به منظور انجام تحقیق پرسشنامه این مدل ترجمه و ویرایش شد و بین 320 نفر توزیع گردید که 160 نفر از آنها مشتریان فروشگاه هایپراستار و 160 نفر دیگر از مشتریان فروشگاه های شهروند بودند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که مصرف کنندگان کیفیت خدمات ارائه شده در فروشگاه هایپراستار را بهتر از کیفیت خدمات ارائه شده در فروشگاه های شهروند می دانند.این نتیجه بدست آمده در همه ابعاد کیفت خدمات خرده فروشی نیز به همین صورت بوده و فروشگاه هایپراستار توانسته است خدمات با کیفیت تری نسبت به فروشگاه های شهروند ارائه کند و مشتریان خود را راضی تر نگه ندارد.

واژگان کلیدی: کیفیت خدمات خرده فرشی، جنبه های فیزیکی، قابلیت اطمینان، تعامل شخصی، حل مسئله، خط مشی، هایپراستار، شهروند

فهرست مطالب

فصل اول.. 8

1-1- مقدمه. 9

2-1- تشریح و بیان موضوع. 9

3-1- اهمیت و ضرورت… 11

4-1- هدف از تحقیق.. 11

5-1- سوال تحقیق.. 11

6-1- فرضیات تحقیق.. 12

7-1- قلمرو تحقیق.. 14

8-1- تعریف واژگان و اصطلاحات تخصصی.. 14

فصل دوم. 15

1-2- خدمات… 16

1-1-2-  تعریف… 16

2-1-2- خدمت به عنوان یک فرایند.. 19

1-2-1-2- طبقه بندی فرایندهای خدماتی.. 20

3-1-2- تقسیم بندی خدمات… 21

4-1-2- خدمت به عنوان یک سیستم.. 22

1 -4-1-2- سیستم عملیات خدماتی.. 22

2-4-1-2- سیستم ارائه خدمت.. 23

3-4-1-2- سیستم بازاریابی خدمت.. 23

2-2- بازاریابی خدمات… 25

1-2-2- بازاریابی خدمات در مقابل بازاریابی کالاهای فیزیکی.. 26

2-2-2- مثلث بازاریابی خدمات… 26

1-2-2-2- بازاریابی خارجی.. 28

2-2-2-2- بازاریابی داخلی.. 31

3-2-2-2- بازاریابی تعاملی.. 32

3-2-2- تکنولوژی و مثلث خدمات… 35

4-2-2- آمیخته بازاریابی خدمات… 36

3-2- مدل های اندازه گیری کیفیت خدمات… 39

1-3-2- مدل سروکوال.. 40

1-1-3-2- مراحل اجرای مدل.. 43

2-1-3-2- تجزیه و تحلیل دقیق مدل.. 44

3-1-3-2- انتقادات وارد بر سروکوال.. 52

4-1-3-2- در مورد ابزار تحقیق.. 55

2-3-2- مدل سروپرف… 56

1-2-3-2- نقاط قوت و ضعف مدل سروپرف.. 58

3-3-2- مدل كیفیت کارکردی و فنی (گرونرو 1982). 59

4-3-2- مقیاس کیفیت خدمات خرده فروشی (RSQS) 62

4-2- مثالهایی از تحقیقات انجام شده مشابه. 65

 

5-2- خرده فروشی.. 69

1-5-2- انواع خرده فروشی.. 69

2-5-2- فروشگاه های زنجیره ای.. 71

1-2-5-2- تاریخچه ایجاد فروشگاه های زنجیره ای.. 72

2-2-5-2- اهداف فروشگاه های زنجیره ای.. 74

3-5-2- استراتژی فروشگاهی و خرده فروشی.. 74

1-3-5-2- مقدمه. 74

2-3-5-2-  استراتژی فروشگاهی.. 75

3-3-5-2- چیدمان کالا  در فروشگاه ها 76

4-3-5-2- معماری فروشگاه 76

فصل سوم. 80

1-3- مقدمه. 81

2-3- روش تحقیق.. 81

3-3- روش های گردآوری داده. 81

1-3-3- جمع آوری اطلاعات از طریق کتابخانه. 81

2-3-3- جمع آوری اطلاعات به شیوه میدانی.. 82

4-3- جامعه آماری.. 82

5-3- اندازه نمونه. 82

6-3- شیوه نمونه گیری.. 83

7-3- ابزار سنجش «پرسشنامه». 83

8-3- روایی و پایایی پرسشنامه. 85

1-8-3- روایی پرسشنامه. 85

2-8-3- پایایی پرسشنامه. 86

9-3- روش های آماری مورد استفاده. 87

1-9-3- آزمون T دو نمونه مستقل.. 87

2-9-3- تحلیل واریانس یک عامله (ANOVA) 88

3-9-3- آزمون فریدمن.. 89

4-9-3- تحلیل عاملی.. 90

فصل چهارم. 92

1-4- مقدمه. 93

2-4- بررسی ویژگی های جمعیت شناختی.. 93

1-2-4- جنسیت… 93

2-2-4- سن.. 94

3-2-4- تحصیلات… 94

4-2-4- شغل.. 95

5-2-4- میزان درآمد.. 96

6-2-4- دفعات خرید از فروشگاه های شهروند.. 96

7-2-4- دفعات خرید از فروشگاه هایپراستار. 97

3-4- آزمون تحلیل عاملی تاییدی.. 98

4-4- بررسی فرضیات… 101

1-4-4- بررسی فرضیه اصلی.. 101

2-4-4- بررسی فرضیات فرعی.. 102

1-2-4-4- بررسی فرضیه بعد جنبه های فیزیکی.. 102

2-2-4-4- بررسی فرضیه قابلیت اطمینان.. 103

3-2-4-4- بررسی فرضیه تعامل شخصی.. 104

4-2-4-4- بررسی فرضیه حل مسئله. 106

5-2-4-4- بررسی فرضیه خط مشی.. 107

3-4-4- بررسی فرضیه اصلی دوم. 105

4-4-4- بررسی فرضیات فرعی.. 106

1-4-4-4- بررسی فرضیه بعد جنبه های فیزیکی.. 106

2-4-4-4- بررسی فرضیه قابلیت اطمینان.. 107

3-4-4-4- بررسی فرضیه تعامل شخصی.. 108

4-4-4-4- بررسی فرضیه حل مسئله. 108

5-4-4-4- بررسی فرضیه خط مشی.. 109

5-4- خلاصه بررسی فرضیات و سوالات… 114

فصل پنجم.. 117

1-5- مقدمه. 118

2-5- نتیجه گیری.. 118

3-5- پیشنهادات عملی و تحقیقات آتی.. 121

4-5- محدودیت های تحقیق.. 122

منابع و مآخذ.. 123

الف) منابع فارسی.. 124

ب) منابع انگلیسی.. 126

پیوست و ضمائم.. 133

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

سازمان ها، شرکت ها و موسسات اعم از انتفاعی و غیر انتفاعی برای این که در شرایط رقابتی کنونی بتوانند به حیات خود ادامه دهند و به اهداف سود دهی دست یابند، نیازمند این هستند که کالاها و یا خدمات آن ها مورد استقبال مشتریان قرار گیرد و با کیفیت بالای محصولات خود وفاداری را در او ایجاد کنند و یک رابطه بلند مدت با مشتری ایجاد کنند که این لازمه بقای هر کسب و کاری می باشد، در واقع کیفیت خدمات می تواند یک عامل اصلی برای ایجاد مزیت رقابتی در یک کسب و کار نسبت به سایر رقبا باشد و سازمان ها با حفظ بازار فعلی و بازارسازی با تأمین اهداف مالی خود در بازار رقابت به حیات ادامه دهند.

بحث کیفیت در بازارهای خدماتی نسبت به مواردی که کالا ملموس بوده حائز اهمیت بالاتری است و ویژگی های خاص خدمات که آن ها را از کالا متمایز می سازد باعث می شود که بحث کیفیت در مورد آن ها اهمیت بیشتری داشته باشد و کسب و کارها در پی آن باشد که به صورت پیوسته کیفیت خدمات خود را مورد سنجش قرار دهند و با شناسایی ابعاد کیفیت از دید مشتری سطح کیفیت خدمات خود را تا حد ممکن به خواست مشتری نزدیک کنند و از این طریق سهم بیشتری از بازار را بدست آورند.

