقیاس خود پرداخته و آن را مورد بحث قرار می دهیم. همچنین مدلCCR فازی خود را نیز ارائه می دهیم.

4) با بهره گرفتن از داده های واقعی به بررسی عملکرد مدل ریاضی خود می پردازیم.

5) در نهایت به بررسی مطالعات آینده  تحلیل پوششی داده ها در رابطه با دانشگاه ها می پردازیم.

1-8- روش تجزیه وتحلیل و ابزار گرد آوری داده ها

   در این پژوهش روش تجزیه وتحلیل داده توسط کار با نرم افزلر های رایانه ای مربوطه که در ادامه ذکر می شود صورت می گیرد و همچنین در این تحقیق گرد آوری داده ها از طریق وزارت علوم وتحقیقات وصندوق رفاه دانشجویان صورت می گیرد. نرم افزار های مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از:

GAMS, EXCEL ,VISUAL BASIC

 1-9- مراجع استفاده کننده از نتایج پایان نامه

• دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی
• وزارت علوم وتحقیقات وفن آوری
• صندوق رفاه دانشجویان
• محققین وپژوهشگران

پژوهش حاضر بنیادی بوده و در حوزه مطالعات نظری قرار داشت و روش انجام پژوهش توصیفی تحلیلی بود به این معنا که پس از گردآوری داده‌ها، ابتدا توصیف و سپس تحلیل مربوط به آنها درباره اسناد ارائه شد.

نتیجه پژوهش حاضر گردآوری اسناد بسیاری از خاندان حکومت گر و حاکمان منطقه تالش بود که شامل گستره موضوعی متنوعی بود که علاوه بر اسناد مربوط به عزل و نصب حکام اسناد مرتبط با وضع معیشتی، اقتصادی، روابط مردم منطقه با حکام محلی، حکومت گیلان و حکومت مرکزی را نیز دربر می‌گرفت.

 عنوان                       صفحه

فصل اول کلیات تحقیق… 1

1-1: بیان مسئله: 2

1-2: هدف و اهمیت موضوع: 2

1-3: پرسشهای تحقیق: 2

1-4: روش تحقیق: 3

1-5: محدودیت‌های تحقیق.. 3

1-6: ضرورت تحقیق.. 4

1-7: تعریف تحقیق.. 4

1-8 :پیشینه و ادبیات تحقیق.. 5

فصل دوم: منطقه تالش…. 16

2-1: تالش…. 17

2-2: زبان تالشی: 19

2-3: مذهب: 19

2-4: تاریخ.. 20

جغرافیایی طبیعی

 2-5: آب و هوا 27

2-6: پوشش گیاهی.. 27

جغرافیای انسانی

2-7:جمعیت و اشتغال.. 28

2-8: جانوران.. 29

2-9: کوهها و رودها 29

2-10: آثار تاریخی و گردشگری.. 30

فصل سوم: حکومت و حاکمان تالش در عصر قاجار. 32

3-1: تالش در زمان حکومت آقامحمد‌ خان قاجار 34

3-1-1: حکومت میرمصطفی‌خان تالش…. 35

3-2: حکومت و حاکمان تالش در زمان فتحعلی‌شاه قاجار 37

3-2-1: میر‌حسن‌خان تالش…. 41

3-2-2:میر‌کاظم‌خان تالش…. 42

3-3: حکومت و حکام تالش در زمان محمدشاه قاجار 44

3-4: حکومت و حکام تالش در عصر ناصری.. 45

3-5: حکومت و حاکمان تالش در عصر مظفرالدین شاه قاجار 62

3-6: حکومت و حاکمان تالش در دوره محمد‌علی شاه 77

فصل چهارم: اسناد حاکمان تالش در دوره قاجار. 89

4-1: تعریف سند: 90

4-2: اهمیت اسناد: 91

4-3: انواع سند: 91

4-4: دوره زمانی مربوط: 92

4-5: اسناد میرمصطفی خان.. 94

4-6: اسناد میر‌حسن‌خان تالش…. 96

4-7: اسناد حکومت و حکام آستارا و نمین.. 97

4-7-1: اسناد صارم‌السلطنه سردار ناصر و دیگر حکام نمین و آستارا 101

4-8: اسناد حکومتی و حاکمان کرگانرود(عمیدالسلطنه سردار امجد) 104

4-9: اسناد حکومتی و حکام اسالم. 106

4-9-1: عمید‌السلطان.. 108

4-10: اسناد حکومتی و حاکمان ماسال.. 109

4-11: اسناد حکومتی فومن و حاکمان آن.. 111

4-11-1: اسناد معین الرعایا 113

 

 

4-12: اسناد متفرقه. 114

4-13: طالش‌دولاب و اسناد  مربوط به حاکمان آن.. 115

4-14: اسناد  متفرقه: 119

4-15: اسناد میرزا عبدالوهاب آصف الدوله. 120

4-16: اسناد موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.. 122

فصل پنجم: بررسی اسناد حکام تالش در دوره قاجار. 123

5-1: بررسی اسناد حاکمان آستارا و نمین.. 124

5-1-1: کشمکش و جنگ با قاجاریان.. 125

5-1-2: جدال با روسیه. 126

5-1-3: اختلاف با حکام و طوایف دیگر. 127

5-1-4: مالیات و خراج. 128

5-1-5: تصرفات ملکی ، اموال و احشام رعیت… 129

5-1-6: مرزبانی و نگهداری سرحدات.. 130

5-1-7: مالکیت و اجاره بندر آستارا و گمرکات آن.. 130

5-2: بررسی اسناد خوانین و حکام کرگانرود. 132

5-2-1: مالیات و جمع آوری آن در کرگانرود. 133

5-2-2: روسها و حکام کرگانرود. 133

5-2-3: اختلاف با حکام دیگر منطقه. 133

5-2-4: شکایات مردمی از حکام کرگانرود. 134

5-3: بررسی اسناد خوانین و حکام اسالم. 135

5-4: بررسی اسناد حکومت و حاکمان تالشدولاب.. 137

5-5: بررسی اسناد حکومتی و حکام شاندرمن.. 140

5-6: بررسی اسناد حکومتی و حکام ماسال.. 142

5-7: بررسی اسناد حکومتی و حکام فومن.. 145

نتیجه گیری.. 147

پیشنهادات تحقیق.. 148

ضمیمه. 149

متن برخی اسناد. 149

منابع و مآخذ 161

فهرست روزنامه‌ها 168

فهرست اسناد. 170

تصاویر برگزیده اسناد. 182

  1-1: بیان مسئله:

تاریخ­های محلی از جمله منابع مهم پژوهش در مطالعات تاریخی هر کشور محسوب می­شوند که علاوه بر تاریخ سیاسی حکام و خاندان­های محلی، حاوی اطلاعات بسیاری درباره‌ی­ شرایط فرهنگی و اجتماعی آن منطقه هستند. افزون بر این، بخشی از ارزش مطالعات مربوط به تاریخ­های محلی توجه این آثار به جزئیات امور و یا ذکر مطالبی است که در منابع دیگر یافت نمی­شوند و تنها رد پای آن­ها را در چنین آثاری می­توان جست.

پژوهشی از این دست زمینه­ ساز دو دستاورد عمده است. نخست آن که از راه شناسایی و تدوین تاریخ محلی، بر غنای مطالعات تاریخی کشور به عنوان پیکره­ای منسجم افزوده می­ شود. دیگر آن که مجموعه ی اسناد مربوط به حکام تالش در دوره­ قاجار تا حد امکان به صورت کامل گردآوری می­گردد.

از آن جا که دوره­ قاجار از چشم­اندازهای گوناگون، دارای اهمیت ویژه­ای نزد پژوهشگران تاریخ است، بررسی و شناخت تاریخ­های محلی در این دوره می ­تواند پاسخگوی پرسش­های بسیاری در این زمینه باشد. به همین دلیل، پژوهش حاضر به مطالعه­ اسناد بازمانده از دوره­ تاریخی پیش­گفته در منطقه­ تالش به عنوان منطقه­ای استراتژیک خواهد پرداخت.

 1-2: هدف و اهمیت موضوع:

به دلیل همجواری منطقه تالش با کشور روسیه در دوه قاجار ، تولید محصولات استراتژیک ، سکونت قوم تالش با ویژگیهای زبانی و تاریخی منحصر به فرد و شرایط خاص سیاسی، اجتماعی و اقلیمی اهمیت تحقیق در تاریخ محلی آن و به ویژه بررسی مستند به اسناد بازمانده از حاکمان این منطقه اهمیت اساسی در این پژوهش است.

1-3: پرسشهای تحقیق:

• آیا اسناد مربوط به حاکمان تالش در دوره­ قاجار به عزل و نصب حکام مرتبط می­ شود؟
• آیا در اسناد مربوط به حاکمان دوره­ قاجار می­توان شواهدی از نوع حکومت­داری پادشاهان این دوره یافت؟
• آیا اسناد مربوط به حاکمان تالش در دور­ی قاجار حاوی ناگفته­هایی درباره‌ی­ وضعیت معیشتی مردم است؟

1-4: فرضیه‌ها:

1- اسناد حاکمان مربوط به عزل و نصب آنهاست.

2- حکومت داری قاجاریان از داده های این اسناد است.

3- در مورد وضعیت معیشتی این اسناد اطلاعاتی ندارند.

 1-4: روش تحقیق:

پیکره­ی داده ­های پژوهش به دو شیوه­ کتابخانه‌ای و اسنادی گردآوری شده است. در بخش میدانی با مراجعه به مراکز اداری مرتبط همچون فرمانداری، شهرداری، میراث فرهنگی و کتابخانه ­های تالش تمامی آن چه از دوره­ قاجار به­جای­مانده جمع‌ آوری شد. همچنین با حضور در منطقه و مراجعه به خانواده­های قدیمی تلاش شد که چنانچه سندی از این دوره باقی مانده است گردآوری گردد. بخش پژوهش میدانی به تهیه­ پیکره­ی داده ­ها از اسناد موجود در سازمان اسناد و کتابخانه­ی ملی ایران، مرکز اسناد، موزه و کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه­ ملی ملک، مرکز اسناد، موزه و کتابخانه آستان قدس رضوی، موسسه­ی مطالعات تاریخ معاصر ایران اختصاص یافت.

