علاوه بر آن یکی از مبادی ورود و مداخله دولت‌ها از گذشته در زمینه نحوه پوشش افراد جامعه بوده است و نقش برنامه‌ها و سیاست‌های حاکمیت در این زمینه غیرقابل انکار است. در سده‌ی اخیر موضوع پوشش همواره مورد توجه جوامع اسلامی، اندیشمندان و رهبران فرهنگی و دولت‌ها بوده است. از آغاز نظام جمهوری اسلامی ایران، پوشش همواره یکی از مسائل مهم فرهنگی و اجتماعی جامعه بوده و مورد توجه صاحبنظران، کارشناسان و مسئولان دستگاه‌های فرهنگی جامعه قرار گرفته است. در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف در جهت فرهنگ‌سازی در این زمینه، تدوین و تصویب شده است. بر این اساس، بررسی سیر تحول مداخلات حاکمیت در این زمینه نقش بسزایی در تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات فرا روی سیاستگذاران در این حوزه خواهد داشت.
بر این اساس تحقیق پیش رو سعی کرده است تا سیاستگذاری فرهنگی پوشش در جمهوری اسلامی ایران را مورد بررسی قرار دهد. برای رسیدن به این مقصود با بررسی رابطه پوشش و فرهنگ، مبانی مداخله حکومت در حوزه فرهنگ مورد بحث قرار گرفته و در ادامه مبانی دخالت حکومت در پوشش و نیز نحوه و چگونگی مداخله حکومت در زمینه پوشش بررسی شده است. در انتها نیز سیر تحول سیاست‌ها و مداخلات نظام جمهوری اسلامی ایران در طول سه دهه و نتیجه گیری از مباحث مطرح شده است.
کلمات کلیدی: پوشش، حجاب، سیاستگذاری فرهنگی، سیاستگذاری در جمهوری اسلامی ایران.
 
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات. 1
1-1- مسئله تحقیق. 2
1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق. 3
1-3- سابقه تحقیق. 4
1-4- سؤالات تحقیق. 5
1-5- روش تحقیق. 6
1-6- اهداف تحقیق. 6
1-7- سازمان تحقیق. 6
1-8- مشکلات و موانع تحقیق. 7
فصل دوم: پوشش و فرهنگ. 9
مقدمه. 10
2-1-  فرهنگ. 11
1-1-2- ضرورت تعریف فرهنگ. 11
2-1-2- درآمدی بر مفهوم فرهنگ. 12
3-1-2- تعریف فرهنگ. 13
4-1-2- تقسیم‌بندی انواع تعاریف از فرهنگ. 15
1-4-1-2- تعاریف توصیفی. 15
2-4-1-2- تعاریف تاریخی. 15
3-4-1-2- تعاریف هنجاری. 16
4-4-1-2- تعاریف روانشناختی. 16
5-4-1-2- تعاریف تکوینی. 17
6-4-1-2- نتیجه‌گیری. 17
5-1-2- عناصر و مؤلفه‌های درونی نظام فرهنگ. 18
2-2- پوشش:. 23
1-2-2- مفهوم پوشش. 23
2-2-2- ریشه‌های پوشش. 24
3-2-2- عوامل مؤثر بر الگوی پوشش در جامعه. 27
4-2-2- پوشش و فرهنگ. 28
1-4-2-2- پوشش نماد فرهنگ. 29
2-4-2-2- پوشش و هویت و منزلت اجتماعی. 30
5-2-2- پوشش در فرهنگ اسلامی. 33
فصل سوم: دولت و فرهنگ. 38
مقدمه. 39
1-3- دولت و فرهنگ(سیاستگذاری در حوزه فرهنگ). 40
1-1-3- سیاستگذاری عمومی و توسعه فرهنگی. 40
2-1-3- سیاستگذاری فرهنگی. 44
3-1-3- رویکردهای نظری درباره سیاست‌پذیری فرهنگ. 49
1-3-1-3- دیدگاه فرهنگ آزاد. 49
2-3-1-3- دیدگاه کنترل فرهنگی. 50

 