2-1- تشریح و بیان موضوع

 

فهرست مطالب

چکیده: 1

فصل اوّل.. 2

1-1- مقدمه. 3

1-2- بیان مسئله. 4

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق.. 5

1-4- اهداف تحقیق.. 5

1-5- سوابق تحقیقات گذشته. 6

1-6- سوالات تحقیق.. 6

1-6-1- سوال اصلی.. 6

1-6-2- سوالات فرعی.. 7

1-7- روش تحقیق.. 7

1-8- روش گردآوری اطلاعات.. 7

1-9- ابزار گرداوری اطلاعات.. 7

1-10- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 7

1-11- تعریف واژه ها و اصطلاخات تخصصی.. 8

فصل دوم. 9

2-1- مقدمه. 10

2-2- مفهوم تكنولوژی.. 10

2-3- طبقه بندی تکنولوژی.. 12

2-4- عناصر اصلی تكنولوژی.. 13

2-5-  مدیریت تكنولوژی.. 14

2-6- تكنولوژی و مزیت رقابتی.. 16

2-6-1- ابعاد مزیت رقابتی.. 17

2-7- اكتساب تكنولوژی.. 18

2-7-1- انتقال تكنولوژی.. 21

2-7-2- انواع شیوه های اكتساب تكنولوژی.. 24

2-7-3-  مدل‌های اكتساب تكنولوژی.. 30

2-8- مروری بر تحقیقات گذشته. 41

2-8-1- جایگاه اكتساب تكنولوژی در مطالعات صورت پذیرفته. 41

2-8-2- سابقه تحقیقات و مطالعات انجام گرفته. 42

2-8-3- معیارهای تاثیرگذار بر شیوه های اكتساب تكنولوژی.. 53

فصل سوّم. 63

3-1-مقدمه. 64

3-2-روش تحقیق.. 64

3-3- ابزار و روش گرد آوری اطلاعات.. 65

3-4- روایی ابزار اندازه گیری.. 66

3-5-جامعه و نمونه تحقیق.. 66

3-6-تکنیک DEMATEL فازی.. 66

3-7- روش تحلیل شبکه  ANP. 70

3-7-1- تفاوت روش تحلیل شبکه و تحلیل سلسله مراتبی.. 71

3-7-2- مراحل روش تحلیل شبکه. 72

3-7-2-1- ساخت مدل و پیکربندی مساله. 72

3-7-2-2-تشکیل ماتریس مقایسه زوجی و محاسبه بردار های وزن.. 72

3-7-2-3-تشکیل سوپر ماتریس…. 73

3-7-2-4محاسبه توزیع ماندار سوپر ماتریس وزن دار شده 74

3-7-2-5- نرمال کردن وزن‌های بدست آمده با در نظر گرفتن هر خوشه. 74

3-7-2-6-انتخاب گزینه برتر. 74

فصل چهارم. 75

4-1- مقدمه. 76

4-2- گروه بندی عوامل تاثیر گذار در استراتژی اکتساب تکنولوژی.. 76

4-2-1- عوامل شناسایی شده برای قابلیت سازمان.. 77

4-2-2- عوامل شناسایی شده برای استراتژی سازمان.. 77

4-2-3- عوامل شناسایی شده برای برای تکنولوژی.. 78

4-2-4- عوامل شناسایی شده برای عوامل محیطی.. 78

4-3- تاثیر گروه های اصلی اثر گذار بر همدیگر. 79

4-4- شناسایی ارتباط عوامل در درون هریک از گروه‌ها 83

4-4-1- ارتباط بین عوامل مربوط به قابلیت سازمان.. 83

4-4-2- ارتباط بین عوامل مربوط به استراتژی سازمان.. 84

4-4-3- ارتباط بین عوامل مربوط به تکنولوژی سازمان.. 85

4-4-4- ارتباط بین عوامل مربوط به محیط.. 86

جدول4-8 ارتباط عوامل مربوط به محیط.. 86

4-5- مدل تحقیق.. 87

4-6- روش ANP برای اولویت بندی استراتژی‌های اکتساب.. 88

4-6-1- اولویت بندی تاثیر هر یک از گروه‌ها بر روی هدف.. 88

4-6-2- اولویت بندی معیارها در درون هر کدام از گروه‌ها 89

4-6-3- سوپر ماتریس اولیه. 93

4-6-4- توزیع ماندار سوپر ماتریس…. 97

4-6-5- وزن نرمال شده استراتژی‌های اکتساب تکنولوژی.. 101

فصل پنجم. 102

5-1- مقدمه. 103

5-2- تجزیه‎وتحلیل سوالات تحقیق.. 103

5-2-1- سوال اصلی.. 103

5-2-2- سوالات فرعی: 104

5-3- یافته‌ها و نتایج تحقیق.. 105

 

5-4- پیشنهادات تحقیق.. 107

5-4-1- پیشنهادهایی برای صنعت پتروشیمی ایران.. 107

5-4-2- پیشنهادهای برای تحقیقات آتی.. 107

ضمیمه. 108

Abstract 143

 

فهرست جداول

جدول2-1 اثرات و نتایج مورد انتظار ناشی از اكتساب تكنولوژی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 20

جدول2-2 انواع روش های اكتساب تكنولوژی با توجه به تحقیقات گذشته……………………………………………………………………………………………………………. 28

جدول 2-3 دسته بندی شیوه های اكتساب تكنولوژی به سه دسته كلی……………………………………………………………………………………………………………. 29

جدول 2-4مدل چیزا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 30

جدول2-5 مدل روبرت و بری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

جدول2-6 مدل فورد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 33

جدول 2-7 مدل Gilbert……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 35

جدول 2-8 مدل جامع انتخاب روش مناسب اكتساب تكنولوژی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 36

جدول 2-9 متداول‌ترین تحقیقات صورت پذیرفته در حوزه تكنولوژی در كشورهای در حال توسعه و توسعه یافته………………………… 41

ستین دمار……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 41

جدول2-10 ‌دسته بندی تحقیقات پیشین (خارجی)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

جدول 2-11 دسته بندی تحقیقات پیشین ( داخلی)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 52

جدول 2-12 معیارهای اكتساب تكنولوژی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 53

جدول2-13 ابعاد اكتساب تكنولوژی و تحقیقات پیشین……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 57

جدول2-14 تعریف معیارهای تاثیرگذار بر شیوه های اكتساب تكنولوژی…………………………………………………………………………………………………………… 57

جدول 3-1 اصطلاحات زبانی و ارزشهای زبانی متناظر تکنیک DEMATEL………………………………………………………………………………………………….. 66

جدول 4-1عوامل گروه بندی شده در گروه قابلیت سازمان………………………………………………………………………………………………………………………………………. 76

جدول4-2 عوامل شناسایی شده برای استراتژی سازمان…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

جدول4-3 عوامل گروه بندی شده در گروه تکنولوژی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 77

جدول4-4 عوامل گروه بندی شده در گروه عوامل محیطی……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

جدول 4-5 نحوه ارتباط عوامل مربوط به قابلیت سازمان……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

جدول4-6 ارتباط عوامل مربوط به استراتژی سازمان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 83

جدول4-7 ارتباط عوامل مربوط به تکنولوژی سازمان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 84

جدول 4-9سوپر ماتریس اولیه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 92

جدول 4-10 توزیع ماندار سوپر ماتریس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 96

 

نمودارها

نمودار2-1 عناصر تشکیل دهنده تکنولوژی.. 13

نمودار2-2 فرایند انتقال تکنولوژی.. 23

نمودار3-1 فرایند کلی تحقیق.. 65

نمودار4-2 نتایج مقایسات زوجی معیارها با توجه به هدف.. 87

نمودار 4-3 مقایسات زوجی معیارها با توجه به قابلیت سازمان.. 88

نمودار 4-4 مقایسات زوجی معیارها با توجه به استراتژی سازمان.. 89

نمودار 4-5 مقایسات زوجی معیارها با توجه به تکنولوژی.. 90

نمودار 4-6 مقایسات زوجی معیارها با توجه عوامل محیطی.. 91

نمودار4-7 وزن نرمال شده استراتژی‌های اکتساب تکنولوژی.. 100

 

چکیده

با توجه به سرعت جهانی شدن و  رقابت تنگاتنگ در عرصه جهانی، تکنولوژی‌های برتر به عنوان مزیت رقابتی برای حضور در بازار های جهانی مطرح شده‌اند. اگر سازمان‌ها می‌خواهند از تغییرات تکنولوژیکی عقب نمانند، می‌باید قادر باشند تا تکنولوژی‌های مورد نیاز خود را کسب و از تکنولوژی‌های خود بهره برداری کنند. در تنظیم استراتژی تکنولوژی یکی از بحرانی‌ترین مراحل این است که چگونه تکنولوژی مورد نیاز را کسب کنیم. اکتساب تکنولوژی این مورد را در نظر می‌گیرد که آیا تکنولوژی را از طریق توسعه داخلی، همکاری با دیگر شرکت‌ها و موسسات و یا خرید تکنولوژی بدست آوریم.

