نیمسال تحصیلی

 

1392

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                       صفحه

1-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2-بیان مسأله…………………………………………………………………………………………………………. 3

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق……………………………………………………………………………………. 3

1-4-فرضیه‌ها…………………………………………………………………………………………………………… 4

1-5-اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………. 4

1-6- مراحل تدوین مدل اقتصاد سنجی …………………………………………………………………………. 5

1-7-تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی و تخصصی………………………………………………………….. 5

1-7-1-جهانی شدن اقتصاد…………………………………………………………………………………………. 5

1-7-2-یکپارچگی اقتصادی………………………………………………………………………………………… 6

1-7-3-منطقه گرایی………………………………………………………………………………………………….. 6

1-7-4-پتانسیل تجاری………………………………………………………………………………………………. 6

1-7-5-تجارت دو جانبه…………………………………………………………………………………………….. 6

1-7-6-مدل جاذبه…………………………………………………………………………………………………….. 6

2-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 8

2-2-جهانی شدن……………………………………………………………………………………………….. 9

2-3-آثار جهانی شدن  بر اقتصاد ایران…………………………………………………………………….. 10

2-3-1-منافع……………………………………………………………………………………………………. 10

2-3-2-زیانها……………………………………………………………………………………………………. 10

2-4-مفهوم یکپارچگی و اشکال آن………………………………………………………………………………. 10

2-5-اثرات رفاهی یکپارچگی اقتصادی………………………………………………………………………….. 12

2-5-1-آثار رفاهی ایستا……………………………………………………………………………………… 12

2-5-1-1-ایجاد تجارت……………………………………………………………………………………… 12

2-5-1-2-انحراف تجارت………………………………………………………………………………….. 12

2-5-2-آثار رفاهی پویا……………………………………………………………………………………….. 13

2-6-آثار کاهش موانع تجاری کشورهای در حال توسعه بر رشد کشور……………………………. 13

2-7-همپیوندی اقتصادی………………………………………………………………………………………. 15

2-8-نظریات اقتصادی در تجارت بین الملل…………………………………………………………….. 17

2-8-1-تئوری هکشر- اوهلین………………………………………………………………………………. 17

2-8-2-نظریه های جدید تجارت………………………………………………………………………….. 19

2-9-تبیین شاخص های اثرگذار بر تسهیل همگرایی اقتصادی……………………………………….. 21

2-9-1-شاخص توسعه انسانی………………………………………………………………………………. 21

2-9-2تولید سرانه………………………………………………………………………………………………. 23

2-9-3-درجه باز بودن اقتصاد………………………………………………………………………………. 24

2-9-4-سرمایه گذاری مستقیم خارجی……………………………………………………………………. 26

2-9-5 -جمعیت……………………………………………………………………………………………….. 27

2-10-مفهوم پتانسیل تجاری و روش های محاسبة آن……………………………………………………. 28

2-10-1-روش ساده برآورد پتانسیل تجاری…………………………………………………………….. 28

2-10-2-روش برآورد پتانسیل تجاری با بهره گرفتن از آزمون مشابهت و اکمال تجاری            29

2-10-3-فرضیه لیندر…………………………………………………………………………………………. 29

2-10-4-معیار فینگر – کرینین (F-K)……………………………………………………………………. 30

2-10-5-معیار کسینوس(Cosine)……………………………………………………………………………… 31

2-10-6-معیار تشابه(EIS)…………………………………………………………………………………. 31

2-10-7-شاخص مزیت نسبی آشکار شده(RCA)…………………………………………………… 32

2-10-8-شاخص گروبل – لوید…………………………………………………………………………… 32

2-11- برآورد پتانسیل تجاری از مدل جاذبه…………………………………………………………….. 33

 

2-11-1-تاریخچه مدل جاذبه………………………………………………………………………………. 34

2-11-2-مزایا و معایب مدل جاذبه………………………………………………………………………… 34

2-11-3-الگوی تعمیم یافته مدل جاذبه…………………………………………………………………… 35

2-12-پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………. 37

2-12-1-مطالعات خارجی………………………………………………………………………………….. 37

2-12-2-مطالعات داخلی……………………………………………………………………………………. 40

 

3-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 44

3-2- مدل پانل دیتا…………………………………………………………………………………………….. 44

3-2-1- محاسن استفاده از مدل پانل‌دیتا………………………………………………………………….. 45

3-2-2- محدودیت های پانل دیتا………………………………………………………………………….. 46

3-3- مراحل  روش تخمین مدل بوسیله داده های تلفیقی…………………………………………….. 46

3-3-1- اثرات ثابت…………………………………………………………………………………………… 47

3-3-2- اثرات تصادفی………………………………………………………………………………………. 48

3-3-3- آماره هاسمن…………………………………………………………………………………………. 48

3-4-بررسی و تحلیل آماری متغیرهای تحقیق……………………………………………………………. 50

3-4-1-متغیر وابسته…………………………………………………………………………………………… 50

3-4-2-متغیر های توضیحی……………………………………………………………………………………….. 50

4-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 55

4-2- مراحل برآورد مدل……………………………………………………………………………………… 56

4-2-1-آزمون ریشه واحد……………………………………………………………………………………. 57

4-2-2- آزمون هم انباشتگی…………………………………………………………………………………. 58

4-3-نتایج حاصل از برآورد و تفسیر ضرایب……………………………………………………………. 61

4-4-شکاف تجاری کشورها…………………………………………………………………………………. 62

5-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 67

5-2- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………. 67

5-3-بحث در مورد نتایج:…………………………………………………………………………………….. 68

5-4- نتایج آزمون فرضیه……………………………………………………………………………………… 69

5-5- پیشنهادات بر مبنای نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق……………………………….. 70