پژوهش حاضر بنیادی است و درحوزه­ مطالعات نظری قرار دارد؛ روش انجام پژوهش توصیفی-تحلیلی است. به این معنا که پس از گردآوری داده ­ها، ابتدا پیکره توصیف شده و سپس تحلیلی درباره‌ی­ نوع داده (سند) به دست داده شده است. در ادامه به تبیین فرضیه ­های مطرح­شده در پژوهش پرداختیم.

1-5: محدودیت‌های تحقیق

پراکندگی اسناد در سازمان‌های مختلف اولین مشکل موجود در راه این پژوهش بود.ضمن آنکه بسیاری از اسناد موجود در کتابخانه‌ها وسازمانها شناسایی و فهرست نشده، در نتیجه قابل بازیابی نبود و امکان دستیابی به آنها وجود نداشت، برخی از اسناد نیز در پستوی خانه‌ها، یا در سازمانها و نزد اشخاص قرار داشته و غیر قابل دسترس بود و امکان استفاده از آنها در این تحقیق میسر نشد.

دسترسی به اصل اسناد نیز مساله مهمی بود که در برخی موارد سختگیری‌های بی مورد مسئولین باعث ناامیدی و یاس می‌شد.بازخوانی و استنساخ برخی اسناد نیاز به زمان بسیار زیادی داشت و کوشش شد به دلیل حجم بسیار اسناد و مدارک موجود بررسی محتوایی آنها انجام شود.

  1-6: ضرورت تحقیق

از آنجایی که تحقیقات تاریخی نیازمند اسناد و مدارک مختلف جهت اثبات و یا تعیین صحت و سقم مطالب تاریخی بوده و تاریخ منطقه تالش نیز از این قضیه مستثنی نیست بنابراین ضروری بود تا حاکمان منطقه را به لحاظ اسنادی مورد بررسی و تحقیق قرار داده و نتیجه پژوهش مستند به اسناد معتبر تاریخی باشد. از طرفی چون شهرها و مردمان تالش درگیر ظلم و استبداد حکام محلی و دست‌اندازی روسها از طرف دیگر در دوره قاجاریه بود در نتیجه بررسی اسناد حکام آن سرزمین جهت روشن شدن تاریخ محلی منطقه به عنوان جزیی از تاریخ کشور ضروری تشخیص داده شد.

1-7: تعریف تحقیق

از آنجا که این تحقیق به بررسی اسنادی حاکمان تالش در دوره قاجار می پردازد که درباره حاکمان نوشته شده و یا به آنها و از آنها صادر شده است، بنابراین تعریف هر کدام از عناوین به اختصار  آورده می‌شود:

– اسناد: قانون سازمان اسناد ملی ایران سند را این‌گونه تعریف کرده است« کلیه اوراق، مراسلات، دفاتر، پرونده ها، عکسها نقشه ها، نمودارها، فیلم ها، نوارهای ضبط صوت و سایر اسنادی که در دستگاه به دولت تهیه و یا به دستگاه دولت رسیده و از لحاظ اداری،مالی، اقتصادی،قضایی،سیاسی، فرهنگی، علمی، فنی، تاریخی» تبصره ماده اول قانون مصوب 17/2/1349(عزیزی،1390،شماره 81،صص 120-151).

 و به تعریفی دیگر: جمع سند و به هر چیزی گفته می‌شود که بتوان با آن مطلبی یا چیزی را اثبات ،رد و یا درباره‌ی آن داوری نمود و در لفظ به معنی چیزی است که بتوان به آن تکیه کرد و در پژوهش حاضر به اسناد مکتوب گفته می‌شود که مورد بررسی و قابل استناد باشد.

 حاکمان تالش: حاکم در دوره قاجار به فردی گفته می‌شد که دارای حکم حکومتی برای اداره یک منطقه، ولایت، شهر و یا روستا است. و به شکل موروثی و یا به تیول جایی را تحت حاکمیت خود دارد. و به معنی فرمانده، فرمانفرما، کسی که از طرف دولت مامور حکومت ایالت، شهر و یا دهی باشد. عالی‌ترین مقام حکومتی شهر (مدرسی،1380،ص218).

– دوره قاجار: پژوهش حاضر فقط مربوط به دوره قاجاریه یعنی فاصله زمانی سالهای 1210، تا سال 1344 قمری یعنی از آغاز تا پایان سلسله قاجاریان را شامل می‌شود.

 1-8 :پیشینه و ادبیات تحقیق

هرچند کوشش‌های فراوانی در سالهای اخیر توسط پژوهشگران و محققان برجسته و گمنام در این موضوع در منطقه انجام گرفته ولی هنوز فعالیت جدی در زمینه گردآوری، بررسی و بازبینی اسناد مرتبط انجام نگرفته است، بنابراین لازم است سازمان های متولی و دارنده این آثار همچون سازمان اسناد و کتابخانه ملی مدیریت گیلان به عنوان سازمانی که مسئول گردآوری آثار مکتوب اعم از کتاب، مجلات و روزنامه‌ها و به ویژه اسناد ادوار مختلف تاریخ ایران است و نیز گروه پژوهشی گیلان‌شناسی در این زمینه همت خود را بیش از پیش در  زمینه فراهم‌آوری مجموعه مطالعاتی غنی درباره‌ی شناخت تاریخ تالش متمرکز نموده تا حاصل آن ایجاد زمینه و بستر مطالعاتی و تحقیقاتی برای پژوهشگران و در نتیجه روشن شدن زوایای مختلف تاریخ محلی و شناساندن جایگاه، نقش، و حوادث و وقایع تاریخ اجتماعی و سیاسی منطقه شود.

درباره‌ی تاریخ تالش می‌توان به کتابهایی مراجعه کرد که برخی مستقیم و برخی غیرمستقیم به تاریخ تالش و به ویژه نقش حاکمان آن منطقه اشاره کرده‌اند که با توجه به اهمیت و ارتباط مستقیم منابع نمونه‌های آن را معرفی می‌کنیم.

اخبارنامه

کتاب اخبارنامه تالیف میرزا احمد‌بن خداوردی لنکرانی را  عبدلی در آرشیو نسخ خطی آكادمی علوم جمهوری آذربایجان کشف و با تصحیح آن به بخشی از سوالات محققان تاریخ تالش پاسخ گفته‌اند، این اثر اولین بار در سال 1380 توسط مركز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه منتشر شد که به حوادث یکصد ساله تالش از دوره نادرشاه افشار تا اواخر سلطنت فتحعلی‌شاه می‌پردازد و وقایع جنگهای ایران و روس و درگیری تالشان با نیروهای قاجار را دربر دارد و با توجه به اینکه نویسنده آن از نزدیک شاهد  وقایع بوده و آن را گزارش نموده اطلاعات مهمی از حاکمان ارائه می‌دهد و به ویژه اطلاعات بسیاری درباره‌ی میرمصطفی‌خان و فرزندان او می‌دهد بنابراین از اهمیت بالایی برخوردار است.این اثر با عنوان خانات تالش در جنگهای روسیه علیه ایران، و نیز با زیر عنوان ت‍اری‍خ‌ ت‍ال‍ش‍ان‌ از س‍ل‍طن‍ت‌ ن‍ادرش‍اه‌ ت‍ا س‍ل‍طن‍ت‌ م‍ح‍م‍دش‍اه‌ ق‍اج‍ار به چاپ رسیده است.

اسناد میرزا عبدالوهاب خان آصف‌الدوله

این اثر به اهتمام عبدالحسین نوایی و نیلوفر کسری توسط انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در سه جلد چاپ شده که جلد دوم آن مربوط به اسناد و خاطرات گیلان است و از این جهت که مولف حاکم گیلان بوده اطلاعات و

. 4

. 7

. 7

. 8

. 11

. 16

. 16

17

    . 18

. 19

. 20

24

    1-13-1 مروری بر نشانگر های مورد استفاده در بررسی های فیلوژنی در سطوح زیر سرده ای Viola. 24

    25

    27

    29

1- 14 اهداف: 39

 فصل دوم: مواد و روش ها

41

    42

44

    44

    45

48

    49

    51

        51

52

    2- 4- 1 آغازگر ها: 52

    دستورالعمل واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) 52

    53

    53

    54

        54

        55

    2- 4-6  تعیین توالی قطعات تکثیر یافته و آنالیز آنها 56

    57

        58

        58

        59

        60

فصل سوم: نتایج

62

64

 

 

82

98

    98

    99

103

    105

    109

        109

        112

        3-5-3-3  آنالیز Maximum Liklihood داده های nrDNA ITS 115

        F cpDNA 117

        119

        121

 فصل چهارم: بحث

124

127

129

130

134

 فصل پنجم: منابع

136

در این مطالعه، بررسی بیوسیستماتیکی بخشه Viola از سرده Viola در شمال ایران از جنبه های مرفولوژیکی، آناتومیکی و ملکولی انجام شد. آنالیز عددی برای تاکسونهای جمع آوری شده از ایران متعلق به دو زیربخشه Viola و Rostratae به صورت جداگانه انجام گرفت و بر اساس نتایج حاصل از این آنالیز، گونه های هر کدام از زیربخشه های Viola و Rostratae از یکدیگر متمایز شدند. به منظور انجام مطالعات آناتومیکی، بخش های ریشه، ساقه رونده، برگ، دمبرگ و دمگل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که صفات مورد بررسی در تمایز زیربخشه ها و گونه ها  مفید هستند. بر این اساس دو گونه V. alba ssp. alba و V. sintenisii، در برشهای ریشه در وجود یا عدم وجود ناحیه مغز و تعداد لایه های پارانشیمی زیر آوند چوب از یکدیگر متمایز گردیدند. دو گونه نزدیک V. caspia و V. reichenbachiana نیز در برش های ریشه، در وجود یا عدم وجود مغز و تراکم کریستالی از یکدیگر قابل تمایز بودند. در بررسی مولکولی، از دو نشانگر، شامل nrDNA ITS و cpDNA trnL-F برای تعیین حدود گونه ها استفاده شد. بر این اساس، گونه های این بخشه به خوبی از یکدیگر متمایز شدند. به منظور بازسازی روابط فیلوژنی بخشه Viola و بررسی میزان خویشاوندی این بخشه با سایر بخشه های سرده Viola، داده های مولکولی با بهره گرفتن از روش بیشینه صرفه جویی تعبیه شده در نرم افزار PAUP* 4.b10 و روش بیشینه احتمال در نرم افزار TreeFinder (Version Of March 2011) آنالیز شدند. درخت مطلق مرکزی با بیشترین پارسیمونی برای داده های ترکیبی ITS و trnL-F، یک کلاد با ارزش حمایتی 100% را برای بخشه Viola بادو زیر بخشه Viola و  Rostratae نشان می دهد. نتایج حاصل از این مطالعه، حضور 6 گونه و 3 زیر گونه را تایید کرده است. نتایـج به دست آمده نشان داد که V. alba ssp. alba و V. sintenisii به صورت سیمپاتریک در شمال ایران پراکنش دارد

 1-1 تاریخچه مطالعات سیستماتیکی سرده Viola

سرده .Viola L. با دارا بودن 600-525 گونه همـی کریپتوفیت[1]، کامـوفیت[2] و فانـروفیت[3] بزرگتـرین سـرده خانـواده Violaceae اسـت Clausen, 1964; Ballard, 1996)). ایـن سـرده در سـال 1753 توسـط لینــه[4] معـرفی شد و نمـونه تیپ  این سـرده، V. odorata است که در سال 1982 نمونه لکتوتیپ آن توسط Haesler جمع آوری و گزارش شد (Marcussen, 1998).