این پژوهش با هدف اولویت بندی استراتژی های اکتساب تکنولوژی انجام گرفت که اجزای کلیدی موثر بر سبک اکتساب تکنولوژی شناسایی گردید سپس این عوامل در چهار گروه عوامل محیطی ، تکنولوژی سازمان، استراتژی  وعوامل مربوط به قابلیت سازمان گروه بندی شد. ارتباط درون هر یک از گروه ها با بهره گرفتن از ماتریس مقایسات زوجی بدست آمد و ارتباط بین گروه ها با تکنیک  DEMATEL  فازی حاصل شد و نهایتا با بهره گرفتن از روش ANP استراتژی های اکتساب تکنولوژی اولویت بندی گردید.

در بین استراتژی های اکتساب تکنولوژی خرید در اولویت اول، همکاری در اولویت دوم و ساخت در اولویت سوم قرار گرفت. در بین دوازده عامل محیطی، عوامل سیاسی و قانونی و اجرای تحریم‌های اقتصادی با 1/27 درصد بیشترین تاثیر، در میان نه عامل مربوط به قابلیت سازمان، معیار آشنایی شرکت با وضعیت بازار 6/26 درصد دارای بیشترین تاثیر، عوامل مربوط به استراتژی سازمان شامل پنج عامل بود که در بین این پنج عامل، معیار تناسب با استراتژی کسب و کار با 3/51 درصد در رتبه اول و در بین عوامل مربوط به تکنولوژی، هزینه های تحقیق و توسعه با 4/21 درصد در اولویت اوّل تاثیر گذاری بر استراتژی اکتساب تکنولوژی قرار دارد.

واژگان کلیدی: مدیریت تکنولوژی، استراتژی، اکتساب تکنولوژی، DEMATEL فازی، ANP

فصل اوّل

کلّیات

1-1- مقدمه

در سراسر تاریخ انسان، تکنولوژی  تاثیری عمیق بر توسعه انسان و بر پیشرفت تمدن داشته است. علی رغم  این حقیقت که تکنولوژی بزرگ‌ترین و فراگیرترین عامل موثر بر زندگی انسان امروزی است، اما هنوز هم برای بسیاری از مردم یک معماست و هنوز هم بسیاری از عوام و خواص نمی‌توانند تعریف دقیقی از آن ارائه بدهند. لذا بهتر است بحث را با ارائه تعریفی روشن از تکنولوژی آغاز کنیم . (خلیل،1386)

تکنولوژی را می‌توان تمام دانش، کالاها، فرایندها،ابزارها، روش‌ها و سیستم‌هایی تعریف کرد که در جهت خلق و ساخت کالاها و ارائه خدمات به کار گرفته می‌شوند. تکنولوژی عبارتست از روش انجام کارها به وسیله ما. تکنولوژی ابزاری است که به وسیله آن می‌توانیم به اهداف خود دست یابیم. تکنولوژی، اجرای عملی دانش است، ابزاری است که به کمک تلاش و سعی آدمی می‌آید.(همان منبع)

با توجه به سرعت جهانی شدن و  رقابت تنگاتنگ در عرصه جهانی، تکنولوژی‌های برتر به عنوان مزیت رقابتی برای حضور در بازار های جهانی مطرح شده‌اند. اگر سازمان‌ها می‌خواهند از تغییرات تکنولوژیکی عقب نمانند، می‌باید قادر باشند تا تکنولوژی‌های مورد نیاز خود را کسب و از تکنولوژی‌های خود بهره برداری کنند. لذا تصمیماتی در این خصوص اتخاذ می‌شود باید در فعالیت‌های طراحی استراتژی و برنامه ریزی یک سازمان مد نظر قرار گیرند. چنانچه در یک سازمان امکان دسترسی به تکنولوژی در داخل نباشد به منزله ناتوانی روی تکنولوژی کلیدی است که باید از بیرون تامین نماید( بین،2007) .

1-2- بیان مسئله

تدوین و اجرای موثر استراتژی تکنولوژی به عنوان عامل اصلی در مزیت رقابتی یک شرکت لحاظ می‌گردد. مطالعات زیادی در مورد اینکه چه طور چشم انداز استراتژی تکنولوژی را تعریف کنیم، وجود دارد. برخی از این مطالعات بر توسعه تکنولوژی و برخی بر توسعه دانش تاکید دارد.(داونپورت[1] و دیگران، 2003). اما آنچه همه ادبیات‌ها در آن مشترک هستند این است که استراتژی تکنولوژی فرایندی است که، از مجموعه ای گام‌هایی تشکیل می‌شود که این گام‌ها از تصمیم‎گیری استراتژیک  تا اجرای استراتژیک را  مورد توجه قرار می‌دهد. از جمله آنها می‌توان به اکتساب، مدیریت و اکتشاف تکنولوژی اشاره کرد(داونپورت و دیگران، 2003) ( فورد[2]، 2008 (.

در تنظیم استراتژی تکنولوژی یکی از بحرانی‌ترین مراحل این است که چگونه تکنولوژی مورد نیاز را کسب کنیم. اکتساب تکنولوژی این مورد را در نظر می‌گیرد که آیا تکنولوژی را از طریق توسعه داخلی، همکاری با دیگر شرکت‌ها و موسسات و یا خرید تکنولوژی بدست آوریم(چو و یو[3]،2000(. تنوع استراتژی‌های (سبک‌ها) اکتساب تکنولوژی و پیچیدگی محیط تجارت مدرن منجر به این شده که تصمیم‎گیری برای آن بسیار مشکل باشد. بنابراین نیاز مبرم به شناسایی عوامل داخلی و خارجی تاثیر گذار در شیوه اکتساب تکنولوژی  احساس می‌شود و همچنین تاثیر هر کدام از گروه عوامل بر گروه های دیگر نیز می‌تواند نهایتا تاثیر گذار بر سبک اکتساب تکنولوژی باشد و نتایج تحقیق بدون در نظر گرفتن تاثیر گروه‌ها بریکدیگر می‌تواند ناقص باشد به همین دلیل تاثیر آن‌ ها  بر یکدیگر نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

مطالعات زیادی انجام شده است که اجزای کلیدی موثر بر سبک اکتساب تکنولوژی را شناسایی  می‌کند(کروکاوا[4]، 1997) (هوانگ و تانگ[5]، 2007). با این حال وجود شکاف بین تصمیمات نهایی و عوامل اثر گذار احساس می‌شود. هر چند عوامل زیادی شناسایی شده که موثر در سبک اکتساب می‌باشند، اما وجود مطالعات اندک در مورد اینکه چطور یک تصمیم استراتژیک مبتنی بر مجموعه ای بزرگ از عوامل با رویکردی کمی و سیستماتیک  می‌توان گرفت، احساس می‌شود. شمار زیادی از استراتژی‌های اکتساب تکنولوژی شناسایی شده که شامل استراتژی خرید فن آوری، خرید لیسانس، ماموریت تحقیق و توسعه، ائتلاف تحقیق و توسعه، استفاده از کارمندان نخبه، تحقیق وتوسعه درونی و غیره می‌باشد که تصمیم‎گیری در این زمینه می‌تواند با بهره گرفتن از برنامه‎ ریزی ریاضی، تجزیه‎وتحلیل آماری و روش‌های تصمیم‎گیری چند معیاره باشد.