3-3-1-3- نقد و نتیجه. 52
4-1-3- ضرورت برنامه‌ریزی فرهنگی. 56
5-1-3- دلایل دخالت و سیاستگذاری در فرهنگ. 58
1-5-1-3- وظیفه دولت اسلامی در مبارزه با هرج و مرج و فساد فرهنگی و زمینه‌سازی در جهت کمال جامعه:. 60
2-5-1-3- ضرورت وجود مرکز واحد در مقابله با تهاجم فرهنگی:   60
3-5-1-3- ضرورت ملت‌سازی یا ایجاد هویت ملی:. 61
4-5-1-3- ضرورت نظم‌دهی به تغییرات فرهنگی:. 62
5-5-1-3- تضمین آزادی بیان، مشارکت و تمرکززدایی فرهنگی:   63
6-5-1-3- ضرورت آموزش فرهنگ:. 63
7-5-1-3- تأثیر سیاستگذاری فرهنگی بر سایر زمینه‌ها:. 63
8-5-1-3- افزایش رفاه و گسترش فعالیت‌های فرهنگی و تفریحی   64
6-1-3- سیاستگذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی در ایران. 64
2-3- دولت و پوشش(سیاستگذاری در حوزه پوشش). 67
1-2-3- حق و حکم. 68
1-1-2-3- حق و ویژگی‌های آن. 68
2-1-2-3- حکم و ویژگی‌های آن. 69
3-1-2-3- حق یا حکم بودن حجاب. 69
2-2-3- حجاب از منظر حقوق و حوزه عمومی و خصوصی. 70
1-2-2-3- حوزه خصوصی. 70
2-2-2-3- نسبت حکومت با حوزه خصوصی و شخصی. 73
3-2-2-3- حجاب: خصوصی یا عمومی. 74
4-2-2-3- تزاحم حقوق در مسئله حجاب. 75
3-2-3- حجاب از منظر احکام اسلامی. 77
1-3-2-3- توجیه فردی بودن حجاب. 78
2-3-2-3- توجیه اجتماعی بودن حجاب. 79
3-3-2-3- نسبت حکومت با احکام. 82
4-2-3- تعامل رویکرد کیفری با سیاست‌های غیرکیفری در حوزه پوشش   84
فصل چهارم: سیاستگذاری پوشش در. 88
جمهوری اسلامی ایران. 88
مقدمه. 89
2-4- پوشش در قوانین و سیاست‌های پیش از انقلاب. 89
1-2-4- پهلوی اول. 90
2-2-4- پهلوی دوم. 94
3-4- سیاستگذاری پوشش پس از پیروزی انقلاب اسلامی. 96
1-3-4- دهه اول (سال‌های 57 تا 68). 96
1-1-3-4- بخشنامه‌ها و اطلاعیه‌های سازمان‌های قضایی و اجرایی   101
2-1-3-4- قوانین مجلس. 106
1-2-1-3-4- قانون بازسازی نیروی انسانی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت. 106
2-2-1-3-4- لایحه امر به معروف و نهی از منکر. 106
3-2-1-3-4- قوانین رسیدگی به تخلفات اداری(مصوب 1362، 1365، 1371، 1372). 107
4-2-1-3-4- ماده 102 قانون مجازات اسلامی. 107
5-2-1-3-4- قانون مقررات انتظامی هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی كشور. 108
‌6-2-1-3-4- قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و مجازات فروشندگان لباسهایی كه استفاده از آنها در ملاء عام خلاف شرع است و یا‌عفت عمومی را جریحه‌دار می‌كند.. 108
3-1-3-4- مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی. 109
‌1-3-1-3-4- آیین‌نامه انضباطی دانشجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی. 109
2-3-1-3-4- آئین‌نامه‌ حفظ‌ حدود و آداب‌ اسلامی‌ در دانشگاه‌ها و مؤسسات‌ آموزش‌ عالی‌. 110
2-3-4- دهه دوم (سال‌های 1368 تا 1378). 110
1-2-3-4- چند بخشنامه‌های از قوه قضائیه. 111
2-2-3-4- دولت. 112
1-2-2-3-4- آیین‌نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلفات و مجازات فروشندگان لباس‌هایی که استفاده از آنها در ملاء عام خلاف شرع است و یا عفت عمومی را جریحه‌دار می‌کند.. 112
2-2-2-3-4- مصوبات کمیسیون سیاستگذاری در امور اجرایی مبارزه فرهنگی با مظاهر فساد. 113
3-2-3-4- مصوبات مجلس. 117
1-3-2-3-4- قوانین رسیدگی به تخلفات اداری. 117
2-3-2-3-4- كتاب پنجم قانون مجازات اسلامی. 117
4-2-3-4- شورای عالی انقلاب فرهنگی. 118
1-4-2-3-4- ‌آیین‌نامه انضباطی دانشجویان جمهوری اسلامی   118
2-4-2-3-4- اصول، مبانی و روش‌های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف   119
3-3-4- دهه سوم (سال‌های 78 تا 88). 121
1-3-3-4 دولت. 121
1-1-3-3-4- آیین‌نامه اجرایی مدارس. 121
2-3-3-4- مجلس. 121
1-2-3-3-4- قانون ساماندهی مد و لباس. 121
3-3-3-4- شورای عالی انقلاب فرهنگی. 122
1-3-3-3-4- سیاست‌های مقابله با تهاجم فرهنگی. 122
2-3-3-3-4- سیاست‌های فرهنگی تبلیغی روز زن. 123
3-3-3-3-4- سیاست‌های فعالیت‌های بین‌المللی زنان. 124
4-3-3-3-4- منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان در جمهوری اسلامی ایران   124
5-3-3-3-4- شاخص‌های ارزیابی آموزش عالی. 125
6-3-3-3-4- راهبردها و راهکارهای گسترش فرهنگ عفاف. 125
7-3-3-3-4- سیاست‌های ارتقاء مشارکت زنان در آموزش عالی   126
8-3-3-3-4- راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب   126
4-3-4- سیاستگذاری پوشش در صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 127
1-4-3-4- راهبردها و اهداف کلان. 127
2-4-3-4- سیاست‌ها و راهکارها. 133
3-4-3-4- وظایف. 135
1-3-4-3-4- صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. 136
2-3-4-3-4- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 140
4-4-3-4- اقدامات و عملکردها. 142
1-4-4-3-4- صدا و سیما. 142
1-1-4-4-3-4- اقدامات سال 1385. 142

دکترعلی­اکبر ایزدپرست

 

دکتر عبّاس قنبری عُدیوی

 

 

 

 

 

تابستان 1391

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                          صفحه

مقدّمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1

1. فصل اوّل: کلّیات و روش­شناسی

1-1. بخش اوّل: کلّیات…………………………………………………………………………………………………………………….. 3

1-1-1.  طرح مسأله………………………………………………………………………………………………………………….. 3

1-1-2.  سؤال­های تحقیق………………………………………………………………………………………………………… 4

1-1- 2-1. سؤال اصلی……………………………………………………………………………………………………….. 4

1 -1-2-2. سؤال­­های فرعی……………………………………………………………………………………………….. 4

1-1-3. ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 5

1-1-4. پیشینه­ی انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………… 6

1-1-5. فرضیه ­ها و خطوط راهنمای بحث………………………………………………………………………………. 8

1-1-6. هدف­ها ………………………………………………………………………………………………………………………… 8

1-2. بخش دوم: روش انجام تحقیق و قلمرو آن…………………………………………………………………………… 9

1-2-1. مقدّمه……………………………………………………………………………………………………………………………. 9

1-2-2. روش تحلیل گفتمان…………………………………………………………………………………………………. 10

1-2-3. نقد و ارزیابی روش تحلیل گفتمان………………………………………………………………………….. 12

1-3. بخش سوم: ساماندهی تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 13

 

 

 

 

عنوان                                                                                                                          صفحه

2. فصل دوم: تحلیل فضای فکری اجتماعی حاکم بر عصر مشروطه

2-1. بخش اوّل: ایران در آستانه­ی تغییر……………………………………………………………………………………. 14

2-1-1. خودباختگی در برابر غرب………………………………………………………………………………………… 15

2-1-2. آغاز تحوّلات اجتماعی در ایران……………………………………………………………………………….. 21

2-1-3. پیدایش مدارس جدید در ایران……………………………………………………………………………….. 21

2-1-4. رواج انتشار روزنامه­ها و جراید………………………………………………………………………………….. 22

2-1-5. تأسیس دارالفنون و سفرنامه­­های فرنگ…………………………………………………………………… 28

2-2. بخش دوم: مشروطه و روشنفکری………………………………………………………………………………………. 28

2-2-1. مفهوم روشنفکری……………………………………………………………………………………………………… 29

2-2-2. خاستگاه مفهوم روشنفکری………………………………………………………………………………………. 30

2-2-3. روشنفکری در مشروطه…………………………………………………………………………………………….. 32

 

3. فصل سوم: شعر طنز و معروف­ترین شاعران طنزپرداز عصر مشروطه

3-1. بخش یکم: شعر طنز ………………………………………………………………………………………………………….. 38

3-1-1. کلّیات…………………………………………………………………………………………………………………………. 38

3-1-2.تعریف طنز………………………………………………………………………………………………………………….. 39

3-1-3. نگاهی به جایگاه طنز در ادبیّات پیش از مشروطیّت……………………………………………… 40

3-2. بخش دوم: معروف­ترین شاعران طنز­پرداز عصر مشروطه…………………………………………………. 44

3-2-1. ایرج­میرزا……………………………………………………………………………………………………………………. 45

3-2-2. سیّد اشرف­الدّین قزوینی( نسیم شمال)………………………………………………………………….. 48

3-2-3. میرزاده­ عشقی…………………………………………………………………………………………………………… 51

 