این سرده در سال 1823 توسط گیاهشناس سوئیسی De Candolle به بخشه ها و زیر بخشه های مختلف طبقه بندی شد (Chatterjee & Sharma, 1987). در سده گذشته، مونوگرافر آلمانی، Becker، اولین  تاکسونومیستی بود که این سرده را در سطح جهان بررسی کرد و تعداد بسیار زیادی گونه جدیـد و تقسیم بندیهای تاکسونومیکـی جدیدی معرفی کرد (Becker, 1916, 1917a, 1917b, 1918, 1922, 1923a, 1923b, 1923c, 1923d, 1924, 1925a). مطالعات وی در ایـن زمینـه (1925b)، اولیـن ارزیابـی جامـع سرده Viola را شامـل شناسـایی 14 بخشه و تقـریباً دو برابر گروه های زیر بخشـه ای در جهـان، بوجـود آورد، بزرگتـرین بخشـه آن Nomimium بود که بعدها به نام بخشـه Viola تغییـر پیـدا کرد. سپس Clausen (1927, 1929, 1964) بازبینی های تاکسونومیکی عمده ای بر طبقه بندی Becker انجام داد که اغلب آنها توسط متخصصان بعدی پذیرفته شد، در حالیکه قسمتی هنوز مبهم باقی مانده است. متخصصان دیگر تغییرات دیگری اعمال کردند که عمدتاً شامل نامگذاری های اولیه بود (Bamford & Gershoy, 1930; Gershoy, 1934; Yuzepchuk & Klokov, 1974). Clausen گروه های بدون ساقه اصلی با عدد کروموزومی پایه x=12 یا مشتقات آنیوپلوئیدی را در بخشه Plagiostigma قرار داد و گروه های با عدد پایه کروموزومی x=10 را در بخشه Nomimium (بخشه نامعتبر Rostellatae در طبقه بندی خودش) قرار داد که اکنون به میزان زیادی کاهش پیدا کرده است. وی همچنین گروه هایی که به طور برجسته دارای ساقه اصلی و گلهای زرد بودند را از سری ها و زیربخشه ها به بخشه Chamaemelanium ارتقاء داد و بخشه Nuttallianae را به تعدادی زیر بخشه تقسیم کرد. اگرچه برخی متخصصان بخشه Dischidium در طبقه بندی Becker را حفظ کردند و زیر بخشه Orbiculares را در بخشه Nomimium ابقا کردند، Clausen بخشه Dischidium و Orbiculares را ادغام کرد و آنها را در بخشه Chamaemelanium، زیر بخشه Beflorae که به صورت نامعتبر چاپ شده بود، قرار داد. Clausen و دیگر متخصصان عقاید متفاوتی درباره محدوده و مرتبه گروه های Adnatae، Diffusae، Langsdorffianae، Stolonosae و Vaginate ابراز کرده اند (Ballard et al., 1999).

تصویری از خلاصه طبقه بندی Becker و تغییرات عمده اعمال شده توسط محققین بعدی در شکـل 1-1-1 نشان داده شده است.

1-2 موقعیت سیستماتیکی تیره Violaceae

تیره Violaceae Batsch. با 23 جنس و نزدیک به 900-825 گونه عموماً در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان پراکنش دارد (Munzinger & Ballard, 2003; Melchior, 1925; Valentine, 1962; Watson & Dallwitz, 1992-97; Kruse, 1994). این تیره به مدت طولانی به عنوان تیره اصلی[5] راسته Violales شناخته می شد (Cronquist, 1981; Takhtajan, 1997)، ولی بر اساس مطالعات ملکولی در راسته Malpighiales قرار گرفته است (APG II, 2003; APGIII, 2009). دراین راستـه، تیـره Violaceae و 4 تیـره دیگـر (Achariaceae, Lacistemataceae, Passifloraceae & Salicaceae) یک کلاد را تشکیل می دهند (Davis et al., 2005; Tokuoka & Tobe, 2006) و Violaceae به عنوان گروه خواهری با Passifloraceae در نظر گرفته می شود (Soltis et al., 2007; Tokuoka & Tobe, 2006).

طبقه بندی تیره Violaceae توسط چندین گیاه شناس بررسی شده است (Melchior, 1925; Hekking, 1988; Munzinger & Ballard, 2003). با توجه به اغلب سیستم های طبقه بندی اخیر، این تیره به 3 زیر تیره تقسیم می شود: Leonioideae و Fusispermoideae از آمریکای جنوبی، که هر دو مونوژنریک و به طور مشخص ابتدایی هستند (Hodges et al., 1995; Hekking, 1988) و Violoideae که اشتقاق بیشتری دارد و بقیه سرده را شامل می شود. این طبقه بندی بر اساس پیچش گل در غنچه[6]، میوه، نوع بذر و میزان اتصال سطح پشتی بساک ها بوده است (Hekking, 1988; Munzinger & Ballard, 2003). زیر تیره Violoideae بر اساس دو صفت جام گل منظم یا نامنظم و حضور یا عدم حضور شهدگاه[7] به 2 طایفه Violeae و Rinoreae تقسیم می شود (Hekking, 1988; Munzinger & Ballard, 2003)، که سرده Viola متعلق به طایفه Violeae می باشد.

شرح ریخت شناسی سرده Viola

 ریخت شناسی گل

 سرده Viola بر اساس ریخت شناسی گل به دو دسته تقسیم می شود (Tutin et al., 1968): بخشه Melanium که Pansies نامیده می شوند و سایر بخشه ها که با نام عمومی Violets شناخته می شوند. وجه تمایز دو گروه نحوه قرارگیری گلبرگ های کناری است که در Violets به سمت پایین و در Pansies به سمت بالا است. ویژگی های متمایز کننده دیگر عبارتند از: (i) پراکنش بیوجغرافیایی: Pansies تنها در اروپا و غرب آسیا پراکنش دارد، درحالیکه Violets همه جا زی[1] هستند (Clausen, 1929). (ii) وجود چند شکلی[2] دانه گرده: بررسی 28 گونه اروپایی Viola نشان می دهد که 81% گونه های Pansies این چند شکلی را نشان می دهند در صورتی که این رقم برای Violets 42% است (Dajoz, 1999)؛ (iii) دیگر ویژگی های ریخت شناسی گل مانند طول جام گل و طول مهمیز؛ همچنین اکولوژی گرده افشانی در بین دو گروه به میزان زیادی متفاوت است (Beattie, 1971, 1974; Herrera, 1993; Ballard, 1996). Pansies تنها گل های برون زاد آور (Chasmogamous) تولید می کننـد (Knuth, 1908; Herrera, 1993)، در حالیکه Violets هر دو نوع گل های باز و جاذب حشرات (Chasmogamous) و گل های شدیداً کاهش یافته، بسته و خود گرده افشان (Cleistogamous) تولید می کنند (Beattie, 1969; Grime et al., 1986).

فرم رویشی: در سرده Viola، فرم رویشی به میزان قابل توجهی در بین گونه ها متفاوت است. ساختار پایه غالب در این سرده، ریزوم با برگ های رزت انتهایی (در چند ردیف)، چند ساله و ساقه گل دهنده جانبی (با برگ هایی در دو ردیف)، یک ساله است. این ساختار پایه برای مثال در V. riviniana و V. rupestris، به شکل های مختلف تغییر می یابد. در برخی گونه ها، برگ های رزت وجود نداشته و تنها ساقه گل دهنده خارج شده از ریزوم دیده می شود (V. elatior, V. canina). در برخی دیگر، ساقه هوایی به صورت ساقه رونده[3] تغییر یافته (V. palustris, V. odorata) و یا اصلاًً وجود ندارد (V. hirta, V. somchetica). در بخشه Melanium سیستم ساقه ای اصلی به میزان زیادی تغییر یافته و به آسانی قابل شناسایی نیست. گونه های درختی و درختچه ای در هاوایی دیده می شود (V. tracheliifolia, V. waialenalenae).  به گونه هایی که گل های آن در ساقه های هوایی قرار دارد، ساقه دار[4]  و به آن دسته که گل ها از محل خروج  برگ های رزت ایجاد می شوند، بدون ساقه[5] می گویند.

برگ: برگ ها ساده، رزت و یا ساقه ای با آرایش متناوب؛ معمولاً قلبی شکل، کلیوی شکل تا سه گوش، گاهی کشیده یا تخم مرغی و یا  قاشقی؛ حاشیه کامل، دندانه دار یا اره ای؛ دمبرگ دار.

کرک:  در صورت وجود ساده، با اندازه متغیر در بین گونه ها، به صورت پراکنده تا متراکم یا پشم آلود.

گوشوارک: ساده یا لوبدار تا منقسم و برگی شکل؛ حاشیه ساده، دندانه دار یا شرابه ای تا مژه دار.