در این پژوهش با توجه به وجود شرایط متعدد در سازمان‌ها، شرکتهای صنعتی و خدماتی از یکسو و از سوی دیگر  تنوع و تفاوت  استراتژی‌های اکتساب با توجه به نوع نیاز صنعت پتروشیمی ایران استراتژی مناسب انتخاب می‌شود. به منظور انتخاب استراتژی مناسب به دلیل محدودیت‌های دسترسی به خبرگان از روش‌های MADM استفاده خواهد شد.

1-1-مقدمه 2

1-2-بیان مسئله 3

1-3-اهمیت موضوع 4

1-4- اهداف اساسی انجام تحقیق 5

1-4-1-اهداف علمی 5

1-4-2-اهداف کاربردی 5

1-5- سوالات وفرضیات تحقیق 6

1-5-1-سوالات تحقیق 6

1-5-2-فرضیات تحقیق 6

1-6- چارچوب نظری 7

1-7- مدل تحقیق 8

1-8- تعاریف اصطلاحات و متغیرهای تحقیق 9

1-9- روش تحقیق 12

1-10- جامعه تحقیق 12

1-11- قلمرو تحقیق 12

1-12- روش نمونه گیری و حجم نمونه 13

1-13- روش و ابزار جمع آوری اطلاعات 13

1-14- روش تجزیه وتحلیل 13

1-15- محدودیتها و مشکلات تحقیق 14

فصل دوم : مطالعات نظری

2-1- مقدمه 16

2-2- تاریخچه الگوی چابک 17

2-3- مفهوم چابکی و تولید چابک 19

2-4- محدودیتهای الگوی چابک 21

2-5- تولید چابک 21

2-5-1- اصول چهارگانه تولید چابک 22

2-5-2- ویژگیهای تولید چابک 23

2-5-3- مدلهای چابکی 24

2-6- مدیریت زنجیره تامین 34

2-6-1- تعریف مدیریت زنجیره تامین 36

2-6-2- مراحل پنج گانه مدیریت زنجیره تامین 40

2-6-3- زنجیره تامین چابک 41

2-6-4- بسترسازی چابکی در میان زنجیره تامین 45

2-6-5- چارچوب مفهومی زنجیره تامین چابک 46

2-6-6- ماهیت زنجیره تامین چابک 50

2-6-7- عناصر یک زنجیره تامین چابک 52

2-6-8- شاخص های زنجیره تامین چابک 54

2-6-9- مدل های زنجیره تامین چابک 55

2-7-چارچوب نظری 73

2-8- مدل تحقیق 80

2-9- پیشینه تحقیق 81

فصل سوم  : روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه 85

3-2- روش تحقیق 86

3-3- جامعه آماری و حجم نمونه 86

3-4- روش و ابزار جمع آوری اطلاعات 87

3-5- روش تجزیه وتحلیل 92

3-6- مراحل اجرایی تحقیق 92

3-7- روایی و اعتبار ابزار تحقیق 100

3-7-1- تعیین اعتبار(روایی) 100

3-7-2- تعیین پایایی 101

3-8- تشریح متدولوژی تحقیق 102

3-8-1- آزمون T-Student 103

3-8-2- اعداد فازی مثلثی 104

3-8-3- فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) فازی 107

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

4-1- مقدمه 115

4-2-نتایج پیاده سازی متدولوژی 117

4-2-1-بدست آوردن ساختار سلسله مراتبی از یافتن معیارها و زیر معیارها و گزینه های موثر در مسئله 117

4-2-2- جمع آوری نظرات خبرگان در قالب اعداد فازی و تشکیل جداول مقایسه زوجی فازی و تجمیع نظر افراد خبره 123

4-3-3- محاسبه وزن نسبی و نهایی گزینه ها 139

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

 

 

5-1- مقدمه 143

5-2- پاسخ به سوالات تحقیق 144

5-2-1- آیا شاخص ها و زیر شاخص های ذکر شده در پیاده سازی زنجیره تامین چابک موثر هستند؟ 144

5-2-2- اولویت بندی استراتژی ها بر اساس شاخص های تعیین شده در سازمان مورد مطالعه با بهره گرفتن از تکنیک AHP فازی چگونه است؟ 146

5-3- پیشنهادات بر اساس نتایج تحقیق 147

5-4- پیشنهادات پژوهشی 149

5-5- محدودیت های پژوهش 149

پرسشنامه الف انتخاب معیار ها و زیر معیارها 157

پرسشنامه ب جداول مقایسات زوجی 158

 

فهرست جداول

جدول 2-1 عوامل به وجود آورنده ایده چابکی 18

جدول2-2 ویژگی های تولید چابک 23

جدول2-3 سه بعد و مرحله در بلوغ زنجیره تأمین 52

جدول 2-4 شاخص های تعیین کننده زنجیره تامین چابک 54

جدول 3-1جدول شناسایی معیارها، زیر معیارها و گزینه ها 95

جدول 3-2 اعداد فازی متناظر مقیاس کلامی 96

جدول 3-3 تابع تعلق انتخاب شده برای اعداد فازی 98

جدول 3-4 شاخص ناسازگاری تصادفی 99

جدول 3-5 نتیجه آلفای کرونباخ 102

جدول 3-6 اعداد فازی معادل با متغیر های فازی 109

جدول 4-1 نتیجه آزمون فرضیه معیار انعطاف پذیری توسعه محصول 118

جدول 4-2 نتیجه آزمون فرضیه معیار انعطاف پذیری ساخت و تولید 119

جدول 4-3 نتیجه آزمون فرضیه معیار انعطاف پذیری فناوری اطلاعات 119

جدول 4-4 نتیجه آزمون فرضیه معیار انعطاف پذیری لجستیک 119

جدول 4-5 نتیجه آزمون فرضیه معیار انعطاف پذیری تدارکات 119

جدول 4-6 نتایج آزمون فرضیه بر اساس زیر معیارهای مساله 120

جدول 4-7  شاخص ها و زیر شاخص های موثر بر نتخاب استراتژی 121

جدول 4-8 طیف های فازی مورد استفاده در AHP  (منبع: 2010, Lin ) 123

جدول 4-9 ماتریس مقایسات زوجی شاخص های اصلی برای خبره اول 125

جدول 4-10 ماتریس مقایسات زوجی گروهی شاخص های اصلی 125

جدول 4-11 محاسبه … 126

جدول 4-12 محاسبه  برای معیارها 127

جدول 4-13 محاسبه وزن نسبی معیارها 128

جدول 4-14ماتریس مقایسات زوجی گروهی شاخص انعطاف پذیری توسعه محصول 130

جدول 4-15 ماتریس مقایسات زوجی گروهی شاخص انعطاف پذیری تولید و ساخت 130

جدول 4-16 ماتریس مقایسات زوجی گروهی شاخص انعطاف پذیری فناوری اطلاعات 130

جدول 4-17 ماتریس مقایسات زوجی گروهی شاخص انعطاف پذیری لجستیک 130

جدول 4-18 ماتریس مقایسات زوجی گروهی شاخص انعطاف پذیری انعطاف پذیری تدارکات 131

جدول 4-19ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص توانایی کاهش زمان چرخه توسعه محصول 131

جدول 4-20 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص توانایی طراحی محصولات متعدد 132

جدول 4-21 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص درصد دارایی ها با امکان استفاده مجدد 133

جدول 4-22 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص توانایی تغییر ترکیب محصولات 134

جدول 4-23 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص سرعت در تولید محصولات جدید 134

جدول 4-24 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص تعداد روش های موجود (در دسترس) جهت افزایش ظرفیت 135

جدول 4-25 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص درصد زنجیره تامین که مستقیما توسط  IT حمایت میشود 135

جدول 4-26 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص توانایی IT جهت انطباق در حمایت کردن از کانالهای توزیع جدید 136

جدول 4-27 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص تعداد روش های موجود در سیستمهای IT جهت تجزیه و تحلیل محیط رقابتی و کشف تغییرات 136

جدول 4-28ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص توانایی در اضافه یا حذف نمودن کانالهای تحویل 137

جدول 4-29 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص توانایی تغییر ظرفیت کلی شبکه لجستیک 137

جدول 4-30 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص تعداد انبارهای موجود برای ذخیره 138

جدول 4-31 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص تعداد تامین کنندگان توانا برای هر ماده و در هر دوره 138

جدول 4-32 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص نفوذپذیری بر عملکرد تامین کننده 139