عنوان                                                                                                                          صفحه

3-2-4. عارف قزوینی……………………………………………………………………………………………………………… 53

 

3-2-5. میرزا علی اکبرخان دهخدا……………………………………………………………………………………….. 55

3-2-6. ادیب­الممالک فراهانی ……………………………………………………………………………………………… 57

3-2-7. ابوالقاسم لاهوتی……………………………………………………………………………………………………….. 60

3-2-8. ملک­الشّعرای بهار………………………………………………………………………………………………………. 62

3-2-9. فرّخی یزدی……………………………………………………………………………………………………………….. 65

 

4. فصل چهارم:تحلیل گفتمان مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه

4-1. بخش اوّل: تحلیل گفتمان و شاخص ­ها………………………………………………………………………………. 69

4-1-1. شاخص ­های تحلیل گفتمان………………………………………………………………………………………. 70

4-1-1-1. واژگان (منفی – مثبت)………………………………………………………………………………….. 70

4-1-1-2.  قطب‌بندی ( غیرسازی)………………………………………………………………………………… 70

4-1-1-3.  پیش­فرض‌ها…………………………………………………………………………………………………… 71

4-1-1-4. دلالت‌های ضمنی شعر (تلقین و تداعی)……………………………………………………… 71

4-2. بخش دوم: تحلیل گفتمان مسائل اساسی طنز در شعر معروف­ترین شاعران مشروطه….. 71

4-2-1. ایرج­میرزا……………………………………………………………………………………………………………………. 71

4-2-2. سیّد اشرف­الدّین حسینی…………………………………………………………………………………………. 74

4-2-3. میرزاده­ عشقی…………………………………………………………………………………………………………… 81

4-2-4. عارف قزوینی……………………………………………………………………………………………………………… 86

4-2-5. میرزا علی اکبرخان دهخدا……………………………………………………………………………………….. 89

 

 

عنوان                                                                                                                          صفحه

4-2-6. ادیب­الممالک فراهانی……………………………………………………………………………………………….. 92

4-2-7. ابوالقاسم لاهوتی……………………………………………………………………………………………………….. 96

4-2-8. ملک­الشّعرای بهار………………………………………………………………………………………………………. 99

4-2-9. فرّخی یزدی……………………………………………………………………………………………………………. 105

4-2-10. جدولِ برآیند گفتمان کلان حاکم بر شعر طنز در عصر مشروطه…………………… 109

 

5. فصل پنجم: جمع­بندی و نتیجه ­گیری

5-1. مشروطیت و قانون­گرایی…………………………………………………………………………………………………… 110

5-2. آزادی و استبدادستیزی……………………………………………………………………………………………………. 112

5-3. مساوات و نقد فاصله­ی طبقاتی………………………………………………………………………………………… 113

5-4. زن متجدّد و زن سنّتی…………………………………………………………………………………………………….. 115

5-5. میهن پرستی و مقابله با نفوذ استعمار…………………………………………………………………………….. 116

5-6. تأکید بر تجدّد، عقل­گرایی و خرافه­زدایی……………………………………………………………………….. 117

5-7. نتیجه ­گیری………………………………………………………………………………………………………………………… 119

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 121

چکیده

عصر مشروطه به عنوان اوّلین گام و خیز جامعه­ ایرانی بر اساس اندیشه­ های نوین جریان روشنفکری یکی از برجسته‌ترین ادوار طنز در ایران از ابتدای پیدایش تا کنون به حساب می‌آید بنابراین شناخت دقیق ادبیّات طنز این دوره­ و تحلیل گفتمان حاکم بر آن ضرورت تام دارد و این امر از آنجا ناشی می‌شود که حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانِ کنونی ما همچنان دستخوش اهداف و تلاش­ های جریان روشنفکری است و تحلیل دقیق اوضاع کنونی ما و حرکت به سوی آینده، جز با شناخت عناصر ماهوی و گفتمانی عصر مشروطه امکان­ پذیر نخواهد­بود. بنابراین می‌توان گفت که بررسی اشعار و طنز این دوره می‌تواند راهگشایی برای شناختی دقیق از ابتدای تحولات یک قرن اخیر در ایران باشد.

بررسی و تحلیل گفتمان سوژه­ها و مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه، به دلیل اهمیّت تأثیر­گذاری این سرودها بر تاریخ سیاسی و اجتماعی کشور است. هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل اصلی­ترین مفاهیم و سوژه­هایی است که در شعر طنز مشروطه وجود دارد و همچنین تأثیر آن بر فضای سیاسی اجتماعی ایران. در این پژوهش از روش تحلیل گفتمان استفاده شده ­است و از بررسی مفاهیم حاکم بر گفتمان شعر مشروطه این نتیجه گرفته می‌شود که میان گفتمان‌های استبدادی و آزادی، مساوات و فاصله­ی طبقاتی، زن متجدّد و زن سنّتی، میهن­پرستی و نفوذ استعمار، عقل­گرایی و خرافه، تغییری اساسی دیده می­ شود و همین اختلاف نظرها، موجب پویایی و حرکت طنز در عصر مشروطه ­می­گردد. در نهایت مشخّص می­گردد که مفاهیمی چون تجدّد، عقل­گرایی، میهن­پرستی، مساوات، مشروطیّت، قانون­گرایی و … از جمله مهم­ترین مضامینی است که شاعران طنز­پرداز عصر مشروطه، در شعر خود بدان پرداخته­اند.

واژگان کلیدی: شعر، طنز، مشروطیت، آزادی و قانون گرایی.

مقدّمه

بررسی و تحلیل گفتمان سوژه­ها و مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه، از جوانب متعدّدی دارای اهمیّت است. شعر مشروطه تجلّی ذهنیّت­ها، باورها، ارزش­ها و آرمان­­های نخبگان جامعه­ ایرانی برای  تحوّل و عبور از کاستی­ها و مشکلاتی است که ایرانِ عصر قاجار با آن روبه­رو بوده ­است.