5-6- پیشنهادات برای تحقیقات آتی………………………………………………………………………. 71

منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………………… 72

پیوست……………………………………………………………………………………………………………………. 75

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                       صفحه

جدول 2-1-شاخص توسعه انسانی…………………………………………………………………………… 22

جدول2-2-تولید ناخالص سرانه داخلی……………………………………………………………………… 23

جدول2-3-درجه بازی اقتصاد…………………………………………………………………………………. 25

جدول2-4- نسبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی به تولید ناخالص داخلی………………………… 26

جدول2-5- جمعیت……………………………………………………………………………………………… 27

جدول4-1-انتظارات تئوریک علائم پارامترها………………………………………………………………. 56

جدول 4-2- نتایج آزمون­ ریشه واحد LLC (با عرض از مبدأ و روند)……………………………….. 58

جدول 4-3- نتایج آزمون­ ریشه واحد LLC (با عرض از مبدأ و روند) در سطح یک……………… 58

جدول 4-4- نتایج آزمون هم­انباشتگی پدرونی……………………………………………………………… 59

جدول4-5- آزمون انتخاب مدل مناسب برای پانل………………………………………………………… 60

جد.ل4-6-نتایج تخمین…………………………………………………………………………………………. 61

جدول4-7- میانگین شکاف تجاری کشورها طی سالهای 2001-2011…………………………… 64

جدول5-1-خروجی تخمین……………………………………………………………………………………. 68

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                       صفحه

نمودار 2-1-تولید ناخالص سرانه داخلی………………………………………………………………….. 24

نمودار2-2- درجه باز بودن اقتصاد کشورها………………………………………………………………. 25

جدول 2-3-سرمایه گذاری مستقیم خارجی………………………………………………………………. 27

نمودار 3-1- میانگین حجم مبادلات کشور با کشورهای منتخب طی سالهای 2011-2001…. 50

نمودار 3-2- ارتباط حجم مبادلات و تولید ناخالص داخلی ایران…………………………………… 51

نمودار  3-3- حجم مبادلات و جمعیت ایران……………………………………………………………. 52

نمودار 3-4–حجم مبادلات و میانگین جمعیت کشورهای منتخب…………………………………… 52

نمودار3-5 – حجم مبادلات و فاصله………………………………………………………………………. 53

نمودار 3-6- حجم مبادلات و تشابه اقتصادی……………………………………………………………. 53

نمودار4-1-شکاف تجاری کشور ایران با کشورهای منتخب………………………………………….. 62

نمودار 4-2-میانگین شکاف تجاری کشورها……………………………………………………………… 65

نمودار 5-1- متوسط شکاف تجاری………………………………………………………………………… 69

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

1-1-مقدمه

پس از پایان جنگ جهانی دوم، تجارت بین الملل رشد سریعتری به خود گرفت به طوری كه طی سالهای اخیر رشد تجارت جهانی سریعتر از تولید جهان بوده است . در این میان سهم كشورهای توسعه یافته در تجارت، رشد فزاینده تری نسبت به كل تجارت داشته است. به عبارتی تجارت بین الملل به نحو گسترده ای به عنوان یكی از اجزای اصلی در دستور كار تمام كشورها قرار گرفته و فشار عوامل اقتصادی و رشد فوق العاده تكنولوژی های ارتباطی و مخابراتی، نوع جدیدی از مناسبات تجاری بین كشورها و مناطق مختلف جهان را فراهم آورده است . همچنین رشد تجارت كالا و نیز سرمایه گذاری های خارجی، نقش این عوامل را در رشد اقتصادی كشورها فوق العاده افزایش داده است(سوری و تشکینی ، 1390،136). از اینرو تئوری یكپارچگی اقتصادی دلالت بر آزاد سازی تبعیض آمیز تجارت دارد و به صورت تجارت ترجیحی گروهی از كشورهای یک منطقه یا یک قاره با اعمال تبعیض تجاری علیه سایر كشورهای جهان تعریف می شود . یكپارچگی اقتصادی به صورت نوعی سیاست بازرگانی جهت كاهش محدودیتهای تعرفه ای تجارت میان كشورهای عضو اتحادیه به منظور ارتقای رشد و توسعه اقتصادی می باشد. البته در مورد تئوری یكپارچگی اقتصادی، نظریات مختلفی از سوی اقتصاددانان مطرح شده است. موافقان بر این باورند كه با ایجاد طرح یكپارچگی اقتصادی و پیوند میان گروهی از كشورها، مبادلات تجاری و همكاری های اقتصادی بین این كشورها افزایش می یابد. در این حالت، منابع اقتصادی این كشورها یک كاسه می شود و یک سیستم اقتصادی بزرگتر حاصل می شود . گسترش اندازه بازار و تفاوت در الگوی هزینه ها، باعث تقسیم كار و تخصیص مجدد منابع شده و در نهایت افزایش اشتغال، افزایش تولید و افزایش رفاه را برای كشور به ارمغان خواهد آورد(شهرستانی و حیدری ، 1389، 5).

در مطالعه حاضر به پتاسیل تجاری کشور ایران جهت تشکیل یکپارچگی تجاری با کشورهای منتخب پرداخته شده است تا از این رهگذر بتوان شکاف تجاری موجود را ارزیابی کرد.تحقیق حاضر در 5 فصل تدوین شده است :

در فصل اول کلیات تحقیق و چارچوب کلی آن از جمله بیان مسئله اصلی تحقیق ، اهداف و فرضیات و نهایتا روش مقتضی جهت پاسخ به سوال اصلی تحقیق آمده است