جدول 4-33 ماتریس مقایسات زوجی گروهی گزینه ها بر اساس شاخص سرعت آغاز همکاری با یک تامین کننده جدید 139

جدول 4-34 وزن نهایی گزینه ها 140

جدول 4-35 رتبه بندی گزینه‌ها به روش FAHP 141

 

فهرست اشکال

شکل2-1 مدل گاناسکاران از تولید چابک 26

شکل2-2 مدل کید از ساختار تولید چابک 27

شکل2-3 مدل شارپ و همکارانش در تولید چابک 28

شکل2-4 مدل یوسف و همکارانش 30

شکل2-5 مدل شریفی و ژانگ 32

شکل2-6 چارچوب مفهومی زنجیره ی تأمین چابک( لین و همکارانش  2006) 47

شکل2-7 تحلیل دامنه و وسعت زنجیره تأمین 51

شکل2-8 عناصرزنجیره تامین چابک 53

شکل 2-9 ارکان یا ویژگی های زنجیره تامین چابک (برگرفته از مدل کریستوفر و ون هوک) 56

شکل 2-10 مدل کریستوفر و تویل 58

شکل 2-11 مدل لین و همکارانش 62

شکل 2-12 مدل سوافورد و همکارانش 71

شکل 3-1 نمودار اجرایی تحقیق 93

شکل 3-2 نمایش عددی فازی مثلثی به صورت سه مولفه ای 105

شکل 4-1 درخت سلسله مراتبی سطوح تصمیم گیری 122

شکل 4-2 نمودار رتبه بندی شاخص های اصلی 129

شکل 4-3 نمودار رتبه بندی استراتژی های پیاده سازی زنجیره تامین 141

شکل 5-1 ساختار سلسله مراتبی مدل مفهومی 145

 

فصل اول : کلیات طرح

 

1-1-                      مقدمه

محیطهای رقابتی امروز تحولات بسیاری را در سازمانها و سیستمهای تولیدی به وجود آورده است و به منظور ارتقاء بهره وری، مفاهیم، ابزارها و تکنیک های فراوانی توسعه یافته اند.

امروزه در بسیاری از بازارها فاکتور اساسی در دسترس بودن و سطح سرویس است که سبب ظهور الگوهای جدیدی چون چابکی[1] یا پاسخگویی سریع شده است.به عبارت دیگر تغییرات محیط های کسب و کار امروز که ناشی از تغییرات نیازهای مشتریان می باشد، منجر به عدم قطعیت در پارامترهای تصمیم گیری می شود و لازم است که زنجیره تامین در مواجهه با این عدم قطعیت ها انعطاف پذیر باشد. سازمان موفق سازمانی است که دارای مزیت های رقابتی در محیط های جدید باشد و به سرعت بتواند خود را با نیازهای مشتری و تغییرات بازار منطبق کند.امروزه این ویژگی تحت عنوان چابکی در سازمان ها مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.از طرفی در کسب و کار دنیای امروز مدیریت زنجیره تامین[2] به عنوان ابزاری جهت دستیابی به سود اقتصادی کوتاه مدت و مزایای رقابتی بلندمدت محسوب می گردد. مدیریت زنجیره تامین به عنوان مجموعه ای از رویکردها و تلاشهایی به شمار می رود که از تولیدکنندگان، عرضه کنندگان و توزیع کنندگان حمایت نموده و زنجیره ارزش را به گونه ای هماهنگ می نمایند که محصولات در مقادیر مناسب و زمان و مکان مناسب توزیع گردد تا در نتیجه رضایت مشتری حاصل گردد.

رویکرد زنجیره تامین چابک[3] مرتبط با تقابل بین شرکت و بازار و یک چشم انداز بیرونی به انعطاف پذیری می باشد.پیاده سازی موفق این رویکرد مستلزم پاسخگویی سریع و مستمر به تغییرات بازار، پویایی سازمان، توجه به رشد و انعطاف پذیری سازمانها و انتظارات مشتری می باشد. این رویکرد تمرکز خود را معطوف به پاسخ سریع به تغییرات پیش بینی نشده بازار نموده و از طریق حمل سریع و انعطاف پذیر نمودن زمان های تاخیر و به کارگیری تکنولوژی های جدید نسبت به حل مسائل غیرقابل پیش بینی اقدام می نماید.

1-2-بیان مسئله

در دنیای دائما در حال تغییر امروز دستیابی به اهداف و کسب موفقیت تنها با اعمال مدیریت صحیح امکان پذیر نمی باشد بلکه لازم است تا کسب و کارها به طور مستقیم یا غیر مستقیم در مدیریت سازمانها و شرکتهای تامین کننده و توزیع کننده محصولات خود مشارکت داشته باشند، چنین ضرورتی پیدایش مدیریت زنجیره تامین را در پی داشته است.سازمان هایی که زنجیره تامین را پیاده سازی می نمایند در جهت برآورده ساختن به موقع و مناسب تقاضای مشتریان خود با ایجاد یکپارچگی در سراسر زنجیره تامین گام بر می دارند.امروزه کوتاه شدن چرخه عمر محصول موجب بروز ابهام زیادی گردیده و ریسک بالا را در مدیریت زنجیره تامین و ایجاد رقابت شدید در محیط خارجی سازمانها را در پی داشته است.

تفکر چابک یک پارادایم مشهور است که با ایجاد امکان واکنش سریع برای کسب و کارها، پاسخگویی به تقاضای متغیر را امکان پذیر می سازد.بنابراین در فرایند پیاده سازی زنجیره تامین بکارگیری تولید چابک برای پاسخگویی به موقع

فهرست مطالب

عنوان                                                                                               صفحه

فصل اول :کلیات پژوهش

 

1 -1.مقدمه                                                                                             3

2 -1 بیان مساله                                                                                        4

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق                                                                     5

1-4 اهداف  اساسی انجام تحقیق و سوال اصلی                                                        5

1-5  فرضیات تحقیق                                                                                 5

1-6 استفاده کنندگان تحقیق                                                                          6

1-7 روش تحقیق                                                                                     6

1-8 روش گرد آوری اطلاعات                                                                      7

1-9 ابزار گرد آوری اطلاعات                                                                       7

1-10 روش تجزیه و تحلیل                                                                         8

1-11 قلمرو تحقیق                                                                                    8

1-12 نو آوری تحقیق                                                                                9

1-13 تعاریف متغیر ها و اصطلاحات کلیدی                                                      9

 

فصل دوم : ادبیات موضوع 

 

2-1مقدمه                                                                                              13

2-2فرایند تصمیم گیری                                                                               13

2-3 انتخاب معیار و ملاک در تصمیم گیری                                                        14

2-4طبقه بندی تصمیم ها                                                                             14

2 -5 مفاهیم کلی در تصمیم گیری چند معیاره                                                     15

2-6 انواع روش MADM                                                                            19

2-7 معرفی اجمالی فرایند تحلیلی شبکه ای ANP                                                                        23

2-8 مقایسه  روش های AHP  و ANP                                                                          24

2-9 گام های فرایند تحلیل شبکه                                                                   26

2-10 ابر ماتریس                                                                                      28

2-11 پیشینه منطق فازی                                                                              29

2-12 متغیر های زبانی                                                                                30

2-13 روش های علم مدیریت  فازی                                                               31

2-14 مجموعه های فازی                                                                            34

2-15 منطق فازی چگونه به کار گرفته می شوند                                                   35

2-16 کاربردهای منطق فازی                                                                         36

2-17 تفاوت میان نظریه  احتمالات و منطق فازی                                                 37

2-18 معرفی اجمالی روش تاپسیس                                                                38

2-19 گام های تاپسیس                                                                              39

2-20 تامین کننده / مقدمه                                                                            43

2-21 زنجیره تامین                                                                                    45

2-22 معرفی شرکت صنعتی نیرو محرکه                                                           46

2-23 پیشینه ی تحقیق                                                                                49

 

فصل سوم : روش شناسائی پژوهش(متدولوژی) 

 

3-1  مقدمه                                                                                            53

3-2 روش تحقیق                                                                                     53

3-3  روش گرد آوری اطلاعات                                                                    54

3-4 جامعه آماری                                                                                     56

3-5 حجم نمونه                                                                                       57