در قرن نوزدهم میلادی که تمدّن ایرانی – اسلامی به مرحله­ ای از انحطاط در ساحات مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می­رسد و جامعه در زیر سایه­ی سنگین بی­تدبیری­ها و خودپرستی­هایِ حُکّام مستبد، در فلاکت و ناامنی دست­و­پا می­زند، چراهای متعدّدی در ذهن اندیشمندان ایرانی درخصوص عقب‌ماندگی­ها و کاستی­ها شکل می­گیرد. نیم­نگاهی به گذشته­ی باشکوه ایران باستان، شکوفایی تمدّن ایرانی در قرن چهارم و پنجم هجری، پس از ورود اسلام به ایران و دوران صفویه، نخبگان جامعه­ ایرانی را با توجّه به چیرگی قدرت صنعتی اروپایِ مُدرن پس از انقلاب صنعتی که ایرانی­ها طعم تلخ آن را اوّلین بار در شکست از روس­ها چشیده­ بودند، بر ضرورتِ گذار از وضعیّت آن روز متوافق کرد.

نهضت مشروطیّت محصول تحوّل­خواهی ایرانیان در سال 1285 هجری شمسی بود. در این وضع نابسامان، ادبیّات همچون همیشه، نقش پُررونقی را در حرکت جامعه­ ایرانی از وضعیّت موجود به نقطه­ی مطلوب بازی می­ کند و بسیاری از منوّرالفکر­ها برای ترویج عقاید و اندیشه­ های خود و انتقاد از ساختارهای فرهنگی و سیاسی حاکم، رو به ادبیّات می­آورند و با تکیه بر زبان ساده­ی ادبیّات و نزدیک به توده­های مردم، سعیِ وافری را برای پیشبرد اهداف مشروطه انجام می­دهند. شناخت ادبیّات این دوران و به­خصوص شعر آن، ارتباط وثیقی با شناخت و درک فضای سیاسی و اجتماعی عصر مشروطه دارد. در میان سبک­های ادبی شعری نیز، طنز به دلیل جذّابیت و همچنین ساختار منتقدانه­ی آن، یکی از اصلی­ترین اهرم­های جریان روشنفکری در کمک به اهداف نهضت مشروطه به حساب می ­آید تا با بهره­ گیری از ظرافت­های آن، یکی پس از دیگری سنگرهای پیش رو را فتح کنند و جامعه را از وضع نابسامان و رخوت­بار دوره­ قاجار عبور دهند.

در شعر طنز مشروطه، دگرشناسی اوج می­گیرد و مفاهیم اساسی همچون قانون­مداری، آزادی، وطن‌پرستی، خرافه­زدایی از جامعه، حقوق مردم، تجدّد و… به حدّ اعلای خود می­رسد. بسیاری از شعرا و طنزپزدازان مطرح در این مقطع، در مطبوعات مشغول به فعّالیّت می­شوند و در یک تعریف جامع، ادبیّات همچون خنجری برّنده در عمق جان جامعه فرو می­رود تا به زعم خود، کاستی­ها را جبران کند؛ به سستی­ها پایان دهد و انحطاط را به ترقّی و پیشرفت مبدّل سازد.

نگارنده با بضاعت اندک خویش در این تحقیق، تلاش دارد تا نمایی کلّی از گفتمان حاکم بر شعر طنز مشروطه و تأثیرات متقابل آن بر گفتمان عمومی جامعه در عصر مشروطه، ارائه دهد و ارتباط میان شعر طنز و تحوّلات سیاسی و اجتماعی آن دوران را واکاوی کند.

طرح مسأله

شعر طنز در برگیرنده­ی احساسات، عواطف، افکار و اندیشه­ های متفکّران  است که در قالبی بدیع و هنری به رشته تحریر در آمده­است. طنز در اصل، واژه­ای عربی است و معنی مسخره­ کردن، طعنه­ زدن، عیب کردن، سخن به رموز گفتن و به ­استهزا از کسی سخن گفتن می­دهد. در فرهنگ عربی به فارسی لاروس، برای طنز معانی گوناگونی آمده­است، طنز، طنزاً (او را ریشخند کرد و سخنانی به او گفت که او را به هیجان آورد.) معادل انگلیسی طنز satire و واژگان هم­خانواده­ی آن satirist (طنزپرداز)،satiric  (طنز­آمیز) هستند. Satyros ریشه­ یونانی، Satiria و Satura هم ریشه ­های لاتین این واژه ­است. در اصطلاح ادبی، طنز به نوع خاصّی  از آثار منظوم یا منثور ادبی گفته­ می­ شود که اشتباهات یا جنبه­ های نامطلوب رفتار بشری، فسادهای اجتماعی سیاسی یا حتّی تفکّرات فلسفی را به شیوه­ای خنده­دار به چالش می­کشد (اصلانی، 1387، ص 140).

طنز با معنای اصطلاحی خود، در شعر شعرای ایرانی قدیم و معاصر نیز وجود داشته ­است. هر چند که به دلیل وابستگی­های شعرای قدیم به دربار، کمتر شاهد بروز طنزی اجتماعی در این دست از شعرها هستیم و غالباً مدح سلطان، نمود بیشتری می­یابد. سعدی در گلستان واقعیّت این امر را به ­خوبی بیان می­ کند، هر چند که گفته­ی وی ممکن است خالی از طنزی تلخ نبوده باشد:

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

فصل اول: کلیات پژوهش.. 1

1-1– مقدمه.. 2

2-1- طرح و تبیین مساله.. 2

1-3- پرسش های پژوهش.. 3

1-4- فرضیه پژوهش.. 3

1-5- متغیرهای پژوهش.. 4

1-6- هدف پژوهش.. 4

1-7- اهمیت و ضرورت پژوهش.. 4

1-8- پیشینه پژوهش.. 4

1-9- تعریف مفاهیم.. 12

1-9-1- ژئوپلیتیک.. 12

1-9-2- سیاست خارجی.. 13

1-9-3- قفقاز جنوبی.. 13

1-9-4- ایدئولوژی.. 14

1-10- روش پژوهش.. 15

1-11- موانع و محدودیت های پژوهش.. 15

1-12- سازماندهی پژوهش.. 15

فصل دوم چارچوب نظری :سیاست خارجی.. 17

2-1-  مقدمه.. 18

2-2- هدف گذاری در سیاست خارجی.. 18

2-2-1- مبنای هدف گذاری چیست؟.. 19

2-3-  انواع اهداف در سیاست خارجی.. 21

2-3-1-  انواع اهداف از منظر زمان.. 21

2-3-1-1- اهداف کوتاه مدت.. 21

2-3-1-2- اهداف میان مدت.. 21

2-3-1-3- اهداف بلند مدت.. 22

2-3-2-  انواع اهداف از منظر موضوعی.. 22

2-3-2-1- اهداف اقتصادی- مالی.. 22

2-3-2-2- اهداف فرهنگی- ایدئولوژیک.. 24

2-3-2-3- اهداف امنیتی- دفاعی؛.. 26

2-3-3- انواع اهداف از منظر گستردگی و شمول.. 27

2-3-3-1- اهداف عام.. 27

2-3-3-2- اهداف خاص.. 27

2-3-4-  جمع بندی هدف گذاری در سیاست خارجی.. 28

2-4-  تعیین استراتژی در سیاست خارجی.. 29

2-5-جمع بندی.. 29

فصل سوم : روابط ایران و جمهوری آذربایجان.. 31

3-1- طرح بحث.. 32

3-2- تاریخچه روابط.. 33

3-3- عوامل همگرا ساز.. 34

3-3-1- برخورداری از دین و فرهنگی مشترک.. 34

3-3-2-  اشتراکات تاریخی و فرهنگی.. 34

 