گل آذین: به صورت گل منفرد دیده می شود که به صورت محوری روی ساقه گل دهنده قرار می گیرد و یا از رزت و یا ساقه رونده تشکیل می شود.

گل ها: دو جنسی؛ ریزان؛ نامنظم؛ دارای مهمیز؛ بنفش تا آبی، گاهی سفید یا زرد یا ترکیبی از اینها.

اجزاء گل:

گلبرگ: نامنظم؛ 5 عدد؛ جدا از هم؛ واژ تخم مرغی یا گرد؛ هم اندازه، بزرگتر یا کوچکتر از کاسبرگها؛ دو گلبرک کناری به سمت بالا (بخشه Melanium) و یا پایین (سایر بخشه ها)؛ گلبرگ پایینی مهمیز دار، گاهی رنگی یا مخطط (جاذب گرده افشان ها).

کاسبرگ: پایا؛ نامنظم؛ 5 عدد، جدا از هم؛ تخم مرغی، نیزه ای یا سه گوش؛ حاشیه ساده یا مژه دار.

پرچـم: 5 عدد، جدا از هم، فاقـد میـله، در رأس به زایـده غشایـی سه گوش متصـل است و به صورت حلقـه ای دور مادگـی را فرا مـی گیرد. دو بساک به همدیگر چسبیده است و هر کدام با یک شکاف باز می شود. دو پرچم پایینی زایده دار است که به درون مهمیز کشیده می شود.

مادگی: تخمدان زبرین؛ گاهی اوقات در داخل تخمدان کرکدار؛ خامه نوکدار؛ کلاله در برخی گونه ها پهن شده (زیر بخشه Viola)، غده ای یا مودار.

برگه: در اغلب گونه ها روی دمگل قرار دارد؛ متقابل یا تقریباً متقابل؛ حاشیه ساده، مژه دار یا کرکدار.

1-1- مقدمه. 2

1-2- تعریف موضوع. 2

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 4

1-4- اهداف تحقیق.. 5

1-5- سوالات تحقیق.. 5

1-6- فرضیه های تحقیق.. 7

1-7- قلمرو تحقیق.. 8

1-7-1- بعد موضوعی: 8

1-7-2-بعد زمانی: 8

1-7-3-بعد مكانی: 8

1-8- کاربردهای متصور از تحقیق.. 9

1-9- محدودیت‌های تحقیق.. 9

1-10- واژگان عملیاتی تحقیق.. 9

1-10-1- تحلیل رفتگی (فرسودگی شغلی) 9

1-10-2- فشار روانی.. 10

1-10-3- شخصیت… 10

1-10-4- مسخ شخصیت… 10

1-10-5- فرسودگی هیجانی.. 11

1-10-6- کاهش کفایت شخصی.. 11

1-10-7- برونگرایی: 11

1-10-8- توافق‌پذیری.. 12

1-10- 9- وجدان کاری.. 12

1-10-10- ثبات هیجانی.. 13

1-10-11- گشودگی.. 13

1-11- پیشینه و جنبه نوآوری تحقیق.. 13

فصل دوم: ادبیات تحقیق.. 18

2-1- بخش اول: شخصیت… 19

2-1-1- تعریف شخصیت… 19

2-1-2- منشا شخصیت… 20

2-1-3- دیدگاه‌های شخصیت… 26

2-1-3-1- دیدگاه‌های روان‌کاوی.. 26

2-1-3-2- دیدگاه‌ رفتاری و دیدگاه شناختی اجتماعی.. 26

2-1-3-3- دیدگاه‌های انسانگرا 27

2-1-3-4- دیدگاه‌های صفتی.. 29

2-1-4- نظریه‌های شخصیت… 30

2-1-4-1- برونگرایی و درونگرایی یونگ… 30

2-1-4-2- ویژگی‌های شخصیت آلپورت… 30

2-1-4-3- ویژگی‌های شخصیتی کتل.. 32

2-1-4-4- نظریه نوع آیزنک… 34

2-1-4-5- شاخص نوع مایرز- بریگز. 35

2-1-4-6- مدل پنج عاملی.. 37

2-1-4-6-1- رابطه ابعاد شخصیت و عملکرد: 41

2-1-4-6-2- رابطه شخصیت و فرهنگ: 43

2-1-4-6-3- پیشینه‌نظری طرح پنج عاملی شخصیت… 43

2-1-4-6-4- مقیاس‌های آزمون NEO PI-R.. 45

2-1-4-6-5- تعامل صفت- وضعیت… 51

2-1-4-7- تناسب شخصیت با شغل هالند. 51

2-1-5- ویژگی‌های مهم شخصیتی.. 54

2-1-5-1- قدرت طلبی (ماکیاولیسم) 54

2-1-5-2- کانون کنترل. 55

2-1-5-3- عزت نفس… 56

2-1-5-4- خود باوری.. 57

2-1-5-5- خود شیفتگی.. 58

2-1-5-6- خودپایشی.. 59

2-1-5-7- مخاطره پذیری و مخاطره گریزی.. 59

2-1-5-8- الگوی رفتاری نوع الف و ب… 60

2-1-5-9- خودکامگی: 61

2-1-5-10- انگیزش پیشرفت: 62

2-1-6- فرهنگ و شخصیت… 62

2-2- بخش دوم: فشار روانی.. 63

‌2-2-1- مفهوم فشار روانی.. 63

2-2-2- تعریف فشار روانی.. 64

2-2-2-1-تعریف فشار روانی شغلی.. 67

2-2-2-2 فشار روانی حرفه‌ای.. 67

2-2-2-3 فشار روانی مثبت و کارکردی.. 68

2-2-3- رهیافت‌های نسبت به فشار روانی.. 71

2-2-4- نظریه‌های فشار روانی.. 73

2-2-4-1- فشار روانی به عنوان پاسخ درونی.. 73

2-2-4-2- عوامل محیطی فشار روانی.. 76

2-2-4-3- فشار روانی به عنوان کنشی متقابل.. 78

2-2-5- نشانه‌های فشار روانی.. 79

 

 

2-2-6- عوامل فشار روانی.. 82

2-2-6-1- سطح فردی.. 84

2-2-6-2- سطح گروهی.. 90

2-2-6-3- سطح سازمانی.. 92

2-2-6-4- سطح فراسازمانی.. 95

2-2-6-5 افزایندگی عوامل فشار روانی.. 99

2-2-6-6 استلزام‌های مدیریتی.. 101

2-2-7- مقابله. 102

2-2-8- آثار و نتایج فشار روانی.. 103

2-2-8-1 تنیدگی فردی.. 103

2-2-8-2 تنیدگی سازمانی.. 106

2-2-9- تعدیل کننده‌های فشار روانی.. 108

2-2-9-1 شخصیت نستوه یا خستگی ناپذیر: 108

2-2-9-2- کانون کنترل درونی: 111

2-2-9-3- عزت نفس (احترام به خود): 111

2-2-9-4- جنسیت: 112

2-2-9-5- درماندگی اکتسابی: 113

2-2-9-6- شخصیت نوع الف و ب: 113

2-2-9-7 خود اتکایی: 119

2-2-9-8 حمایت اجتماعی: 120

2-2-9-9 توان: 121

2-2-9-10 تفاوتهای حرفه: 122

2-2-10- پیشگیری از فشار روانی.. 122

2-2-10-1- استراتژی‌های فردی پیشگیری از فشارزاها 123

2-2-10-2- استراتژی‌های سازمانی پیشگیری از فشارزاها 125

2-2-10-3- استراتژی‌های فردی پیشگیری از فشار روانی.. 127

2-2-10-4- استراتژی‌های سازمانی پیشگیری از فشار روانی.. 130

2-2-10-5- استراتژی‌های فردی و درمان پیامدهای فشار روانی.. 134

2-2-10-6- استراتژی‌های سازمانی و درمان پیامدهای فشار روانی‌ 137

2-2-10-7- ارتقای جامع سلامت… 139

2-2-11- فشار روانی بدون تنیدگی.. 141

2-3- بخش سوم: تحلیل رفتگی.. 142

2-3-1- تعریف… 142

2-3-2 رابطه فشار روانی و تحلیل رفتگی.. 145

2-3-3- رابطه شخصیت و تحلیل رفتگی.. 146

2-3-3-1 پنج عامل بزرگ شخصیت و تحلیل‌رفتگی.. 147

2-3-4- مراحل شکل‌گیری تحلیل‌رفتگی.. 149

2-3-5- عوامل ایجادکننده و پیامدهای تحلیل رفتگی.. 154

2-3-6- تنوع تحلیل رفتگی.. 158

2-3-7- پیشینه بررسی تحلیل رفتگی شغلی: 159

 فصل سوم: روش  انجام تحقیق.. 164

3-1- مقدمه. 165

3-2- روش تحقیق: 165

3-3- جامعه آماری.. 166

3-4- متغیرها: 167

3-5- روش جمع آوری اطلاعات: 167

3-6- ابزار جمع آوری اطلاعات: 168

3-7- تعیین روایی و پایایی پرسشنامه. 169

3-8- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 170

3-9- قلمرو تحقیق ( زمانی، مکانی، موضوعی): 170

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل  نتایج.. 172

4-1-مقدمه: 173

4-2- ویژگی‌های جمعیتی پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه (آمار توصیفی) 174