3-6  شاخص های مربوط به متغیر های تحقیق و سوالات مربوط به پرسشنامه                 58

 

3-7 تعیین روایی پرسشنامه                                                                         59

3-8  پایایی پرسشنامه                                                                               59

3-9 تصمیم گیری در شرایط فازی                                                                  61

3-10 تکنیک SAW                                                                                                       64

 

فصل چهارم : تجزیه وتحلیل داده های آماری  

 

4-1 مقدمه                                                                                             66

4-2 فاز رتبه بندی                                                                                    66

 

 

فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات   

 

5-1– مقدمه                                                                                           82

5-2– نتایج حاصل از به کار گیری تکنیک تاپسیس فازی                                        83

5-3 ارائه پیشنهادات بر اساس یافته­ های پژوهش                                                  84

5-4 محدودیت های تحقیق                                                                          85

5-5 پیشنهادات برای تحقیقات آتی                                                                 85

 

پیوست

پرسشنامه یک                                                                                          88

پرسشنامه شماره دو                                                                                   90

 

 

منابع                                                                                                    115

 

چکیده انگلیسی                                                                                        119

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                            صفحه

جدول 3-1 شاخص های مربوط به پرسشنامه اول                                                                    58

جدول 3-2  مقدار آلفای کرونباخ برای متغیر های پژوهش                                                 60

جدول 4-1 متغیر های زبانی برای تعیین وزن هر یک از معیارها                                          67

جدول 4-2  ماتریس تصمیم گیری و اوزان فازی                                                                     71

جدول 4-3 ماتریس تصمیم گیری و اوزان فازی                                                            72

جدول 4-4 ماتریس نرمالیز شده ی فازی                                                                    73

جدول 4-5 مجموعه نقاط ایده آل مثبت                                                                      74

جدول 4-6 مجموعه نقاز ایده آل منفی                                                                       75

جدول 4-7 ضریب نزدیکی و رتبه نهایی عوامل موثر بر انتخاب تامین کننده                                      76

جدول 4-8 اوزان نرمالیز شده ی ابعاد                                                                        78

جدول 4-9 ماتریس اولیه عوامل – گزینه ها                                                                 78

جدول 4-10ماتریس بی مقیاس شده با بهره گرفتن از روش خطی                                             79

جدول 4-11اوزان نهایی و رتبه نهایی هر یک از تامین کنندگان                                           79

جدول 5-1- ضریب نزدیکی و رتبه نهایی عوامل موثر بر انتخاب تامین کننده                           83

جدول 5-2 نتایج حاصل از به کار گیری تکنیک SAW                                                   83

 

فهرست نگاره ها

عنوان                                                                                                    صفحه

نگاره 2-1 تفاوت روش های MADM  و MCDM                                                19

نگاره 2-2  تقسیم بندی مدل های MADM                                                        20

نگاره 2-3 مدل ارزیابی برای MADM                                                              22

نگاره 2-4  مقایسه روش های ANP  و AHP                                                     25

نگاره 2-5 روش های مدیریت فازی                                                                33

نگاره 2-6 نگاشت پیوسته عضویت یک مجموعه فازی                                            35

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

1-1 مقدمه

درنیمه دوم قرن بیستم پدیدار شدن و رشد سریع بنگاه های اقتصادی وشركتها منجر به تغییر اساسی در قوانین  حاکم بر تولید و بازار گردید. مدیران  شرکتها دریافتند که بجز مسائل مربوط به تولیدو محصول ،به بخش های دیگرهمانند خرید مواد اولیه و همچنین مسائل مربوط به مشتری توجه ویژه ای نمایند که این  امر باعث بوجود آمدن مدیریت زنجیره تامین گردید.در زنجیره تامین یكی از مسایل بسیار مهم و استراتژیک، انتخاب درست و اصولی تامین كننده 2 می باشد بطوری كه این تامین كننده بتواند بیشترین و بالاترین نیازها و معیارهای شركت را پوشش دهد. مدیران دریافتند كه برای انتخاب تامین كننده استفاده از روش سنتی (بر اساس قیمت پیشنهادی) مناسب نمی باشد چرا كه علاوه بر قیمت مسایل بسیاری همچون : گارانتی، عمل به تعهدات مثل زمان ومكان سفارشات ، تخفیفات  كیفیت مدت زمان همكاری و….در كیفیت و كمیت تولید محصول و حتی فروش دخیل می باشند. دراین عرصه برای تحلیل و آنالیز این معیارهای متعدد و مختلف كه گاها از یک جنس هم نبودند ومسایل پیچیده انتخاب وتصمیم گیری  مدیران را ملزم به استفاده از تكنیكهای  جدید كرد. یكی ازاین تكنیكها استفاده از مدلهای تصمیم گیری چند معیاره بود كه توانست مسایل بسیاری را در انتخاب بهترین تصمیم حل نماید .

در این تحقیق مدل جدیدی از روش Topsis  فازی و از روش ANP  فازی برای حل این مسئله استفاده می- شود . این روش از جمله روش های مبتنی بر اطلاعات کامل از ارجحیت تصمیم گیران است که جزئیات آن در بخش سوم پژوهش تشریح خواهد شد.

 

 

1- 2 بیان مساله :

پس از گذر  فضای تولید و بازار از روش های سنتی و قدیم  و ورود به فضای مدرن و پیچیده امروزی و نا كارامد شدن تكنیكها و ابزارهای سنتی و قدیمی مدیران شركتها برای بقای  شركتها و بنگاه های اقتصادی خود چاره ای جز استفاده از ابزارها و مدلها و راه حل های جدید برای تصمیم گیرهای بهتر  خود نمی_ دیدند،چرا كه در این محیط پرتلاطم بازارها و رقابتهای شدید و بودن رقبای قدرتمند در محیط حتی گاها یک تصمیم اشتباه ممكن است شركت را از رقبا طوری عقب بندازد كه شركت نتواند آنرا جبران نماید و موجب نابودی شركت گردد.

یكی از این روشها و تكنیكها استفاده از مدیریت تامین و یا زنجیره تامین می باشد .زنجیره تامین در واقع اهمیت داشتن و توجه  به تمامی قسمتهای تولید از مواد اولیه تا مشتریان می باشد. یكی از بخشهای مهم و استراتژیک در زنجیزه تامین  بخش مواد اولیه و تامین كنندگان می باشد.در دنیای امروزی در هر زمینه و صنعتی تامین كنندگان متعددی  برای تامین مواد و قطعات اولیه وجود دارد كه مدیران میتوانند با توجه به شرایط موجود بهترین آنها را انتخاب نماییند و ازطرف دیگر بخوبی دریافتند كه دیگر روش سنتی و قدیم میسر نمی -باشد، چرا كه مدیران دریافته اند كه معیارهای فراوانی به غیر از قیمت مثل كیفیت، گارانتی، مدت زمان همكاری وزمان تحویل دارای اهمیت ویژه ای میباشد.

حال سوال مهمی كه پیش می آید این است كه مدیران چگونه و از چه راه و روشی بهترین تامین كننده را انتخاب نمایند و به عبارت دیگر : باتوجه به معیارهای متعدد موجود و تامین كنندگان فراوان روش انتخاب بهترین تامین كننده چیست؟

برای حل این مشكل را حلهای مختلفی وجود دارد كه یكی از راحلها استفاده از تكنیک MADM فازی می_ باشد.