3-3-3- ظرفیت های اقتصادی و ژئوپلتیکی.. 35

3-4- عوامل واگرا ساز.. 35

3-4-1-  دریای خزر.. 35

3-4-2- قره باغ.. 36

3-4-3-  مسائل مذهبی و سیاسی.. 37

3-4-5- روابط با اسرائیل.. 38

3-5- تاثیر روابط جمهوری  آذربایجان با دیگر قدرت ها بر روابط با ایران.. 40

3-6- جمع بندی فصل.. 41

فصل چهارم: قدرتهای منطقهای در منطقه قفقازجنوبی.. 43

4-1-ترکیه.. 44

4-1-1-  طرح بحث.. 44

4-1-2-  سیاست خارجی ترکیه.. 45

4-1-3- روابط ترکیه با جمهوری آذربایجان.. 47

4-1-4-  رقابت های ایدئولوژیک در منطقه.. 51

4-1-5-  رقابت اقتصادی.. 52

4-2- روسیه.. 57

4-2-1- طرح بحث.. 57

4-2-2- سیاست خارجی روسیه.. 58

4-2-3- روابط روسیه و جمهوری آذربایجان.. 62

4-2-4- رقابت های ایدئولوژیک در منطقه.. 64

4-2-5- رژیم حقوقی دریای خزر.. 66

4-3- جمع بندی فصل.. 68

فصل پنجم: قدرتهای فرامنطقهای در قفقاز جنوبی.. 70

5-1- اسرائیل.. 71

5-1-1- طرح بحث.. 71

5-1-2- سیاست خارجی اسرائیل.. 72

5-1-3- روابط اسرائیل با آذربایجان.. 75

5-1-4- رقابت های ایدئولوژیک.. 79

5-1-5- رقابت اقتصادی.. 82

5-2-آمریکا.. 84

5-2-1- طرح بحث.. 84

5-2-2- سیاست خارجی آمریکا.. 85

5-2-3- روابط آمریکا و جمهوری آذربایجان.. 88

5-2-4- رقابتهای ایدئولوژیک.. 90

5-2-5- رقابت های اقتصادی.. 92

5-3- جمع بندی فصل.. 93

فصل ششم: فرجام.. 96

1-6- بحث و نتیجه گیری.. 97

فهرست منابع.. 104

 

 

 

چکیده

نقش بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای درتداوم تنش در  روابط ایران و جمهوری آذربایجان

عبدالله بائی لاشکی

منطقه قفقاز­جنوبی به دلیل شرایط خاص جفرافیایی و مسائل سیاسی، تاریخی، نظامی و جامعه شناسانه از نقاط مهم و در عین حال بحران خیز جهان محسوب می شود. این منطقه به عنوان یک منطقه استراتژیک همسایه، اهمیت و اولویت بالایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد. روند تحولات در منطقه  پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ایجاد جمهوری های جدید به گونه ای بوده که رقابت شدیدی جهت نفوذ در منطقه به وجود آمده است. در این میان جمهوری آذربایجان به عنوان یکی از کشور های مهم منطقه به دلیل برخورداری از موقعیت ژئوپلتیکی خاص آن و منابع غنی انرژی صحنه رقابت شدیدی میان قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای بوده است. با توجه به مشترکات مذهبی- تاریخی و همسایگی آن با ایران انتظار می رفت دو کشور روابط متعادلی را تجربه کنند ولی روابط آنها همواره با تنش همراه بوده است. دراین نوشتار سعی می شود به چرایی این موضوع پرداخته شود و به این سوالات پاسخ داده شود که  علی رغم وجود مشترکات فراوان میان ایران و جمهوری آذربایجان، چه عواملی سبب شد در بیست سال گذشته دو کشور روابط تنش آلودی را تجربه کنند؟ اهداف و منافع قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای در منطقه قفقاز چگونه بر روابط دو کشور تاثیر گذاشت؟، پاسخ داده شود. که فرضیه این نوشتار فرضیه این پژوهش سیاست ها و اهداف قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای را اصلی ترین عمال شکل گیری و تداوم تنش در روابط دو کشور معرفی می کند. دامنه این نوشتار کشورهای ترکیه و روسیه به عنوان بازیگران مهم منطقه ای و آمریکا و اسراییل به عنوان بازیگران فرا منطقه ای را در بر می گیرد.

واژگان کلیدی:

ایران،  جمهوری آذربایجان، قفقاز جنوبی، قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای، ایدئولوژی

Abstract

The region of southern Caucasus is considered as a critical and significant area of the world due to its specific geographical, political, historical and military issues. This region is of high significance and priority for Iran’s foreign policy because of its strategic position and neighborhood. The process of changes in the mentioned region after the collapse of Former Soviet Union and making new republics was in way that there had been severe competitions to enter this area. Meanwhile, Azerbaijan Republic, as one of the important countries of the area, was the focus of competitive attention of regional and trans-regional powers due to its specific geopolitical conditions and rich sources of energy. Regarding the religious-historical commonalities and its neighborhood with Iran, it was expected that the two countries undergo balanced relationships; however, their relationships always faced kind of tensions. The present study made an attempt to investigate the how of this tension, and it was aimed to answer these questions that what the reasons of this tense relationships in the past twenty years were despite of large amount of commonalities between Iran and Azerbaijan? How the purposes and interests of regional and trans-regional powers affected in Caucasus between the two countries? It was hypothesized that policies and purposes of regional and trans-regional powers were regarded as the main reason of continuing and performing tension in the relationships of the two

 

عنوان                                    فهرست مطالب                                           شماره صفحه