الف) توزیع پراکندگی پاسخ‌دهندگان از نظر محل فعالیت (معاونت) 174

ب) توزیع پراکندگی پاسخ‌دهندگان از نظر محل فعالیت (معاونت) 175

ج) توزیع پراکندگی پاسخ‌دهندگان از نظر تحصیلات… 176

د) توزیع پراکندگی پاسخ‌دهندگان از نظر سن.. 177

ه) توزیع پراکندگی پاسخ‌دهندگان از نظر سابقه کار در دانشگاه 178

4-3- بررسی فرضیات تحقیق.. 180

4-4- بررسی رابطه میان ابعاد شخصیت و تحلیل‌رفتگی.. 196

4-5- بررسی پرسشنامه و پاسخ‌های داده شده به آن. 201

4-6- بررسی تیپ شخصیتی كاركنان. 202

4-7- بررسی میزان تحلیل‌رفتگی کارکنان. 205

فصل پنجم: نتایج پژوهش و پیشنهادها 210

5-1- مقدمه. 211

5-2- خلاصه پژوهش… 211

5-3- نتایج پژوهش… 212

5-4- تحلیل نتایج: 215

5-5- پیشنهادهای حاصل از پژوهش… 215

منابع و مآخذ. 217

1- منابع فارسی.. 217

2- منابع لاتین.. 221

1-1- مقدمه

عصری كه در آن زندگی می كنیم، عصری جدید از دستاوردهای عظیم علمی و مبتنی بر فناوری، پیشرفت و تغییر، كاربرد انرژی هسته ای، ارتباط از راه دور و خودكار شدن فرایند تولید می باشد. عظمت و سرعت پیشرفتهای علمی و فنون متأثر از آن، بی تردید دگرگونیهای اجتماعی و تحولات اقتصادی را به همراه خواهد داشت. بر این مبنا در چنین شرایطی تغییر و تحولات عمیقی در زندگی افراد و اشتغال آنها به وجود می آید. امروزه سازمان های نوآور و پیشرو برای رسیدن به اهداف و برنامه های خود در صددند تا راهكارهایی جهت سازگاری مطلوب كاركنان خود با چنین تغییرات عظیمی به وجود آورند. توجه به انسان به عنوان یک موجود پیچیده، سازگاری وی با چنین روابط، تجهیزات، تغییرات و دستورالعملها و به طور كلی محیط های شغلی در یک سازمان متفاوت از گذشته گردیده و انسان عصر حاضر ، در جریان سازگاری با محیط اجتماعی و شغلی خود ناچار است محدودیتها و فشارهایی را متحمل شود. (جوادی نیا، 1388: 1)

كار کردن، صرفنظر از تأمین مالی، می‌تواند برخی از نیازهای اساسی آدمی نظیر تحرك روانی و بدنی،تماس اجتماعی، احساسات خودارزشمندی، اعتماد و توانمندی را ارضا كند. با وجود این، كار می‌تواند منبع فشار عمده ای نیز باشد. احساس دایمی فشار، اثرات آسیب‌زای چندی را بر جا می گذارد كه از آن به نام تحلیل رفتگی شغلی یاد می كنند.(پاول،1377: 50)

در این فصل پس از تعریف موضوع و اهمیت و ضرورت مطرح نمودن آن به اهداف، سوالات و فرضیات تحقیق می‌پردازیم و پس از آن قلمرو تحقیق و کاربردهای آن مطرح و در خاتمه تعریف عملیاتی واژگان تحقیق ذکر می‌شود.

در فصل دوم ادبیات تحقیق که شامل سه بخش شخصیت، فشار روانی و تحلیل‌رفتگی است مطرح خواهد شد.

در فصل سوم به روش تحقیق و در فصل چهارم به نتایج حاصله از آن می‌پردازیم.

در خاتمه در فصل پنجم، نتیجه گیری و پیشنهادهای حاصل از تحقیق ذکر می‌شود.

1-2- تعریف موضوع

طبق تعریف کی رایکو (1978) فشار روانی به عنوان پاسخی به تأثیرات منفی تلقی می شود که زمان بروز آن هنگامی است که فشار غیرقابل کنترل به مدت طولانی ادامه یابد و استراتژی های مقابله ای فرد نتواند آن را برطرف سازد. سطح بالایی از فشار روانی شغلی اغلب منجر به نارضایتی شغلی، غیبت از کار و ترک شغل و در نهایت تحلیل‌رفتگی شغلی می گردد. تحلیل‌رفتگی به عنوان فقدان انرژی و نشاط تعریف می شود و شخص دچار تحلیل‌رفتگی احساس کسالت انگیزی را نسبت به انجام رفتار شغلی نشان می‌دهد. تحلیل‌رفتگی حالتی است که در یک فرد شاغل به وجود می آید و پیامدی از فشار شغلی دائم و مکرر است. به این ترتیب شخص در محیط کارش به دلیل عوامل درونی و بیرونی احساس فشار می کند و این فشار، دائمی و مکرر بوده و در نهایت به احساس تحلیل‌رفتگی تبدیل می گردد. در این وضعیت احساس کاهش انرژی رخ می دهد و باعث پایین آمدن کارایی و بهره وری کارکنان می شود. (حسنی، 1381: 1)

به اعتقاد گینز و جرمییر فرصتهای  اندک برای ارتقا و وجود قوانین و مقررات خشک این احساس را در فرد ایجاد می کند که در یک نظام غیر منصف گرفتار آمده است و همین احساس باعث می شود فرد نسبت به شغلش نقطه نظرهای منفی پیدا کند. تقویت حالتهای منفی مزمن و فقدان پیشرفت بعد از اینکه خود را در زندگی موفق احساس نمی کند، به عیب‌جویی، دلسردی، بی علاقگی و سهل انگاریمی‌ انجامد که از جمله نشانه های تحلیل رفتگی هستند. (ساعتچی ،1387 :345) از آنجا که تحلیل رفتگی شغلی غیر تبعیض‌آمیز است و کارکنان در همه سطوح ممکن است متحمل آن بشوند(بل، 2004: 2). در این راستا شناخت عواملی که در ایجاد و توسعه تحلیل رفتگی نقش دارند اهمیت بسزایی دارد زیرا کاهش اثر بخشی و افزایش غیبت از کار در افرادیکه از تحلیل رفتگی رنج می برند مشاهده می‌شوند (برونت، 2003: 5).

یکی از مهمترین مقوله‌های تأثیرگذار بر فشار روانی و ادراک فرد از فشار روانی شخصیت فرد است. طبق تعریف آلپورت «شخصیت عبارت است از سازمان پویای دستگاه بدنی و روانی فرد که چگونگی سازگاری خاص آن فرد را با محیط تعیین می کند.» (آلپورت، 1937: 48) شلدن می‌گوید: شخصیت، سازمان پویای (زنده) جنبه‌های ادراکی و انفعالی و ارادی و بدنی (شکلی و اعمال حیاتی بدن) آدمی است. (مشبکی، 1377: 123) برای سنجش تیپ شخصیتی افراد روش‌های متنوعی وجود دارد که از مهمترین آنها می‌توان به مدل پنج عاملی اشاده نمود که با سابقه چهار دهه کار علمی یکی از معتبرترین ابزار سنجش شخصیت به حساب می‌آید.

این تحقیق به بررسی تأثیر ابعاد شخصیت بر تحلیل‌رفتگی کارکنان می‌پردازد. 5 بعد اصلی شخصیت که در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرند، عبارتند از: برونگرایی، توافق پذیری، ثبات هیجانی، وجدان کاری، گشودگی یا باز بودن نسبت به تجربیات جدید

در پرسشنامه استاندارد تحلیل‌رفتگی ماسلاش و جکسون تحلیل رفتگی در 3 بعد مورد سنجش قرار می‌گیرد که عبارتند از فرسودگی هیجانی، مسخ شخصیت و کاهش کفایت شخصی

 1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

یکی از رایج ترین مشکلاتی که کارکنان را در همه سنین مورد حمله قرار می دهد، فشار روانی است. فشار روانی طولانی ممکن است منجر به رفتارهای غیر مولد شود. رفتار‌‌های غیر مولد متضمن ترک خدمت، غیبت از محل کار، اعتیاد به الکل، اعتیاد به مواد مخدر، پرخاشگری و خرابکاری است. (محمدزاده، 1375: 465) غیبت، توقف کار و ترک خدمت از پیامد های رفتاری فشار روانی است. (قلی‌پور، 1386: 280-282)

درجات شدید فشار روانی معمولاً توأم با اضطراب و یا ناکامی، فشار خون و کلسترول زیاد می‌باشد. این تغییرات روانی و فیزیولوژیکی به چند طریق سلامت را به مخاطره می اندازد. از همه مهم‌تر، فشار روانی شدید به بیماری قلبی کمک می کند. رابطه بین فشار روانی زیاد شغلی و بیماری قلبی کاملا به اثبات رسیده است. (محمد‌زاده، 1375: 262) ضمناً فشار روانی به اختلال‌های جسمی می‌ انجامد زیرا نظم درونی بدن در رویارویی با فشار روانی دگرگون می‌شود. (دیویس و نیو استورم، 1373: 632)

فشار روانی زیاد، در تشدید بیماری‌های قلبی، ستون فقرات، زخم معده و سردردهای مزمن تأثیر دارد. به طور کلی بین بیماری‌های فیزیولوژیک و فشار روانی رابطه وجود دارد. کاهش و از دست دادن تمرکز حواس، کاهش خلاقیت، افت کیفیت تصمیم‌گیری و اتخاذ تصمیمات ضعیف و بی کیفیت، از دست دادن حافظه کوتاه مدت و بلند مدت، اختلالات فکری- شناختی، افزایش خطا، فراموشی و افزایشتوهم از پیامدهای شناختی فشار روانی است. (قلی‌پور، 1386: 280-282)

سوانح در محیط کار و خارج آن شکل رفتاری دیگری از تنیدگی است که گاهی می‌توان سرچشمه آن را در عوامل فشار روانی مرتبط با کار به دست آورد. برای مثال مسائل حل نشده در کار، اشتغال ذهنی یا انحراف ذهنی برای کارمندی که به طرف منزل رانندگی می کند به وجود آورد و موجب بروز حوادث رانندگی شود. بر طبق یک پیمایش جدید روی 750 کارگر بالای هجده سال، یک ششم آنان بقدری از همکار خود عصبانی شده بودند که دلشان می خواست او را کتک بزنند. بیشترین میزان خشم انباشته شده در کارکنان زیر سی و پنج سال و در مشاغل منشی گری، دفتری یا فروش گزارش شده است. مطالعات دانشگاه میشیگان درباره تنیدگی سازمانی، انواع هزینه‌های غیر مستقیم سوء مدیریت فشارهای روانی را برای سازمان نظیر روحیه پایین، عدم رضایت، قطع روابط و گسیختگی روابط کاری شناسایی کرده و رهنمودهایی برای شناسایی هزینه‌های تنیدگی سازمانی ارائه داده است. صاحب‌نظران تخمین می‌زنند که حدود 75 درصد کل ضررهای کار در نتیجه‌ی تنیدگی است. (رضائیان، 1387: 55-56)