حال باتوجه به احساس نیاز به استفاده از این تكنیک در الویت بندی تامین كنندگان بر اساس معیارهای موجود و در نهایت ارائه یک راه كار مناسب  برای تصمیم گیری بهتر مدیران این تحقیق انجام گردیده است.مهمترین مسئله در این تحقیق یافتن پاسخی به این سوالات است كه:

فهرست مطالب

1 شیمی سبز  1

1.1     اصول شیمی سبز  3

1.1.1 پیشگیری   3

1.1.2 صرفه جویی اتمی   4

1.1.3 کاهش استفاده از مواد شیمیایی خطرناک    5

1.1.4 طراحی برای مواد شیمیایی ایمن تر  5

1.1.5 حلال ها و مواد کمکی ایمن تر  5

1.1.6 طراحی برای بهره وری انرژی   6

1.1.7 استفاده از ذخایر تجدید پذیر  6

1.1.8 کاهش مشتقات    7

1.1.9 کاتالیزگر  7

1.1.10      طراحی برای تخریب پذیری   9

1.1.11         آنالیز لحظه به لحظه برای پیشگیری از آلودگی   9

1.1.12  شیمی ایمن­تر برای پیشگیری از حادثه  9

1.2      کوشش­ها و دستاوردهای شیمی سبز  10

1.2.1 سوختهای جایگزین   10

1.2.2 پلاستیک های سبز و تجزیه پذیر  11

1.2.3 بازطراحی واکنشهای شیمیایی   13

1.2.4 چندسازه­های زیستی   13

2 واکنش نووناگل  15

2.1           شرایط انجام واکنش     18

2.2   کاربردهای واکنش نووناگل   18

2.3     سنتز ترکیبهای ناجور حلقه  18

3 کاتالیزگر  26

3.1       انواع کاتالیزگرها 27

3.1.1 کاتالیزگر همگن   27

3.1.2 کاتالیزگر ناهمگن   28

3.1.3 کاتالیزگرهای زیستی   28

3.2     کاتالیزگرهای استفاده شده برای واکنش نووناگل   28

3.2.1 آمین­ها و نمک­های آمونیوم  28

3.2.2 اسیدهای لوئیس     29

3.2.2.1        تیتانیوم تتراکلراید  29

3.2.2.2     کادمیوم یدید  29

3.2.2.3            روی کلرید  30

3.2.3 جامدهای معدنی و سطوح جامد  30

3.2.4 نمک فلزات قلیایی   30

3.2.5 کاتالیزگرهای فسفات    31

3.2.5.1      فسفات طبیعی بهینه شده 31

3.2.5.2            استفاده از کمپلکسهای فسفات به همراه بستر جامد  31

33

3.2.5.4     دی­آمونیوم هیدروژن فسفات    33

3.2.6 مایعات یونی   35

3.3             انجام واکنش نووناگل با بهره گرفتن از تابش ریزموج   36

4 آمینواسید  37

4.1       اهمیت و کاربرد پزشکی آمینواسیدها: 40

4.2        طبقه ­بندی آمینواسیدها 41

4.2.1 آمینواسیدهای استاندارد  42

4.2.2 آمینواسیدهای کمیاب پروتئینی   42

4.2.3 آمینو اسیدهای غیر پروتئینی   43

4.3       طبقه بندی آمینواسیدها بر حسب نقش غذایی   43

4.3.1 آمینو اسیدهای ضروری   43

4.3.2 آمینواسیدهای غیر ضروری   43

4.4               طبقه بندی آمینواسیدها بر حسب ساختار شیمیایی   44

5 بخش تجربی   48

5.1        مشخصات دستگاه‌ها 49

5.2          مواد شیمیایی   49

5.3       بهینه سازی دمای انجام واکنش     50

5.4                بهینه سازی میزان کاتالیزگر  50

5.5         اثر حلال  51

5.6     روش کلی سنتز مشتق‌های غیراشباع  52

5.7                               اندازه‌گیری نقطه ذوب با بهره گرفتن از لوله مویین   53

5.8       سنتز مشتقات    54

5.8.1 سنتز مشتقethyl 3-(4-chlorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate  54

5.8.1.1            نتایج آزمون رزونانس مغناطیس هسته  54

5.8.1.2           نتایج آزمون FT-IR   56

5.8.2 سنتز مشتقethyl 3-(4-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate  57

 

5.8.2.1             نتایج آزمون رزونانس مغناطیسی هسته  57

5.8.2.2                                     نتایج آزمون FT-IR   61

5.8.3 سنتز مشتقethyl 3-(2-methoxy phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate  62

5.8.3.1                 نتایج آزمون رزونانس مغناطیسی هسته  62

5.8.3.2               بررسی نتایج آزمون FT-IR   66

5.8.4 سنتز مشتق ethyl 3-(4-fluorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate  67

5.8.4.1                              نتایج آزمون رزونانس مغناطیسی هسته  67

5.8.4.2                                    نتایج آزمون FT-IR   71

5.8.5 سنتز مشتق ethyl 3-(4-hydroxyphenyl)-2-cyanoprop-2-enoate  72

5.8.5.1                                 نتایج آزمون رزونانس مغناطیس هسته  72

5.8.5.2                         بررسی نتایج آزمون FT-IR   76

5.8.6 سنتز مشتق ethyl 3-(2-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate  77

5.8.6.1               نتایج آزمون رزونانس مغناطیس هسته  77

5.8.6.2                                بررسی نتایج آزمون FT-IR   81

5.8.7 سنتز مشتق (4-fluorobenzylidene)malononitrile  82

5.8.7.1                             نتایج آزمون رزونانس مغناطیس هسته  82

5.8.7.2                  نتایج آزمون FT-IR   85

5.8.8 سنتز مشتق (4-chlorobenzylidene)malononitrile  86

5.8.8.1                     نتایج آزمون رزونانس مغناطیس هسته  86

5.8.8.2                            نتایج آزمون FT-IR   89

5.8.9 سنتز مشتق (4-bromobenzylidene)malononitrile  90

5.8.9.1                            نتایج آزمون رزونانس مغناطیس هسته  90

5.8.9.2                          نتایج آزمون FT-IR   93

5.8.10                            سنتز مشتق (4-methoxybenzylidene)malononitrile  94

5.8.10.1                       نتایج آزمون رزونانس مغناطیس هسته  94

5.8.10.2                         نتایج آزمون FT-IR   97

5.8.11                        سنتز مشتق ethyl 3-(4- N,N-dimethylamino phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate  98

5.8.11.1                            نتایج آزمون رزونانس مغناطیس هسته  98

5.8.11.2                    نتایج آزمون FT-IR   102

6 مراجع  104

فهرست شکل­ها

شکل ‏2‑1: واکنش تراکمی نووناگل.. 16

شکل ‏2‑2: تشکیل محصول دوتایی در واکنش نووناگل.. 16

شکل ‏2‑3: ترکیبهای متیلن فعال مورد استفاده در واکنش نووناگل.. 17

شکل ‏2‑4: واکنش آلدهیدها و کتونها با مشتقات استونیتریل برای تهیه­ آلکنها 17

شکل ‏2‑5: سنتز اسکلت پیرول از طریق اتیل استواستات و دی­استیل اُکسیم ایمینواستون دیکربوکسیلات… 19

شکل ‏2‑6: سنتز کومارینها از طریق واکنش نووناگل.. 19

شکل ‏2‑7: استفاده از واکنش نووناگل در سنتزهای با دیآستروگزینی بالا. 20

شکل ‏2‑8: سنتز بسپارهای نوری.. 21

شکل ‏2‑9: نمونه کاربرد واکنش نووناگل.. 22

شکل ‏2‑10: واکنش نووناگل و سپس واکنش همزمان دیلز – آلدر و جفت شدن سوزوکی.. 23

شکل ‏2‑11: سنتز مشتقات بیس پیرانو – 1،4 – بنزو کینونها 23

شکل ‏2‑12سنتز مشتقات 2-آمینو تیوفن از طریق واکنش نووناگل.. 24

شکل ‏2‑13: چند حلقه­ای تیوپیرانوکومارینها از واکنش نووناگل.. 25

شکل ‏2‑14: واکنش بیس پیریدیل و تتراپیریدیل در واکنش با ترفتالدهید یا ایزوترفتالدهید با ترکیبهای فعال شده. 25

شکل ‏3‑1: استفاده از تیتانیوم تتراکلراید به عنوان کاتالیزگر در واکنش نووناگل.. 29

شکل ‏3‑2: استفاده از کادمیوم یدید به عنوان کاتالیزگر در واکنش نووناگل.. 29

شکل ‏3‑3: استفاده از روی کلرید به عنوان کاتالیزگر در واکنش نووناگل.. 30

شکل ‏3‑4: ساختار کاتالیزگر دی­آمونیوم هیدروژن فسفات… 34

شکل ‏4‑1: ساختار شیمیایی یک نوع آمینواسید. 38

شکل ‏4‑2: ساختار شیمیایی آمینواسید سِرین.. 47

شکل ‏5‑1: واکنش نووناگل انجام گرفته در این پژوهش با بهره گرفتن از کاتالیزگر L-Serine. 52

شکل ‏5‑2: ساختار مولکولی ethyl 3-(4-chlorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 54