فصل اول کلیات تحقیق… 1

1-1 مقدمه. 1

1-2 بیان و طرح مسأله. 3

1-3 اهداف پژوهش…. 5

1-3-1 هدف اصلی.. 5

1-3-2 اهداف فرعی.. 5

1-4 ضرورت و اهمیت پژوهش…. 6

1-5 سئوالات یا فرضیه ­های پژوهش…. 7

1-6 مدلهای نظری (نظریات) موجود در موضوع پژوهش…. 8

1-7 روش انجام پژوهش…. 13

1-7-1 نوع تحقیق از نظر هدف و شیوه گردآوری اطلاعات.. 13

1-7-2 متغیرهای تحقیق.. 14

1-8 جامعه و واحد تحلیل آماری.. 16

1-9  نمونه و روش نمونه گیری.. 16

1-10 ابزار و روش گردآوری داده ها 16

1-11 روش های تحلیل داده ها 16

1-12 محدودیتهای پژوهش…. 17

فصل دوم ادبیات و پیشینه­ی تحقیق… 18

2-1 مقدمه. 19

2-2 برند. 20

2-2-1 مفهوم برند. 20

2-2-2 مزایای برند. 21

2-3 وفاداری.. 22

2-3-1 وفاداری به برند. 22

2-3-2 مزایای وفاداری به برند. 27

2-3-3 اصول ایجاد وفاداری به برند. 28

2-3-4 وفاداری مشتری.. 31

2-3-5 مشتری وفادار 35

2-3-6 وفاداری رفتاری و وفاداری نگرشی.. 36

2-3-7 رویکردهای وفاداری.. 42

2-3-7-1 رویکرد مگی.. 42

2-3-7-2 رویکرد الماس وفاداری.. 44

2-3-7-3 رویکرد C4. 48

2-4 قصد خرید مجدد. 56

2-4-1 رفتار خرید مصرف کننده 56

2-4-1-1 عوامل مؤثر بر رفتار خرید. 57

2-4-1-2 فرایند تصمیم گیری خرید. 57

2-4-2  نقش خرید مصرف کننده 58

2-4-3  انواع رفتار خرید. 59

2-4-3-1 رفتار خرید پیچیده 59

2-4-3-2 رفتار خرید تنوعی.. 60

2-4-3-3 رفتار خرید ناهمگون گریز. 60

2-4-3-4  رفتار خرید عادی.. 60

2-4-4  قصد خرید. 61

2-4-5  قصد خرید مجدد. 61

2-5 عوامل مؤثر بر وفاداری و قصد خرید مجدد. 62

2-6 ارزش درک شده 66

2-6-1 ارزش… 66

2-6-2 ارزش از دیدگاه مشتری – ارزش درک شده 67

2-6-3 مدلهای ارزش دید مشتری.. 68

2-6-3-1 مدل مؤلفه­ های ارزش… 68

2-6-3-2 مدل نسبت هزینه – فایده 69

2-6-3-3 مدل وسیله – نتیجه. 71

2-6-3-4 مدل ابعاد کلیدی ارزش… 72

2-6-4 رویکردهای ارزش درک شده ( فرناندز و بونیلو) 73

2-6-4-1 رویکرد تک بعدی.. 75

2-6-4-1-1 مطالعات مبتنی بر قیمت (تحقیقات مونرو) 75

2-6-4-1-2 تئوری میز – اند (تحقیقات زیتامل) 75

2-6-4-1-3 سایر تحقیقات.. 76

2-6-4-2 رویکرد چند بعدی.. 76

2-6-4-2-1 تئوری میز – اند: سلسله مراتب ارزش مشتری.. 76

2-6-4-2-2 تئوری ارزش و ارزش شناسی.. 76

2-6-4-2-3 تئوری مصرف – ارزش… 77

2-6-4-2-4 گونه شناسی ارزش هولبروک… 77

2-7 ارزش ویژه برند. 79

2-7-1 مدل ارزش ویژه برند کاپفرر 82

2-7-2 دیدگاه ارزش ویژه برند کلر. 82

2-7-3 ارائه ارزش به مشتری توسط ارزش ویژه برند. 82

2-7-4 رویکردهای ارزش ویژه برند. 83

2-7-5  رویکرد بازاریابی(ارزش ویژۀ برند مبتنی بر مشتری) 83

2-8 کیفیت درک شده 86

2-8-1 خلق ارزش بوسیله کیفیت درک شده 88

2-8-2 ابعاد کیفیت درک شده 89

2-9 اعتماد. 91

 

2-9-1 ده عامل اعتماد / عدم اعتماد. 93

2-9-2 اعتماد به برند. 94

2-10 رضایت مشتری.. 99

2-10-1 اهمیت رضایت مشتری.. 102

2-10-2 رضایت از برند. 103

2-11 تعهد. 107

2-11-1 تعهد به برند. 108

2-11-2 تعهد مستمر و تعهد عاطفی.. 110

2-12 پیشینۀ تحقیق.. 113

فصل سوم روش شناسی… 127

3-1 مقدمه. 128

3-2 روش‌شناسی پژوهش…. 129

3-2-1 دسته‌بندی پژوهش‌ها بر حسب هدف.. 129

3-2-2 دسته‌بندی پژوهش‌های بر حسب نحوه و زمان گردآوری داده‌ها 130

3-3 قلمرو پژوهش…. 131

3-3-1 قلمرو زمانی.. 131

3-3-2 قلمرو مکانی.. 131

3-3-3 قلمرو موضوعی.. 132

3-4 متغیرهای پژوهش…. 132

3-4-1 تقسیم‌بندی متغیرها بر اساس رابطه. 132

3-5 تعریف متغیرها 133

3-5-1 تعریف مفهومی.. 134

3-5-2 تعریف عملیاتی.. 135

3-7 جامعه آماری.. 140

3-7-1 تعریف جامعه آماری.. 140

3-7-2 نمونه‌گیری.. 141

3-7-3 برآورد حجم نمونه. 142

3-8 روش گردآوری داده ­ها 142

3-8-1 طراحی پرسشنامه. 143

3-9 روایی (اعتبار)  و پایایی(دقت) 145

3-9-1 پایایی.. 145

3-9-2روایی.. 147

3-10 مراحل گردآوری داده‌ها 147

3-11 تجزیه و تحلیل داده‌ها 148

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها. 150

4-1 مقدمه. 151

4-2 تحلیل جمعیت شناختی نمونه. 153

4-2-1 جنسیت… 153

4-2-2 سن.. 154

4-2-3 میزان تحصیلات.. 156

4-2-4 قیمت فعلی گوشی.. 157

4-2-5 برند گوشی.. 159

4-3 تحلیل توصیفی.. 161

4-4 بررسی الگو و فرضیه ­های تحقیق.. 164

4-5 جمع بندی نتایج آزمون فرضیه ها 174

4-6 آزمونهای تکمیلی.. 176

4-6-1 بررسی وضعیت میانگین متغیرهای تحقیق.. 176

4-6-2 «آزمون مقایسه میانگین دو جامعه». 179

4-6-2-1 مقایسه تفاوت میانگین متغیرهای تحقیق بین پاسخ دهندگان مرد و زن.. 180

فصل پنجم نتیجه‌گیری و پیشنهادات… 182

5-1 مقدمه. 183

5-2 خلاصه تحقیق.. 184

5-3 تحلیل جمعیت شناختی.. 186

5-4 تجزیه و تحلیل فرضیه ­ها 186

5-5 پیشنهادات.. 192

5-5-1 پیشنهادات برای پژوهش های آتی.. 192

5-5-2 پیشنهادات کاربردی و مدیریتی.. 193

5-6 محدودیتهای تحقیق.. 195

منابع.. 196

منابع فارسی.. 196

منابع انگلیسی.. 201

پیوست شماره یک…. 217

 