چون دانشگاه ها سازمان هایی خدماتی بوده و متکی به دانش و توانمندی های منابع انسانی خود بوده و بر خلاف سازمان‌های تولیدی به خطوط تولید و … متکی نیستند، اهمیت منابع انسانی در آنها بیش از دیگر سازمان‌ها احساس می شود. دانشگاه امام صادق علیه السلام نیز همانطور که در بیانیه رسالت آن آمده، بار اصلی تحقق رسالت خود را بر دوش اعضاء هیئت علمی و مدیران خود دانسته و در این راستا مشارکت دانشجویان و کارکنان اداری  شایسته، کارآمد و سازگار با شرایط دانشگاه را ضروری می داند. (بیانیه رسالت دانشگاه امام صادق علیه السلام)

1-4- اهداف تحقیق

اهداف اصلی این تحقیق عبارتند از:

• شناخت تیپ شخصیتی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
• اندازه‌گیری سطح تحلیل‌رفتگی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
• تأثیر تیپ شخصیتی بر تحلیل‌رفتگی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
• فراهم سازی بستر لازم برای سیاستگذاری های مناسب در زمینه منابع انسانی توسط مدیران در دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

1-5- سوالات تحقیق

سوال اصلی تحقیق: آیا میان ویژگی‌های شخصیتی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامو تحلیل‌رفتگی آن‌ ها رابطه معنادار وجود دارد؟

سوالات فرعی:

• آیا میان شخصیت برونگرا و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا میان شخصیت توافق ‌پذیر و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا میان شخصیت دارای ثبات هیجانی و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا میان شخصیت وظیفه‌شناس و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا میان شخصیت مستقل و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا میان شخصیت برونگرا و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا میان شخصیت توافق ‌پذیر و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟
• آیا میان شخصیت دارای ثبات هیجانی و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

تأثیرات نوگرایی بر معماری مسکونی دورۀ پهلوی دوم شیراز و تزیینات وابسته به آن در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته  است. روش به کار رفته توصیفی ـ تحلیلی است یعنی به تشریح و تبیین دلایل شکل گیری این وضعیت و چگونگی آن پرداخته است. همچنین با تحلیل داده ها، گونه شناسی جهت شناخت کامل تر و جامع تر خانه های پهلوی دوم شیراز صورت پذیرفته است.

تقسیم بندی فضای پر و خالی خانه، چهار گونۀ پُر، نیمه پُر، میان پُر و دو بر پُر در پلان های کاربری مسکونی این دوره داده است. همچنین محور دسترسی خانه ها به صورت مستقیم، شکسته و منقطع بوده که فضاهای خصوصی و عمومی در اطراف آنها پراکنده و متمرکز هستند. نماهای خانه های این دوره به صورت مکعب هایی ساده و فاقد تزیین است. مهمترین عنصر تزیینی به کار رفته در نما قاب های مورد استفاده جهت تزیین در است که برخی خانه ها فاقد آن است و برخی دیگر دارای قاب ساده یا ترکیبی هستند.

نتایج حاصل نشان می دهد که الگوی معماری مسکونی خانه های نوین دورۀ پهلوی دوم در شیراز عمدتاً به صورت برونگرا در دو طبقۀ غیر مجزا با الگوی سکونت تک خانواری و سقف های ردیفی از جنس شیروانی است. پلان عمدتاً دارای تقسیمات سه قسمتی با گونۀ نیمه پُر همراه با محور دسترسی منقطع و تمرکز فضای خصوصی و عمومی حول محور است. از مشخصه های نما و تزیینات خانه های این دوره اجرای بدنۀ نما با بهره گرفتن از سیمان و سنگ و به ندرت آجر است. نماها و نمادها به شیوۀ مدرن و سبک بین المللی، حذف تزیینات و آرایه های الحاقی در نما، وجود تزیینات ساده در قاب ورودی و قرارگیری تیغۀ سیمانی سرتاسری به عنوان سرسایه است.

واژگان کلیدی: مدرنیسم(نوگرایی) ـ هنر پهلوی – معماری پهلوی ـ هنر مردم گرا ـ گونه شناسی معماری پهلوی.

فهرست مطالب

عنوان                         صفحه

  :

1ـ1. طرح تحقیق. 2

1ـ1ـ1. مقدمه و طرح مسأله. 2

1ـ1ـ2. سئوالات تحقیق. 4

1ـ1ـ3. فرضیه تحقیق. 4

1ـ1ـ4. هدف تحقیق. 4

1ـ1ـ5. ضرورت تحقیق. 5

1ـ1ـ6. نوع و روش انجام تحقیق. 5

1ـ1ـ6ـ1. روش و ابزار گردآوری اطلاعات.. 6

1ـ1ـ6ـ2. جامعۀ آماری. 6

1ـ1ـ6ـ3. تعداد نمونه. 7

1ـ1ـ6ـ4. روش نمونه گیری. 7

1ـ1ـ6ـ5. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 8

1ـ1ـ7. طرح کلی نگارش.. 8

1ـ2. پیشینۀ تحقیق. 10

1ـ3. روش شناسی. 15

:

مقدمه. 20

2ـ1.تعریف مدرنیته. 20

2ـ1ـ1. تاریخچۀ مفهوم مدرن و مدرنیته. 21

2ـ2ـ2. شاخصه های مدرنیسم. 23

2ـ2. رویکرد مدرنیسم به تزیین. 24

عنوان                           صفحه

2ـ3. معماری مدرن و شاخصه های آن در جهان. 25

2ـ3ـ1. تأثیرات مدرنیته بر تزیینات معماری. 28

2ـ3. سرچشمه های ورود مدرنیته به معماری ایران. 31

2ـ3ـ1. دوران قاجار 31

2ـ3ـ2. مدرنیته و دوران پهلوی اول. 38

2ـ3ـ2ـ1. بررسی اوضاع اجتماعی تاثیر گذار بر ساختار معماری پهلوی. 38

2ـ3ـ3. مدرنیته و دوران پهلوی دوم. 41

2ـ3ـ3ـ1. بررسی اوضاع اجتماعی تاثیر گذار بر ساختار معماری پهلوی دوم. 41

2ـ4. ورود مدرنیسم به معماری. 42

2ـ4ـ1. معماری دورۀ قاجار 42

2ـ4ـ2. معماری دورۀ پهلوی اول. 46

2ـ4ـ3. معماری دورۀ پهلوی دوم. 54

 

مقدمه. 65

3ـ1. تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تأثیرگذار بر گسترش کالبدی شهر 66

3ـ1ـ1. بستر فرهنگی شیراز در عصر قاجار 66

3ـ1ـ2. بستر فرهنگی شیراز در عصر پهلوی اول. 70

3ـ1ـ2ـ1. نخستین دورۀ توسعۀ شهری شیراز 71

3ـ1ـ3. بستر فرهنگی شیراز در دوران پهلوی دوم. 75

3ـ1ـ3ـ1. دومین دورۀ توسعۀ شهری شیراز 77

3ـ1ـ3ـ2. سومین دورۀ توسعۀ شهری شیراز 80

3ـ2. معماری مسکونی شیراز 82

3ـ2ـ1. دورۀ پهلوی اول. 82

عنوان                             صفحه

3ـ2ـ2. دورۀ پهلوی دوم. 87

3ـ3. مسکن و طبقه متوسط، مفهوم طبقه متوسط جدید و مؤلفه های مرتبط با آن. 92

3ـ3ـ1. تعریف طبقه متوسط.. 92

3ـ3ـ4. افزایش شمار طبقۀ متوسط جدید در دورۀ پهلوی دوم. 95

 

مقدمه. 98

4ـ1. تعاریف خانه و مسکن و مفاهیم خانۀ ایرانی. 98

4ـ1ـ1. تعریف خانه. 98

4ـ1ـ3. مفهوم خانه در معماری ایرانی. 100

4ـ2. اصول معماری مسکونی ایرانی. 101

4ـ2ـ1. مردمواری: 101

4ـ2ـ2. پرهیز از بیهودگی: 102

4ـ2ـ3. نیارش: 102

4ـ2ـ4. خودبسندگی: 102

4ـ2ـ5. درونگرایی: 103

4ـ3. شاخصه های کالبدی خانه ایرانی. 104

4ـ3ـ1. تکثر و تنوع فضایی: 104

4ـ3ـ2. تدریج گذر از یک فضا به فضای دیگر(اصل سلسله مراتب فضایی): 104

4ـ3ـ3. انعطاف پذیری: 104

4ـ3ـ4. هندسه و تناسبات: 104

4ـ3ـ5. مرکزیت: 105

4ـ3ـ6. گونه گونی فضا از نظر درجۀ پوشیدگی: 106

4ـ4. معرفی تصویری اجزای خانۀ سنتی ایرانی. 106

4ـ5. نحوۀ قرارگیری اجزای خانۀ سنتی ایرانی. 127

عنوان                 صفحه

4ـ5ـ1. سردر ورودی. 127

 

 

4ـ5ـ2. هشتی. 128

4ـ5ـ3. راهرو ـ دالان. 128

4ـ5ـ4. حیاط(میانسرا) 128

4ـ5ـ5. جبهۀ شمالی. 129

4ـ5ـ6. جبهۀ غربی. 129

4ـ5ـ7. جبهۀ شرقی. 130

4ـ5ـ8. جبهۀ جنوبی. 130

4ـ6. معرفی خانه های سنتی شیراز تا اواخر قاجار 130

4ـ6ـ1. ویژگی های خاص معماری خانه های سنتی شیراز 131

4ـ6ـ2. بررسی تصویری شاخصه های کالبدی خانه های سنتی شیراز تا اواخر قاجار 132

4ـ6ـ2ـ1. خانه های سنتی و طبیعت.. 132

4ـ6ـ2ـ2. تنوع فضایی در خانه های شیراز 133

4ـ6ـ2ـ3. انعطاف پذیری خانه های شیراز 134

4ـ6ـ2ـ4. سلسله مراتب فضایی در خانه های شیراز 135

4ـ6ـ2ـ5. محل قرارگیری حیاط در خانۀ ایرانی. 136

4ـ7. تزیینات ورودی خانه های سنتی دورۀ قاجار 136

4ـ7ـ1. ورودی به سبک سنتی. 137

4ـ7ـ2. ورودی به سبک تلفیقی. 140

4ـ8. تحول خانه های مسکونی. 142

4ـ8ـ1. برونگرایی. 142

4ـ9. خانه های جدید شیراز در دورۀ پهلوی دوم. 145

4ـ9ـ1. معرفی اجزای خانه های مدرن شیراز 146

4ـ9ـ1ـ1. ورودی(درآیگاه) یا درون شو 146

4ـ9ـ1ـ2. رختکن. 149

4ـ9ـ1ـ3. راهرو 150

عنوان                                                     صفحه

4ـ9ـ1ـ4. سرسرا (فرانسوی:HAll) 150

4ـ9ـ1ـ5. اتاق. 151

4ـ9ـ1ـ5ـ1. اتاق پذیرایی. 151

4ـ9ـ1ـ5ـ2. اتاق ناهارخوری(غذاخوری) 152

4ـ9ـ1ـ5ـ3. اتاق خواب.. 153

4ـ9ـ1ـ6. ایوانچه (فرانسوی: بالکنbAlcon) 153

4ـ9ـ1ـ7. مهتابی/ بهارخواب(فرانسوی: تراسterasse) 154

4ـ9ـ1ـ8. حیاط. 155

4ـ9ـ1ـ9. مستراح(انگلیسی: سرویس(زبانزد در ایران)service  ـ فرانسوی: توالت toilette) و دستشویی  156

