1- تراكم خاك با  شیب طولی مسیر و تعداد تردد چه ارتباطی دارد؟

2- وضعیت و میزان فرسایش ناشی از ماشین در شیب­ها و ترددهای مختلف چگونه است؟

3- چه ارتباطی بین عمق شیار با شیب طولی و تعداد تردد وجود دارد؟

4- روند کاهش رطوبت خاک در ترددها و شیب­های مختلف چگونه است؟

5- وضعیت كلی تخریب خاك[10] در مسیرهای چوبكشی چگونه است؟

بر همین اساس، فرضیه ­هایی كه این تحقیق در پی رد یا اثبات آنهاست، به شرح زیر می­باشند:

1- میزان كوبیدگی خاك در شیب های طولی مختلف تفاوت معنی­داری ندارد.

2- اختلاف فرسایش خاك ایجاد شده در شیب­های طولی و ترددهای متفاوت معنی­دار است.

3- عمق شیار ایجاد شده در شیب­ها و ترددهای مختلف یكسان نیست.

4- اختلاف میزان رطوبت خاک در شیب­ها و ترددهای مختلف معنی دار است.

5- وضعیت كلی تخریب خاك در كلیه مسیرهای چوبكشی بسیار شدید می­باشد.

1-2 كلیات

تخریب خاك به هر گونه تغییر در خصوصیات خاك گفته می­ شود كه سبب كاهش تولید  شده و می ­تواند به عنوان شاخصی از اثرات زیست محیطی مطرح گردد (Quesnel and Curran, 2000). به عبارت دیگر تخریب خاك شامل كوبیدگی خاك (Buckley et al., 2003)، جابجایی لایه لاشبرگ (Demir et al., 2007)، تركیب لایه لاشبرگ با خاك سطحی (Makineci et al., 2007)، جابجایی خاك سطحی (Arvidsson et al., 2001)، شیاری شدن (Eliasson., 2005)، فرسایش و تغییرات هیدرولوژی دامنه می­باشد (Rab, 1994). تحقیقات در زمینه تخریب خاك جنگل از سالها پیش آغاز و با توجه به اهمیت موضوع تا كنون نیز ادامه دارد.

1-2-1 كوبیدگی

كوبیدگی به عنوان نخستین پیامد تردد اسکیدرها فرایندی است كه در آن ذرات خاك در پاسخ به نیروی اعمال شده وضعیت ترتیبی جدیدی[11] به خود می­گیرند (Rab et al., 2005) و یا كاهش حجم خلل و فرج[12] جرم معینی از خاك موجب افزایش وزن مخصوص ظاهری[13] خاك می­گردد (Webb, 2002). فشار مورد نیاز برای كوبیدگی ممكن است از بارندگی، رشد ریشه گیاهان، تردد انسان و دام و نیز وزن پوشش گیاهی و خود خاك نشأت گیرد (Greacen and Sands, 1980). به هر حال نیروی اصلی ایجاد كننده كوبیدگی در خاك­های جنگلی ماشین­آلات مورد استفاده در مدیریت و بهره ­برداری همانند اسكیدرهای چرخ زنجیری[14] وچرخ لاستیكی[15] هستند (Greacen and Sands, 1980). ماشین­آلات سه نیروی اصلی كوبیدگی شامل نیروی عمودی وارد از طرف بار دینامیک چرخ­ها، تنش برشی[16] از طرف بكسباد[17] چرخ­ها و لرزش[18] چرخ­ها از طریق موتور به خاك وارد می­كنند (Kozlowski, 1999).

خاك تشكیل شده از ذرات جامد و حفراتی كه با آب یا هوا پر شده ­اند، افزایش وزن مخصوص مجموع تخلخل خاك را كاهش می­دهد. حفرات موجود در خاك دارای اندازه و ابعاد متنوع هستند كه اصولاً به وسیله بافت و ساختار خاك تعیین می­شوند (Webb, 2002). در طول فرایند كوبیدگی حفرات بزرگ خاك در مقایسه با حفرات ریزتر بیش­تر مستعد تخریب هستند، از این­رو كوبیدگی بیش­تر بر تخلخل­های بزرگ خاك تاثیر می­گذارد (Yavuzcan et al., 2005). تخلخل­های بزرگ نقش مهم­تری در نگهداشت آب و هوا ایفا می­كنند. علاوه بر این شرایط مطللوبی برای گسترش ریشه و رشد گیاهان و جانوران خاك ایجاد می­كند (Greacen and Sands, 1980). در پی كاهش تخلخل­های بزرگ در اثر كوبیدگی حركت آب و هوا در خاك كاهش یافته و محدودیت­های فیزیكی در مقابل نفوذ ریشه­ها ایجاد می­ شود (Trautner and Arvidsson, 2003).

1-2-2 جابجایی

طبق تعریف جابجایی عبارت از هر حرکت فیزیکی مواد خاکی ناشی از تردد تجهیزات چوبکشی و حرکت تنه­ها است. جابجایی شامل برداشت خاک به وسیله تجهیزات، تایرها، تنه­ها و بی حفاظ ماندن مواد زیر سطحی است (Quesnel and Curran, 2000) منظور از جابجایی در اینجا حرکت مواد خاکی در اثر فرسایش نیست. جابجایی به همراه کوبیدگی دو تخریب عمده خاک­های جنگلی هستند (Tan et al., 2005). عوامل اصلی تعیین کننده جابجایی خاک شامل شیب، وضعیت دامنه، نوع و کیفیت روش چوبکشی مورد استفاده در چوبکشی زمینی می­باشد (Williamson and Neilsen, 2003).

1-2-3 شیاری شدن

بنا به تعریف کانال ایجاد شده به طول حداقل 2 متر و عمق حداقل 5 سانتی­متر در زیر چرخ ماشین­آلات چوبکشی است (MacDonald et al., 2001). شیاری شدن عموماً در ظرفیت­های رطوبتی بالا و در ترکیب با کوبیدگی اتفاق می­افتد (Pöyry, 1992). شیار ایجاد شده سبب قطع زهکش زیر سطحی (Aust et al., 1993) شده و به واسطه ایجاد کانال و كاهش نفوذپذیری در بستر به علت كوبیدگی، رواناب افزایش یافته و در نهایت سبب فرسایش خاک می­ شود (Pöyry, 1992). از دیگر اثرات شیاری شدن وارد شدن صدمات فیزیكی به سیستم ریشه ای موجود است كه می ­تواند برای درختان باقی مانده در عرصه مضر باشد. این وضعیت بیش­تر گونه ­هایی كه از طریق ریشه جوش تكثیر می­كنند زیان آور می­باشد (Pöyry, 1992).