عنوان                                              فهرست جداول                                                  شماره صفحه

2-1 محرکهای تعهد کلی مشتری……………………………………………………………………………………………………………………………46

2-2 دسته­بندی مشتریان وفادار……………………………………………………………………………………………………………………………….49

2-3  نگرش­های مشتریان وفادار………………………………………………………………………………………………………………………………50

2-4  رفتار مشتریان وفادار……………………………………………………………………………………………………………………………………….51

2-5  گونه شناسی ارزش هولبروک…………………………………………………………………………………………………………………………..77

2-6 ده عامل اعتماد / عدم اعتماد……………………………………………………………………………………………………………………………93

2-7 روابط بین انتظارات، عملکرد و رضایت  ………………………………………………………………………………………………………..105

2-8 خلاصه برخی پژوهشهای داخلی صورت گرفته در مورد وفاداری………………………………………………………………….121

2-9 خلاصه برخی پژوهشهای خارجی صورت گرفته در مورد وفاداری…………………………………………………………………124

3-1 شاخص ­های متغیرها……………………………………………………………………………………………………………………………………….136

3-2 ترکیب سؤالات پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………………………………144

3-3 بررسی پایایی متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………146

4-1 پراکنش جنسیتی پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی………………………………………………………..153

4-2 پراکنش سنی پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی……………………………………………………………….155

4-3 پراکنش وضعیت تحصیلات پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی ……………………………………… 156

4-4 پراکنش قیمت فعلی گوشی پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی……………………………………… 158

4-5 پراکنش برند گوشی پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی…………………………………………………….160

4-6 شاخص های توصیفی متغیرهای مکنون در نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………..162

4-7 همبستگی بین متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………164

4-8 شاخص های برازندگی مدل تحقیق………………………………………………………………………………………………………………168

4-9 نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری(SEM) برای بررسی فرضیه ها……………………………………………………. 169

4-10 نتایج آزمون T یک نمونه ای برای متغیرهای مکنون تحقیق……………………………………………………………………177

4-11 نتایج آزمون مقایسه میانگین دو جامعه جهت سنجش اثر جنسیت بر متغیرهای تحقیق……………………….180

5-1 نتایج آزمون فرضیات…………………………………………………………………………………………………………………………………….191

عنوان                                                 فهرست شکل­ها                                           شماره صفحه

-11 مدل مفهومی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………….13

2-1  انواع وفاداری از دیدگاه مگی………………………………………………………………………………………………………………………. 44

2-2 دسته بندی وفاداری مشتری…………………………………………………………………………………………………………………………45

2-3  الماس وفاداری………………………………………………………………………………………………………………………………………………45

2-4 مدل رفتار خرید   …………………………………………………………………………………………………………………………………………56

2-5 مراحل تصمیم گیری خرید……………………………………………………………………………………………………………………………58

2-6  انواع رفتار خرید…………………………………………………………………………………………………………………………………………….59

7-2  مراحل بین ارزیابی گزینه ها و تصمیم خرید  ……………………………………………………………………………………………61

2-8  سلسله مراتب ارزش    …………………………………………………………………………………………………………………………………72

2-9  رویکردهای ارزش ادراک شده……………………………………………………………………………………………………………………….74

2-10  مدل مفهومی تحقیق   (Geçti & Zengin, 2013)…………………………………………………………………………..114

2-11مدل مفهومی تحقیق  (Bianchi & Drennan, 2013)  ……………………………………………………………………115

2-12 مدل مفهومی تحقیق (Zehir, Sahin, Kitapci, & et al, 2011)…………………………………………………116

2-13 مدل مفهومی تحقیق  (Sahin, Zehir, & Kitapc, 2011)……………………………………………………………..116

2-14 مدل مفهومی تحقیق (Taylor, Celuch, & Goodwin, 2004)    ……………………………………………..117

2-15 مدل مفهومی تحقیق (دهدشتی شاهرخ, جعفرزاده کناری و بخشی زاده، 1391)…………………………………..118

2-16 مدل مفهومی تحقیق  (عزیزی, جمالی کاپک و رضایی, 1391)……………………………………………………………….118

2-17 مدل مفهومی تحقیق  (Wan Omar & Modd Ali, 2010)………………………………………………………….119

2-18 مدل مفهومی تحقیق (Kim, Sun, & Kim, 2008)…………………………………………………………………………120

4-1 پراکنش جنسیتی پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی……………………………………………………….154

4-2 پراکنش سنی پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی……………………………………………………………..155

4-3 پراکنش وضعیت تحصیلات پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی……………………………………… 157

4-4 پراکنش قیمت فعلی گوشی پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی………………………………………159

4-5 پراکنش برند گوشی پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه در نمونه مورد بررسی……………………………………………………161

4-6 میانگین متغیرهای مکنون در نمونه مورد بررسی………………………………………………………………………………………..163

4-7 مدل ساختاری در حالت تخمین استاندارد………………………………………………………………………………………………… 166

4-8 مدل ساختاری در حالت ضرایب معناداری…………………………………………………………………………………………………..167

5-1 مدل مفهومی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………….192

 

استاد مشاور :

 

دکتر سید شمس الدین صادقی

 

 

 

دی ماه 1391

 

 

 

 