4ـ9ـ1ـ10. حمام. 156

4ـ9ـ1ـ11. انباری. 157

4ـ9ـ1ـ12. پادیاو(فرانسوی:پاسیوpatio) 158

4ـ9ـ1ـ13. نورگیر 158

4ـ9ـ1ـ14. حیاط خلوت.. 159

4ـ9ـ1ـ15یستکد(فرانسوی: گاراژgarage ـ انگلیسی: پارکینگparking) 159

4ـ9ـ1ـ16. باریک سازی. 160

4ـ9ـ2. بررسی تصویری شاخصه های کالبدی خانه های مدرن شیراز در دوران مدرن(پهلوی دوم) 161

4ـ9ـ2ـ1. خانه های جدید و طبیعت.. 161

4ـ9ـ2ـ2. تنوع فضایی در خانه های جدید. 162

4ـ9ـ2ـ3. انعطاف پذیری خانه های جدید. 164

4ـ9ـ2ـ4. سلسله مراتب فضایی در خانه های جدید. 165

4ـ9ـ2ـ5. محل قرارگیری حیاط در خانه های جدید. 166

4ـ10. تزیینات ورودی خانه های مدرن پهلوی دوم. 167

عنوان                                   صفحه

 

مقدمه. 172

5ـ1. شناختی مجدد : بررسی اجزا حذف و اضافه شده خانه ایرانی. 172

5ـ4. نقش طبقه متوسط جدید شیراز در تحولات الگوی مسکن و شکل گیری کاربری مسکونی جدید  196

5ـ5. گونه شناسی کاربری مسکونی بر مبنای تحول الگوی سکونت.. 197

5ـ5ـ1. تعریف گونه و تیپ و مفاهیم مرتبط با آن. 197

5ـ5ـ1ـ1. تعریف گونه. 197

5ـ5ـ1ـ2. تعریف تیپ.. 198

5ـ5ـ1ـ3. تعریف گونه شناسی. 198

5ـ5ـ2. رهیافتی به گونه شناسی مسکونی شیراز  پهلوی دوم. 198

5ـ5ـ2ـ1. گونه شناسی پلان. 200

5ـ5ـ2ـ1ـ1. گونه شناسی خانه بر اساس نحوۀ قرارگیری فضای باز، نیمه باز و بسته. 202

1ـ گونۀ الف : تمام پُر 206

2ـ گونۀ ب : نیمه پُر 206

3ـ گونۀ ج : میان پُر 212

4ـ گونۀ د : دو بر پُر 214

5ـ5ـ2ـ1ـ2. گونه شناسی براساس نحوۀ دسترسی. 215

1ـ گونه الف : محور مستقیم. 218

2ـ گونۀ ب: محور شکسته. 219

3ـ گونۀ ج: محور منقطع. 222

5ـ5ـ2ـ1ـ3. گونه شناسی براساس نحوۀ قرارگیری فضا حول محور دسترسی. 224

1ـ گونه الف: تمرکز و پراکندگی فضاها در اطراف محور مستقیم. 227

2ـ گونه ب: تمرکز و پراکندگی فضاها در اطراف محور شکسته. 230

عنوان                                                            صفحه

3ـ تمرکز و پراکندگی فضاها در اطراف محور منقطع. 232

5ـ5ـ2ـ2. گونه شناسی نما 236

5ـ5ـ2ـ2ـ1. گونه شناسی خانه براساس چگونگی ترکیب اجزای ورودی. 238

1ـ گونه الف : فاقد قاب.. 241

2ـ گونه ب: قاب ساده 241

3ـ گونه ج: قاب ترکیبی. 243

 

 

منابع فارسی ……..

منابع انگلیسی ……..

طرح تحقیق

1ـ1ـ1. مقدمه و طرح مسأله

حرکت های سیاسی، اجتماعی رخ داده از اواخر قاجار مانند انقلاب مشروطیت، انقراض سلسلۀ قاجاریه و روی کار آمدن رضاشاه و بعد از آن محمدرضا پهلوی، همچنین در صحنۀ جهانی انقلاب صنعتی و به دنبال آن انقلاب تکنولوژیکی قرن بیستم و نیز بروز دو جنگ جهانی؛ شکلی جدید، سریع و دگرگون شده را به وجود آورد که حرکت اجتماعی ـ فرهنگی ایران ناگزیر از پذیرفتن آن بود.

با ظهور انقلاب صنعتی در غرب و نفوذ ریشه هایی از فرهنگ مغرب زمین، جامعۀ سنتی ایران نیز به نوعی این رویداد جهانی و تحولات فکری جانبی آن را تجربه نمود و با سرعت و جهشی سطحی تر از آنچه در غرب در حال روی دادن بود، به تدریج به سوی جهان نوین گام برداشت. در دورۀ پهلوی به ویژه با روی کار آمدن پهلوی دوم، روند تغییر و تحولات اقتصادی و اجتماعی کشور که از شروع حاکمیت پهلوی اول آغاز شده بود، سرعت بیشتری یافت و شهرهای کشور به عنوان پایگاه های گسترش مدرنیزاسیون تحولات زیادی یافتند. شیراز نیز به عنوان یکی از شهرهای بزرگ آن زمان، دگرگونی های زیادی پذیرفت. در بین کاربری ها و عملکردهای موجود شهر، خانه جایگاه خاصی داشته است که در این دوران متأثر از جو موجود دستخوش تغیراتی در شیوۀ ساخت گردید. با ورود مدرنیسم به ایران در دوران پهلوی، نمود خود را در دگرگونی­های کالبدی فضایی ـ به عنوان نمادی از تجدد و تجددگرایی سطحی و دستوری ـ با گذار از معماری درونگرا به معماری برون گرا نمایان ساخت.

مهمترین و قدیمی ترین ویژگی معماری گذشتۀ ایران که آن را از دیگر سبک ها به ویژه سبک های معماری غربی متمایز می سازد درونگرایی است. ویژگی ای که با توجه به وضع اقلیمی بسیاری از مناطق ایران، همچنین رعایت اصل محرمیت به وجود آمده است. به این معنا که فضاهای داخل ارتباط بصری مستقیم با فضای شهری بیرون خود ندارند و فضاهای مختلف آن را عنصری مانند حیاط و یا صفه های سرپوشیده سازماندهی کرده است به نحوی که روزن ها و بازشوها به طرف این عناصر بازشوند(معماریان، 1375: 12).

شکل گیری و حضور قاطعانۀ ویژگی درونگرایی معماری ایران تا اواخر قاجار ادامه داشت؛ اما اولین بناهای دولتی و حکومتی در دورۀ قاجار و نیز تحولات عقیدتی و اجتماعی در آغاز دورۀ پهلوی اول، مهمترین خصلت معماری گذشتۀ ایران را تغییر داد. بناها در همۀ حوزه ها و دسته بندی های ساختمانی از درون به بیرون چرخش داده شدند. این گردش به طور بنیادین بر دیگر عناصر معماری ایران از جمله تزیینات و مباحث خرد و کلان در حوزۀ معماری و شهرسازی نظیر خیابان ها، کوچه ها، پنجره ها و نماها و به عبارتی فضاهای تازه و نوین تأثیر گذاشت. بنابراین پدیدۀ برونگرایی نخست در اندیشه ها شکل گرفت و متعاقب آن و بنا به نیازهای خواسته یا ناخواسته و در نهایت با پذیرش آن به معماری مسکونی و خانه های نوین شهری سرایت نمود.

از زمانی که فرهنگ غرب وارد معماری درونگرای ایرانی شد، معماری مدرن ایرانی شکل گرفت. معماری ایرانی سراسر تزیینات بود و امری فرهنگی محسوب می شد اما با ورود مدرنیته  و اجرای برخی از اصول معماری مدرن از جمله ساده گرایی و حذف تزیینات، نماهای خانه های این دوره به سمت مکعب هایی ساده و فاقد تزیین گرایش یافت. این تغییرات ابتدا در تهران شروع شد و سپس به سایر نقاط ایران از جمله شیراز راه یافت.

تحولات معماری دورۀ پهلوی دوم در شیراز ریشه در عوامل گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارد. از میان عوامل خارجی شرایط خاص جهانی همچون رواج مدرنیته در غرب و نیز جنگ جهانی دوم، وضعیت شهرسازی و معماری را در این دوران از حیطۀ سنتی صرف خود خارج ساخت و معماری ناگزیر به انتخاب شیوه های معماری گشت که بازتابی از حرکت ها و بینش های زمانه و نیز حرکت وقت بود. این شیوه همانا چرخش از معماری درونگرا به برونگرا بود. این تغییر نمود خود را هم در سازماندهی فضایی و هم نما و تزیینات نشان داد. معماری در حقیقت به یک جهش ناگهانی انجامید و قبل از آنکه بتواند به یک معماری با هویت ایرانی دست یابد و حرکت تاریخی خود را با شناخت تازه ادامه دهد به جریانی افتاد و به صحنه ای کشیده شد که تحت تأثیر عوامل زیادی همچون تکنولوژی ساخت، مصالح، فنون ساختمانی و نیز الگوهای جدید زندگی، نوع ارتباطات و تجارت جدید جهانی و معیارها و ارزش های فرهنگی جدید که همگی حاصل یک جهان مدرن قرن بیستمی و در حقیقت معماری مدرن جهانی بود قرار گرفت. از میان عوامل اجتماعی داخلی نیز ظهور طبقه متوسط جدید که خود محصول نوگرایی در ایران بود، خواهان سبک زندگی جدید و خانه های جدید شکل گرفته در این دوران با الگوی برون گرا بودند.