شکل ‏5‑3: ساختار مولکولی ethyl 3-(4-chlorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 54

شکل ‏5‑4: طیف HNMR محصول ethyl 3-(4-chlorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 55

شکل ‏5‑5: طیف FT-IR محصول ethyl 3-(4-chlorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 56

شکل ‏5‑6: ساختار مولکولی ethyl 3-(4-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 57

شکل ‏5‑7: ساختار مولکولی ethyl 3-(4-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 57

شکل ‏5‑8: طیف HNMR محصول ethyl 3-(4-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 58

شکل ‏5‑9: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 59

شکل ‏5‑10: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 59

شکل ‏5‑11:طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 60

شکل ‏5‑12: طیف FT-IR محصول ethyl 3-(4-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 61

شکل ‏5‑13: ساختار مولکولی ethyl 3-(2-methoxy phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 62

شکل ‏5‑14: ساختار مولکولی ethyl 3-(2-methoxy phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 62

شکل ‏5‑15: طیف HNMR محصول ethyl 3-(2-methoxy phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 63

شکل ‏5‑16: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(2-methoxy phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 64

شکل ‏5‑17: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(2-methoxy phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 64

شکل ‏5‑18: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(2-methoxy phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 65

شکل ‏5‑19: طیف FT-IR محصول ethyl 3-(2-methoxy phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 66

شکل ‏5‑20: ساختار مولکولی ethyl 3-(4-fluorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 67

شکل ‏5‑21: ساختار مولکولی ethyl 3-(4-fluorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 67

شکل ‏5‑22: طیف HNMR محصول ethyl 3-(4-fluorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 68

شکل ‏5‑23: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4-fluorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 69

شکل ‏5‑24: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4-fluorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 69

شکل ‏5‑25: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4-fluorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 70

شکل ‏5‑26: طیف FT-IR محصول ethyl 3-(4-fluorophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 71

شکل ‏5‑27: ساختار مولکولی ethyl 3-(4-hydroxyphenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 72

شکل ‏5‑28: ساختار مولکولی ethyl 3-(4-hydroxyphenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 72

شکل ‏5‑29: طیف NMR محصول ethyl 3-(4-hydroxyphenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 73

شکل ‏5‑30: طیف NMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4-hydroxyphenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 74

شکل ‏5‑31: طیف NMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4-hydroxyphenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 74

شکل ‏5‑32: طیف NMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4-hydroxyphenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 75

شکل ‏5‑33: طیف FT-IR محصول ethyl 3-(4-hydroxyphenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 76

شکل ‏5‑34: ساختار مولکولی ethyl 3-(2-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 77

شکل ‏5‑35: ساختار مولکولی ethyl 3-(2-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 77

شکل ‏5‑36: طیف HNMR محصول ethyl 3-(2-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 78

شکل ‏5‑37: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(2-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 79

شکل ‏5‑38: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(2-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 79

شکل ‏5‑39: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(2-bromophenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 80

شکل ‏5‑40: طیف FT-IR محصول ethyl 3-(4-hydroxyphenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 81

شکل ‏5‑41: ساختار مولکولی (4-fluorobenzylidene)malononitrile. 82

شکل ‏5‑42: ساختار مولکولی (4-fluorobenzylidene)malononitrile. 82

شکل ‏5‑43: طیف HNMR محصول (4-fluorobenzylidene)malononitrile. 83

شکل ‏5‑44: طیف HNMR گسترش یافته محصول (4-fluorobenzylidene)malononitrile. 84

شکل ‏5‑45: طیف FT-IR محصول (4-fluorobenzylidene)malononitrile. 85

شکل ‏5‑46: ساختار مولکولی (4-chlorobenzylidene)malononitrile. 86

شکل ‏5‑47: ساختار مولکولی (4-chlorobenzylidene)malononitrile. 86

شکل ‏5‑48: طیف HNMR محصول (4-chlorobenzylidene)malononitrile. 87

شکل ‏5‑49: طیف HNMR گسترش یافته محصول (4-chlorobenzylidene)malononitrile. 88

شکل ‏5‑50: طیف FT-IR محصول (4-chlorobenzylidene)malononitrile. 89

شکل ‏5‑51: ساختار مولکولی (4-bromobenzylidene)malononitrile. 90

شکل ‏5‑52: ساختار مولکولی (4-bromobenzylidene)malononitrile. 90

شکل ‏5‑53: طیف HNMR محصول (4-bromobenzylidene)malononitrile. 91

شکل ‏5‑54: طیف HNMR گسترش یافته محصول (4-bromobenzylidene)malononitrile. 92

شکل ‏5‑55: طیف FT-IR محصول (4-bromobenzylidene)malononitrile. 93

شکل ‏5‑56: ساختار مولکولی (4-methoxybenzylidene)malononitrile. 94

شکل ‏5‑57: ساختار مولکولی (4-methoxybenzylidene)malononitrile. 94

شکل ‏5‑58: طیف HNMR محصول (4-methoxybenzylidene)malononitrile. 95

شکل ‏5‑59: طیف HNMR گسترش یافته محصول (4-methoxybenzylidene)malononitrile. 96

شکل ‏5‑60: طیف HNMR گسترش یافته محصول (4-methoxybenzylidene)malononitrile. 96

شکل ‏5‑61: طیف FT-IR محصول (4-methoxybenzylidene)malononitrile. 97

شکل ‏5‑62: ساختار مولکولی ethyl 3-(4- N,N-dimethylamino phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 98

شکل ‏5‑63: ساختار مولکولی ethyl 3-(4- N,N-dimethylamino phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 98

شکل ‏5‑64: طیف HNMR محصول ethyl 3-(4- N,N-dimethylamino phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 99

شکل ‏5‑65: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4- N,N-dimethylamino phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 100

شکل ‏5‑66: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4- N,N-dimethylamino phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate 101

شکل ‏5‑67: طیف HNMR گسترش یافته محصول ethyl 3-(4- N,N-dimethylamino phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 101

شکل ‏5‑68: طیف FT-IR محصول ethyl 3-(4- N,N-dimethylamino phenyl)-2-cyanoprop-2-enoate. 102

شکل 5-69: شکل کلی واکنش انجام شده در این پژوهش …………………………………………………………..102

فهرست جدول­ها

جدول ‏4‑1: ساختار شیمیایی تعدادی آمینواسید چپ­گردان. 39

جدول ‏5‑1: نتایج بهینه سازی دما 50

جدول ‏5‑2: نتایج مربوط به بهینه سازی مقدار کاتالیزگر. 51

جدول ‏5‑3: نتایج مربوط به اثر حلال. 51

جدول 5‑4: نتایج به دست آمده طی مجموعه­ واکنش­های انجام گرفته……..102

چکیده

تشکیل پیوند کربن-کربن در شیمی آلی از اهمیت بسیاری برخوردار است. یکی از واکنش­هایی که منجر به تشکیل این پیوند می­گردد، واکنش تراکمی نووناگل می­باشد. محصولات این واکنش دارای کاربردهای گسترده­ای از جمله در صنایع دارویی، رنگ، پلیمر و . . . می­باشند.

در این  پژوهش سعی شده است تا شرایط انجام واکنش نووناگل به نحوی بهینه شود که هرچه بیشتر با ملاحظات زیست محیطی و اصول شیمی سبز مطابقت داشته باشد. پس از بهینه سازی دما و میزان کاتالیزگر و بررسی اثر حلال، مشخص شد که بهترین شرایط انجام واکنش در دمای °C90، درشرایط بدون حلال و در حضور آمینو اسید ِ اِل­سِرین به عنوان کاتالیزگر حاصل می­ شود. در نهایت برای اثبات تشکیل محصولات از مشتقات مختلف، از آزمون­های HNMR، FT-IR و تعیین نقطه ذوب استفاده شد.

شیمی سبز

 

مقدمه

توسعه به معنی برنامه ریزی جهت رسیدن جامعه از وضع فعلی به وضع مطلوب تر است و توسعه پایدار[1]، بدین مفهوم است که به گونه ای برنامه ریزی گردد، تا نسل های آینده در بر آوردن نیازهای خویش دچار مشکل نشده، سرمایه های ملی دچار افت بها نشوند و به محیط زیست نیز آسیبی نرسد.