چکیده

دولت ایالات متحده امریکا به عنوان بزرگترین بازیگر سیستم بین الملل، دارای بیشترین تاثیر بر سیاست بین الملل است و سیاست خارجی و دفاعی این کشور بیشترین تاثیرات را در ثبات یا تغییر سیستم بین­الملل دارد . سیاست دفاعی این کشور که یکی از مهمترین ابزارهای کنش آن در جهان است، از این ابزار سیاست خارجی­اش به کرات در طول تاریخ استقلال خود استفاده کرده است. مجتمع های نظامی- صنعتی که از سه گروه سیاستمداران دولتی و دفاعی، برخی اعضای کنگره و صنایع دفاعی تشکیل شده، توانسته است از این سیاستهای دفاعی به نحو چشمگیری منتفع شود. مجتمع های نظامی- صنعتی به کمک قدرت و نفوذی که در نتیجه سیاستهای نظامی­گری ایالات متحده بدست آورده است­­، توانسته است به عنوان یک بلوک گروه منافع قوی در رقابت با گروه های منافع دیگر در زمینه سیاستهای دفاعی و امنیتی نفوذ زیادی را در اعمال نفوذ بر طراحی سیاست دفاعی ایالات متحده اعمال کند. این بلوک گروه منافع همپیوند با نومحافظه­کاران، با اتفاق افتادن حادثه یازده سپتامبر، بهانه کافی برای افزایش سیاستهای تهاجمی و هژمونی­گرای ایالات متحده را بدست آورد و توانست نقش بیشتری را در تصمیم سازی سیاست دفاعی ایالات متحده ایفا کند و باعث به شدت تهاجمی شدن سیاستهای دفاعی دولت بوش پسر شود. به دلیل محیط تکثرگرای نظام سیاسی ایالات متحده امریکا و اعمال نفوذ انواع گروه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی متنوع بر تصمیم سازی دولتمردان آن، به نظر می رسد الگوی تصمیم سازی تکثرگرا ابزار مناسبی را برای تحلیل نفوذ مجتمع های نظامی- صنعتی بر تصمیم سازی دفاعی ایالات متحده امریکا در دوره ریاست جمهوری بوش پسر در اختیار ما قرار دهد. با توجه به این مهم در این رساله ضمن تلاش برای اثبات فرضیه پژوهش مبنی بر تبدیل شدن سیاست دفاعی ایالات متحده از دکترین تدافعی و بازدارنده به دکترین تهاجمی جنگ پیشگیرانه بعد از سال 2000 میلادی توسط مجتمع های نظامی- صنعتی ، به دنبال پاسخ مناسب در مورد نقش مجتمع های نظامی- صنعتی در سیاستگذاری دفاعی ایالات متحده در دوره ریاست جمهوری بوش هستیم.

واژگان کلیدی: سیاسـت دفاعی، مـجتمع هـای نـظامی- صنعتی، گروه منافع، نومـحافظه­کاران، تصمـیم سازی سیاست دفاعی.

فهرست  مطالب:

 عنوان                                                                                                                                      صفحه

فصل اول: کلیات

1 -1 – شرح وبیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………..2

1-2 – پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………3

1-3 – سوال اصلی ……………………………………………………………………………………………………………………………………5

1 -4 – فرضیه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………6

1-5 – روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-6 – تعریف عملیاتی متغیرهای فرضیه تحقیق …………………………………………………………………………………….6

1-7 -روش آزمون فرضیه اصلی ……………………………………………………………………………………………………………….6

1-8 – دامنه زمانی مکانی………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-9 – ضرورتها و اهداف …………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-10 – اهمیت موضوع …………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-11 – سازماندهی مطالب ………………………………………………………………………………………………………………………8

فصل دوم: مدلهای تصمیم گیری در سیاست خارجی

2-1 – مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………….11

2-2 – تصمیم گیری، معنا و مفهوم………………………………………………………………………………………………………..12

2-3 – تصمیم گیری در سیاستگذاری دفاعی- امنیتی …………………………………………………………………………13

 

2-4 – الگوی بازیگر عقلانی …………………………………………………………………………………………………………………..18

2-5 – الگوی فرایند سازمانی ………………………………………………………………………………………………………………..23

2-6 – الگوی سیاستهای حکومتی………………………………………………………………………………………………………….26

2-7 – الگوی تصمیم گیری تکثرگرا……………………………………………………………………………………………………….28

فصل سوم: استراتژی دفاعی ایالات متحده امریکا

3-1 – مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………….43

عنوان                                                                                                                                          صفحه

 

3-2 – استراتژی دفاعی ایالات متحده ……………………………………………………………………………………………………44

3 -3 – استـراتژی دفاعـی ایالات متـحده از جنـگ جـهانی دوم تا پایان جنــگ سـرد: بازدارندگـی

سد نفوذ……………………………………………………………………………………………………………………………………….48

3-4- استـراتژی دفــاعی ایالات متــحده از پایان جنــگ سرد تا سال 2000 مـیلادی: سردرگمی

برنامه ریزی ……………………………………………………………………………………………………………………………….51

3-5 – اسـتراتژی دفـاعی ایالات متـحده در دوره جـرج واکر بوش (سال 2000 تا 2008 میلادی

جنگ پیشگیرانه و پیش دستانه ……………………………………………………………………………………………….56

فصل چهارم: نقش مجتمع های نظامی- صنعتی درسیاستگذاری دفاعی ایالات متحده امریکا دردوره ریاست جمهوری جورج واکر بوش(بوش پسر)

4-1 – مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………….66

4-2 – تعریف و مفهوم مجتمع های نظامی- صنعتی……………………………………………………………………………..66

4-3 -تاریخچه ظهور و قدرت گیری مجتمع های نظامی- صنعتی……………………………………………………….70

4-4 – تداخل اعضای مجتمع های نظامی- صنعتی و سیستم دولتی ایالات متحده امریکا…………………79

4-5 – نومحافظه کاران و کابینه بوش……………………………………………………………………………………………………..89

4-6 – تحول در سیاست خارجی ایالات متحده امریکا بعد از حادثه 11 سپتامبر 2001…………………… 99

4-7 – افزایش سریع هزینه های نظامی ایالات متحده در سالهای2000 تا 2008…………………………….104

فصل پنجم: نتیجه گیری

5- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….115

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………127

  

 

 

فهرست اشکال

 عنوان                                                                                                                                         صفحه

شکل2- 1 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….34

شکل4-1………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….78

شکل4-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….105

شکل4-3……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….106

شکل4-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….108

شکل4-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….110

– شرح و بیان مسئله:

از جنگ دوم جهانی به بعد، طبقات استثمارگر جوامع سرمایه­داری عمدتا با تهدید یا با بکارگیری قوه قهریه سعی می­ کنند به اهداف و امیال خود در جهان دست یابند. بدین خاطر امروزه یکی از پایه­های  اساسی قدرت نظام سرمایه­داری را دستگاه عریض و طویل ارتش و نیروهای مسلح تشکیل می­دهد. دستگاه دیوانسالاری نظامی، که با اختلافات جزیی، چه از لحاظ تجهیزات و چه از لحاظ تشکیلات و چه از لحاظ پرسنل در تمام کشورهای سرمایه­داری بطور فزاینده­ای در حال رشداست.

دیتر زینگهاوس استاد علوم سیاسی دانشگاه فرانکفورت اصطلاح مجتمع های نظامی- صنعتی را به جای میلیتاریسم بکار برد و دلیل او این بود که اگر در گذشته جدایی و تفکیک بین جامعه، ارتش و سیاست امکان  پذیر بود و حتی