این پژوهش می کوشد تا با شناخت گونه های مختلف معماری مسکونی ساخته شده در دورۀ پهلوی دوم در شیراز، دلایل شکل گیری و عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری این شیوه ـ شیوه ی برونگرا ـ را مورد مداقه قرار دهد.

1ـ1ـ2. سئوالات تحقیق

ـ عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری شیوۀ برونگرا و ویژگی های معماری مسکونی دورۀ پهلوی دوم در شیراز چه بوده است؟

ـ گونه های مختلف معماری مسکونی شیراز در این دوره کدام است؟

ـ تزیینات در معماری مسکونی پهلوی دوم شیراز چگونه است؟

1ـ1ـ3. فرضیه تحقیق

ـ الگوی معماری مسکونی در دورۀ پهلوی دوم از الگوی درونگرا به الگوی برونگرا چرخش داشته است.

ـ الگوی معماری مسکونی برونگرا متأثر از یک الگوی غربی بوده است.

ـ با ظهور مدرنیسم(نوگرایی)، تزیینات ساختمانی رو به سادگی رفته است.

 

1ـ1ـ4. هدف تحقیق

هدف اصلی تحقیق شناخت دگرگونی های ایجاد شده بر مبنای اندیشه ها، و روش های تغییر شکل یافته در معماری مسکونی دورۀ پهلوی دوم در شیراز است.

اهداف دیگر عبارتند از:

ـ شناخت پیش زمینه های سیاسی، جامعه شناختی، اقتصادی و فرهنگی مؤثر بر ظهور معماری مسکونی دورۀ پهلوی دوم شیراز است.

ـ شناخت تأثیرپذیری ها در پیدایش این سبک از معماری مسکونی است.

ـ شناخت گونه های مختلف معماری مسکونی شیراز در دورۀ پهلوی دوم است.

 1ـ1ـ5. ضرورت تحقیق

با توجه به وسعت تحولات اتفاق افتاده در دورۀ پهلوی، کم بودن تعداد پژوهش هایی که تحولات معماری و شهرسازی دورۀ پهلوی به ویژه پهلوی دوم را مورد کنکاش دقیق و با جزئیات قرار دهد، محسوس است.

در سیر مطالعاتی معماری معاصر ایران اغلب به بررسی بناهای دولتی و شاخص به ویژه در تهران پرداخته شده است و معماری مسکونی دورۀ پهلوی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از آنجایی که مدرنیزاسیون و دورۀ گذار از سنت به مدرن در بافت مسکونی شهر نیز تأثیرات خود را برجای گذاشته است؛ لذا پرداختن به آن حائز اهمیت است.

1ـ1ـ6. نوع و روش انجام تحقیق

این پژوهش براساس هدف از نوع بنیادی بوده که به شناخت تحولات روی داده در دورۀ پهلوی دوم شیراز بر مبنای مدرنیسم حاکم در این دوران می پردازد.

از لحاظ ماهیت و روش اجرا و شیوۀ نگرش توصیفی ـ تحلیلی است؛ یعنی علاوه بر توصیف وضعیت معماری مسکونی دورۀ پهلوی دوم شیراز و تزیینات آن، به تشریح و تبیین دلایل شکل گیری این وضعیت و چگونگی آن پرداخته می شود.

1ـ1ـ6ـ1. روش و ابزار گردآوری اطلاعات

اطلاعات این تحقیق به شیوۀ میدانی وکتابخانه‌ای گردآوری شده است و ابزار آن نیز فیش‌برداری وتصویربرداری و است.

در بخش مطالعات کتابخانه ای، گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینۀ پژوهش و نیز تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و … تأثیرگذار آن بر شکل گیری معماری مسکونی شیراز پهلوی دوم و چگونگی ورود مدرنیسم به ایران و راهیابی آن به معماری بدست آمد.

ابزار مورد استفاده جهت جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای فیش بوده است؛ به این صورت که با مراجعه به کتابخانه های موجود در شیراز از جمله میرزای شیرازی، دانشکده هنر و معماری، مرکز اسناد و شاهچراغ و دسترسی به منابع  به فیش برداری از مطالب مورد نظر اقدام گردید. همچنین برخی منابع کتابخانه ای نسخۀ pdf کتاب هایی ست که بر روی اینترنت قرار داشت. مقالات مورد استفاده در کار نیز از مجلات موجود در کتابخانه ها و یا نسخۀ نمایه شده بر روی سایت هایی مانند noormags، magiran و civilica اخذ گردیده است.

در این بخش جهت تهیۀ اطلاعات اولیۀ مورد نظر از خانه ها، مستندنگاری با حضور در محدودۀ مورد مطالعه و برداشت و ثبت کالبدی خانه ها صورت گرفت. جهت انجام این کار از مترکشی و تهیۀ کروکی دقیق و عکس استفاده شد. همچنین از طریق مصاحبه اطلاعات مورد نظر مربوط به هر خانه بدست آمد.

1ـ1ـ6ـ2. جامعۀ آماری

جامعۀ آماری در این پژوهش بافت میانی شهر شیراز است که ساخت و سازها و گسترش های شهر در دهه های 1330 تا 1357 خورشیدی را شامل می شود. این منطقه شامل توسعۀ شهر شیراز در خارج از حصار بافت تاریخی است که عمدتاً به سمت غرب می باشد و محدودۀ خاصی را از نقطه نظر کالبدی به وجود آورده که به بافت میانی شهر مشهور است. که عمدتاً شامل دو خیابان شرقی ـ غربی (خ قصرالدشت و خ زند) و یک خیابان شمالی ـ جنوبی (خ نادر) عمود بر دو شبکه قبلی می باشد.

علت انتخاب شهر شیراز این است که این شهر یکی از کانون های تجددگرایی در دورۀ پهلوی دوم بوده است؛ همچنین یکی از شهرهای مهم تاریخی و فرهنگی کشور و قطب تجاری و ترانزیتی جنوب کشور به پایتخت بوده است.

دلیل انتخاب بافت میانی این است که شکل گیری این بافت مربوط به تحولات شهرنشینی دهه های آغازین قرن حاضر می باشد و دربرگیرندۀ خانه هایی است که تحول معماری مسکونی شیراز را در آن و براساس آن باید تعریف کرد. این محدوده دربرگیرندۀ تولد معماری نوین است.

به علت گستردگی بافت میانی امکان بررسی و تحلیل کلیۀ بافت امکان پذیر نبود لذا قسمت هایی از آن انتخاب گردید. حدود بافت شهری انتخابی از شمال منتهی به خیابان زند تا فلکه نمازی، از شرق خیابان نادر(انقلاب) تا فلکه فرودگاه قدیم و از غرب خیابان ملاصدرا تا بلوار شهید بهشتی می باشد. خیابان های اصلی قرار گرفته در این محدوده شامل: خیابان بیست­متری سینماسعدی و فرعی های آن (معدل ـ پوستچی ـ هدایت ـ باغشاه)، خیابان سی­متری سینماسعدی و فرعی های آن (برق ـ صاحب دیوان)، خیابان اصلاح نژاد، خیابان قدمگاه، خیابان تحویلی و خیابان قاآنی نو می باشد. محدودۀ انتخابی جزء مناطق 1، 2 و 4 شهرداری شیراز است و نخستین مناطق مسکونی شکل گرفته در دورۀ پهلوی دوم است.

1ـ1ـ6ـ3. تعداد نمونه

تعداد 70 خانه در جامعۀ آماری برداشت گردید که از این تعداد 52 خانه اطلاعات موردنظر آن به طور کامل تکمیل گردید و به عنوان نمونه مورد استفاده قرار گرفت.

1ـ1ـ6ـ4. روش نمونه گیری

روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده بوده است به این صورت که در جامعۀ آماری موردنظر از هر خیابان به صورت اتفاقی تعدادی خانه جهت نمونه انتخاب گردید؛ به طوری که تقریباً از هر محدودۀ اصلی (مناطق 1، 2 و 4 شهرداری شیراز) تعداد 13 خانه انتخاب، برداشت و مستندنگاری گردید.

1ـ1ـ6ـ5. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات کیفی می باشد. جهت رسیدن به اهداف و پاسخ پرسش های مطرح شده در پایان نامه که ویژگی های معماری مسکونی دورۀ پهلوی دوم شیراز و تأثیرات نوگرایی بر آن است؛ ابتدا به ویژگی­های معماری مدرن در جهان و چگونگی ورود آن به ایران پرداخته شد. پس از آن عوامل مؤثر بر شکل گیری و گسترش شهر و معماری مسکونی در دورۀ پهلوی دوم مورد توجه قرار گرفت از این میان نقش طبقه متوسط جدید برجسته تر بود. در مرحلۀ بعد شاخصه­های خانه­های سنتی ایرانی مورد بررسی قرار گرفت تا به این ترتیب الگوها و استانداردهای ارزیابی خانه در دوران مدرن بدست آید و به عنوان مبنا و معیار استفاده شود. جهت دریافت اصول و شاخصه های معماری سنتی ایرانی از کتاب آشنایی با معماری اسلامی ایران تألیف محمدکریم پیرنیا به عنوان مبنا استفاده شده است. جهت بدست آوردن تعاریف اجزای خانه های جدید نیز از کتاب فرهنگ مهرآزی ایران نوشتۀ بیژن رفیعی سرشکی و دیگران استفاده شده است. سپس با طبقه بندی اطلاعات بدست آمده از برداشت خانه های پهلوی دوم شیراز اجزا موجود در آنها شناسایی گردید. مقایسۀ تطبیقی داده های گردآوری شده از خانه های پهلوی دوم با معیارهای خانه های ایرانی منجر به استخراج